Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het elfde Capittel.

1.	DE Weegh-schaele des bedrochts, is een grouwel des Heeren: maer het volcomen ghewicht, zijn welbehagen.
2.	Comt de hooverdije, soo komt oock de oneere: maer met de nederige, is wijsheydt.
3.	De oprechticheydt der gerechtighen gheleydet haer: maer de verkeertheydt der valschaerts verwoestet haer.
4.	De Have en baet niet ten daghe des toorns: maer de rechtveerdicheydt bevrijdet van de doodt.

[p. 74.]

5.	De rechtveerdigheydt der oprechtighen regeleert haeren wegh: maer den onrechtveerdighen sal door zijne boosheydt vallen.
6.	De rechtveerdicheydt der gherechtighen verlost haer: maer de valschaerts worden door haer boosheydt ghevanghen.
7.	Als een onrechtveerdich mensche sterft, vergaet de hope: ende de verwachtinghe der ongherechtighe vergaet.
8.	Den rechtveerdigen wort uyt de benautheyt getrocken: ende den onrechtveerdigen komt in zijn stede.
9.	De gheveynsde verderft zijnen naesten met de mondt: maer de rechtveerdighe worden door haer wetenschap uytgetrocken.
10.	In het goet der rechtveerdighe, is de stadt verheucht: ende als de onrechtveerdighe vergaen, is daer vrolick geschal.
11.	Door den seghen der gerechtighen wordt de stadt verheven: maer door den mondt der onrechtveerdige wortse neer-gheworpen.
12.	Den sinneloosen veracht sijn Broeder: maer den Man des verstandts die swijcht.
13.	Die met acher-klap om gaet, ontdeckt het secreet: maer een ghetrouwe gheest bedeckt de saecke.

[p. 75.]

14.	Daer geen behendicheyden en zijn, valt het volck: maer in de veelheyt des raders, is behoudenisse.
15.	Wanneer yemant voor een vremde borghe blijft, wort hy gebroken: maer die de handt-slagers haet, is gerust.
16.	Een gracieuse Vrouwe houdt de eere vast, gelijck de machtige den rijckdom vast houden.
17.	Een Man der goetgunsticheyt doet zijn ziele goet: maer die zijn vleesch troebel maeckt, is wreet.
18.	Den onrechtveerdigen doet werck der valscheyt: maer die gerechticheyt zaeydt, heeft loon der waerheyt.
19.	Alsoo streckt de gherechticheyt ten leven, als die het quaedt naevolght, ter doodt.
20.	De verkeerde van herten sijn een grouwel des Heeren; maer de oprechte van wegen, sijn wel behaghen.
21.	Van handt te handt en sal den boosen niet onschuldigh zijn: maer het zaedt der rechtveerdighen sal verlost worden.
22.	Als een goudt juweel aen een Verckens muyl; soo is een schoone Vrouwe, ende die van reden afgekeert is.
23.	Den wensch der rechtveerdighen is ghewisselick goet: de hope der onrechtveerdige, is toornicheyt.
24.	T'gheschiet, dat die verstroyt meer toegheleydt wordt: maer die hem van

[p. 76.]

	recht onthoudt, komt ghewisselick tot gebreck.
25.	De ziele der zegheninghen sal vet worden: ende die bevochticht, sal oock beregent worden.
26.	Die Coorn inhout, dien vloeckt het volck: maer segheninge is op het hooft des vercoopers.
27.	Die neerstelick goedt soeckt, soeckt wel behagen: maer die quaet naesoeckt het sal hem toe kommen.
28.	Die op zijn rijckdom betrout, sal vallen; maer de rechtveerdighe sullen uyt-spruyten, als loof.
29.	Die sijn huys troubel-maeckt, sal wint be-erven: ende een Sot wort knecht van een, die wijs van herten is.
30.	De vrucht des rechtveerdighen is een boom des levens: ende wijs is hy, die zielen wint.
31.	Siet, den rechtveerdigen sal op der aerden vergolden worden: hoe veel te meer, den onrechtveerdighen, ende sondaer?

Wtlegginghe, op het elfde Capittel.

1.	ALle onrechtveerdige middelen, om zijne naesten te bedrieghen, ende hem selven rijck te maecken, mishagen den Heere.
2.	Wy seggen: hooverdie gaet voor den val.
4.	Den rijckdom en kan u niet bevrijden van de straffe Godts

[p. 77.]

7.	De onrechtveerdighe hebben haeren loon in dit leven.
10.	Als het den rechtveerdighen wel gaet, zijn de vrome Burghers blijde etc. Dit mach particulierlick van rechtveerdighe Regenten verstaen worden.
11.	Door de gebeden, Godsalighe vertroostingen, milde aelmoessen ende andere weldaden der rechtveerdighe, wort een Stadt van Godt gesegent etc.
12.	Soo yemandt van een mensch sonder verstant veracht wort, hy en kan niet beters doen, als te swijgen, op dat hy hem niet meer en verbittere. Of alsoo: het sijn sotten die heuren naesten verachten: de wijse sullen haer daer voor wel wachten.
14.	Een oorloghe, of strijdt moet met voorbedachten raedt, ende subtijlheydt beleydt worden, anders brenght ghy u volck om den hals, ende in handen van uwe vyandt: daer, ter contrarie, als ghy de saecke, wel ende veel overweeght, behoudenisse ende victorie te krijghen is. In de veelheydts des raeders. Dat is, als een raedts-man langh, ende veel hem besigh hout in een saecke te overlegghen. Dat andere hier op seggen, dunckt my (met reverentie gheseyt) niet wel te voegen.
15.	Die hem steeckt in borghe, steeckt hem in sorge. Hy breeckt hem selven door ongherustheyt, ende vreese. Of hy breeckt hem, dat is, hy steeckt hem in armoede, daer dan ongherustheyt uyt volcht. Want rijckdom by de Hebreen wort met een woort genoemt, dat oock macht, ende sterckte, beteeckent: so dat die sijne middelen verliest wel mach geseydt worden, gebroken te worden.
17.	Een liberael Man durft zijn goet gebruycken, ende hem selven daer van deught doen:

[p. 78.]

	maer hy is wreet voor hem selven, die sijn lichaem uyt giericheyt den nootdruft ontreckt. Troebel maeckt. Dit woort is geleent vande Gist oft Moer, die Wijn, of anderen dranck troebel-maeckt: waer door hy onplaysant, ende droevigh schijnt. Want de gierigaerts, altijts besich zijnde, om goet by een te schrabben, niet durvende het selve ghebruycken, hebben een gefronst, duyster, ende droesemachtich wesen, een getroubelt ende onrustich gemoet.
18.	Het werck des onrechtveerdigen bedriecht zijn Meester, hy en krijcht niet dat hy meende: maer de gerechtige, die haere deucht zayen, ende mede-deelen, heeft waere, ghewisselicke belooninge.
21.	Van handt te handt. Dat is, geduerich, vervolghens, in haer ende haere naecommelinghen.
23.	En twijffelt niet aen een rechtveerdich Man hy en sal u gheen quaedt wenschen of doen, al hadt ghy hem al oorsaeck ghegeven: maer een onrechtveerdich Man, al is sijn meyne ende gelaet noch eens soo goedt, al thoont hy hem gantsch versoent te zijn, hy sal zijn tijt waernemen, om zijn gramschap, ende wraeckgiericheyt uyt te storten.
24.	Verstroyen, is, mildelick den armen deelen, hier ende daer de gebreckige bystant doen, ende zijn middelen zaeyen.
25.	Dit veers is in sin eens, met het eerste deel van het voorgaende. De ziele der zegeninghe. Die van herten mildt, ende weldaedich is, sal vet worden, sal overvloedelick van Godt gesegent worden. De gelijckenisse is ghenomen van de lichamen: de welcke wel ende leckerlick getracteert zijnde, een goede poeselachtige gestalte krijgen. Die bevochticht, sal oock regenen. Die in het eerste weynich, nae zijne cleyne

[p. 79.]

	middelen geeft: Godt sal hem soo segenen, dat hy oock overvloedelick sal konnen mede-deylen. Dese maniere van spreken, is geleent van den dauw, of van de Hoveniers, die met water-kruycken, of andersins die kruyd-bedden bevochtigen.
28.	De onrechtveerdige stellen alle haer hope, ende vertrouwen op den onghestadigen rijckdom, maer sy sullen vallen,gelijck vrotte, verwelckerde blaeren: de rechtveerdige daerentegen, sullen groeyen, ende bloeyen, gelijck, het loof, dat in de toppen der boomen, jeuchdich, ende groen uyt-spruyt.
29.	Die zijn goedt verquist, of geene immers quaede rekeninge houdt, alles onder malcanderen menghende, ende alsoo zijn Huysghesin droefheydt, ende verdriet aenbrenght, sal eyndelic niet anders behouden, als wint, die voor een yeder waeyt, maer niemant en voedt: jae door sijn dwaese onbedachtsaemheydt sal hy tot sulck een armoede gheraecken, dat hy ghedwongen sal zijn hem selven te verkoopen aen zijnen crediteur, of yemandt anders, die zijn saecken wijselicker mesnageert, ende regieret. Siet Genes. 47.19 ende het gene geseyt is, op het 17. Veers van dit Capittel.
30.	De rechtveerdighe zijn, als een boom des levens, door wiens vrucht de menschen ghevoedt worden, in alle deucht, ende Godtsalicheydt, ende alsoo ten eeuwigen leven gebrocht worden. Ende wel ten rechte moet hy wijs geacht worden, die zijn talent van Godt ghegeven wel aenlecht, de zielen des menschen, door Godtsalicheyt, Gode winnende, ende also zijn schuldige plicht quijtende.