Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het vierentwintichste Capittel.

1.	EN weest niet jeloers over de menschen der boosheydt: ende en weest niet begheerich om met haer te zijn.
2.	Want haer herte versint verwoestinghe: ende hare lippen spreken verdriet.
3.	Door wijsheydt wort het huys ghebout, ende door verstant bevesticht.
4.	Ende door wetenschap worden de Camers vervult met alderley costelicke ende liefelicke have.
5.	Een wijs Man is met sterckte: ende een Man der wetenschap versterckt de

[p. 164.]

	kracht:
6.	Want hy sal dy met behendicheyden krijch maken: ende daer is behoudenisse in de veelheyt des raders.
7.	De wijsheyden zijn den dwaes te hooge hy en doet zijnen mont in de richt poorten niet open.
8.	Die by hem selven denckt om quaedt te doen, sal meester der quaet sinnigheyden genoemt worden.
9.	De versinninghe der sotheydt is sonde: ende den spotter is een grouwel des menschen.
10.	Zijt ghy swack ten dagije der benautheydt, dijne kracht is vernepen.
11.	Verlost die gevangen zijn ter doot, ende die ter doodinge neder-hellen: dat ghy niet op en houdt.
12.	Soo ghy seght, siet, wy en hebben niet gheweten: hy ghewisselick, die de herten weeght, salt verstaen: ende die dijne ziele gade slaet, salt weten, ende sal den mensche verghelden naer zijn werck.
13.	Eet honich, mijn Sone, want hy is goedt, ende honich-raete, soet voor dijn ghehemelte.
14.	Weet alsoo wijsheyt voor dijne ziele: so ghy die vindet, ende daer een achter-loon is, soo en sal dijne hope niet afghesneden worden.
15.	En loert niet, ghy Godloosen, op de wooninghe des rechtveerdighen: en

[p. 165.]

	verwoest zijn ligh-stede niet.
16.	Want den rechtveerdighen sal sevenmael vallen, ende weder op staen: maer den Godtloosen struyckelt neder in het quaet.
17.	Als dijn vyandt valt, en verheught dy niet: ende als hy neerstruyckelt, en laet dijn herte niet vrolick zijn:
18.	Op dat het de Heere niet en sie, en quaet sy in zijne oogen, ende zijne gramschap van hem weder-brenge.
19.	En vermenght dy niet met de boose: en weest niet jeloers over de Godloose:
20.	Want daer en sal geen achter loon wesen voor de boose: de keersse der godloosen sal uytgaen.
21.	Vreest den Heere, ende de Coninck, mijn Sone: en vermenght dy niet met de gene die veranderen:
22.	Want haer ongheval sal haest ontstaen: ende wie weet haer beyder verdervenisse?
23.	Dese sijn oock der wijsen. De Persoonen in het ghericht te erkennen, en is niet goet.
24.	Die tot den onrechtveerdigen seght, ghy zijt rechtveerdich; die lieden sullen hem vloecken; de volckeren sullen op hem vertoornt zijn:
25.	Maer het sal de bestraffers vermakelick zijn: ende op haer sal den zeghen des goedts comen.

[p. 166.]

26.	Men sal hem de lippen kussen, die recht redenen antwoort.
27.	Bestelt dijn werck buyten, ende bereydt dat op het velt: ende bout daer na dijn huys.
28.	En weest niet te vergeefs getuyge tegen dijnen naesten: en verbreeckt hem niet met dijne lippen.
29.	En seght niet, ghelijck als hy my gedaen heeft, soo sal ick hem ooc doen: ick sal den Man verghelden naer zijn werck.
30.	Ick ben ghepasseert ontrent het veldt van een ledich man, ende ontrent den Wijngaert van een verstandeloos mensch:
31.	Ende siet, hy was heel opgheschoten van doornen, de netelen hadden zijn aensicht bedeckt, ende zijner steenen scheytmuer was neder gevallen.
32.	Als ick het aenschoude, stelde ick mijn herte: ick saght, ick nam onderwijsinghe.
33.	Een weynich slaepens, een weynich sluymerens, een weynich handt-vouwinghs al liggende.
34.	Ende soo comt dijn armoede als een reys-ganger, ende dijn ghebreck als een Schildt-man.

[p. 167.]

Wtlegginge, op het vierentwintichste Capittel.

3.4.	Ghy en hoeft niet nijdich te zijn over de weelde, ende rijckdom van die dwaese onrechtveerdighe menschen: Godt heeft een ander middel voorsien, om rijck te worden, namelick, wijsheydt, ende verstandighe discretie: Hier door sal dijn huys ghebouwt, ende bevesticht worden, den staet dijner huys-houdinghe sal wassen, ende toenemen, dijne kameren, ende pack huysen sullen, door Godts zegen, met de costelicke, ende lieffelicke vruchten dijnes velts, vervult worden: of ymmers, ghy sult een vrolicke genoechsaemheydt hebben in het ghene, dy Godt verleenen sal.
5.	Siet het eenentwintichste Cap veers.22.
6.	Hier van is boven geseyt Cap.11.14.
7.	Hy en doet sijnen mont in de richt poorte niet open. De wijle hem de wijsheyt te hooge is, boven zijn begrijp, hy en doet geen moeyte, om die te verkrijghen, hy en bidt oock Godt niet daer om, want hy is sonder hope, ende geloove: daerom en wordt hy oock tot den raedt der Magistraten niet verkosen, om daer sijnen mondt open te doen, te samen met haer te beraden, ende recht te spreken: twelck onder haer een groote weerdicheydt ghehouden wort. De Richt-plaetsen, die wy nu Stadts-huysen noemen, waeren eertijdts op de poorten van de stadt: daer ontrent oock de plaetse was, daer de misdadige gestraft wierden.
9.	Al wat de sotheydt, dat is, den dwasen, onherboren mensche bedenckt, is sonde, daer en is niet in hem, dat Godt niet en mishaecht: maer die opentlijck met Godt, ende alle God-

[p. 168.]

	licke dinghen, den spot drijft: die is niet alleen by Godt, maer selfs by de menschen eenen grouwel.
10.	Men moet niet oordeelen, dat yemandt sterck, ende kloeck-moedich is, als het al wel gaet, maer als daer eenighe benautheyt is, die hem, of een ander overcomt: Want soo hy hem dan kleyn-hertich draecht, sijn cracht is vernepen, zijn sterckte is seer enghe, ende kleyn, alwaer hy andersints noch soo kloeck.
11 12.	Al waer yemant, betijghet zijnde van doot-schuldt, nu alreede ghevangen, ja alwaer hy nu ter doodt hellende, ter Richt-plaetse gebrocht, om met de doodt ghestraft te worden, soo ghy noch de onschult bevroedet, verandert uwe sententie ghy Richters, verlost den onnooselen, houdt niet op, voor dat hy vry is. Want al ist, dat ghy (de onschult nu te late bevonden zijnde) de menschen bedriecht, midts te seggen wy en hebbent niet geweten, hy die de grondt des herten doorsiet, ende seer nauw, tot een aes toe, overweecht, die sal het mercken, ende weten etc. Daer mach, in dien tijt, onder de richters, sulck eenich abuys gebeurt zijn: daer den wijsen Coninck dese vermaninghe over ghedaen heeft. Maer het can oock bequaemlick Gheestelicker wijse verstaen worden: dat een yegelick ghehouden is, soo veel in hem is, met leeringhe, ende vermaninghe, zijnen naesten, die met de Ketenen der sonde ghebonden is, ende apparent in de eeuwighe verdoemenisse te geraken, daer van te verlossen. Iudas in zijnen brief, veers.23.
13.14.	Onderhoudt vryelick dijn lichaem met goede liefelicke, spijse: ick en hebbe daer niet tegen: maer versorcht oock alsoo dijne ziele met de aenghename spijse der wijsheydt, soeckt die neerstelick, ende jaechtse naer etc. De reste is

[p. 169.]

	boven uytghelecht Capittel 23.18. Den honich was in die plaetsen een gemeene, vriendelicke spijse: daer van oock vele ghelijckenissen over al in de Schriftuere bevonden worden.
15.16.	Het is te vergeefs, dat de Godloosen, teghen de Godvruchtighe woelen, ende quaet practizeeren, haer soeckende te berooven in haer husyen, of tenten, daer sy neder-geslagen zijn, ende haer alsoo in een uyterlicke ellende te bringhen: want hoe wel de vrome wel sevenmaels, dat is, dickwils, door Godts voorsienicheydt in haer handen vallen, ende de neer-lage krijgen, sy worden wederom verlost, ende krijgen het hare wederom, daer de Godloose als dan swichten moeten, ende in het ongheluck nederstorten, ende vergaen. Siet daer van het veerthiende Capittel van het boeck Genesis. Ende merckt oock wat den geduldigen Iob wedervaren is.
17. 18.	Doch en moet sich even wel de Godtvruchtighe met verblijden, uyt wraeck-gierigheydt over den val van zijn vyandt: of, by hem selven opspringhen van dertelheydt, lachende, ende spottende, om dat hy alsoo neder-gheslaghen is: want de Heere sal het mercken, ende het sal hem mishagen: ja hy sal dan zijnen thoorn van den neder-gheslagenen weder afkeeren, ende hem over het hooft brengen.
19.20.	Maer hoe wel ghy u niet en moocht verblijden in het quaedt der Godloose, soo en wil ick daerom niet, dat ghy met haer sout verkeeren, als het haer wel gaet: want haer voorspoet en sal niet altoos dueren: sy ontfanghen haren loon in dit leven: welckes eynde, het eynde van al haer vreucht is.
21.	Die veranderen, Die van Godt, of van haren Coninck veranderen ende afwijcken, soeckende eenighe vremde Goden, of Coninghen

[p. 170.]

	te dienen.
23.	Dese leer-spreucken, die hier volghen en zijn wel niet van Salomon, maer oock van wijse Mannen ghesproken, of geschreven: ghelijck daer onder de Psalmen Davids vele oock staen, die van andere gemaeckt zijn.
26.	Die goede, waerachtige, stichtige dingen, ter bequamer tijt voortbrenght, sal gheeert, gerespecteert, ende bemint wesen. Eertijdts was het kussen een teecken van eer-biedinge: want die meerder was liet hem ordinarelick kussen, in begroetingen, ende by een comsten, van die minder was. Siet Psal. 2. 12. Exod. 18.7.2. Samuel.20.9. Matth.26.49. etc.
27.	Besteldt dijn werck buyten, beschickt, ende bereydt eerst alles, eer ghy eenighen bouw beginnet, doet boomen saghen, steenen houwen, ende al het ghene buyten gedaen moet werden etc.
31.	Den scheydt-muer sijner steenen. De velden, ende Wijngaerden wierden somtijdts afgheschoten, met eenige lichte mueren van t'samen gestapelde steenen, sonder eenich kalck, of moortel, op dat de Verckens, ende andere schadelicke ghedierten de selve niet om vroeten en souden. Desen muer (mijnes gissinge) wierdt ghemaeckt van de selve steenen, daer van sy de wijngaerden, of ackers suyverden, ghelijck dat een steenachtich landt was: daerom wort hier gesecht sijner steenen: of, om dat sy behoorden tot haer afsonderinge.
33.34.	Siet boven het seste Cap.veers 11.11.