Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het sesentwintichste Capittel.

1.	GHelijck het sneeuw in den Somer, ende ghelijck den regen in den Oogst; also en voecht den dwaes de eere niet.
2.	Ghelijck een Mussche is tot roeren, een swaluwe tot vliegen, also en komt den vloeck sonder oorsake niet.
3.	De zweepe is voor het Peerdt, den muyl-bandt voor den Ezel, ende de roede voor den rugge der dwasen.
4.	En antwoordt den dwaes niet naer zijne zotheyt: op dat ghy hem oock niet gelijck en zijt.
5.	Antwoordt den dwaes na zijne sotheydt: op dat hy in zijne ooghen niet

[p. 181.]

	wijs en sy.
6.	Die geweldich drinckt, snijt hem selven de beenen af: also die redenen sendt door de handt des dwasen.
7.	Gelijck het sluyten des steens in een steen-slingher: alsoo is die den dwaes eere gheeft.
9.	Gelijck den doorn op gaet in de hant der dronckaerts; alsoo is oock de spreucke in den mont der dwasen.
10.	Den grooten alles voort-teelende, huert oock den dwaes, huert oock de over-treders.
11.	Ghelijck den Hont weder-keert tot zijn uyt-spouwsel; soo her-neemt den dwaes zijn sotheydt.
12.	Siet ghy een Man, die wijs is in zijn ooghen; daer is meer hope van een dwaes, als van hem.
13.	Den leuyaerdt secht, daer is een Leeuw op den wech, een Leeuw op der straten.
14.	De deure keert-om op haer herre: ende den leuyaert op zijn bedde.
15.	Den leuyaert bercht zijn handt in de platteele: hy is te moede die weder tot zijnen mont te brengen.
16.	Den leuyaert is wijser in zijn oogen als seven die reden ^† antwoorden.
17.	Een passant die hem ontset over den twist, die hem niet aen en gaet is ghelijck die de ooren van eenen Hondt vast-grijpt.

† anders smaeckelijcheyt.

[p. 182.]

18.	Gelijck hy hem geck hout, die glynsteren, pijlen, ende de doot worpt;
19.	Alsoo is den Man die zijnen naesten bedriecht, ende secht, voorwaer ick gecker mede.
20.	Alsser geen hout en is, gaet het vyer uyt: alsser geen oor-blaser en is, swijcht den twist.
21.	Als de doove-kole tot de gloey-kolen, ende het hout tot het vyer; soo is een Man der on-eenicheydden om twist te verwecken.
22.	De woorden des oor-blasers zijn als gesmeden: ende sy dringen tot in de binnen camers des buycks.
23.	Brandende lippen, ende een boos herte, sijn als schuym-silver op een teste ghedeckt.
24.	Den hater is door zijne lippen onkennelic: want hy lecht bedroch in zijn herte.
26.	Wort den haet door bedroch bedect; zijn quaedt sal in de vergaderinge ontdeckt worden.
27.	Die een gracht delft, sal daer in vallen: ende die een steen rolt, sal tot hem keeren.
28.	De tonghe der valscheyt haet haer verdruckte: ende de smijdige mont maect verstootinghe.

[p. 183.]

Wtlegginghe, op het sesentwintichste Capittel.

1.	EEnen dwaes, die noch deucht, noch wetenschap en heeft, en behoort tot gheen staet, of eere ghevoordert te worden: want hy misbruyckt die, tot schande van andere en van hem selven. Daerom wort hy, ten rechte, vergeleken met sneeuw, of regen ontrent den Oogst, als de vruchten te velde sijn waer door sy roestich, of verrot worden, somtijts oock door stort-vlagen neder gheslagen: daer uyt dan hongher, ende perstilentie volcht. Behalven, dat die extraordinare coude in dien tijdt des jaers, als de lichamen door de warmte gheopent zijn seer ongesont, ende periculeus is. Doch het was seer ongewoonlick, ja by na een mirakel gerekent, als dat in dien tijdt geschiede. 1.Sam.14.17.
.2	Als yemant sonder oorsake een ander vloeckt, of lastert, het is te vergheefs, t'en heeft gheen vatten aen hem, het springht te rugghe, het vliecht voor by, t'en hout daer geen plaetse, het beweecht hem terstont van daer, ghelijck een Mussche gheduerich hippelt, nerghens stille blijvende, ende ghelijck een swaluwe snellick voor by vliecht.
4.5.	Naere de omstanden van tijdt, plaetse, ende persoonen, moetmen somtijts den dwaes antwoorden somtijts niet.
6.	Die eenen dwaes ghebruyckt tot eenige affairen, daer hy hem henen sent, snijt hem selven ghelijck de voeten af, beneemt hem selven alle middelen, om zijn sake wel uyt te richten, door yemant andes, of door hem selven, gelijck eenen dronckaert hem selven berooft van het gebruyck zijnder beenen. Want wijsheydt,

[p. 184.]

	ende voorsichticheydt is soo noodich, om een saecke wel te beleyden, als de voeten om te gaen.
7.	Ghelijck de heup-beenen (het sy het rechte, of het slincke of wel die beyde) om hooch, uyt haer lidt ghetrocken zijnde den mensche, die daer van creupel is, niet bequamelick gaen en can: also is oock een subtijle, aerdige spreucke, te hooch voor den dwasen, om die te verstaen, of wel te gebruycken. Dit is (mijns verstants) de simpele meeninghe. Het eerste deel deses veers beschrijft een sekere soorte van creupelen namelick, dien de heupe uytwaerts, buyten haer hollicheyt geschoten is: want soo den bal, oft hooft der heupe innewaerts uyt is, buyten sijn panneken of doosken, so wort het ongesonde been, leeger, ende over sulcx langer bevonden. Besiet hier van den aldergeleersten Chirurgijn. M. Ambrosius Paré, in zijn sesthiende boeck, het 38. ende volghende Capittel van zijn Chirurgie.
8.	Die eenen dwaes eere aen doet, of tot staet ende eere verheft, is oorsake, dat hy hem selven ende andere, quaet ende schade doet: want hem eere te geven, is gelijc eenen steen in zijn slijnger te leggen: t'welck wy seggen, een dul-man een sweert geven.
9.	Ghelijck eenen doorn in de hant des dronckaerdts opgaet; dat is, sweert, ende op-puylt, de wijle hy onbesuyst, ende ongevoelich henen loopt: also zijn de goede leeringe in den mont der dwaesen: want al wat in hem is, is vrot etterich, stinckende, opgeblasen: so dat hy oock de dingen, die goet zijn quaedt maeckt, ende tot quaet, ende bileinije ghebruyckt, ghelijck die de Schriftuere, ende alle goede vermaninghen spottelick misbruycken etc.
10.	Den Grooten Godt, die alle wat daer is

[p. 185.]

	gheschapen heeft, ende dien alles toecomt, verhuert de weereldt by blocken, ende parceelen, ghelijck zijn eyghen landt: den eenen geeft hy so veel ackers, of andere middelen, den tweeden meer, den derden min, ende volghens alst hem belieft, ende aen dien hyt belieft: want hy en sluyt hier selfs noch dwaes, noch sondaer uyt. Dit can oock also Gheestelicker wijse verstaen worden. Godt gheeft den eenen vijf talenten, den ander twee, den anderen een: den eenen huert hy tot zijnen Wijngaert ten een ure, andere ten dryen, ende soo voorts als het hem belieft: hy en siet hier noch sondaers, noch Tollenaers, noch vervolgers, noch Hoeren aen: hy volcht t'eenemael zijn souveraine wille. Doch mach dit veers oock alsoo bequamelick overgeset worden: Den grooten verseert een yegelick, ende heurt den dwaes, ende huert die over treders. Dat is, de groote, machtighe lieden verdrucken een yegelick, ende ghebruycken daer toe onverstandige, sondige menschen.
13.	Siet Proverb.22.13. Hier wordt getoont, dat dit spreeck-woort oock op sulcke wijse, een weynich verandert zijnde, mach ghebruyckt worden.
14.	Een leuyaerdt keert, ende draeyt hem op zijn bedde, sonder daer af te wijcken, ghelijck een deure etc.
15.	Siet boven het neghenthiende Capittel veeres 24.
17.	Die eenen bassenden Hondt by de ooren grijpt, is daer naer perplext, ende becommert: want hy en can hem niet gheduerich vast houden, ende laet hy hem gaen, hy sal hem bijten: also gaet het met die, die hem, sonder oorsaecke in eens anders querel steeckt: hy crijchtse somtijts beyde op den hals, ende en wert daer na niet, hoe dat hyse sonder perijckel, of schade sal

[p. 186.]

	quijt gheraecken.
18.19.	Het ghebeurt, dat die door vyer, eenich Huys in brant steeckt, of yemant doorschoten heeft, of andersins oorsake van yemants doot gheweest, dat hy hem hout, of hy t'eenemael geck ware, of ymmers dat hy dat speels-wijse gedaen heeft, niet denckende van eenich quaet om soo zijn leven te salveren: alsoo doen oock somtijts die haeren naesten bedrieghen: want commen de baken uyt, sy en hebbent maer al lachende, om den deun gedaen, ende is de valscheyt swaer, ende met perickel, sy houden haer oock somtijts, of sij niet wijs en waren. Ick meene dat dit op eenighe geschiedenisse siet, in dien tijdt wel bekent. David heeft hem selven so eens gesalveert 1.Sam.21.
22.	Siet Proverb.18.8. Het wort hier verhaelt ter occasie van het voorgaende.
23.	Hier uyt schijnt, datse wel eertijdts, het aerde-werck met Silver over leyt hebben, gelijckment nu verglaest. Het boos herte wordt bequaemlick, met een teste vergheleken: want ghelijck die van geringe, verworpelicke stoffe ghemaeckt is, als kley, ende slijck, so en is oock een boos herte van gheender weerden, ja stinckende by Godt, ende de menschen: een teste wordt seer licht in stucken gebroken, de Heere sal oock dit boos herte met eenen yseren staf, seer licht tot scherven maecken etc. Door brandende lippen moghen verstaen worden, die in liefde en affectie schijnen te branden, die niet dan vriendelickheydt, met grooten yver ende beweginge spreken: maer ghelijck het schuymsilver de menschen bedriecht, meenende dat yet daer mede overtrocken, goedt Massijf Silver is, alsoo zijn oock die geveynsde lippen. Wy segghen: Ten is al gheen Goudt, dat blinckt. Maer door brandende lippen moeten misschien

[p. 187.]

	verstaen worden, die met een brandende hitte haren naesten vloecken, ende lasteren, ende haren goeden naem, ghelijck als brandt-mercken indruckende. De gelijckenisse sal dan soo bestaen: Ghelijck het schuym de vuylicheydt is, ende uytworpsel van het fijn Silver, dat door den brandt ende hitte des vyers boven gedreven wort: also zijn oock de lippen, die lasteringhen ende maledictien al brandende uytworpen, siedende door de hitten des herten etc. Die de heele gheleghentheyt van het Silver weten, souden misschien noch wat meer, ende beters bedincken.
27.	Niemant en can zijnen haet altijdt bedecken: want comt hy ergens in eenich geselschap, daer sal altijt wat uytkijcken van het herte, dat hy een ander toedraecht. Het Hebreeusch woort, dat hier bedroch overgeset is, can oock beteeckenen een woestijne, ende t'samen ghevoecht worden in sulcken sin: hebt patientie, so u yemant in secreet een vyandelicken haet toedraecht want al waert dat hy hem verberchde, ghelijck in een wildernisse, verre van menschen oogen, ende voeten: hy sal eyndelick voor den dach comen dat het al de vergaderinghe, al de weerelt al het Iootsche volck weten sal.
28.	Wacht u van de valsche tonghen die met achter-clap u verdrucken ende vriendelick van praten zijn, haer selve schoon voor-doende, sy haten u des te meer,ende soecken u door flatterende woorden, in u verderf te stooten. Gemeenelick gaet het soo toe, onder die snoode, Godloose Machiavellisten, dat soo sy yemant eenich ongelijck gedaen hebben, sy vermeerderen haren haet teghens haer, sy soeckense van cant te helpen, als denckende gheen goedt, of dienst van die meer te verkrijghen, of om datse by andere eenighe stantvasticheydt bethoonen

[p. 188.]

souden: of schijnen souden reden te hebben van haer eerste ongelijck.