|
| |
Van de Rechtveerdicheyt der Overheden teghen hare onderdanen.
Cap. II.
Het is een verderffelicke Secte van hooffsche pluymstrijckers, die de Princen en Overheden, door een smettelicke inblasinghe willen ingheven, dat sy van alle Rechten veroorlooft sijn: end' haren wille volmachtelick voor een opperste wet, ghebruycken moghen: Iae soo ghewisselick, soo sy gheen Overheden, maer Tyrannen onderwijsen, soo sy gheen wettelicke | |
| |
heerschappie, maer een lant-rooverie willen oprechten. Van sulck een slach quam eertijdts een by den Coninck Antigonum, hem versekerende, dat voor Coninghen alle dingen recht end' eerlic waren. Maer wat creech hy voor antwoorde? Dat is wel soo, seyd' hy, voor Barbarische Coningen, maer voor ons, sijn alleenlick de eerlicke saecken, eerlick, end' de rechtveerdighe rechtveerdich. Weerdighe antwoorde van een Coninck, end' niet min nuttich, daer sy betracht wert. Want so dit eenmael can ingevoert werden: dat de Princen van alle wetten ontbonden sijn, wy worden in meerder duysternisse end' grooter vermenghsel ghestelt als het eerste wesen van de scheppinghe was. Daerom den heylighen Ambrosius vrymoedelick aen den Keyser Valentinianum schreef: dat ghy andere voorgheschreven hebt: hebt ghy oock u selven voorgheschreven: Want de Keyser stelt wel de wetten, maer die hy eerst moet bewaren end' bevestigen. End' dit is voorwaer de opperste deught, die van de opperste machten, tot exempel van andere, in alle oprechticheyt ghedaen wert.
Menander.
Het is een deugdsaem man, end' recht in allen deelen
Niet die gheen onrecht doet, niet die niet soeckt krackeelen,
Maer die t'vermogen heeft, end' evenwel doet recht
Is meester van hem selfs, alwaer hy ooc een knecht.
Laet dan dat monster van Caligula stom blijven, die hem dorst vermeten, alles end' in allen gheoorlooft te sijn. Dit moeter gelden, dat den | |
| |
Coninck Theodatus by Cassiodorum seght: Als wy alles vermoghen, soo gelooven wy, dat ons alleenelick de loffelicke dinghen geoorlooft sijn. Maer ghelijck de Overheden, de wetten in haer selven ghelijck levendich maecken, door het onderhouden der selve: so moeten sy een teere sorghe draghen, dat sy haer onderdanen de schale der rechtveerdicheydt noyt en onthouden, maer met alle vlijt ende scherp-sienighe blintheydt alle dinghen uyt-weghen met de blocxkens der wetten, die ons God, de Natuere, end' de Reden, ghesneden hebben. Dat is, sy moeten, sonder aen-sien van eenighe om-standen, ghelijckmatelick de gherechticheyt uyt-deelen, ghelijck de saecken suyverlick in-ghesien, vereyschen sullen. Dit moeten voornemelick betracht werden in dese twee dinghen. Eerstelick in de bedieninghe van Iustitie, ghelijck wy spreken. Ten anderen oock, in de uyt-deylinghe van eere end' staet. Een Richter, seght Isidorus, wordt bysonderlick, door drie saecken verflauwt end' gheblindthoekt, ghemorwet, end' het recht om-ghekeert: door Vreese, door Begeerlickheydt, door passie van liefde of haet. Drie verderffelicke feylen, daer van elck een bastanti som een hele heerschappie, dat op dat neer te keeren. Ghy en sult, seght de heylighe Wet, niet onrecht handelen in den gherichte, end' en sult niet voort-trecken den gheringhen, noch den grooten eeren. Maer sult uwen naesten recht richten. Levit. 19. 15. Soo moet dan een Richter cloeckmoedich end' onbeweghelick zijn, als een vaste rotse: hy en moet hem gheen ongheluck | |
| |
noch ondanck ontsien, wat daer oock van comen mochte. Laet gherechticheydt gheschiedenis off laet de weerelt vergaen, seght den heylighen Vader Augustinus. Wat hoeven sy te vreesen God is hun Waer-borghe, jae Opper-richten met wiens y te rekenen hebben. Daerom de Keyser Iustinianus, in Christi geloove bevesticht end' ghedoopt zijnde, begeert op het alder scherpste, dat allerley soorten van Rechters in bedieninghe ghestelt, soo te Roomen, als in andere plaetsen van sijn ghehoorsaemheydt, al eer sy eenich Proces aen-nemen, of beginnen end' recht oeffenen, dat sy de heylighe Schriftuere van het begin tot het uyt-eynde, voor haer legghen sullen, op dat sy alsoo aendachtelick, end' ghelijck door de teghenwoordicheydt Gods gheheylicht zijnde, met meerder eer-biedinghe ende hulpe, de Processen eyndighen souden. Wetende, dat sy niet meer andere oordeelen, als sy selve gheoordeelt werden: Dewijle hun schrickelicker oordeelen, als de parthien te verwachten staet: namelick, Godes, die daer het hooft van het gherichte is, end' getuyghe van de oprechticheydt ende waerheydt. L. 14. Rem non novam. C. de Iudic. Sy en houden gheen mensches, maer Godes gherichte, 2. Paralip. 19.5.
Dese mannelicke dapperheyt, om sonder eenich aensien, als van God alleen, het oordeel recht-sinnich uyt te spreken end' uyt te voeren, heeft dien goeden end' rechtveerdighen Traianus soo hoogh gheacht: dat hy oock hem selven in gheenen deele, heeft willen ghespaert hebben. | |
| |
Want doen hy een van sijn Opper-stadt-houders naer ghewoonelicke wijse, het sweert aen de sijnde gorde: Neemt dit sweert, seyd' hy: ende soo ick wel, tot nutticheyt van de Republijcque, regiere, ghebruycket voor my, maer soo oock anders, tegen my. Het moet soo gaen, eerweerdighe Heeren, daer het met de Republijcque sal wel gaen. Alle die tot u commen, jae niet en commen, sijn Titij end' Maevij: Niemants saecken sijn daerom beter, om dat hy beter voor de weerelt sijn. Niemant en mach hier voor-recht aenwijsen, om dese heylighe Vierschare te mijden, of sijnen naesten te veronghelijcken, elc een moet dese weeg-Goddinne voor de voeten vallen, al raeckten hy oock met de vinger tot inden hemel toe. Het was daeromme flauwelick van het Thebaensche volck ghedaen: de welcke Epanimondam half straffelic beschuldicht hebbende, om dat hy sijnen last, sonder last, buyten den gesetten tijdt verlenght hadde, naer dat sy sijne cloecke feyten van hem hoorden verhalen, end' met een brandich gelaet, haer ondanckbaerheyt beschuldighen, gheen herte genoech en hadden, om verder te gaen, end' het Proces met stemmen wettelick te eyndigen. Soo wy daer toe comen, soo moghen wy wel gaen, het spel is uyt.
Daerom hadden de Coninghen van Egypten voor een loffelicke ghewoonte, dat sy de toe-comende Rechters, met eenen Eedt verplichten, dat sy van het midden der deucht niet eenen naghel breedt en souden af-wijcken, al waert dat selfs de Coninck yet onrechtveerdichs bevelen wilde. Plutarch. in Catone. Ia ghewisselick de | |
| |
Coninck meer onder de rechtveerdicheyt buyghen, op dat hy onder niemant en buyghe. De groote Riviere, die door AEgypten loopt, ende door hare jaerlicksch overvloeyinghe het landt daer ontrent vruchtbaer maeckt, begint te verminderen, end' af te loopen, soo haest de sonne in het teecken van Libra comt: soo moeten oock de grootste vande weerelt dese hemelsche macht erkennen, end' haer ghewillichlick onder hare baniere stellen. Hier moet een over-opperste vryheyt wesen, die door gheen grootheyt ghecroockt of eenich weereltsch ghewelt ghebroken werde. Den Keyser Adrianus, vragende aen Epictetum, een seer wijs Philosooph, wat de Richtplaetse was; antwoorde weerdichlick sijnen naem: Een tempel der vryheyt end' het zandtvelt van de twisters. Betuygende dat de Richters sonder eenich opper-dwang, naer de waerheyt oordeelen, end' de vryheyt der menschen also beschermen moeten. Daerom Helpidius Gouverneur van Constantinopelen gedrongen end' ghedwonghen werdende van den Keyser Constantinus, dat hy eenen onnooselen pijnnighen soude, heeft met soo groot, als een recht gemoet, ernstich ghebeden, dat de Keyser hem veeleer van sijnen staet soude af-stellen, end' sulcx aen andere ghebieden. Het ghevaer, dat somtijdts in dese heylighe vryheyt gheleghen is, en heeft Papinianum niet verschrickt, den Keyser Caracallam, opentlick teghen te spreken: Want sloo hy door nijdige jeloersheyt, sijn broeder Getam, end' veel andere die van dese doot bewist waren, hadde doen ombrenghen, vertrouwende dat de | |
| |
gheleerde welsprekentheyt van Papinianus, sijn schelm-stucken seer licht verminderen of verduysteren soude, is hy van hem met dese andtwoorde bejeghent. Een broeder-moort, O Keyser, can veel lichter ghedaen, als verschoont werden. Een weerdighe end' loffelicke grootmoedicheyt: hoewel sy dat groot verstant de [d]oot veroorsaeckt heeft, end' ons noch heden [d]oet versuchten. Maer hy heeft ons een eewich voorbeelt naer gelaten, in het welcke onse Richters haer nuttelick spieghelen moghen. Doch hier van ghenoech.
Het tweede dat Isidorus in een Richter bestraft, is de begeerlickheyt ofte heb-lust, die so ghemeen, als verfoeyelick is, voor God end' de menschen. De heylige Geest spreeckt den vloeck over de ghene, die gheschencken nemen, om het [r]echt te verkeeren. Deuteron. 27. Ende wijst ons oock met de vingher aen, dat d'Israelitische regieringhe verstoort end' verandert is geweest, om dat de rechte kinderen van Samuel, het vuyl gewin naergingen, giften namen end' het recht verdraeyden, 1 Sam. 8. 3. De Goddelicke Registers bestraffen doorgaens dese helsche vileynie. Daer en is oock niet dat de heydenen meer verfoeyt, end mannelicker tegen ge[st]aen hebben, als dese Giftelingh, ghelijckse de Griecken noemen. Soo spreeckt de Heere (by Mich. cap. 3.) Hoort toe ghy hoofden in den huy[se] Iacobs, end' ghy Vorsten in den huyse Israels, ghy [di]e het recht versmadet, end' alles, wat oprecht is verkeeret. Ghy die Zion met bloede bouwt, end' Ierusalem met oprechte. Hare hoofden richten om
| |
| |
gheschencken: hare Priesters leeren om loon, end' haer Propheten waerseggen om gelt. Maer wat is hier aen gheleghen? Wat sal hier nae volghen? Daerom sal Zion als een velt verploecht, end' Ierusalem tot eenen steen-hoop, ende den bergh des Tempels tot een wilde hooghte werden. hier siet ghy de verderffelicke vruchten van dit vuyl geschenc end' den haet die God de Heere sulcke verdorvelingen toedraecht. End' noch en is de straffe[,] hoe groot sy is, niet afghemeten, nae de elle de[r] verdiensten, dese Harpyen, onreyne klamp-voghels ghedraghen end' verdraghen met de helle[,] die onversadelick is. Maer die haer eyndelick met lijf en ziele verswelghen sal. T'is ghewisselick een onmenschelicke sonde, end' die de besedighde heydenen ten uyttersten verfoeyt, end' mannelick teghen-ghestaen hebben.
't Is seer merckelick dat Lampridius verhael[t] van Alexander Severus. Desen vromen Keyser met sulck een brandigen haet ontsteken teghen de Richters, die haer ooghen door giften lieten verduysteren, dat hy altijdts een van sijn vinghers veerdich hiel, om die verblinde oogen uyt te rucken. Eucolpius, sijn bysonder vriend[t] end' huysgenoot, getucht ons, dat hy hier in s[o] hevich, end' ghelijck buyten hem selven vervoer[t] was, dat hy noch herssens, noch mage, noch inghewant gherust hadde: jae soo verre, dat hy galle uyt-braeckte, sijn sprake verloos, end' een wonderlicke vlamme in sijn aen-sicht creech[.] Arabinus was in dien tijdt Raets-heer, end' een beruchten dief, die oock onder den keyser Heliogabulus beschuldicht, maer door gunste end' | |
| |
verderf, bevrijdet was. Het ghebeurde eens, dat desen Alexander in den raedt comende, onder andere Raets-heeren, die hem quaemen begroeten, Arabinus hem selven oock verthoonde, door wiens gesichte, dese goede Prince soo ge-ergert end' ontset wiert, dat hy opentlick gheroepen heeft: O macht Godes! O Iupiter! O onsterffelicke Goden, is het redelick? Arabinus leeft noch. Hoe? ten is noch niet al, hy comt oock in den Raedt. Is het moghelick, dat hy hem van my versekere? dat hy my soo sot end' bot oordeele, dat ick my naer hem voeghen wil? Een rechtveerdighen yver, end' die ons goedelick behoort te beweghen, om een schrickelicken af-keer van sulcke [s]metten te hebben.
De wetten hebben oock hier in soo verre voorsien, dat sy de vonnissen, die met tusschen-cominghe van het gheldt, gheuytet zijn, door het [r]echt selve, voor nietich achten, sonder dat sy hoe[v]en in hooger Vierschare betrocken te worden. Iae, al ware selfs de sententie recht en billich, soo en sal sy evenwel van geender weerde [z]ijn, om dat sy ghelijck door giften geschoffiert is. 't Is waer, dat de Keyser Verus, end' Antoninus, daer toe gebracht end' versocht zijnde van [e]en Gouverneur, hem schrijven, dat soo vele de gheschencken aen-gaet, die de Richters ghedaen werden, heur ghevoelen end' verstant is, naer het oude Griecxsche spreeck-woort. Niet al, noch over al, noch van allen: dat het te straf end' onredelick zijn soude, alles end' van allen te weygheren, ghelijck oock dwaes, gheringh, | |
| |
end' onbefaemt zijn soude, alles end' van alle[n] te nemen, dat dat niet verstaen en wiert van Keucken-gheschencken, maer van andere oneetbare waren. Doch om het quaet ghevolch[,] end' leelicke misbruyck, is dese wet, andersins niet onbillick, door den Keyser Iustinianu[m] scherpelick af-ghekeurt.
Die van Theben, om de oprechticheydt van hunne Rechters voor alle de weerelt kennelick te maecken, richten haer beelden op, sond[er] handen, om te vatten, end' sonder ooghen om te sien, met eenen haer schuldige plicht openbaerlick uyt-roepende, dat sy handen end' ooghen reyn end' onverdorven houdende, de twist-saken in alle rechtveerdicheyt mochten gheuytet worden. Sonder twijffel, het gaet qualick, segt Cicero, als het ghene dat door vromicheydt en[d'] deuchts-halven behoorde te geschieden, met ge[lt] versocht wert. De schale wilt altijt hellen daer het meeste ghewichte van gout ligt, soo sal oock het recht, al waer het onrecht, door sulcke to[e]wichten neder-ghehaelt werden. Geen groote[r] gemoet, geen stercker deucht, geen loffelicker geruchte, als van die gene, die dese tergh-quade[n] met een straf gesicht verjagen connen. Hier van is M. Lollius door Horatij snaren vermaert gebleven. Hoort sijn eygen soeticheyt. Od. 9. Lib. 4.
Rerumque prudens, & secundis
Temporibus, dubijsque rectus:
Vindex avarae fraudis, & abstinens
Ducentis ad se cuncta pecuniae:
| |
| |
Consulque non vnius anni,
Sed quoties bonus, atque fidus
Iudex honestum praetulit vtili; &
Rejecit alto dona nocentium
Voltu: & per obstanteis catervas,
Explicuit sua victor arma.
Hoe veel hooger rijst dit, als het gene ick met vreese sal na-singen?
Ghy hebt een groot gemoet, in alle ding gesleten,
Eenparich in voorspoet, en teghenspoet geseten,
Verhatend' vuyl bedroch, en slaende van de hant
Het gelt, het stercke gelt, dat alles hem verpant.
Geduerich dat gemoet sal als Burg-meester wesen,
Soo langh het goet end' trouw, het eerlicks al uytlesen
End' stellent voor het nut: soo lang het door 'tgewelt
Van 'tleger des geschencx sal blijven ongevelt.
Een Richter, of een Segh-man, die eertijts van dese vuylicheyt (want dit zijn Sordes, by de Latijnen) bekladt end' over-tuycht was, was schuldich naer de wet der xii. Tafelen, metter [d]oot ghestraft te werden. Cambyses, de sone van Cyrus, Koninck van Persen, is hier in soo overstreng geweest, dat hy een Richter genaemt Si[s]amenes, die hem in dese gift-slickinge verloopen hadde, niet alleenlick heeft doen dooden, maer het vel doen af-stroopen, end' in cingels end' rie[m]en snijden, die hy aen den Richt-stoel dede [h]echten end' om-winden. Alwaer hy met eenen Olanem den sone van desen Sisamenes dede comen, | |
| |
end' sijns Vaders plaetse besitten end bedienen daer hem dit vel gheduerich de ontrouwe sijns Vaders verweet, ende sijnes plichts indachtich maeckte. Den eenighen middel om dit schendich quaet te voor-comen, of daer het is, te beteren waer mijns bedunckens, een eerlicke end' ghenoechsame onderhoudinghe, op dat de Richters of andere staet-lieden met honger-vreese geperst zijnde, niet elders en sochten, dat sy t'huys zijnde niet vinden en connen.
Het derde quaedt, seght Isidorus, is de sucht waer door wy met een crachtich voor-oordeel d'een of d'ander, liefde of haet toe-dragen. Daer en is niet billicks, niet rechtveerdichs te verwachten van die ghene, welcke met dese zijde draghende tochten beseten of vervoert werden. De suyvere smaeck is vergaen, wanneer de tonge met eenige vreemde vochticheyt door-droncken is: het ghesicht is oock bedrieghelicken dieghene die met geel-sucht over-loopen, of met eenighe andere humeuren over-spreyt zijn: maer noch meer is de reden vervalscht, soo wanneer sy met dese passien ghetrouwt is. Daerom segt de heylighe Gheest, dat het niet deghelick en is de persoonen in het gerichte te erkennen, Prov. 24.23. Verhoort uwen broeder, gebiet de Wetghever Israels, ende richtet recht tusschen eenen yeghelicken, sijnen broeder end' den vremdelingh. Gheen persoonen en sult ghy in het gerichte aen-sien. Deut. 1. 15. Hier moet u een yeghelick vreemt zijn, al waer hy oock u broeder: een yegelick u broeder zijn, al waer hy oock een vreemdelinck, ja, u vyant selve. De Heydenen, | |
| |
om dit rechtveerdich onverschil te kennen te geven, hebben de Iustitie verblint, of met gedeckten aensichte afgeschildert: op dat oock de Priesters die haer gheheylicht zijn, het selve naerdoende, haer innerlick ghesicht te reynder behouden souden. Daerom oock den hooch-weerdighen Raet (die t'Athenen in de strate van Mars op-gherichtet was, end' daerom oock Areopagiticum ghenoemt wert) hadde voor een ghewoonte, noyt als by nachte end' in de duysternisse te vergaderen, sonder keersse of licht, op dat sy door het aen-sien van de misdadige, niet eenichsins tot liefde end' barmherticheyt en souden ontsteken werden: maer met een in-ghetoghen aendachticheyt, de sake, end' niet de menschen; het recht, end' niet haer eygen genegentheydt, in-sien. Het was derhalven een seer onrechtveerdighe begeerte van den Koninck Agesilaus, de welcke andersins een vroom wel begaefde Prince was, doen hy door brieven versocht, dat een van sijn innerlickste vrienden, om sijnent wille mochte ontslaghen werden. Dit waren sijn woorden: Soo Nicias, niet misdaen en heeft, laet den man gaen; soo hy oock misdaen heeft, laet hem om mynent wille gaen. Maer in allen gevalle, laet hem gaen. Merckt hier in desen Coninc den teghen-strijdigen aert der menschen: Want also een van hem begeerde, dat hy hem door brieven aen sijn Asiatische vrunden voor-dragen end' bevelen soude, op dat hy te beter sijn recht mochte becommen: Myn beveel-brieven, antwoord' hy, en zyn niet van noode, want myn vriendne doen genoech van haer selven, dat recht is, sonder dat ick
| |
| |
haer behoeve te schrijven. Een rechte antwoorde die Agesilao weerdich was, end' van alle Princen, end' Opper-rechters, betracht te werden. Ten betaemt d'onsterffelicke Goden niet, seght Iuno aen Vulcano, dat sy haer mengen in den verschillen der sterffelicke menschen. Ten is oock niet recht, dat de vryheyt des Richters, naer den wille van een Souverain, ghevogen werde: of, dat hy, uyt loutere genegentheydt, d'een zijde meer als d'andere drage. Een Richter en is oock in sulcke gelegentheyt, geen ghehoorsaemheyt schuldich, die also, door onrechtveerdicheyt geperst wert, om een ander te pluym-strijcken, end' sijn gewisse te vercrachten.
Horat. Lib. 3. Ode. 3.
Iustum ac tenacem propositi virum
Non civium ardour prava jabentum
Non vultus instantis tyranni
Mente quatit solida: neque auster
Dux inquieti turbidus Hadriae,
Nec fulminantis magna Iovis manus.
Si fractus illa batur orbis
Impavidum ferient ruinae.
Een goet en billick man, in al syn doen rechtvaerdich,
Vast-houdich van opset, in reden niet on-aerdich,
En sal noch vrees, noch dwang, of hitte van de lien
Ontsetten, door oproer, of eenich quaet ghebien.
Syn herte vast gesteunt, veracht het schricklic beeren,
Het dreygen des tyrans en mach hem niet verveeren:
Noch blixem, of onweer, en sal hem oyt verslaen,
De weerelt brek' of vall', noch sal hy blijven staen.
Henricus den vi. Coninck van Enghelandt, heeft hem selven, end' by naer sijnen heelen staet be- | |
| |
dorvend om-gekeert, om dat hy het huys van Lancastre meer begunstichde, als het gheslachte van Yorck. Alsoo wert oock Philippus, Koninck van Macedonien, verradelick door gesteken, om dat hy in plaetse van recht te doen, aen Attalo alle gunste bewees, die Pausaniam so schendelick misbruyckt hadde. Die van Egypten hadden een gewoonte, haer slacht-beesten dicht by den Autaer te stellen, in tegenwoordicheyt van haren Coninck: alwaer de Priester, met luyder stemme, een ghebedt voor-las, streckende tot vrede end' voorspoet des Conincx, soo langhe als hy de gerechticheydt wel soude houden, end' doen houden. Hier mede gaven sy ghenoech-saem te kennen, dat sy haer niet verder aen den Coninck verbonden hielden, dan voor soo vele, end' soo langhehy de gerechticheyt hant-havende, hem selven end' sijne ondersaten binnen de palen van dese heerlicke deucht bewaren soude. Het was oock met eenen een seker onder-wijsinghe, dat de vrede end' gerechticheyt, twee onscheydeliclicke med'-genooten zijn, altijts met den selven treet te samen wandelende.
In de H. Schrift, is de Melchisedec, dat is, Coninck der gerechticheyt, met eenen genoemt Coninck van Salem, dat is te seggen, Coninck des vredes: waer door ons, gelijck door een heylige heymenisse, schijnt aen-gewesen te werden, dat de vrede end' gerustheydt des volcx t'eenemael aen de rechtveerdicheydt gehect end' gelegen is. Soo moet dan een Prince, of Richter, wel scherpelick toe-sien, dat hy dese gheweldighe herts-tochten van liefde end' haet | |
| |
wel vast op den bandt houde, of liever t'eenemael uyt-sluyte: op dat hy den eenen vleyende den anderen niet en verbijte.
Sophocl.in Aiac.
En laet u boos gemoet, tot haet end' wraeck genegen,
V niet vervoeren mensch, of eenichsins beweghen,
Dat ghy gedrongen wert, den regel vant gericht
Te crommen, end' te vlien, daer toe de deucht verplicht.
God de Heere willende een monsteringhe doen over de stadt van Ierusalem, end' dat wederspannich, onrechtveerdich volck, met een strenghe roede, rechtveerdelick straffen, ghebiet sijne dienaers, dat sy eerst van sijn huys, van sijn heylichdom beginnen souden. Ezech. 9. Sal dan een Richter, een beeldt des Heeren, een Stadthouder Gods, uyt eenighe toe-genegenhentheyt, sijn huys, sijn maechschap, sijn vrienden verschoonen, end' over andere, sijnen onrechtveerdighen toorne uyt-gieten. Saul en spaerde Ionathan sijn eyghen sone niet: maer dewijle hy sijn verbodt overtreden hadde, wild' hy hem oock metter doot ghestraft hebben. Het ware oock rechtveerdich gheweest, soo sijn verbodt rechtveerdich, de straffe recht-matich, end' de overtredinghe moet-willich hadde gheweest. Alsoo heeft oock Manlius Torquatus sijn vaderlick bloet versaeckt, end' de strengheyt des gerechts meer als volcomen manschap ghedaen. Want alsoo de Burgh-meesters door het gantsche Roomsche Legher, verboden hadden, datmen den vyandt, welcke waeren de Latijnen ende Capuanen, in- | |
| |
gheenderley wijse slaen en soude, is ghebeurt, dat den sone van den Burgh meester Manlius, een Compagnie peerden leydende, ghesonden is geweest, om des vyants Legher te besichtighen, ende de ghelegentheyt t'ontdecken: al-waer hy van Metius, een Latijnsch Capiteyn, ghetrotst end' beroepen zijnde, door een jonghelicke couragie, de schermutsinghe aen-ghenomen, end' soo cloeckmoedelick ghestreden heeft, dat hy, onder meer andere, Metium neder-ghevelt, end' alle de reste in de vlucht gheslagen heeft. Desen victorieusen Heldt, met den roof end' de winteeckenen, weder-keerende, denckende met heerlicke geluck-wenschingen onthaelt te werden, naer dat hy hem selven redelick end' zedelick verschoont hadde, heeft evenwel van sijn eyghen Vader, de sententie des doots ontfangen, waer van het slot was, Gaet Beul, en hecht hem aen die pael. 't Is schrickelick end' beweenelick om lesen, dat in sulcke gelegentheydt, die groote deucht der rechtveerdicheyt, niet billicker ghebruyckt is gheweest. En weest niet al te rechtveerdich, segt de heylige Geest. Het hoochste recht, is het hoochste onghelijck. Evenwel heeft desen on-vaderlicken Vader, door eer-biedinge van de rechtveerdicheyt, tot dese onmenschelicke straffe gedreven geweest. Gelijck oock Posthumius Tiburtius was, die sijn sone liet onthoofden, om dat hy, sonder bevel van sijn Vader, buyten het Fort ghegaen was: daer hy nochtans soo manhaftich gestreden hadde, dat hy, met groot verlies van de vyandt, een treffelicke victorie behielt.
| |
| |
Wt dese onrechtveerdighe rechtveerdicheydt moet evenwel alle Richters gheleert sijn, alle sijd-suchtighe herts-tochten af te legghen, end' door gheen ander aensicht, als van de ware rechtveerdicheyt gheleyt te werden. Sy moeten Cleonem voor ooghen stellen: dewelcke tot de regieringhe ghecoren sijnde, alle sijne vrienden by hem ontboden heeft, hem aen-segghende, dat hy nu wilde de banden van vrientschap los maken, uyt vreese, dat hy erghens, on-tijdelick, om harent wille, het gherichte verkeeren soude. Vyantschap end' vrientschap, haet end' liefde, natuere end' vrientschap, moeten hier alle ballinck sijn. Alle saken moeten hier ontcleet, openbaer end' naeckt voor de ooghen des Richters ghestelt werden.
Horat. Lib 1. Fat. 2.
Regibus hic mos est, ubi equos mercantur opertos,
Inspiciunt, ne si facies, ut saepe, decora,
Molli fulta pede est, emptorem inducat hiantem,
Quod pulchrae clunes, breve quod caput, ardua cervix.
Dat is
Een edel-man of Prins, wanneer sy peerden coopen,
Sy siense door end' door, end'doense dicwils loopen:
Op dat sy niet door 'thooft, of schoonheyt van den bil
Bedroghen, al te laet verfoeyen haren wil.
So moet oock een Richter doen: hy moet all' het ghetoysel end' toe-rustinghe van de saecke wech-nemen: door niemandts schoon aensicht | |
| |
ghevleyt of verleyt: door niemants gelaet verschrickt: door gheen heb-lust verblint, noch door eenich sucht vervoert werden. Wel salich het lant, daer sulcke bouw-meesters sijn. Gheluckich dien hof, daer sulcke kruyden wassen. De beken van die Goddelicke riviere sullen die heylighe plaetse verheughen, end' daer sal den heylichdom de woonstede des Alder-hoogsten sijn. De Heere, die onse rechtveerdicheyt is, sal daer vernachten: de fonteyne van alle voorspoet, sal daer altijdts vloeyen: end' wy sullen hier de sekerheyt end' beginselen, hier naemaels het volle besit van dat eeuwich rijcke der rechtveerdicheyt, vercrijghen. End' dus vele, voor dese ghelegentheyt, van de eerste plicht der overheyden, in materie van gerichte. Laet ons nu het tweede by de hant nemen, end' cortelick, met alle moghelicke voorsichticheyt, in sien,
|
|
Auteursrechtvrij