Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het dryentwintichste Capittel.

1.	ALs ghy sult sitten, om te eten met een regheerder; let neerstelijck op het gene dat voor dy is.
2.	Want ghy set een Mes op dijn kele, so ghy gulsich ^† zijt.
3.	En weest niet begheerich naer haer leckernijen: want het is broodt der leughenen.
4.	En vermoeyt u niet om rijck te worden: houdt op van dijn verstandigheyt.

† Heb. een Heere van begeerte.

[p. 157.]

5.	Wilt ghy dijne ooghen laten flickeren op dat, niet en is? Want het heeft hem gewisselick vleughelen ghemaeckt, als eenen arent, ende is ten Hemelwaert gevlogen.
6.	En eet het broodt niet des genen die quaet-gunstich van ooghe is, ende en weest niet begheerich naer zijn leckernijen.
7.	Want ghelijck men oordeeldt, soo is hy: eet, ende drinckt, sal hy tot u seggen maer zijn herte en is met u niet.
8.	De bete-broodts, die ghy ghegeten hebt, sout ghy wel uytspouwen: ende ghy verliest alle uwe lieffelicke propoosten.
9.	En spreeckt niet tot de ooren des dwassen: want hy sal de verstandicheyt dijner woorden verachten.
10.	En verset niet de Landt-pale van altijdts: ende en comt niet in de ackers der weesen:
11.	Want haer verdediger is sterck: hy sal haer twist-sake met dy bepleyten.
12.	Brenght dijn herte tot tucht, ende dijn oore tot de redenen der wetenschap.
13.	En onthout den tucht van den jongen niet: maer slaet hem met de roede.
14.	Slaet ghy hem met de roede; soo sult ghy zijn ziele van de helle verlossen.
15.	Mijn Sone, soo dijn herte wijs is; mijn hert is blijde, ja ick.

[p. 158.]

16.	Ende mijne nieren zijn vrolick, als dijne lippen gerechticheyden spreken.
17.	En laet dijn herte niet jeloers zijn over de sondaren: maer geduerich ^† in de vreese des Heeren.
18.	Want soo daer een uyterste is, soo en sal dijn hope niet af-ghesneden worden.
19.	Hoort ghy mijn Sone, op dat ghy wijs wordet ^†: ende richtet dijn herte op den wech.
20.	En weest niet onder de wijn-suypers, onder de vleesch-vraeters.
21.	Want de Wijn-suyper, ende de vraet sal verarmt worden: ende de sluymeringe sal gehackelde kleederen aen-doen.
22.	Hoort dijn Vader is dy gheteelt heeft: ende en veracht dijn Moeder niet, alsse out geworden is.
23.	Verkrijcht waerheyt, ende en veercooptse niet: vercrijcht wijsheydt, ende tucht, ende verstant.
24.	Den Vader des rechtveerdighen maeckt groote vreucht: den teelder des wijsen is in hem verheucht.
25.	Laet dijn Vader ende Moeder verheucht zijn, ende maeckt die vrolick, die u gebaert heeft.
26.	Begheeft dijn herte tot my, mijn Sone: ende laet dijne oogen mijne weghen bewaren.
27.	Want een Hoere is een diepe gracht ende een vremde Vrouwe, een enge put.

† Heb. alle dage

† Hebr. en zijt wijs.

[p. 159.]

28.	Sy loert ooc als een Man des roofs, ende vermeerdert de valschaerts onder de menschen.
29.	Aen wie comt wee? Aen wie, eylaes? Aen wie twistinghen? Aen wie morringhe? Aen wie wonden sonder oorsaeck? Aen wie roodtheydt der ooghen?
30.	Aen die, die in de Wijn vertoeven: die daer gaen om getemperden dranck te soecken.
31.	En siet den Wijn niet aen, als hy bruyn-roodt is: als hy in den Beecker zijn ooghe geeft: als hy recht opgaet.
32.	Zijn achterste bijt, gelijc een slange, ende steeckt gelijck een Scorpioen.
33.	Dijne oogen sullen anders na vremde Vrouwen sien, ende dijn herte verkeertheyden spreken.
34.	Ghy sult zijn, als die in het herte van de zeelicht, ende als die in de Meersse van de mast licht.
35.	Men heeft my gheslaghen, sult ghy segghen, ick en ben niet sieck gheweest: men heeft my ghesmeten, ick en hebbet niet geweten, als ick wacker wiert: ick moet meer, ick moet het noch soecken.

Wtlegginghe op het dry en twintichste Capittel.

1.	SItten. Dit woort beteeckent oock blijven, sijn & c. Want niemant en denc-

[p. 160.]

	ke, dat de oude op onse wijse, aen tafel geseten hebben: maer haer sitten was een half leggen, de voeten achter uyt-stekende, ende alsoo in't ronde by na uytgestreckt ligghende. T'welck dient tot verstant van vele plaetsen der Heylighe Schrifture, ende berispinghe van de onwetene Schilders, die het Avontmael Christi, seer ongerijmt, ende teghen alle waerheydt in haer Tafereelen uyt-drucken.
2.	Soo ghy door de nieuwe, ende ongewoonelicke leckernijen u selven over-brast, ghy set een mes op u kele, ghy brenght u selven in groot ghevaer, van in sware sieckten, ende perijckel des doots te vallen. De Medecijnen segghen, dat de kele meer menschen ghedoodt heeft, als het sweerdt.
3.	Broodt der leughenen. Spijse, die door haer leckere smaeck, ende aengenaemheyt, de menschen bedriecht, ende gelijck als leugenen wijsmaeckt, schijnende, dat sy veel deucht doet, ende goet voetsel geven sal, daer sy de menschen de mage verderft, ende in krancheyden, ende eyndelick ter doodt brenght.
4.	En verarbeyt u niet, met alle uwe sinnen, ende verstandt, om goet by een te schrabben. T'is groote sotheyt, ende maer een verwarende voorsichticheydt, wijckt dat af. Of alsoo: Soo ghy u quelt, ende vermoeyt, om rijc te worden, secht vry, adieu wijsheydt, adieu verstant: want ghy toont, dat ghy een dwaes zijt, ende noch meer worden sult.
5.	En jaecht soo seer niet na rijckdom, die verganckelick is, ende qualick een ooghen-blick blijft: want al hebt ghy hem al vercreghen, hy vliecht dickwils haest wech, buyten uwe gesichte, soo dat ghy qualick weet, waer hy gebleven is. De ghelijckenis is geleent, van den Arent (of andere klamp-vogels) die van boven in de

[p. 161.]

	lucht hangen, ende slickeren over de proye, die sy grijpen willen.
7.	Ghelijck een yeder oordeelt by hem selven, soo is oock een nijdich afgunstich mensch: al ghelaet hy hem vriendelick, ende jonstich, het is verre van daer, zijn mont die spreeckt, maer zijn herte dat breeckt.
8.	Ghy sult daer naer, ghelijck de walge hebben, van zijn spijse: van wegen, dat hy erghens occasie sal soecken, om die schade wederom in te halen, of by sommighe manieren van doen, of spreken, sijn ongunstige giericheyt te kennen geven, of van weghen, dat hy de spijse, met eenich vuyl vet, smeer, of yet anders, dat walgelick is, om profijts wille, doet toe-bereyden. Ghy verliest alle uwe lieffelicke propoosten, hebt ghy eenighe wijse, treffelicke, Godtsalighe discoursen aen tafel, ghy en doeter gheen profijt mede, zijn sinnen hanghen alleen aen dat weereltsche goedt, ghy stroyt Peerlen voor de Verckens.
10.	Siet het voorgaende Capittel veers 28. Hier thoont hy, dat het selve spreeck-woort ooc also gebruyckt wordt, met het gene, dat daer bygevoecht is.
18.	VVant indien daer een uyterste is, een eynde te verwachten van al dit verdriet, een loon te verkrijgen naer onse wercken ende een uyterste oordeel te comen, (ghelijck daer niet aen te twijffelen en is) uwe hope, ende vertrouwen dat ghy op Godt hebt, sal ghewisselick vervult worden.
21.	De sluymeringhe, dat is, die luy, ende sluymerich is.
22.	En veracht &c. De Moeders zijn meer de verachtinghe haerder Kinderen onderworpen, als de Vaders, de wijle sy meer toeghevende, ende swacker van lichaem, ende begrijp zijn, ende

[p. 162.]

	noch meer, als sy oudt geworden zijn.
24.	Siet het thiende Cap.vers.1.
27.	Hoort my, maer geen lichte Vrouwe: want sy is etc. Siet het voorgaende Capittel veers 14. Een enghe put, daer geen uytcomste en is, daer de mensche hem noch rippen, noch roeren en can.
28.	Een Hoere loert op haer boelen, ende minnaerts, ghelijck een roover, die op een proye verwacht: ende vermeerdert de valschaerdis, want die een Hoere na gaet, gaet Godt af, ende verbreeckt alsoo valschelick, het verbondt, daer mede hy aen Godt gebonden is: of, om dat die Hoer-jagers veel ghelts verquisten, ende alsoo alle bedriechelicke middelen versieren, om haren naesten uyt te strijcken, op dat sy mochten hebben, waer mede haer vleeschelicke wel-lusten geduerich in treyn te houden:oock sijn sy valschaerdts, om dat sy een ontuchtich leven leydende, haer nochtans ghelaten, als oft sy haer heel vromelick droegen. Daerom seggen oock de Italiaensche Courtisanen: L'honestà sta bene, ache fosse in bordello.
29.	VVonden sonder oorsaecke, diese wel hadden connen mijden, midts van daer te blijven, of, maetich zijnde, voorsichtigher te spreken.
30.	Ghetemperden dranck. Siet boven Capittel.9.2.5.
31.	Als hy in den beker sijn ooghe gheeft, als hy in het drinck-glas ghelijck met zijn ooghen winckt, ende noodicht, of zijn couleur ende glinsterende claerheyt thoont: als hy recht op gaet, als hy, door zijn genereuse kracht, ende stercke Gheesten, met sandekens op-springht, ende recht om hooge stijcht.
33.	Soo ghy den Wijn aensiet ende daer in u verlustinge schept, soo sult ghy tot alle onkuys-

[p. 163.]

	heyt ghedreven worden, ende dijn herte sal verkeertheyden spreken, ghy sult in u herte alderley quade middelen versinnen, om dijne begeerlijckheyt te versadigen
34.	V hooft sal suyselen, ende drayen van den Wijn, gelijck die in het midden van de zee met alderley baren ende winden gheslinghert worden: t'welck dan noch meer gevoelt wort, boven in de mast, daer de meersse staet, of yet diergelijcks.
35.	Men heeft my geslagen, met menichte van glasen toegedroncken, ende alsoo van de banc geholpen, dat ick ghelijck als nedergheslaghen was etc. Ick moet meer, ick moeter noch aen want ick en worder niet sieck af, ende al ghebeurt het somtijts, dat ick wat slaghen krijge, ten raeckt mijn gevoelen niet: of, ick moet mijn revengie weder halen.