Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het achthiende cappittel.

1.	EEn uytghesondert Man soeckt naer begheerte: hy vermenght hem in alle bestandighe wijsheydt.
2.	Den dwaes en heeft gheen behagen in de verstandigheydt; dan dat zijn herte ontdeckt is.
3.	Als den onrechtveerdighen comt, comt oock verachtinghe, ende verwijtinge met smaedt.
4.	De woorden van eens Mans mont, zijn diepe wateren: den oospronck der wijsheyt is een stortende beke.
5.	'Ten is niet goet de persoone des onrechtveerdighen aen te nemen, om den

[p. 124.]

	rechtveerdighen te doen buygen in het gherichte.
6.	De lippen des dwaesen kommen in ghekijf: ende zijnen mondt roept na slaegen.
7.	Den mondt des dwaesten is hem een verslaginge: ende zijn lippen, een strick zijner ziele.
8.	De woorden des oor blasers zijn als met een hamer gesmeten: ende sy dringen tot in de binnen-camers des buycks.
9.	Die slap is in zijn werck, hy even is een broeder van den doorbringer.
10.	Den Man des Heeren is een blockhuys der sterckte: den rechtveerdighen loopt derrewaerts, ende wort in sekerheyt verheven.
11.	De Have des rijcken is een Stadt zijner sterckte, ende als een verheven muer, in zijn inbeeldinge.
12.	Voor de verbrekinghe is het herte des mans verheven: ende voor de eere is nedericheydt.
13.	Die een saecke beantwoort, eer hy hoort; heeft sotheydt, ende schande.
14.	De Geest eenens Mans verdraeght zijn swackheyt: maer een neer geslagen Geest, wie sal hem opheffen.
15.	Een verstandich herte vercrijcht wetenschap: ende de oore der wijsen soeckt wetenschap.
16.	De gifte des mensches maeckt hem ruymte, ende geleydt hem voor de groote

[p. 125.]

17.	Den eersten is rechtveerdich in zijn twist-sake: maer comt zijn med-genoot soo ondersoecktmen hem.
18.	Het lot stilt de twisten, ende scheyt de machtige.
19.	Een broeder is wederspannigher als een stercke Stadt, ende zijn twistinghen sijn als een grendel-boom van een Paleys.
20.	Vyt de vrucht eens yders mont sal zijnen buyck versadight worden.
21.	Doot, ende leven is in de macht der tonge: ende die haer lief heeft, sal haer vrucht eten.
22.	Die een Vrouwe vrint, vint goedtheydt: ende treckt een welbehagen van den Heere.
23.	Den armen spreeckt smeeckingen: maer den rijcken andtwoordt straffigheyden.
24.	Een Man der vrienden, om vergeselschapt te worden: want een die lief heeft, hanght meer aen, als een Broeder.

Wtlegginge, op het achtiende Capittel.

1.	EEn uytnemende, bysonder Man, die in verstandt uytmunt, ende van andere afgescheyden is, die naer wat bysonders tracht, soeckt neerstelick naer begeerte, dat hy begheert, of, dat van een yeder verstandich Man begeert wordt: hy woelt ende wen-

[p. 126.]

	telt in alderley goede wetenschappen, ongerust zijnde tot dat hy zijn begeerte vercregen heeft: maer etc.
2.	Een dwaes, ghemeen mensch, en heeft geen behagen in eenige wijsheyt: hy en soeckt nergens naer: want niet en staet hem aen, dan dat hy alreede weet van te vooren: hy en mach de moeyte niet, om wat toe te leeren. Dese twee veersten worden seer verscheydelic by den hayre getrocken. Die ooren heeft, die oordeele wat best is.
3.	Een onrechtveerdich mensch, over al, daer hy comt, veracht hy, verwijt hy, schimpt hy met een ander.
4.	De woorden van een Man (een bysonder man, die niet gemeen en is, gelijck dat woordt beteeckent, als het soo alleene staet) sijn als diepe wateren, veel sins, ende verstants in hebbende die niet so licht, van een yder, grondelick verstaen en worden: wiens herte, sonder ophouden, overvloedige wijsheyt voortbrenght, ghelijc een staegh-loopende Ryviere, of beke, altijts waeter geeft.
8.	De woorden des oorblasers dringen crachtelick, tot in het binnenste des herten, gelijc een nagel, die met een hamer ergens in gedreven wordt. Een yegelick is seer gereedt, ende kittelachtich, om de achter klappers gehoor, ende geloof te geven.
9.	Die hem leuyelick, met alle traegheyt, in zijn beroepinge draecht, hy, (en verwondert u niet) hy, segghe ick, mach wel een broeder van een quiste-keers genoemt worden. Sy mogen vry wel beyder t'samen gaen: want verquist den eenen, den anderen en wint oock niet, ende so geraecken sy beyde tot armoede.
11.	Het eerste deel van dit veers, is oock hier vooren in het thiende Capittel, veers 10. Hier

[p. 127.]

	wordt getoont, dat het oock in sulcken maniere ghebruyckt wort, met de volghen de woorden. Een verheven muer, een hooge wal, die de stercte van een stadt is.
12.	Siet Proverb. 11.2. ende 16.18 oock 15.33. 14. Die gheest, ende couragie heeft, op Godt steunende, can lichtelick zijn swackheydt, ende ongemack verdragen: maer die neer geslaghen is, de moet t'eenemael verloren gevende, van Gods genade mistrouwende, is seer qualic om helpen.
15.	Een verstandich Man, hoe wel hy veel wetenschap heeft, nochtans gelijck hy wijs is, heeft hy de ooren noch altijdts open, om toe te leeren.
17.	Die sijn saecke eerst aen dient, schijnt veel tijdts recht te hebben: maer soo wanneermen parthije hoort spreken, begintmen te twijffelen, ende de saecke nauwer te ondersoecken: welcke dan dickwils heel anders bevonden wordt.
19.	Den twist tusschen Broeders, ende Maeghschap, is menich mael onversoenelick, ende onverwinnelick, als een stercke Stadt: want elck een blijft soo vast, ende hartneckich by het zijne, datse, door geen middelen, van haer voorghenomen opinie, en connen afghebrocht worden Grendel-boom van een Paleys. Dese ghelijckenisse is genomen, van Casteelen, of andere stercke plaetsen, die seer nauwe bewaerdt worden, ende met geweldige schuyf-ysers vastelick gesloten, die qualick met gheene kracht, en konnen verbroken, of ontsloten worden. Want, in dien tijdt, en hadden sy het gebruyck van bus-kruydt, petarssen, of diergelijcke duyvelsche vonden niet.
20.	De tonge is, als eenen vruchtbaren acker, van wiens vruchten de mensche, ghelijck als

[p. 128.]

	gevoet wordt: soo die goet, ende gesont zijn, sal de mensch daer wel af varen, ende ghesterckt worden ten eeuwighen leven: Maer ter cotrarije etc.
21.	Die met ernstighe begheerte, de vruchten zijner tonge lief heeft, na dat die goet, of quaet zijn, sal hy de verdiende doot, of het genadighe leven vercrijgen.
22.	Die een wettelicke Huys-vrouwe vindt, of trout, vindt goedtheydt, doet wat goedts, of heeft een weldaet Godts vercreghen, om sijne onghebonden lusten te bepalen, ende in te toomen: hy treckt een welbehagen van de Heere, hy wint daer door de gunste, ende aengenaemheyt des Heeren. De sin is dan: dat het Godt lief, ende wel-behaghelick is, een Vrouwe te trouwen, by sonderlick, ten tijde van Salomon, als sy in vrede, ende ruste leefden, ende de gemeente Gods, gelijck in Godtsalicheydt, also oock in getal most toe-nemen.
23.	Als een Man hooch is, of leegh, spreeckt hy trots, of gedweech.
24.	Dit veers, naer den aert der spreeck-woorden, is cort, ende af-gesneden, latende wat ongeseyt, dat, uyt de omstanden van de propoosten, lichtelick verstaen can worden. By exempel: ghy discoureert met yemandt, die een eensame, afgesondert leven prijst, ghy sult daer op bequamelick seggen, Neen, neen: een Man der vrienden, om vergheselschapt te worden: een Man die vrienden heeft, en mach daer niet om lieghen: want hy staet u ghetrouwer by in den noot, als u eyghen bloedt-vrienden. Een vremde in der noodt, een vriendt in de doodt. Sy kroken dit veers, die het met stop-woorden vollen, ghelijckse meest al te male doen.