Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het twintichste Capittel.

1.	DE Wijn is een spotter, de sider een ghewoel-maker: ende een yeghelijck die daer in dwaelt, en sal niet wijs zijn.
2.	Den schrick des Conincks is als het briesschen van een jonge Leeu: die hem voor by gaet, sondicht tegen zijn ziele.
3.	Het is een Man eere, van twist te rusten: maer een yeder sot vermenght hem selven.
4.	Den leuyaerdt en ploeght van de Winter niet: maer hy sal in den Oogst eysschen, ende niet hebben.
5.	Den raet in het herte des Mans sijn diepe wateren: maer een Man des verstandts sal hem putten.
6.	Vele menschen roepen yegelick haer weldadicheyt: maer wie vint een Man der ghetrouwicheyden?
7.	Den rechtveerdigen wandelende in zijne oprechticheydt; wel saligh sijn zijne Sonen achter hem.

[p. 137.]

8.	Den Coninc sittende op zijnen richtstoel, verstroyt voor zijne ooghen alle quaedt.
9.	Wie sal seggen, ick hebbe mijn herte ghereynicht, ick ben suyver van mijne sonde?
10.	Tweederley gewichte, tweederley mate, even die beyde zijn een grouwel des Heeren.
11.	Een jongen selfs wordt door zijne handelingen gekent, of hy reyn, ende of zijn werck recht is.
12.	De oore die hoort, ende de ooge die siet, even die beyde heeft de Heere ghemaeckt.
13.	En bemindt den slaept niet, op dat ghy niet en verarmt: doet dijne ooghen op, wort versadight met broodt.
14.	Quaedt, quaedt, seght den cooper: maer gaender mede wegh, dan pocht hy wel.
15.	Daer is Goudt, ende menichte van edele gesteenten: maer de lippen der wetenschap sijn een costelick vat.
16.	Neemt zijn kleedt, als yemant hem borge gestelt heeft voor een vremdelinc: ende pandt hem, die hem borghe ghestelt heeft, voor eene vremde.
17.	Het broodt der valscheyt is den man soet: maer daer naer wort zijnen mondt met breeck-steen vervult.
18.	Yeder ghedacht wordt met raedt bevestight: doet dan oorloghe met be-

[p. 138.]

	hendicheyden.
19.	Die met achter-klap omgaet, ontdeckt het secreet: en vermenght u dan niet met hem, die met zijn lippen verleydt.
20.	Die zijn Vader, of zijn Moeder vloeckt, zijn keersse sal uytgaen in het doncker van de duysternisse.
21.	Een erve in het begin verhaesticht zijnde, haer uyterste en niet gheseghent worden.
22.	En seght niet ick sal quaet verghelden: wacht op den Heere en hy sal dy behouden.
23.	Tweederley gewichte is een grouwel des Heeren: ende de Weegh-schale des bedrochts en is niet goet.
24.	De ganghen des Mans sijn van de Heere: ende wat soude den mensche zijnen wech verstaen?
25.	Het is een strick des menches, het heylige te verslinden ende naer de beloften te ondersoecken.
26.	Een wijs Coninck verstroyt de onrechtveerdighe, ende brenght het radt over haer.
27.	De ziele des mensches is een keersse des Heeren, ondersoeckende alle de binnen-camers des buycks.
28.	Ghenade, ende waerheyt bewaren den Coninck: ende hy ondersteunt zijnen throon met genade.
29.	Het cieraet des jongelingen is haer

[p. 139.]

	sterckte: ende de grijsheyt is de eere der oude.
30.	De gheswellen der wonde zijn een suyverende Medecijne in den quaden: ende de slaghen, der binnen-cameren des buycks.

Wtlegginghe, op het twintichste Capittel.

1.	DE Wijn doet niet alleene den dronckaert met andere spotten, maer gheckt oock met zijn eygen Meester die hem drinckt etc.
2.	Siet Proverbia 12.12. Die hem dan passeert, namelick, wanneer hy in zijn gramschap is etc.
5.	Des menschen herte is vol van diepen raet, ende bedenckinghen, dickwils niet wetende, welcke hy volghen sal: maer een kloeck, ervaren man weet welcken hy putten sal, welcken hy kiesen sal, om in het werck te stellen.
6.	Men vindt vele menschen, die alle ghelijck haer beroemen van haer mildicheyt tegen den armen: maer wie vint een Man der getrouwigheyden? Waer zijnse, die met der daet sijn, dat sy haer beroemen te wesen? Voorwaer sy zijn dunne ghezaeydt.
11.12.	Besiet, of dit veers met het volghende, aen het voorgaende niet en hanght: in sulcken sin. Valsche mate, is een grouwel des Heeren. Maer mocht yemant seggen, hoe salmen dat juyst weten? Het gaet soo behendich, ende secreet toe, niemandt en sal daer op eens letten. Andtwoorde. Ia ghewisselick salment wel weten: uwe handelinghen, ende comportement, of uwe futselingen ende tateringen, sullen dat ghenoegh voor den dagh brenghen: want een

[p. 140.]

	jonghen selfs, die noch soo de prickelingen van de conscientie niet en voelt, die stouter, ende resoluter is tot boeverijen, die onghestadich is in al zijn doen, die segghe ick sal door zijn handelingen wel te kennen geven, of hy suyver van herten, ende wercken is. Nu genomen de menschen en konden dit niet weten, Godt de Heere sal het even wel sien. Hoe dan? Hy heeft de ooren selve gemaeckt etc.
13.	VVort versadight met broodt. Staet des smorghens vroech op om u werck te doen, op dat ghy hebt, waer mede dijnen buyck te vollen.
16.	Neemt sijn kleedt, dat is, yet van zijnen huys-raet, of kleederen, maer niet, die hy nootsaeckelick van doene heeft tegen de coude van de nacht: want die mosten voor den Sonnen onderganck wederom gegeven worden. Exod. 22. 18. Siet boven, Cap 15.22.
20.	Die zijn ouders niet en eert, sal in groote ellende, ende benautheyt vallen, sijn keersse sal uytgaen, alle zijn vreucht sal wech ghenomen worden, ende veranderen in een dicke duysternisse, in alderley tegenspoet, ende verdriet. Of, hy sal van alle vreucht, ende troost ontbloodt zijn, in het doncker van de duysternisse, soo wanneer hy het meest van doen sal hebben, in alderley miserie, ende bedructheyt comende.
21.	Die hastelijck willen rijck worden, door ydele, onrechtveerdighe middelen, sullen eyndelic tot armoede geraken. Siet Prov.13.11. Door erve, wordt verstaen alderley rijckdom, die een mensch mach toevallen.
25.	De mensche verstrickt, ende verderft zijn ziele, die eenige Vee Gode toeeyghent, ende het selve, als yet ghemeens, op eet ende verteert: of, wanneer hy alreede eenighe beloften ghedaen heeft, na der hant noch gaet ondersoec-

[p. 141.]

	ken, ende delibereren, of hy het wil, of can doen. Dat God belooft, ofte toegeheylicht was, most vast blijven. Siet Leviticus 27.9. etc. en Deuter.23.21.
26.	Een wijs Coninck verstroyt de onrechtveerdighe, hy en leydtse in zijn Hof, of Huys-ghesin niet, hy suyvertse ende verstroytse ghelijck een Man het kaf in den wint verspreyt: hy brengt het radt over haer, hy verachtse, hy vertreedtse, hy castijdtse. Siet Psalm 101. Dese ghelijckenisse is genomen van de Landt-lien, die in die heete landen haer koren met Ossen, of andere treck-beesten plachten te dorschen, die aen een radt, of rolle-wagen gebonden waren, ende dien soo over de Coorn-schoven of andere vruchten trocken. Siet Iesaiam in het 28. Capittel veers.27.28.
27.	De redelicke ziele, is als een keersse van Godt ontsteken, een claer schijnende licht, door het gantsche lichaem uyt-ghespreyt, stierende den mensche in alle sijne wegen, ondersoeckende, ende kennende hem, van buyten, ende van binnen, ja selfs, tot in de conscientie toe.
30.	Hier en wort niet ghesproken van de castijdinge, die de ouders over haer Kinderen ghebruyckten, maer die Richters, ende Magistraten over quade, moetwillige menschen deden. Om dit veers wel te verstaen, sal ick hier wat breeder van dese maniere van castijdinge spreken, volgens, het gene, dat de geleerde Rabbijnen ende Talmudisten daer van schrijven. Yemandt eenich schelm-stuck begaen hebbende, dat even wel de doodt niet weerdich en was, wiert in presentie van de Richters ghebracht, op dat hy ghenoech, maer niet boven maten en soude ghestraft worden: want hy en mocht altoos niet meer, als veertich slagen krijgen, gelijck hun Godt dat geboden hadde. Deut. 25.

[p. 142.]

Daerom oock de Ioden daer naer tot meerder cautie, ende bewijs van medelijden, dat maer tot negen en dertich slagen gebruyckt hebben: ghelijck oock Paulus secht, dat hy vijf maels veertich slagen gehadt heeft, een min. 6.Corin. 11.24. Maer Christus onsen Salichmaker, die heeft volcomelick de veertige ontfanghen, als hy veertich dagen van den boosen versocht was, elcken dach voor eenen slach tellende. Dan hier van genoech. De misdadighe dan voor de Magistraet zijnde, wiert van den Beul met beyde zijn armen rontom een dicke pale ghebonden, die in de aerde vast ghesmeten was, ander-halve cubijt hooge zijnde, daer den misdadigher gebogen zijnde tegen lach: ende daer zijn kleedt, tot de heupen toe in stucken ghescheurt wiert. Den beul ginck daer naer achter hem staen op eenen steen, hebbende een sweepe in de hant, daer een lanck, dick Stiers leer aen was, ende noch aen beyde zijden, twee mindere leeren, die van een Ezels huydt ghemaeckt waren: soo dat elcken slach dry slagen t'seffens gaf, ende daerom oock maer derthien mael verhaeldt en wierdt, maer met sulck een kracht als het moghelick was. De Richters die hier by stonden, waren de kleynen Raet genoemt, bestaende maer uyt dry menschen, daer van den eersten, de wijle den patient gheslaghen wierdt, eenige Schriftuer-plaetsen, tot verbeteringe voor-las: den tweeden telde de slagen den derden vermaende den beul, dat hy wel zijn bevoir doen soude, lettende, hoe dat hy oock sloegh. Maer ick meene, dat alle dese ceremonien ten tijde Salomons niet gebruyckt en zijn. Om dan te commen tot ons veers, de sin daer van is dese. Een boos, moet-willich mensch, al wort hy van den Magistraet geslagen dat de wonden, die daer van comen som-

[p. 143.]

tijdts swellen, ende hem groote pijne doen ten mach hem niet schaden, het sal hem te beter zijn, ende reynigen van veel quaedts, daer hy anders, sonder castijdinge in soude voort-gegaen hebben: want de slagen sijn een suyverende Medecijne der binnen cameren der buycks, sy suyveren het herte, ende alle het binnenste des menschen van vele ondeuchden, dien ende also tot een purgatie van de ziele. Dit mach oock Geestelicker wijse verstaen worden, van de castijdingen, daer Godt de Heere de zijne mede besoeckt.