Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het vijfthiende Capittel.

1.	EEn sachte antwoorde wederkeert den toorn: maer een moeyelicke reden doet de gramschap rijsen.
2.	De tonge der wijse verrecht wetenschap: maer den mont der dwaesen stort sotheydt uyt.
3.	De ooghen des Heeren sijn in alle plaetsen, bemerckende de quaede, ende goede.
4.	Een heylsame tonge is een boom des levens: maer de verkeertheyt in haer, is verbrekinge in den Geest.
5.	Een sot verfoeyt de tucht sijns Va-

[p. 101.]

	ders: maer die de bestraffinghe waerneemt, sal kloeck-sinnich worden.
6.	In het huys des rechtveerdighen is groote macht: maer in het incomen des onrechtveerdigen is troubel.
7.	De lippen der wijsen stroyen wetenschap: maer het herte der boosen en is niet recht.
8.	De offerhande der onrechtveerdige is een grouwel des Heeren: maer het ghebed der gherechtighe, zijn wel-behaghen.
9.	Den wech der onrechtveerdighe, is een grouwel des Heeren: maer die recht veerdicheydt navolght, heeft hy lief.
10.	De tuchtinghe is quaedt voor die den wegh verlaet: ende die de bestraffinghe haet, sal sterven.
11.	De Helle, ende de verderffenisse is voor den Heere: hoe veel te meer de herten der kinderen des mensches.
12.	Den spotter en heeft niet lief, die hem bestraft: hy en gaet by de wijsen niet.
13.	Een vrolijc herte verfraeyt het aensicht: maer in de droefheydt des herten is den gheest verslagen.
14.	Een verstandich herte soeckt wetenschap: maer den mont der dwasen wort met sotheyt gevoet.
15.	Alle de daghen des bedruckten zijn boos: maer des ghenen die vrolick van herten is, een geduerige maeltijdt.

[p. 102.]

16.	Beter een weynich in de vreese des Heeren, dan een grooten schat, ende daer beroerte in is.
17.	Beter is de spijse van moes-kruydt, ende daer liefde is; dan van een gevoeden osse, ende daer haet is.
18.	Een heet-grammich Man verweckt oneenicheyt: maer de langhmoedicheyt stilt den twist.
19.	Den wegh des leuyaerts is als een doorn-hegge: maer den wegh der gerechtigen is opgeheven.
20.	Een wijs Sone verheucht den Vader: maer een dwaes van een mensch veracht zijn Moeder.
21.	De sotheydt is den verstandeloosen blijtschap: maer een Man des verstants richtet sijnen ganck
22.	Sonder raet, de gedachten worden ten niet ghedaen: maer elck een bestaet in de veelheyt der raet-gevers.
23.	Den Man heeft blijdtschap door de antwoorde zijns monts: ende hoe goet is een woort t'zijner tijt.
24.	Den wegh des levens is den verstandigen om hooge, om af te wijcken van de helle om leege.
25.	Het huys der hoochmoedighen sal de Heere af-worpen: maer de landt-pale der weduwe sal hy vast stellen.
26.	De ghedachten des boosen sijn een grouwel des Heeren: maer de gedachten der reyne sijn redenen der lust-baerheyt.

[p. 103.]

27.	Die winst-ghierich is, maeckt zijn huys troubel: maer die ghiften haet, sal leven.
28.	Het herte des rechtveerdighen versint om te spreken: maer den mont der onrechtveerdige stort boosheyt uyt.
29.	De Heere is verre van de onrechtveerdige: maer hy hoort het gebedt der rechtveerdighen.
30.	Het licht der ooghen verheught het herte: ende een goet gheruchte maeckt het gebeente Vet.
31.	De oore de bestraffinge des levens hoorende, sal in het midden der wijsen vernachten.
32.	Die de tuchtinghe verworpt, versmaedt zijn ziele: maer die de bestraffinge hoort, besit verstandicheyt ^†.
33.	De vreese des Heeren is de tuchtinge der wijsheydt: ende voor de eere is nedericheydt.

† Heb. herte.

Wtlegginghe, op het vijfthiende Capittel.

1.	EEN moeyelicke reden, die spijt, ende moeyelick verdriet gheeft.
2.	Reguleren, is ter gheleghener tijdt, ende plaetse, bequamelick te passe brengen.
4.	Een tonghe, die alles welduydet, ende verbetert, de bedroefde troostet ende van swarigheydt geneest, neemt vele moeyte wegh, ende verquickt de menschen: maer een tonge, die alles verkeert, ende verargert, veroorsaeckt veel droefheydt, ende verdriet, waer door het ghe-

[p. 104.]

	moedt, ghelijck als verbroken, ende verteerdt wordt.
6.	Godt zegent de rechtveerdige met veel rijckdoms nae ziele, ende oock naer lichaem, ymmers met genoechsaem contentement van het ghene sy besitten, twelck alle macht van rijckdom te boven gaet: maer de Godloose, al hebben sy dickmaels schoon incommen, sy en hebben dat innerlick contentement des Gheests niet, maer zijn altijdts met kommer, ende sorge, nimmermeer genoech hebbende.
9.	En is niet recht. Dit mach oock overgheset worden, dat niet recht en is, Of, also niet.
10.	Die den rechten wegh verlaet, sal harde straffinge ontfangen. Of also: de teghenwoordighe tuchtinghe schijnt quaet te wesen, voor dien, die van de rechte wech afwijcket etc.
11.	Godt de Heere is over al, hy weet, ende siet alles, selfs wat in de Helle, ende plaetse der verdoemenisse is: hoe veel te meer, dat hier op der aerden om gaet, dat de menschen versinnen, ende uytvoeren. Dit is naer ons begrijp gesproken: want by Godt is alle dinck even mogelick, ende licht.
13.	Een vrolick hert maeckt een vrolick ghelaet, ende vriendelick, aensicht oock een gesonde dispositie, waer door de mensche fayer, ende schoonder thoont: maer die bekommert, ende droevich is, onderdruckt den gheest, ende ontstelt daer door het lichaem.
15.	Die bedruckt, ende benaut zijn en trecken gheen vrolickheydt aen, maer alle dagen, hoe wel die oock tot gheneuchte nooden, zijn haer quaedt ende verdrietich: maer die vrolick van herten is, (twelck oock na den Gheest mach verstaen worden, van een goede conscientie, die haer altijdts in den Heere verheught) zijn alle, ende alderley daghen gheneuchlick, ghe-

[p. 105.]

	lijck of sy ghestadich in een vrolick bancket waren
19.	Den leuyaert vint altijdts excuse, om sijn ledicheydt te voeden: den wech, die hy soude, ende behoorde in te gaen, is al te moeyelick, ende pijnelick, ghelijck of sy met doornen, ende distelen begroeyt waere: maer de gherechtighe die neerstich zijn om hare beroepinge. waer te nemen, is haren wech gemackelick gesuyvert ende opgheheven van alle steenen, ende blocken, of yet diergelicks, dat yemant soude mogen verhinderen. Of nemet alsoo. De ledicheydt en brenght gheen profijt voort, maer is onnuttich, ende onbequaem, gelijc een aerde, die maer doornen, ende distelen voort en brenght: maer de getrouwe neersticheyt, is als een lant, dat van alle onkruyt, ende steenen gereynicht is, ende also vele vruchte geeft.
20.	Siet Proverb.13.1.
21.	De onwijse verblijden haer in haer sotheyt sy en sien niet eens, hoe dat sy haer doen beste sullen aenrichten etc.
22.	Die yet lichtveerdelic wil aengaen, uyt een lichte bedenckinge, en sal tot zijn wit niet geraken: maer die een sake veel ende lange overslaet met andere communiceert, ende raedtslaecht, die sal tot zijn voornemen comen. Siet Prov.11.14.
23.	Een Man die stichtelick, ende wel ter proposte antwoort, doet daer mede groot profijt, behaelt eere by God, ende de menschen, ende by hem selven verblijdinghe: ende voorwaer wat kander beter wesen, als in een goede gelegentheyt, de gaven van God gegeven voort te brenghen, ende wel te gebruycken.
24.	Den wech, die tot het leven leydet, en is niet aerdtsch, ende vleeschelick, maer Geestelic, ende Hemels: daerom dencken ende trachten de Godsalige altijts om hooge nae den Hemel op dat sy haer

[p. 106.]

	doodt, ende eeuwige verdoemenisse bevrijden mochten.
25.	De Heere sal den staet, ende middelen der hooveerdighe te niete maecken: maer die nederich, bedruckt, ende verdruckt zijn, gelijck de Weduwen, sal hy verstercken, ende zeghenen. Noteert dat het landt in die plaetsen, niet met grachten of delven af-ghescheyden en was, maer alleen met palen, of steenen: welcke somtijdts van boose, trouweloose menschen, secretelick tot haer voordeel verset wierden. Om het welck oock te verhinderen, de rechts-gheleerde, scherpe, strenghe Wetten gheordineert hebben.
26.	Redenen der lustbaerheydt, daer God een lust, ende behagen in heeft.
27.	Die met een behoorlicke, redelicke winste niet te vreden en is maer gierichlick alderley goedt najaecht, ende naer hem treckt, sal eyndelick tot armoede, ende de doodt geraecken, zijn Huys, ende Kinderen bedroeven, ende verderven: Maer die ongeoorloofde ghiften, selfs alsse ghepresenteert worden, niet aen en veert, sal zijnen staet bevestighen, gerustelick, ende eerlick zijn leven over-brengen.
30.	Ghelijck het licht der Sonnen, den dagh, ende de ooghen verlichtende, oock het herte verheught: also verquickt een goede fame de menschen, en gheeft haer een Goede, vrolicke dispositie. Door een goede faem, mach verstaen werden, een goede tijdinghe, of, een goeden, eerlicken naem. Van dese maniere van spreecken, maeckt het ghebeente vet, siet Proverbia.3 8.
31.	De mensche, die zijn oore, ende herte tot vermaninghe neyghet, waer door hy zijn leven moght regieren, ende tot het eeuwighe leven bereydt worden, sal onder het ghetal der wijse

[p. 107.]

	kommen, ende gheduerich met haer verkeeren, of onder haer ghetelt worden. Doch het mach beterso verstaen werden. Hier aen sult ghy een leersaem herte kennen so het sonder ophouden, met wijse lieden omgaet, ende van haer zijn leven leert beteren, ende reguleren.
32.	Die de tuchtinghe niet waer en neemt, is onsinnich, sonder verstant: de wijle hy schijnt sijn ziele te haten, die daer door onderwesen wort: maer etc.
33.	Ghelijckerwijs niemandt gheraecken en kan tot de waere wijsheyt, als door de vreese des Heeren, welck als eenen tucht-meester is, die ons tot de wijsheydt leydet, also en komt niemandt tot een waere bestandighe eere, het sy in dit leven, of in het toecomende, als door nedericheydt welck vooren moet gaen. Dat is dat Christus seght Luc.18.14. Die hem selven verheft, die sal vernedert worden, ende die hem selven vernedert die sal verheven worden.