Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het veerthiende Capittel.

1.	EEn yegelijc der wijse vrouwen bout haer Huys: maer de dwaesheydt verbreeckt het met haer handen.
2.	Die den Heere vreest, wandelt in sijn

[p. 92.]

	recht: maer die hem veracht, wijct van zijne wegen.
3.	In den mont des dwaesen is een roede des hooghmoets: maer de lippen der wijsen bewaren haer.
4.	Sonder de Ossen, de schuere is ledich maer in de kracht van den Osse is veel incommens.
5.	Een ghetrouwe ghetuyge en sal niet liegen: maer een getuyge der valscheyt brenght leugenen voort.
6.	Den spotter soeckt wijsheydt, ende en vindt niet: maer den verstandighen is de wetenschap licht.
7	Gaet van ontrent een dwaes Man: ende dien ghy niet en weet van lippen der wetenschap te sijn.
8.	De wijsheyt des kloeck-sinnighen is zijn wech te verstaen: maer de dwaesheyt der sotten is bedriegherije.
9.	De sotten verbloemen de misdaedt: maer onder de gherechtighe is wel-behaeghen.
10.	Het herte weet sijn eyghen bitterheyt ^†: ende in zijn blijdtschap wort niemant vremts gemenght.
11.	Het huys der onrechtveerdighe sal vernielt worden: maer den Tabernakel der gerechtigen sal bloeyen:
12.	Daer is een rechte wech voor den Man: maer zijn uyterste sijn wegen des doodts.
13.	Selfs in het lachen, is het herte

† Hebr. de bitterheyt sijner ziele

[p. 93.]

	treurich: ende het achterste der blijdtschap, is droefheydt.
14.	Die afkeerich van herten is, sal versadicht worden van zijne wegen: ende een goet Man, van hem selven.
15.	Den slechten ghelooft een yeder woort: maer den kloecksinnigen let op zijnen ganck.
16.	Den wijsen vreest, ende keert van het quaet: maer den dwaesen passeert, ende vertrout.
17.	Die kort hoofdich is, doet sotheyt: ende een Man der bedachtsaemheyden wort gehaet.
18.	De slechte beerven sotheydt: maer de kloecksinnighe worde met weteschap bekroont.
19.	De boose buygen haer voor de goede: ende de onrechtveerdighe sijn aen de deuren des rechtveerdigen.
20.	Den armen wort selfs gehaet van zijn med-ghenoot: maer daer zijn veel lief-hebbers des rijcken.
21.	Den sondaer veracht zijn med-genoot: maer wel-ghelucksalich, die heur over de nederige erbarmt.
22.	Gewisselic de quaet-denckers dwalen: maer goet-dadicheyt, ende waerheyt is den ghenen die goet dencken.
23.	In alle arbeyt is over-blijfsel: maer het woordt der lippen streckt alleen tot ghebreck.
24.	Den wijsen is haeren rijckdom een

[p. 94.]

	kroone: maer de sotheyt der dwaesen, sotheydt.
25.	De getuyge der waerheydt verlost de zielen: maer het bedroch brenght leugenen voort.
26.	In de vreese des Heeren is vast betrouwen: ende haere kinderen sal een toeverlaet wesen.
27.	De vreese des Heeren is een oorspronck des levens, om af te wijcken van de stricken des doodts.
28.	In de menichte des volckx is de heerlickheydt des Conincx: maer in gebreck van volck, is de verslaginghe van een Prince.
29.	Lanckmoedicheydt is groote verstandicheydt: maer die korthoofdich is, verheft de sotheyt.
30.	Een heylsaem herte is het leven des vleesch: maer nijdicheyt is een vrottinge der beenderen.
31.	Die den gheringen verongelijckt, ont-eert zijnen maecker: maer die hem des gebreckigen erbarmt, vereert hem.
32.	Den onrechtveerdigen sal door sijn boosheyt verstooten worden: maer den rechtveerdigen vertrouwt in zijn doot.
33.	De wijsheydt rust in het herte des verstandighen: maer in het midden der dwaesen wordtse bekent.
34.	De rechtveerdicheyt verheft de natie: ende de weldadicheydt der volckeren, is als een sond-offer.

[p. 95.]

35.	Het wel-behaeghen des Conincx is over den verstandighen knecht: maer zijn toornicheydt is over den schandelicken.

Wtlegginghe, op het veerthiende Capittel.

1.	HIer aen sult ghy een wijse vrouwe kennen, soo sy door de goede mesnagie ende suynicheyt haer huys wel weet te regieren, haere Kinderen Godtsalichlick, ende profijtelick op te brengen, ende alsoo den staet haeres huysgesins in goede orden te houden: maer een dwaese Vrouwe gaet een contrarie wegh in: sy verquist onnuttelick, dat den Man wint, ende so veel als hy toebringht tot vermeerderinge ende versterckinge zijner huys-houdinge, soo vele verdoet sy, ende verbreeckt gelijck met haer handen.
3.	De tonge der sotten, is gelijck een hooveerdige straf, of roede, waer door sy over andere trotselick willen heerschen, een yegelick berispen, ende lasteren, waer door sy dickwils in perijckel, ende ongeval kommen: maer de wijse, voorsichtige, weten haer propoosten soo wel te belegghen, dat sy haer buyten alle ghevaer houden. Door de roede des hoochmoets, mach oock verstaen werden, die soo fier, ende trots is dat sy niet alleen andere, maer oock haer eygen Meester durft quetsen, ende in ongheluck brenghen.
4.	Soo ghy de Ossen, of andere treck beesten, niet en laet ploegen, als het tijdt is, ghy en sult ooc niet met allen in uwe schueren in-oogsten. etc. Dit mach tot een yeghelijcx ampt, ende beroepinge gepast worden.

[p. 96.]

5.	Siet het seventhiende veers van het twaelde capittel.
6.	De verachters, ende spotters soecken wel somtijdts naer wijsheyt, maer niet gelijck het behoort, ende te vergeefs: sy is haer te duyster, ende te swaer, van weghen dat sy geen ooghen en hebben, om die te sien, noch ooren, om te hooren, ende te verstaen: maer den verstandighen, die haere uytnementheydt, ende profijtelickheyt kent, als die wel gebruyckt wort, is sy licht om vinden, ende te krijgen.
8.	De voornaemste wijsheyt bestaet daer in, ende is daer toe van Godt gegeven, op datmen zijnen wegen, handel, ende wandel, wel verstae, ende behoorlick, nae Godts wille regulere: maer de sotten, die dicwils meenen, dat sy alle de wijsheyt hebben, bedrieghen haer selven, ende haers ghelijcke: sy en verstaen haeren wegh niet, wie sy zijn, noch waer sy henen gaen.
9.	Een onrechtveerdigh mensche misdaen hebbende, sal zijn misdaedt ontkennen verminderen daer een deucht van maecken, op een ander leggen, of andersints hem selven soecken te excuseren, t'welcke Gode, ende den menschen seer mishaghelick is: maer de oprechte bekennen terstont haer foute, soo sy eenighe begaen hebben, waer door sy Godt, ende de menschen aengenaem zijn.
10.	Niemant en kan weten, Godt uytgenomen, hoe een mensche van binnen ghestelt is. 1.Corinth.2 11.
11.	Den Godtloosen met alle zijnen staet, ende treyn, sal uytgeroeyt worden: maer den Godtsalighen, hoe wel hy nu maer in een gheringhe hutte en woont sal groeyen, ende toenemen.
12.	Men oordeelt somtijdts, na den schijn, yet recht, ende goet te wesen, dat ons bedrieght, ende

[p. 97.]

	ten verderve leydt. Of alsoo: den wegh des vleesch, ende der begeerlickheydt, is recht, dat is, effen, ende gladt, gemackelic, ende lustich: maer zijn eynde leydt ter doodt. Dit leste staet my beter aen.
13.	Het ghebeurt dickwils, dat die lachen, ende alle uyterlick ghebeer van vrolickheydt thoonen, in haer herte gheperst, ende benaut zijn, dat sy soo voor een ooghen-blick verdooven: maer dien lach uyt sijnde, de droefheydt comt wederom ten voorschijne, ende neemt haer oude ploye. Het mach oock aldus verstaen worden: Dit leven is soo veel verdriet, ende ellende onderworpen, dat daer gheen volkommen blijdtschap wesen en can. Want al ist, datmen somtijdts lacht, ende vrolick is, daer is noch altijdts wat, dat de geneuchte breeckt, ende vermindert etc.
14.	Naer dat een yeghelick hem qualick, of wel draecht, sal hy belooninghe van Godt ontfanghen.
15.	Die simpel, ende sot is, consenteert terstont alles, datmen hem seght ende gaet daer na te wercke: maer die voorsichtich is, overslaet eerst alles rijpelick, eer dat hy hem selven daer toe begeeft, of in practijcke stelle.
16.	Den wijsen wacht hem van perijckel, ende van sonde, of is hy alreede op een quade wech, hy keert daer noch in tijdts van: maer een sot gaet lichtveerdich, sonder vreese, voort
17.	Een korsel-hoofdich Man wilt zijn dwaesheydt met ghewelt uytvoeren, ende wort daer over gepresen, als couragieus, ende mannelick zijnde: maer die alles rijpelick versint, hem selven brekende, ende intoomende, wordt daer over bespot, ende ghehaet. Dat hier staet, een Man der bedachtsaemheyden, mach oock bequamelick overgheset, en verstaen worden, een

[p. 98.]

	Man der quaet-sinnicheyden, die langhe van te vooren eenich quaet versint, om te zijner tijt, uyt te voeren.
18.	De botte onverstandige menschen, dewijle sy in sotheydt haer ghenuechte nemen, sullen overvloedighe sotheydt krijghen, als tot haer portie, ende erfdeel: maer de verstandighe, die naer wetenschap staen, sullen oock daer mede vereert worden.
19.	Het ghebeurt somtijdts, door Godts voorsienicheyt (twelck bysonderlick ten tijden Salomons mocht gespeurt werden) dat de vrome boven de boose verheven werden: of immers van de Godloose, uyt kracht haerer conscientie, geeert werden, ende besocht, om raet ende troost van haer te hebben.
22.	Het is seker, ende ghewis, dat de boose menschen, die quaet versinnen ende practiseeren, tot haer wit niet volcomelick gheraecken en sullen, ende dat contentement genieten, twelck sy verhoopten: of, sy dwalen af van de rechte weghen der ghelucksalicheydt, ende daerom sullen sy oock gestraft werden: maer die haer oeffenen, ende besich houden in goede dingen, ter eeren Godts, ende voordeel haeres nasten, God sal hun weldadigh zijn, ende zijn getrouwe beloften haer met der daet bewijsen.
23.	Van doen, ende arbeyden, comt wat, daer blijft altijdts wat over voor u, ende uwes nasten onderhout, in wat Ampt dat ghy u oock oeffent: maer die veel seggen, ende niet en doen, of pertinent weten van haer Ampt te discoureren, sonder de handen daer aen te slaen, sullen gewisselick tot armoede geraecken.
24.	Den rijckdom is voor de wijse, een cieraet, ende eere dewijle sy dien wel ghebruycken: maer de sotheydt der dwaesen is so groot, dat sy de sotheydt, daer in sy leven, tot een eerlick

[p. 99.]

	verciersel houden. Noch soude ick het liever so verstaen, hoe wel, gelijck oock het voorgaende, sonder authoriteyt van yemant anders. Den rijckdom wordt den wijsen tot een eerlicke belooninghe van Godt gegeven: maer de sotheyt der dwaesen, de wijle sy haer daer in behagen, wort met sotheydt becroont, ende vergolden. Een ghelijckenisse genomen vande victorieuse Vorsten, ende helden, die over hare victorie gecroont wierden 1 Chron.20.2. Psal 31.4. Apoc. 6.2. Of, van de ghene, die in een loop-bane, of andersins om prijs loopen, of ergens om strijden. 1.Cor.9 25.2. Timoth.4.8.
25.	Een oprechte ghetuyghe, de waerheyt lief hebbende, verlost dickwils een ander van schade, ende verderffenisse: maer de geveynsde huypocrijten, brenghen de onnoosele met haer leughenen, in verlies, ende perijckel des doodts.
26.	Die den Heere vreest, mach vastelick betrouwen, dat het hem wel gaen sal, ende dat Godt zijne Kinderen niet verlaten en sal.
29.	Verheft de sotheydt, brenght zijn sotheydt voor den dach, ende steecktse gelijck om hooge, om van al de weerelt gesien te worden.
30.	Een oprecht ghemoet, vry van alle sieckten der schadelicke passien, insonderheyt van nijdicheyt, jalousie, een yegelick met goede ooghen aensiende, ende de ghebreckighe te hulpe kommende, gheeft ghesondtheydt, ende goede dispositie tot het lichaem: maer die met nijdigheydt, ende jalousie ghequelt zijn, verteeren haer selven, ende bederven haere ghesontheydt.
31.	Sijnen maecker, dat is, Godt die hem ghemaeckt heeft, want de menschen en zijn maer de instrumenten Godts.
33.	De wijsheydt heeft haer rust plaetse, en wooninghe in het herte des verstandighen,

[p. 100.]

haer selven niet altijdts verthoonende, maer alleen als het tijdt, ende plaetse gheeft: maer de sotten hebben sy den minsten druppel van wijsheydt, of die sy meenen te hebben, storten die terstondt in alle plaetsen uyt, sonder onderscheydt. Of: Al ist dat de verstandighe haere wijsheydt in stilheydt besitten, nochtans als het pas gheeft, gelijck wanneer sy onder dwasen sijn, die onderwijsinghe van noode hebben, weten sy die wel te ghebruycken, ende onder haer bekent te maecken.

34.

De natie, die rechtveerdelick een yeghelick het zijne gheeft, wordt van Godt ghesegent, ende verheven: ende haere milde weldadicheyt neemt hy als een sont-offer, hy schelt daer voor haere sonden quijt. Dit meene ick den rechten sin te zijn, hoe wel andere dit anders oversetten, ende uytlegggen.