Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het eenentwintichste Capittel.

1.	HEt herte des Conincks is in de handt des Heeren als Water-beken: hy buycht het allesins, waer het hem belieft.
2.	Elcken wech des Mans is recht in zijn ooghen: maer de Heere weeght de herten.
3.	Rechtveerdicheyt, ende recht te doen, is den Heere aenghenamer, als offerhande.
4.	Hoocheydt der oogen, ende breedtheyt des herten, de keersse der onrechtveerdige, is sonde.
5.	De ghedachten der vlietighen strecken alleene tot overblijfsel: maer die hem verhaest, alleene tot gebreck.
6.	Het werck der schatten met een tonge der valscheydt, is een gedreven lich-

[p. 144.]

	ticheyt der gene die de doot soecken.
7.	Den roof der onrechtveerdighe sal haer doorsnijden, om dat sy weygeren recht te doen.
8.	Den wech des Mans is verkeerdt, ende vremt: maer so veel den reynen aengaet, zijn werck is gherechtich.
9.	Het is beter te woonen op een hoeck des dacks, dan met een Vrouwe der twisten, ende in het huys des gheselschaps.
10.	De ziele des onrechtveerdigen wenschet quaedt: zijn med-ghenoot selfs en krijcht geen genade in zijn oogen.
11.	In het straffen des spotters sal de slechte wijs worden: ende in het onderrichten des wijsen sal hy wetenschap krijgen.
12.	Den rechtveerdigen let verstandelick op het huys des onrechtveerdigen: de onrechtveerdighe omkeerende om het quaedt.
13.	Die zijn oore toe-stopt van het roepen des geringen, sal ooc roepen, maer niet beantwoort worden.
14.	Een gifte int verborghen verdruckt de gramschap: ende een gheschenck in den schoot, de grimmicheydt.
15.	Het is den rechtveerdigen blijtschap recht te doen: maer voor de werckers der ongerechticheyt is verslaginge.
16.	De mensche af-dwalende van den wegh des verstandts, sal in het ghesel-

[p. 145.]

	schap der verslagene liggen.
17.	Die genuechte bemint, is een Man des gebrecks: die Wijn, ende Olye bemint, en sal niet rijck worden.
18.	Den onrechtveerdigen is rantsoen voor den rechtveerdigen: ende den valschaert voor de gerechtige.
19.	Het is beter te woonen in het Lant der woestijne, als met een Vrouwe der twisten, ende toornicheyt.
20.	Een ghewenschte schat, ende Olye is in de wooninghe des wijsen: maer een dwaes van een mensch verswelght dat.
21.	Die rechtveerdicheyt, ende weldadicheyt na-volght, sal leven, rechtveerdicheyt, ende eere vinden.
22.	Den wijsen klimt op in de stadt der stercken, ende doet de kracht haerder versekeringe nedervallen.
23.	Die zijn mont, ende zijn tonghe bewaert; bewaert zijn ziele van benautheyden.
24.	Die hoochmoedich, vermeten is, zijnen naem is spotter, doende alles met grimmicheyt der vermetentheyt.
25.	De begeerte des leuyaerts doodet hem: want zijne handen weygeren yets te doen.
26.	Hy begeert den heelen dach begeerlicheyt: maer den rechtveerdigen geeft, ende en onthout niet.
27.	De offerhande der onrechtveerdige

[p. 146.]

	is een grouwel: hoe veel te meer, als sy die met quaedt-sinnicheydt brengen!
28.	De ghetuyge der leugenen sal vergaen: ende den Man die hoort, sal altijt spreken.
29.	Een onrechtveerdich Man verhart hem in zijn aensicht: maer den gerechtigen schickt zijn wegen.
30.	Daer en is gheen wijsheydt, noch verstant noch raet tegen de Heere.
31.	Het peerdt wort bereyt voor den dach des strijdts; maer de behoudenisse is des Heeren.

Wtlegginge, op het een en twintichste Capittel.

1.	AL zijn de Coningen machtich, ende hooch gheseten, sy en konnen even wel niet willen, noch uytvoeren dan dat Godt behaecht. Hy buyght haer herten als water-beken. Dese gelijckenis is genomen van de Acker-mans, of Landt-bouwers, welcke in die heete landen, grachten dolven, om uyt de Rivieren, of wel van eenighe oorspronghen, beken door haer landt te leyden, om dat also te bevochtigen.
2.	Siet Proverb.19.3.
4.	Het trotsich gelaet, ende opgeblasentheydt des herten, welcke beyde als een licht, of lanterne zijn, waer naer de Goddeloose alle haere wegen stieren, of, daer in sy haer verheughen ende behagen, mishagen den Heere, ende worden voor een groote sonde gerekent Hoocheyt der oogen, Een ruyne der gene, die haer hooft na den Hemel steken, haer ooghen, ende Wijngh-

[p. 147.]

	brauwen verheffen, alle de lieden over het hooft siende, niet eens verweerdigende de oogen neder te slaen. Siet Psal.73.8.9. Breedtheydt des herten, een hooveerdich gemoedt. Dit is gheleent van lichamelicke dingen, die door windt, of andersints opgheblasen, ende uytgespreyt worden.
5.	Die met bedachtsaemheydt, ende ernstighe neersticheydt zijn beroepinge waer-neemt, sal van Godt met goede middelen gesegent worden, soo dat hy oock overschot sal hebben van zijnen arbeyt, om voor hem ter noot, ende zijnen Kinderen wech te legghen: maer die hem verhaest, ende door lichtveerdighe, ongherechtige middelen wilt rijck worden, ontsiende also een getrouwen, ende gestadigen arbeydt, sal eyndelick tot armoede geraken.
6.	Het werck der schatten. Een costelick ghebou (of yet anders) opghemaeckt met ander lieden gelt, door valscheydt afgheleent, sonder weder te geven, en sal niet lange bestaen, maer sal door windt, blixem, of andersints, af-gheworpen, ende verstroyt worden, gelijck het kaf, of andere lichticheydt, dat van den windt verdreven wordt, ende sal alsso verpletteren (of oorsake van ruijne wesen) den genen, die het ghemaeckt heeft. Het is wel te gelooven, dat dit yemant moet overcomen wesen, daer dit spreeck-woordt zijnen oorspronck van heeft.
7.	Dit is een, ende gheknoopt met het voorgaende, die alsoo met een valsche tonge de lieden haer middelen af-stroopen, ende ghelijck berooven, sullen doorsneden, of verbroken worden, om dat sy geweygert hebben recht te doen, een yegelick het zijne te geven.
8.	Het leven, ende de manieren des mensches gelijck hy is van natuere wegen, zijn boos, ende van Godt vervremdet: maer de wercken der-

[p. 148.]

	gene, die door den Geest Gods gereynicht zijn zijn oprecht, ende rechtveerdich
9.	Het ware beter, alleen boven op een dack te woonen, onder den blauwen Hemel, ja noch selfs op eenen hoeck des dacks, daer den regen vergadert, ende afwatert, dan in huys, met een twistighe Vrouwe te wesen, daer ghy aen geselschapt hebt. Noteert eenvoudige, dat de huysen boven plat waren.
11.	Siet het 19. Capittel veers 25.
12.	Godt den rechtveerdigen, of Coninghen, ende Magistraten, die de gherechticheydt lief hebben, letten neerstelic op het comportement der onrechtveerdige, omkeerende, met straffe tot schande, ende te niet te brenghende, die haer Godlooslick dragen.
14.	Een gifte int verborghen. Want yeghelick wilt wel giften ontfanghen, maer den naem daer van niet hebben. Verdruct de gramschap, maeckt de partijdicheydt te niete, of ymmers, dat sy niet gespeurt en wordt. Siet Prov. 18. 16. ende 17.8.
16.	Verslaghene.Siet boven, Cap.2.18.
17.	Die zijn werck maeckt van Bancketteren, ende alderley dertele ghenuechten, sal tot armoede gheraecken. Die VVijn, ende Olye &c. Noteert, dat de Ioden (twelck daer naer oock de Griecken, ende Romeynen geleert hebben) eertijdts in haer Bruyloften, ende vrolicke maeltijden, veel tijts Olijen, ende Salven gebruycten, daer mede sy haer leden, maer voornemelick het hooft bestreken, om de Gheest ende geneuchte te meer te verwackeren, ende de gesontheydt te bewaren. Want des Olijen hadden costelicke, ghesonde ingredienten, als van Narde, Cassia, Myrrhe, Roosen Saffraen, cost, ende andere lieffelicke cruyden, daer oock wat Wijns mede vermengt was. Hier op siet Da-

[p. 149.]

	vid in den Psal.23.5. ende elders meer.
18.	Het gebeurt veel tijdts (t'welck seer blijckelick was, onder het Ioodtsche volck) dat de Godtsalige, in eenich perijckel, of benautheyt zijnde, door Godts ghenade, daer uyt verlost worden, ende de Godloose in haer plaetse comen crijgende op haer hooft, dat voor de rechtveerdighe scheen bereydt te zijn, ende haaer alsoo, ghelijck door randtsoen bevrijdende. Siet het achtste veers van het elfde Capittel.
20.	De wijse, voorsichtige Huys-vaders, hebben alle noodelicke, genoechsame provisie van cost, ende kleederen: maer een sot, lichtveerdich capellaen, in plaetse van wat te bewaren, verquist al wat hy heeft. Het woordeken Olye wort hier by gevoecht, om te kennen te geven, een vrolijcke ghenoechsaemheyt, die de rechtveerdige hebben, in het gene sy besitten: of wel dat sy niet alleene de nootsakelicke costen hebben, maer oock tot overvloet, waer mede haer somtijdts te vervrolicken. Siet dat ick boven gheseydt hebbe, op het seventhiende veers van dit selve Capittel.
22.	Wijsheyt is uytnemender, dienstigher, ende nuttiger om een stadt in te nemen, als eenighe sterckte.
24.	Die hooveerdich, ende vermeten is, spot gemeenlick met goede vermaninge, ende onderwijsinge, oock met de gheringheydt, ende verachtinghe van andere: ja zijn vermetenheydt brenght hem soo verre, dat hy met alles, wat hy eens op neemt, met een dullicheydt voortwil, wat daer oock soude moghen teghen wesen.
25.	Den leuyaert wenscht altijts ledich te zijn: waer door hy niet doende, eyndelick van ghebreck vergaen moet. Of alsoo: den leuyaerdt wenscht wel vele dingen, maer het wenschen al-

[p. 150.]

	leen en geeft niet, als daer den arbeyt niet toegebracht en wort.
26.	Hy is geduerich besich met alles te begheeren, dat hy denckt, of siet, willende wel een yeghelijck het zijne afsien: maer den rechtveerdigen ter contrarie geeft mildelick van het ghene dat hy door Gods genade, gewonnen, of andersins verkreghen heeft, sonder yet den ghebreckigen te onthouwen.
28.	Een valsche ghetuyge, dingen versierende, die hy nerghens gesien, of gehoort en heeft, sal vergaen, sal eere ende faem verliesen, ende voor niet gheacht worden voor Godt, ende de menschen, nergens meer moghende zijnen mondt open doen: maer die getuycht, dat hy ghehoort heeft (of andersints wel weet) sal zijn credijt vermeerderen, ende over al met eeren mogen spreken, de waerheyt getuygenisse gevende.
29.	Een Godloos mensche doet alles, wat zijn lust, ende onghebondentheydt vereyscht: sonder eenighe schaemte, oft eere, als met een barderen aensicht, zijn begheerlijckheydt den vollen toom ghevende: maer een Godsaligh herte overdenckt eerst wat Godt behaghelijck is, ende stiert alsoo zijne wegen naer Gods gheboden.