Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het tweede Capittel.

1.	MYn Sone, soo ghy mijne redenen aen-neemt, ende mijne geboden by dy opsluytet:
2.	Dijne oore aendachtich neyghende tot de wijsheydt, dat ghy dijn herte tot verstandicheydt buyget:
3.	Iae dat ghy het verstandt roepet, ende dijne stemme tot de verstandicheyt gevet:
4.	Soo ghyse soeckt, als het Silver, ende als de schatten nae-speuret;
5.	Dan sult ghy verstaen de vreese des Heeren, end' sult de wetenschap Gods vinden.

[p. 12.]

6.	Want de Heere, sal wijsheydt geven, uyt sijnen monde, wetenschap, ende verstandt.
7.	Hy sal wegh-legghen voor den gherechtighen een bestandighe wijsheydt, een schilt den ghenen, die oprechtelick wandelen:
8.	Dat sy bewaeren sullen de paden des rechts, ende den wech zijner gunst-ghenoten sal hem gade slaen.
9.	Dan sult ghy verstaen gerechticheyt, recht, ende oprechticheyden, alle Heyrbane die goet is.
10.	Als de wijsheyt in dijn herte comt, ende de wetenschap voor dijn ziele lieflick is;
11.	De bedachtsaemheyt sal dy gaedeslaen, het verstandt sal dy bewaeren:
12.	Om dy te verlossen van den wech des quaedts, van den Man, die verkeertheyden spreeckt:
13.	Van den ghenen, die de paden des rechts verlaten, om te wandelen in de wegen der duysternisse:
14.	Die haer verheughen om quaet te doen, die vrolick zijn in de verkeertheyden der boosheyt:
15.	Diens paden omgekeert zijn, ende die verdraeyt zijn in hare wegen.
16.	Om dy te verlossen van de vremde Vrouwe, van de onbekende, die haere redenen smijdich maeckt:
17.	Die den leydts-man van haer jonc-

[p. 13.]

	heyt verlaet, ende het verbondt haeres Gods verghetet.
18.	Want haer Huys hellet ter doodt, ende haere wegen tot de verslagene.
19.	Alle die tot haer gaen en commen niet weder, noch en bekommen de paden des levens niet.
20.	Op dat ghy ghinckt op den wech der vrome, ende de paden der rechtveerdighe gaede-sloecht.
21.	Want de gerechtige sullen de aerde bewoonen, ende de oprechte sullen daer in overblyven.
22.	Maer de onrechtveerdighe sullen uyt de aerde uytgehouwen worden, ende de valschaerts sullen uyt haer uytgheroeydt worden.

Wtlegginge, op het tweede Capittel.

1.	OPsluyten. Dit woort is geleent van de sorghe, ende maniere van doen der ghene, die eenighe Iuweelen, oft andere kostelickheyden sekerlick opsluyten, op dat die niet verloren, of bedrieghlick ghestolen en werden.
2.	'Ten is niet genoech, datmen uyterlic, met de lichamelicke ooren, de wijsheyt hoort, daer moet een vlijtighe aendacht des herten bywesen.
3.	Het eerste, ende het tweede deel dese veers is even het selve: het welcke onse traecheydt aenwijst, dat wy veelsins, met vele woorden moeten vermaent wesen, eer ons herte grondelick kan gheraeckt worden.

[p. 14.]

4.	Ghelijck het Silver, of andere kostelicke Metaelen, met groote moeyte, ende swaere last, diep onder de aerde, ende in verre landen ghesocht worden: soo en moeten wy oock geen arbeyt of kost spaeren, om de waere wijsheyt te verkrijghen.
5.	Siet het derde veers des Capittels.
6.	Vyt sijnen monde. De Heylige Schrift, de dienaren Godts, de wonderlickheyt der gheschapene creatueren, zijn den mondt des Heeren. Dan misschien wilt de Coninck hier segghen, dat Godt seer lichtelick, met een woort sprekens, zijne wijsheydt verleent den genen, diese soecken: of, volghens sijne beloften door zijnen mont ghesproken.
7.	De Godsalighe alleen hebben de waere, oprechte wijsheyt: welcke haer bevrijdet, als een schilt, van alle perijckelen, ende aenvechtingen.
8.	Dat sy bewaren sullen de paden des rechts. Sy sullen volherden, ende voort-gaen in alle deucht van recht, noch billicheydt afwijckende. Ende wat isser ter weerelt, dat haer daer in soude connen verhinderen? Het is God, die den wech sijner gunst-ghenoten gade slaet.
9.	Siet boven het derde veers van het eerste Capittel. Heyr-bane is een groote, bebaende wech, die gheduyrich met Peerden, ende Wagens bereden en berolt wert.
10.	De waere wijsheydt verheucht, ende vertroost de ziele, door haere liefelicke vriendelicheydt.
11. 12.	De wijsheydt is als een Hallebardier, als een Lijf-knecht, als een Schilt-wacht, die ons van alle quaet, ende quaet spreeckers sekerlick bevrijden sal. Den Man die verkeertheyden spreeckt, dat is, onrecht teghen Godt, ende de menschen, alles verdraeyende ende verkeerende, noemende het licht duysternisse, ende

[p. 15.]

	de duysternisse licht; ende also hem selven, ende andere, in de verdoemenisse omkeerende, of omworpende.
13.	De wegen der duysternisse. Hier uyt blijct, dat buyten den wech der waere wijsheyt, ende Godsalicheyt, anders niet als duysternisse en is, dat is, onwetentheyt, ongherustheyt ende ghebreck van levendige vreucht.
14.	Merckt hoe verre de Godloose geraecken. Sy en doen niet alleen quaedt, maer hebben selfs een gheneuchte, ende vermaken daer in.
15.	Diens paden omgekeert zijn. Diens wegen krom, ende stom om loopen, afkeerende van den rechten wech der Godtsalicheyt.
16.	Dit veers hanght aen het elfde. Door een vremde of onbekende Vrouwe wort een Hoere verstaen, een vrouwe, die u niet toe en komt, die ghy voor de uwe niet kennen en meucht: oock, die vremde ende afkeerich is van alle deucht, ende alsoo van Godt onbekent, ende verlaeten. Dese, seght de wijse Coninck, maect haere redenen smydich, dat is, sy polystertse, sy maecktse glat, ende effen, dat sy al soetgiens ende vriendelick in u herte inglijden. In somma, sy smeeckt, sy vleydt.
17.	Den Man is den leyts-man, voor-ganger, ende onderwijser van de Vrouwe: van welcken soo sy, door oneerlickheydt, af-wijckt (het welck dan meer te verwonderen is, als het noch den Man haerer jonckheydt, dat is, haren eersten Man is) soo vergeet sy het verbont haeres Godts, sy breeckt de belofte, die sy voor Godt, ende de ghemeynte, of vrienden gedaen heeft van haeren Man ghetrouwe, ende echtich te sijn, nae de VVet Moysis ende Israel.
18.	Haer huys, dat is, de wercken die in haer Huys begaen worden, brenghen de menschen, door ongesontheydt, ende vrottinge (somtijts

[p. 16.]

	oock door handen vande Iustitie) tot den tijdelicken doodt, ende hier naemaels tot de verslaghene, dat is, verdoemde menschen, die soo seer niet ghestorven en zijn als van Godt, uyt dit leven, in de Helle nedergheslagen, ende die daer in een gheduyrighe quaele, ende eeuwige bangigheydt ligghen, hebben de menschen hier op der aerden, door Goddeloose wercken, schrick, ende verslaeghentheydt aen-ghebrocht.
19.	Die tot haer gaen, dat is, in haer Huys gaen, of, met haer conderseeren. Dese haer selven eens soo verre verloopen hebbende, worden so dapper met allerley wellusten gedreven, ende soo verkeert in alle haer ghedachten, dat het van duysenden eens is, of sy vergaen alle, door haer onkuysheydt, ende onghebondentheydt. Noteert ghy die hier in schuldich zijt, datter gheen ghemeene, geringe boetveerdicheyt van nooden is, om u hier van met Godt te versoenen.
20.	Dit veers hanght oock aen het elfde.
21.	Ten is geen kleyne saecke, op den wech der vrome, ende rechtveerdighe te gaen: want die sullen in haer selven, of in haer nakomelingen, hier op der aerden, int lant van Canaan langhe, ende gerustelick woonen, sonder vervoert te worden, of verjaecht: waer door Gods gunste, ende alsoo de eeuwighe salicheyt afgebeelt wort. Soo verstaen ick oock het vijfde gebodt Deut.5. Exod.22.
22.	De boose worden Valschaerts genoemt, om dat sy meyn-eedelick van Godt afwijcken, ende haer selven, jae Godt mede leughenachtich maecken, als of de beloften Godts maer beuselen en waeren.