Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het sevenentwintichste Capittel.

1.	EN roemt niet op den dach van morghen: want ghy en weet niet wat den dach baren sal.
2.	Laet dy een vremde prijsen, ende niet dijnen mont: een vremdelinck, ende niet dijne lippen.
3.	De steen heeft swaerte, ende het sant ghewichte: maer de grimmicheydt des sots is swaerder dan die beyde.
4.	De heet-grammicheydt heeft vreetheydt, ende den thoorn over-loopinge: maer wie sal voor de nijdicheyt bestaen?
5.	Een openbare bestraffinghe is beter als verborgen liefde.
6.	De wonden des lief hebbers sijn getrouwe: maer de kussen des haters sijn smeeckelick.
7.	Een veersadige ziele vertreedt de honich-rate: maer al dat bitter is, is soet voor een hongerige ziele.
8.	Ghelijck een vogel hem uyt zijn nest beweecht; also beweecht hem een Man uyt zijn plaetse.
9.	Olye ende wije-roock verheugen het herte: ende de soeticheyt sijnes vrients om den raet der ziele.

[p. 189.]

10.	En verlaet dijn vriendt, noch den vrient dijnsVaders niet: ende en gaet in het huys dijns Broeders niet ten daghe dijner ellendicheyt: een na-gebuer is beter als een Broeder, die verre is.
11.	Zijt wijs mijn Sone, ende verheucht mijn herte: op dat ick mijnen verwijter mocht antwoorden.
12.	Den kloeck sinnigen, siet hy quaet, verbercht hem: de slechte gaen voort, worden gestraft.
13.	Neemt zijn kleet, als yemandt hem borghe ghestelt heeft voor een vremdelinck: ende pant hem, die hem borghe gestelt heeft voor eene vremde.
14.	Die zijnen naesten zegent met luyder stemme, des morghens vroech opstaende, het sal hem eenen vloeck gerekent worden.
15.	Een geduyrige druppinge ten dage des slach-regens, ende een Vrouwe der twistinge, sijn gelijck.
16.	Die haer verbercht, verbercht den wint: ende roept de Olye zijner rechter-handt.
17.	Het yser wort met yser ghescherpt: ende den Man scherpt het aensicht zijnes naesten.
18.	Die den Vijghe-boom gade-slaet, sal zijn vrucht eten: ende die zijn Heere waer neemt sal geeert worden
19.	De aensichten sijn tot de aensichten,

[p. 190.]

	gelijck de wateren, alsoo oock het herte des mensches tot de mensche.
20.	Gelijck de Helle ende de verderffenisse niet versadicht en worden: alsoo en worden oock de ooghen des mensches niet versadicht
21.	Het smelt-vat is voor het Silver, ende den oven voor het Gout, ende een Man naer zijn lof.
22.	Soo ghy den Sot midden onder het Coorn met den stamper in een mortier stampet; zijn sotheyt en sal van hem niet wijcken.
23.	Kent wel de aensichten van dijn Vee, stelt dijn herte op te kudden:
24.	Want den schat en is niet voor eeuwicheyt: ja is de Croone van geslachte tot gheslachte?
25.	Comt het gras voort, ende wordt het groensel gesien, laet de Cruyden der bergen gelesen worden.
26.	De jaer schapen sullen tot dijn cleedinghe wesen; ende de Rammen, den prijs des velts:
27.	Ende genoechsaemheyt van Gheyten melck sult ghy hebben tot dijns pijse, ende tot de spijse dijns huysgesins, ende leeftocht voor dijne dienst-maechden.

[p. 191.]

Wtlegginge, op het sevenentwintichste Capittel.

1.	GEtrouwe vrienden gaen oprechtelick met malcanderen te wercke sy straffen de fauten met een dappere vrymoedicheyt, ghevende gelijck als wonden in de ziele haers naesten, op dat sy haer te meer mochten wachten: maer de geveynsde ter contrarie smeecken, ende vleyen u in uwe ghebreken, groeten, ende Caresseren u met al haer ghelaet, maer draghen een valsch herte, naer u verderf, met groote hope verlangende.
8.	Het is onnatuerlick voor een Voghel, zijn nest te verlaeten: want zijn Eyers vercouwen, ende bederven, of sijn jongen vergaen, of een koeckuyt, ende diergelijcke Vogels, suypen de Eyeren uyt, ende legghen haer eygen in plaetse etc. Soo gaet het oock somtijdts, met de gene, die meest van huyse zijn, goede ciere makende, ende haer selven playsier aendoende: want thuys vergaen Vrou, ende Kinderen van armoede, een ander drinckt somtijdts uyt haren Regen-back, ende ten eynde van't jaer sijn sy verwondert, dat de Kinderen een ander gelijcken.
9.	Het was eertijdts een gebruyck, het lichaem met costelicke olyen, of salven te strijcken, huys ende cleederen met wieroock, ende ander costelick reuc-werck te parfumeren, om de Geest te verquicken, ende vrolick te maecken. Siet het 21. Capittel vers 17. en 20. Den raet der sielen. Den raedt ende troost die de ziele ontfanght.
11.	Op dat ick mijnen verwijter mocht andtwoorden. Het wort het Ouders, ende Meesters dickwils verweten, so haer de Kinderen daer naer niet wel en draghen: want door na-

[p. 192.]

	laticheydt, of te groote toegevinge wordender vele bedorven.
13.	Siet boven, Capittel 20.16. De Mannen van Hiskia, die dese spreucken vergadert, ende uytgheschreven hebben, brenghen hier ooc somtijts eenige, die Salomon ooc elders gebruyct of uyt occasie van de materie, of om den leser te beter in te drucken.
14.	Die met een geveynst herte, om eenen schijn van Godsalicheyt te hebben, ende van de menschen ghepresen te worden, des morghens op staen, segenende met luyder stemme, ende Godt biddende voor haere vrienden, sulck een Hypocritisch ghebedt, sal haer tot eenen vloec gedijen. Hoe weynich hebben dit de Phariseen overdacht?
15.	Siet Proverb.19.13.
16.	Het is te vergheefs, een twistige Vrouwe te verberghen, ende tegen te houden, om haer geduerige knibbelingen te ontgaen, ghy en doet niet anders als oft ghy de wint wildet opsluyten, die over al doordringht: ja soo ghyse in een Camer wilt daen gaen, op dat sy daer haer werck mochte doen, ghy sult slaghen op u handen crijghen, of gebeten worden, of eenich seer van haer crijgen: soo dat ghy wel vry sult mogen de Olye roepen, ende te wercke stellen, om genesen te worden. De rechte hant wordt hier specialijck uytghedruckt, van weghen, datmen daer mede voornemelick yemant grijpt, welcke dan oock meest te lijden heeft. Noteert, dat in die tijden, ende plaetsen, de Vrouwen so niet langhst de strate, ja niet soo seere ordinaerlick langhst ten huyse en liepen, maer saten stillekens in haer Camer, spinnende, of naeyende, of soo eenich sittich wert doende: de reste wiert meysens, ende knecht toebetrout.

[p. 193.]

17.	Yser scherpt yser: ghelijck een vijle de sage etc. Het selve spreck-woordt, een weynich verandert, wordt oock in de selve sin van de Arabiers ghebruyckt. Sy seggen in haer tale: Yser wort met Yser ghecloven. Die daer van meer bescheet wil hebben, siet Proverbia Arabica, ghedruckt ende uytghelecht by den gheleerden Heer, Mr. Thomam Erpenium. Het tweede deel van dit veers, mach tweesins uytghelecht worden: of, in sulcken sin. Den eenen maeckt den anderen subtijl, ende scherp-sinnich, door communicatie, ende tsamen-spreeckinge Of alsoo: Den eenen verbittert, ende vergramt den anderen, met strijden, ende twisten. Het eerste schijnt wel het beste.
18.	Een Huys-man, of Huys-vader neerstich zijne boomen gaede slaende, ende besorghende alle dat daer toe van noode is, sal te zijner tijt van de vruchten genieten: also oock, die op zijn Meester wel past, ende zijn Ampt hem toebetrout, sorchvuldelick bedient, sal gheeert, ende tot grooter conditien gheadvanceert worden, of ymmers eerlick van zijn getrouwicheyt beloont werden.
19.	Ghelijck de wateren d'eene den anderen gelijc zijn, hoe wel sy somtijdts in couleur, dicte etc. verschillen: also gelijcken oock alle menschen malcanderen, soo van uyterlicke gedaente, als van herte van binnen. Want wy gevoelen alle de cracht van den ouden Adam: wy zijn alle van natueren, tot de selve verdorventheyt gheneghen: alsoo dat die hem selven kent, van al de weerelt mach oordeelen. De Latijnen segghen: Een Ey, en is een Ey soo gelijck niet. Dit is, mijns bedunckens, den rechten sin.
21.	Gelijck de deucht van het Silver beproeft

[p. 194.]

	door het smelt-vat, ende het Goudt, door het vyer, alsoo wordt van een Man gheoordeeldt, na den lof, ende naem, die van hem gaet. Of, de deucht, ende nedericheyt van een Man wordt dan best beproeft, soo wanneer hy gepresen, ende verheven zijnde van een ander, hem selven niet en verheft, ende hooveerdich en wort. Of, den Man is na sijn lof, dat is, wort geoordeelt naer zijne loffelicke wercken, die hy doet.
22.	Dit is een figuere van spreecken, diemen Hyperbole noemt: alleenelick willende te kennen geven: Dat een dwaes soo hartneckich, by zijn dwaesheyt blijft, dat hy, door gheen middelen, daer van te brenghen en is. Doch sulck een exempel can oock wel in dien tijt ghebeurt zijn. Want men leeft wel van eenen Philosooph, Anaxarchus geheeten, dat hy door bevel van Nicocreon Coninck van Cypren, in een grooten uyt-geholde steen geleyt is, ende aldaer met ysere hamers gesmeten: hy even wel was soo vast, ende onverbrekelick van gemoet, dat hy in de pijne zijnde, even wel uyt-riep, Smijt, smijdt den sack van Anaxarchus: want Anaxarchum en sult gy niet breken. Hy noemde zijn lichaem den sack van zijn ziele, of van hem selven, daer hy in stack: gelijc wy oock, in eenige maniere van spreken, schijnen te seggen, ick sal u wat op u sack geven.
23.24.	Hier begint een vermaninghe, ende opweckinge, dat een yder hem voorsichtich, ende neerstelick in zijn beroepinghe draghen soude: twelc hy voorstelt in het exempel van een Huysman, of Vee-herder, die in die landen, ende in dien tijdt seer vele waren: want haren meesten, ende besten rijckdom bestont daer in: ghelijck noch onder vele in Engelandt, ende elders meer. Kent wel de aensichten &c. Telt de coppen van dijn Vee, siet hoe vele, dat ghy toe-neemt, slaet-

[p. 195.]

	se wel gade, stelter u herte toe: en verlaet u met op u ghelt of schat, die ghy wech gesloten hebt, want die can lichtelic gestolen of gerooft worden, of onvoorsichtelic verquist: ghy en zijt niet seker, dat ghy dien altijdts behouden sult: ja de Croone selfs der Coningen en is niet seker, sy worden dickwils uyt haer rijcke gestooten ende een ander noemt haer regieringe.
25.	Als het begint te Someren, ende het groene gras uyt-spruyt, laet de cruyden der beigen gelesen worden, sent sijn Vee uyt in de velden, ende op de berghen, dat sy mogen het gras, ende de cruyden, die tusschen beyden groeyen lesen, ende afweyden.
26.	De jonghe schapen sult ghy aen-queecken, ende van haer wolle, die fijn, ende sacht is, uwe kleederen maecken: ende de Rammen, daer soo veel profijt niet van en comt, sullen den prijs des velts sijn, sult ghy vercopen, ende met het gelt datter van comt, ander lant incoopen.