Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het thiende Capittel.

1.	EEn wijs Sone verheucht de Vader: ende een dwase Sone is een verdriet zijns Moeders:
2.	De schatten der onrechtveerdicheyt en baeten niet: maer de rechtveerdicheyt bevrijdet van de doot.

[p. 65.]

3.	De Heere en laet de ziele der rechtveerdigen niet hongeren: maer de have der onrechtveerdige verdrijft hy.
4.	De hant-palm des bedroghs maect arm: ende de hant der vlijtigen maeckt rijck.
5.	Een verstandige Soon vergadert in de Somer: een schandelicke Soon is slaep-droncken in den Oogst.
6.	Segheninghen sijn op het hooft des rechtveerdigen: maer ghewelt bedeckt den mont der onrechtveerdige.
7.	De gedachtenisse des rechtveerdigen is tot segeninge: maer den naem der onrechtveerdighe verrottet.
8.	Die wijs van herten is, neemt de geboden aen: maer die sot van lippen is, wort omgeworpen.
9.	Die in oprechtigheyt wandelt, wandelt seker: maer die sijne weghe verkeert, sal bekent worden.
10.	De oogh-wincker geeft droefheyt: ende die dwaes van lippen is, wordt omgheworpen.
11.	Den mondt des rechtveerdighen is een Fonteyn des levens: maer ghewelt bedeckt den mont der onrechtveerdige.
12.	Haet verweckt twistinghen: maer de liefde bedeckt alle over-tredinghen.
13.	Op de lippen der verstandigen wort wijsheyt gevonden: maer een roede, op den rugge der sinneloosen.
14.	De wijse verbergen de wetenschap:

[p. 66.]

	maer den mondt des sots, is een naeckende verslaegentheydt.
15.	De have des rijcken, is een stadt sijner sterckte: den gheringhen is haer armoede, verslagentheyt.
16.	Het werck des rechtveerdighen is tot het leven: het voortbringen des onrechtveerdige, tot sonde.
17.	Die de tucht bewaert, is een wegh des levens: maer die de straffinge verlaet, verleydet.
18.	Lippen der valscheyt bedecken haet: die laster-reden voortbringht, is een Sot.
19.	In menichte van woorden en ontbreeckt geen overtredinge: maer die sijne lippen onthoudt, is verstandigh.
20.	De tonghe des rechtveerdighen, is als uytgelsen Silver: het herte der onrechtveerdige, is seer weynigh weert.
21.	De lippen des rechtveerdigen voedender vele: maer de sotten sterven door gebreck van sinnen ^†.
22.	Den seghen des Heeren maeckt rijck, ende en voeght gheen verdriedt met haer.
23.	T'is als spel voor den dwaes, een schelm-stuc te doen: maer voor een verstandich Man, wijsheydt.
24.	De vreese des onrechtveerdighen weder-vaert hem, ende gheeft den wensch der rechtveerdigen.
25.	Als het passeren van een draey-wint

† Heb. Herte.

[p. 67.]

	soo en blijft oock den onrechtveerdigen niet: maer den recht-veerdighen is, als een eeuwigh fondament.
26.	Als den Azijn voor de tanden, ende den roock voor de oogen, so is den leuyaert den genen, die hem senden.
27.	De vreese des Heeren vermeerdert de daghen: maer de jaeren der onrechtveerdige worden verkort.
28.	De verwachtinge der rechtveerdige, is blijdtschap: maer de hope der onrechtveerdige vergaet.
29.	Den wegh des Heeren, is den oprechten een sterckte: maer den quaedtdoenders, een verslaeginghe.
30.	Den rechtveerdighen en sal in eeuwicheydt niet wanckelen: maer de onrechtveerdighe en sullen de aerde niet bewoonen.
31.	Den mondt des rechtveerdighen brenght wijsheydt voort: maer de tonghe der verkeertheyden wordt uytgheroeyt.
32.	De lippen des rechtveerdigen weten behaechlickheydt: maer den mondt der onrechtveerdige, verkeertheyden.

Wtlegginghe, op het thienden Capittel.

1.	EEn Vader als een Sone hem wijsselick draeght heeft vaster, grondigher blijdtschap, als de Moeder: soo seer niet steunende op de natuerlicke affectie, ende ydele eere, daer uyt scheppende, als siende

[p. 68.]

	op de Goddelicke redenen. Te meer oock, dat hy de meeste sorge heeft, of moet hebben, over het opbringen der Kinderen, als sy tot haer jaren van begrijp kommen. De Moeder daerenteghen, gelijck sy dickwils haer affectie te veel toegheeft in het Kint te beminnen, so is sy oock ongeduldigher ende verdrietiger, als het selve qualick slaet. Sy heeft oock dickwils reden, om meer verdriet daer over te hebben: dewijle sy het bederft, ende door haere teere slappigheyt, in boosheyt opbrenght.
2.	De schatten door onrechtveerdige middelen verkregen, of tot boosheydt, ende moetwiligheydt ghebruyckt, al hebt ghyse in grooten overvloedt, sy en helpen u niet (insonderheydt in ellende sijnde, of in de ure des doodts) maer sijn oorsaecke van uwen eeuwigen, ende somtijts ooc, tijdelicken onderganck: maer de schatten der rechtveerdigheyt, wel verkreghen, ende ter eeren Godts bestedet, bevrijden u van beyde.
4.	Die met bedriegerije om gaet, geraect eyndelick tot armoede, gelijck Cassiers, of Cooplieden, die in het ghelt tellen, hier en daer een stuck weten in te trecken, of in het meten met der elle, soo wat weten in te palmen, ende diergelijcke tucken meer Het woort, dat hier bedrogh overgeset is, beteeckent oock traegheyt, naelatigheydt: om dat ledige menschen, een afkeeren hebbende van den arbeydt, alderhande bedrieghlicke middelen bedencken, om haer leyheydt op te voeden. Dat soude hier oock misschien beter passen op de teghen-stellinghe.
6.	Godt de Heere segent de rechtveerdige met alderley segeningen: maer den onrechtveerdigen betaelt hy overvloedelick het gewelt ende ongelijck, dat sy een ander gedaen hebben. De

[p. 69.]

	straffe haers gewelts is soo groot, datser van schijnen versadicht, ende opgevolt te wesen tot de kele, jae tot de lippen toe, datse haeren asem niet scheppen noch spreken en connen. Op het hooft. De segeningen plachten te gheschieden met het legghen der handen op het hooft Genesis 48. 14. De Schriftuere is vol daer van. Op dese ceremonie siet dese plaetse.
7.	De Ioden gebruycken gemeenlick het eerste deel deses veers alsse ghewach maecken van eenige vrome, of gheleerde, die gestorven sijn. De sin is dese: Men gedenckt der rechtveerdighe (het sy dat sy doodt, of andersints absent sijn) met groote achtinghe, ende prijs, met erkentenisse, dat het gesegende lieden sijn, of gheweest sijn, biddende met eenen dat het ons, of de onse oock also magh gaen: maer den naem der onrechtveerdighe, als yet verworpelicx, ende verfoeyelicx die vergaet tot niet: of, wordt met een afgrijsen, als yet dat stinckt ende oneerlick is, verhaelt.
8.	Die oprechtelick wijs is, hoort geern de geboden, ende onderwijsinghen, waer door hy hem selven van struyckelen, ende ongheval bewaert: maer den dwaes die niet hooren en wil, maer lichtveerdich met zijnen klap voort gaet of de goede vermaninge tegenspreeckt, sal vallen, ende in ongeluck geraecken.
9.	Die met een goede conscientie omgaet, mach vastelick betrouwen dat hem niet, dan tot zijnen besten gebeuren en sal, ende dat hy prijs ende eeren ontfanghen sal, maer die hem gheveynsdelick draeght, stil-swijgende van den rechten wech af-wijckende, sal slibberen, ende omvallen: hy en hoeft hem niet te laeten voorstaen, dat hy sal door-sluypen, ende ontgaen, hy sal wel gheweten worden, Godt sal hem wel vinden.

[p. 70.]

10.	Die een ander mans Vrouwe dertelic toewinckt, of, op haer gluyert, gheeft den Man groote jalousie, ende droefheydt in zijn herte: doch hy en heefter anders niet van, de wijle hy hem niet beschuldighen en can: maer die hem sottelick verclapt, ende sijn onkuyssche liefde te kennen geeft, brenght hem selven tot een schandelicken val, om vande Magistraet met de doot gestraft te werden.
11.	Den mondt der rechtveerdighe, is als een Fonteyne van levendigh springende water, de ziele der verdruckte, ende behoeftighe ververschende ende verguickende: maer den mondt der onrechtveerdige en bortelt anders niet uyt als gewelt, ende ongelijck: Hy is vol van onrechtveerdicheyt, tot de lippen toe. Siet het seste veers van dit selve Capittel.
13.	Die verstandigh is van herten, weet zijnen mondt wijsselick te gebruycken, ende also hem selven van straffe te bevrijden: maer die uytmondigh, ende sonder verstant is, treckt op hem toorn ende kastijdinge.
14.	Soo een wijs Man yet hoort, of weet, dat periculeus is, of niet en mach voort gheseght worden, hy sal dat voorsightelick verbergen ende alsoo hem selven, ende de zijne van ongheval bewaeren: maer een Sot, brenght alles voort sonder onderscheyt, ende veroorsaeckt also verbaestheyt, ende verderffenisse.
15.	Den rijcken vertrout op sijn goedt, als op een stercke onverwinnelicke stadt: maer die geringhe ende kleyne van middelen zijn, sijn altijt niet vreese, om van honger ende gebreck te vergaen: sy liggen altijdt onder de voeten, sonder moet of hope.
16.	Tot sonde, ende alsoo tot de doodt.
17.	Die de onder-richtinghe, ende bestraffinge neerstelick gaede slaet ende ghehoorsaemt, het

[p. 71.]

	Sal hem ende andere dienen, als eenen wegh, die tot het leven leydet: maer die de tuchtinghe niet hooren en wil, of hem selven toe-eyghenen, die verleydt hem selven, ende andere tot de doodt.
18.	Die zijnen haet met gheveynsde woorden weet te bedecken, is wel een valschaert, doch hy heeft een menschelicke voorsichtigheydt dat hy hem soo weet in te toomen: maer, die alles uytbolt, ende zijn haet, met lasteringhen, t'allen tijde uytstortet, is een onghebonden Sot.
19.	Die veel klapt, met veel mis-spreken, ende zijn onvoorsichticheydt lichtveerdelick te kennen geven etc.
20.	De propoosten der rechtveerdighe zijn kostelick, ende dierbaer, veel te meer het herte, dat vele ende grooter dingen bedenckt, die de tonge niet en kan uytspreken: maer het herte der onrechtveerdigen (ick late de tonge staen) en is niet met allen weert, nergens toe dienende, als om wegh-geworpen, ende verbrant te worden. Het woordt gheringhe, seght minder, alsser gemeent wordt, door een figuere diemen Liptote noemt, of beter Litote.
21.	De rechtveerdige voeden ende hoedender vele, door goede onderwijsinghe haer tot het leven leydende: maer de Sotten en leeren niet alleen andere geen wijsheyt of deucht, maer sy bringen oock haer selven tot de eeuwige doodt, ende verdoemenisse.
23.	De Godloose nemen genuechte in quaet te doen, het is haer als een spel, ende tijt verdrijf: maer de Godtsalige, die haer verstandich dragen, is het playsier ende gheneuchte, yet wijselicx ter eere Gods, voort te brengen.
24.	Dat de Godloose vreesen, uyt kracht haerer conscientie, als den tijdelicken, ende eeu-

[p. 72.]

	wigen toorn Godts, sal over haer kommen: waer door oock den wensch der Godsalige te weghe gebracht wort. Want sy wenschen, ende bidden, dat den wille Godts over al gheschiede: ende dat de onboetveerdighe sondaers, die den wille Godts niet gehoorsaem en sijn, naer haer verdiensten, ter eere des alderhooghsten ghestraft mogen werden.
25.	Al floreren somtijdts de Godloose in weelde, ende rijcdom, boven alle andere, dien staet en sal niet altoos dueren: hy sal haestelick verandert werden, als sy onversiens uyt de weerelt geruckt werden of andersins in periculen, ende verdriet vallen: maer etc.
26.	Ghelijck den Azijn de tanden eggherigh, ende kretsigh maeckt, of, stom, ende onbequaem om te eten: ende gelijc den roock de oogen bijtsigh smert, ende doet tranen: alsoo is den leuyaerdt den genen die hem ergens in ghebruyckt. Hy maect hem kursel, dat hy op sijn tanden kretst: hy maeckt hem onbequaem ende onlustich om eten: hy doet hem smerte, ende pijne aen.
27.	Naer de maete, dat ghy Godt vreest, sult ghy uwe jaeren vermenichfuldighen in voorspoet hier in het Landt van Canaan: maer die Godt ongehoorsaem zijn, al beelden sy hun selven groote dingen in, haere jaeren die sy hoopten in weelde over te bringen, sullen verkortet worden. Noteert, neerstige leser: dat het Iootsche volck, de wijle sy kleyn ende onsterck waeren, ende vele, machtige, nijdige vyanden rontomme haer hadden, dickwils by haer selven vreesden, overvallen, ende uytgeroeyt, of uyt haer Landt vervoert te werden. Hier op sien alle de beloften Godts, van een lanck leven op der aerden, dat is, in het landt van Canaan, te besitten. Dit is mijns bedunckens, de rechte meeninghe.

[p. 73.]

28.	Al wachten de rechtveerdige somtijts wat lange, sy sullen eyndelick haer hope vercrijgen, ende blijdtschap genieten: Maer etc.
29.	De Godtsalighe, die op den wegh des Heeren wandelen, worden daer door versterckt, onvertsaeght ende van ongeval bewaert: maer de Godloose worden verschrickt, ende verslaghen.
30.	De rechtveerdighe sullen in haeren staet, op der aerden, in het Landt van Canaan bevesticht worden etc. Siet vers.27.
31.	Den rechtveerdighen, is als een boom, of plante, die vele vruchten der wijsheydt voortbrenght, ende daerom ghesnoeyt, ende wel bewaert wort: maer den onrechtveerdighen, is, als eenen wilden, of vergiftigen boom die onnuttelick de aerde besietst, of schadelick is, ende daerom uytgeroeyt moet werden.
32.	De rechtveerdighe weten, ende spreken, dat behaecht etc.