Logo DBNL
De grondsteenen van een vaste regieringe (1621)

De grondsteenen van een vaste regieringe

(1621)–Johan de Brune (de Oude)–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Dat de Religie hooch-nuttich is, tot versterckinghe end' vermeerderinghe van alle heerschappien.
Cap. V.

De wijs-gierige Leer-meesters getuygen ende bewijsen, dat een yegelick dinck, waer door het bestaet end' vercreghen wert, door het selve

oock behouden wert. Gelijck de ooghe in vochticheyt end' matighe koude gelegen is, soo wort sy oock, door hitte ende droochte seer licht verdorven. Alle consten end' wetenschappen, worden, door gheduerighe oeffeningen, tot een hebbelickheyt end' vasticheyt gebracht, ghelijck sy door onsorghe end' doen-nieterie wederom verloren worden. Soo dan een ghemeene staet, op de Religie, als op den eersten hoeck-steen, ghegront end' bevesticht wordt, soo wordt hy oock voornemelick, daer door op-getrocken end' vermeerdert. Dit hebben de Turcken seer neerstelick in-ghesien, end' daerom oock een geduerich ghebruyck in-ghestelt, welcke noch heden onderhouden wert, dat, soo wanneer den grooten Sultan na de Kercke gaet, om te bidden, een Priester hem te ghemoete comt, met luyder stemmen uyt-roepende: Weest in-dachtich, ô groote Heere, dat het rijcke, 'twelck door rechtveerdicheyt end' vromicheydt vercreghen is, door gheen ander als dese middel, can behouden end' beschermt werden. Dit was oock de voornemelicke staet-regel, die de Prophete Samuel aen het Ioodsche volck gaf, doen hy haer Saul, tot eenen Koninck ghesalft hadde: Soo wel ghy, segt hy, als uwe Coninck, die over u ghestelt is, volght uwen God, dien het behaecht heeft, u tot syn volck te kiesen: want soo ghy hem niet en acht, end' verlaet, soo wel ghy, als uwe Coninck, sult vergaen.

Leeft oock end' bemerckt, hoe gheluckelick end' wonderbaerlick de Princen van het Ioodsche volck haer landt-palen niet alleen verse-

kert, maer oock verbreyt end' uyt-geset hebben, soo langhe sy met de Goddelicke zeelen van de Religie, verknoopt gheweest zijn: end' aen d'ander zijde, hoe schielick, end' schrickelick, sy ont-ternt, vervoert, end' vernielt zijn, als sy dat vrye jock, die hemelsche span-koorde verworpen, of ghebroken hebben. 't Is onnoodich, end' sonder uyt-comste, my selven hier verre uyt te strecken: alle de sijden van de Goddelicke Registers, zijn op-ghehoopt met sulcke exempelen, end' zijn een yghelick by de hant, end' voor de oogen. Alle de eeuwen, soo wel de voor, als naer-tijden onses Heeren Iesu, ghetuyghen eendrachtelick de over-groote cracht van dit Goddelick werck-tuygh. Besiet, hoe seer het rijcke van dien grooten Constantinus van alle canten over-loopen end' bestreden is geweest. De Heydenen, de Arrianen, de Donatisten, end' meer andere Artz-ketteren, stelden alles, in een versmachte verwerringhe. De boecken van de heylige Schrift, waren meest verloren end' vergheten. De Tempelen, end' Gods-huysen lagen t'eenemael verwoest end' neder-gheworpen. In summa, den Duyvel en ontbrackt niet, Gode alles. Aen d'ander zijde was desen vromen hel[t] ghehaet end' besprongen van vele machtige vyanden. Maximiniam, Maxentius, Licinius, end' meer andere groote Heeren, besweeren sijn doot, staen naer sijn leven, met ghewelt, met verraderie. Maer de ooghen des Heeren zijn gestadich over sijn ghesalfden. Hy ontdeckt de raet-slagen van sijne vermomde vrienden, hy verbreeckt end' vernielt sijne openbare vyanden: end' daer hem

sijn vader Vranckrijck end' Spagnien alleen naer ghelaten hadde, overwint hy Italien, Sarmatien, Afrijcken, ende wordt alsoo Heer end' Meester van Oosten, end' Westen. Maer merckt oock, hoe sorghvuldich dese Prince gheweest is, om de Goddelicke Religie te handt-vesten: soo verre, dat hy selfs de mate veelsins te buyten ghegaen heeft, op dat hy niet te weynich doen en soude. Desen wech der Gods-diensticheyt, hebben ooc Theodosius, Iustinianus, end' andere vrome Keyseren in-ghegaen, end' groote overwinninghen daer door vercreghen. Wat heeft oock anders Carel de groote, soo groot gemaeckt, als dat hy de Religie in groote achtinghe gehouden heeft. Door dese cracht, heeft hy de Allemannen, Sweders, Saxers, Phrygers, Hunnen, Gotthen, Longobarders, end' meer andere ontallicke natien, ghetemt, end' sijn heerschappie toe-ghevoecht. 't Is seer vermakelick end' grootelickx aen te mercken, hoe gheneghentlick de God-eerders van de Heere ghewilt zijn: hoe gheluckelick sy haer selven, ja wel oock andere verlossinge end' overwinninghe toe-ghebracht hebben. Camillus heeft dit soo rondelick bekent, als hy het waerachtich bevonden hadde. Ghedenckt, seyt hy tot de Romeynen, het ghene voor desen, in dese Republijcke gheschiedt is: ghy sult waerlicx bevinden, dat het met dien wel ghegaen is, die den dienst der Goden ghevolcht hebben, end' qualick met de gene, die den selven verlaten hebben.

De bejegheninghe end' het getuygenisse van Marcus Antonius is daer toe seer aen-merckelic, end' bequaem, om onse huyden-daechsche Chri-

stenen te verrooden, of op te wecken. Desen vromen Keyser (by-genaemt de Philosooph, om dat hy van sijne kintsche jaren, de wijsheyt end' geleertheyt, gelieft, end' betracht hadde) een vreesselicke Oorloghe voerende, teghen de Marcomannen ende Quaden, heeft in sijn Legher groot gebreck van water, in een over-brandighe hitte, gheleden. Sijn Opper-veldt-meester, t'eynden raet, t'eynden hulpe zijnde, is met een angstige sorghe by hem ghecomen, om in dese uyterste benautheydt, yetwes te beramen, dat tot heyl end' lavenisse van dit versmachtende volck, dienen mochte. Marcus terstont in-dachtich zijnde, dat hy een Regiment Soldaten by hem hadde, die Christum voor haren haren Opper-heer erkenden, seyde rondelick uyt, datter niets ter weerelt en was, dat die, welcke Christenen genoemt werden, niet verwerven en conden. Sy zijn daer op ontboden, ghecomen, end' bevolen, dat sy met smeeckinghe, de gunste van haren God verbidden souden. Wie can dit, sonder een Gods-dienstighe schrick, of lesen, of aen-hooren? Den hemel heeft haer versoeck beantwoort, ja by naer voor-comen. Men siet achter een de wolcken swellen, end' een dichte stort-vlaghe neder-gieten. Het gantsche Legher staet bedwelmt, end' verbaest, twijffelich, of sy haer meer verblijden, als verwonderen mochten. De Schilden, Rondassen, Helmetten, end' wat sy meer van dier-ghelijck maecksel hadden, dienen haer tot Eemers end' Water-tobben. De Romeynen worden aen d'een zijde verquiet end' versterckt, de Barbaren aen d'ander zijde, met Vier, Ha-

ghel, end' Blixem geslagen zijnde, crijgen, buyten alle hope, de neer-laghe, in plaetse van een blijckighe over-winninghe. Den Keyser, door dit schrick-wonder verslagen zijnde, heeft door een openbaer ghebodt, de Christenen ghe-eert, end' haer Regiment, tot een eeuwich denckteeckenen, Keraunobolon, dat is, Schiet-blixem, ghenaemt. Sulcke bevindelicke versekertheyt wasser oock in de Keyser Aurelius: de welcke, in oorloghe zijnde tegen Cassium, van sijn Faustine ghevraecht zijnde, wat dat hy eyndelick doen soude, soo hy misschien de neer-laeghe mocht crijghen: heeft seer heldelick, end' met een onbeweghelicke groot-moedicheydt, gheandtwoort, Dat hy de Goden soo qualick niet en diende, dat sy hem sulck een ongheluck souden over-senden.

Soo sterck is de couragie end' versekeringhe, selfs uyt een Heydensch gheloove voort-scpruytende, end' der ghene, die noch altijdts met twijffelinghe end' vreese zijn beseten gheweest: soo over-groot is de goedtheydt, of misschien veel beter, wonderbaerlick sijne gherechticheydt, dat hy oock de on-rechte Gods-diensten, die met ernst, end' yver betracht werden, met tijdelicken seghen beloont: immers, men siet het, door een heymelicke, onbegrijpelicke toe-latinghe, veel tijts ghebeuren. Aristoteles, de Koninck van de natuerlicke wijsheydt, bemerckt end' ghetuycht openlick, dat de Goden meest gheneghen zyn tot de ghene, die haer meest dienen. Cicero comt noch naerder ons besluyt end' durft wel stoutelick segghen,

dat de Romeynen niet door getal, de Spaignaerden; noch door sterckte de Françoysen; noch door listicheydt de Africanen; maer door God-vruchticheydt end' Gods-diensticheydt, alle die volckeren end' natien over-wonnen hebben. 't Is soo: daer is al vryelick wat aen gheweest. Sy saghen wel dese schalcke weerelt-meesters, datter gheen crachtiger herts-tochten en zijn, als die van den geest der Religie in-ghedreven worden: datter nerghens stercker wapenen gevonden werden, dan die in de eenicheydt van den selven Gods-dienst gesmedet zijn. Daerom hebben sy ooc soo sorchvuldich end' nauw-puntich gheweest, om alle haer Kerck-diensten, end' heylicheyden onveranderlick te behouden, end' alle by-ghelooven strengelick uyt te sluyten. Tot dien eynde, in haer beste bloeysel zijnde, sonden sy uyt thein wel-geoeffende Princen sonen, deselve in alle de Steden van Hetrurien verdeelende, op dat sy daer de wijsen van haren Gods-dienst uyt-leggen, end' bevestigen souden.

De Scythen hoe Barbarisch sy waren, zijn ooc hier in so scherp end' vast-houdich geweest, dat sy selfs haren Coninck Scylem niet getwijffelt en hebben om te brenghen. Want alsoo hem de Griecksche Gods-dienst, daer in hy van joncx af op gebrocht end' onderwesen was, meer behaecijde, als die de Scythen van outs her toegedaen waren, hebben sy sijn broeder Octamasidem, tot een Koninck op-gheworpen end' ghehult: de welcke sijn broeder Scylem, uyt handen van den Koninck van Thracien weder-crijghende, daer hy ghevloden was, heeft hem dadelick

het hooft doen af-smijten. Een onmenschelicke, ja over-beestelicke wreetheyt, die nochtans (de Ghewisse voor by gaende) op Politijcke schijnredenen ghegront staet, want daer en is gheen smettelicker peste, noch dreyghender ongheluck, dan wanneer de Gods-dienst verflauwt, of tot veranderinge begint te hellen.

Daerom sijn de Mahometanen noch huydensdaeghs soo spits-sorgich, om de achtbaerheyt van haer versierde secte in gheloove te houden. 'T Is half-strafbaer, soo wie hem vermeet eenich point dan den Alcoran (dit is haer Evangelium) te disputeren, of in twijffel te trecken. End' dit guychel-boeck is by haer in soo grooten eere, dat soo een Christen, end' dat noch onversiens, op het selve quam te sitten, met de doot soude ghestraft werden. 'T Is wonderlick end' belachelick, het ghene Georgius Dousa in sijn Reys-boecksken verhaelt. Doen ick eens, seght hy, naer Tachtelcela ghinck (alsoo wort de plaetse van Bajazet ghenoemt) sach ick een kemel, met menichte van volck om-ringt, seer traegh voort-gaende. Ick, door sulck een ongewoonlick schouw-spel, verbaest staende, vraeghde, mynen Poolschen medgheselle, die professie dede van de Trucksche Religie, wat dat sulcks te bedieden hadde. Hy seyde my, dat den kemel, om dat hy van Mecha gecomen was, end' den Alcoran (die voor het boeck van de Goddelicke wet ghehouden wert) op syn rugghe gedragen hadde, die eere verdiende: dat daerom sommige syn hayr, als heylich synde, uyt trocken: andere oock hem kusseden: sommige ooc syn ocksel-sweet af-streken, end' met dat sweet haer oogen end' aen-

sicht door-wreven: end' dat eyndelick, dien kemel gheslachtet synde, syn vleesch in seer kleyne stucxkens soude ghesneden, end' onder de gheloovighe, voor een eet-spijse, verdeylt werden. Soo veel eere dragen de Turcken den kemel toe, welcken sy meenen, dat alleenelick uyt de aen-raeckinghe van den Alcoran, gheheylicht wort. Seer wel seght de H. Schrift, en weest niet al te rechtveerdich: maer dat meer is, en weest oock niet al te Gods-dienstich, op dat ghy, door diergelijcke duyvel-spelen niet betoovert en werdt. Hy weet wel dien listighen mensch-moorder, hoe gheneghen een volck wy sijn tot alle overgelooven end' uytterlicke schijn-heylicheyt. Dit is de plaetse, daer wy meest open ligghen, end' daer hy ons meest den storm aen-biet, om alsoo onse gewissen, met weynich alarm overweldicht hebbende, sijn rijcke, dor onse schandelicke onder-werpingen te vergrooten.

Dit is de simme, ende nae botser van alles wat Goddelick ghenaemt wert, end' het levendighe voor-beelt van alle, die ghelijck hy, door recht end' onrecht, naer hoogheydt steygheren. Sertorius, een van sijn beste leerlinghen, heeft, naer sijn lesse, sijn caerte wel weten t'ondersteken. Dese een velt-overste in Spagnien sijnde, heeft een sneeuw-witten hert, die hem, om het seltsaem couleur, van een Spaignaert vereert was, allenghskens ghetemt, end' soo dweegh end' hantsaem ghemaeckt, dat het hem over al ghelijck een hont, naer-liep, sonder op het ghetier, end' legher-gherucht eenichsins te passen, of te vreesen. Het welcke desen krijgh-vos, tot

een goddelickheyt end' over-natuerlick schrickwonder mis-keerende; heeft de Barbaren diets ghemaeckt, dat hem dese beest, van Diana de bosch-goddinne, door een bysonder gunste, gheschoncken was, end' dat hy wonderlicke heymenissen van haer daeghelicks ontfinght. Als hy bedecktelick verstaen hadde, dat de vyandt erghens yet op handen hadde, den dode verstekende, versierde hy, dat dit hert hem in den droom vermaent hadde, dat hy sijn volck moeste veerdich houden. Somtijts de overwinninghe van sijn ghesanten, secretelick vernomen hebbende, verthoonde hy opentlick dese beest, seer feestelick end' cierlick ghecroont, ghebiedende te gheluck-juyghen, end' de Goden eere toe te draghen: als die wat goedts seer kortelick hooren souden. Dit heeft hem sulck een aensien doen vercrijgen, end' sulcke onverschrickelicke herten in sijn soldaten ghebaert, dat hy met heel weynich volc, onttellicke heyr-crachten wederstaen, veel stercke steden inghewonnen, end' over al hem selven een groot Capiteyn, end' machtich overwinner bewesen heeft.

Soo sijnder oock eertijdts gheweest, die soo stoutelick, als gheluckelick, wel opentlick hebben durven segghen, dat sy van God ghesonden waren, om Koningen te straffen, end' van haer heerlickheyt af te worpen; gelijck als Cyrus gedaen heeft. Adnere hebben haer selven een geessel van de gramschap Gods ghenaemt: ghelijck Attila bestaen heeft. Tamburlanes heeft hem selven oock den toorn des Heeren opentlick laten uyt-roepen. Doch hie rin heeft hem Hanno van

Carthaghen te grovelick misgrepen: dewelcke, om hem selven tot de heerschappie end' onbepaelde macht, sonder teghen-stant, in te dringhen, heeft hem selven voor een God willen opworpen. Tot welcken eynde, hy verscheyden vaerdighe vogelen gequeeckt heeft, die hy konstelick leerde segghen, Hanno is God. Maer dese beestjens, naer dat sy van hem bedachtelick, in haer natuerlicke vryheyt los ghelaten waren, op dat sy opentlick souden uyt-quetteren, dat sy bedecktelick, met groote sorghe, gheleert hadden; hebben sy haren konstelicken sangh vergeten, end' den Goddeloosen Hanno, buyten hope, van sijn hope berooft. 'Tis evenwel de middel gheweest, die de eerstuchtighe staet-wijsen nuttich ghehouden hebben, om haer selven groot te maecken, of in haer grootheydt te verstercken: hoe wel sy niet alle naer den aert vande onderhemelsche dinghen, den selven uytganck gehadt en hebben. Alsoo hebben oock eertijts, de eerste wet-ghevers, de vindinghe end' instellinghe van haer wetten, de Goden, doch verscheydenlick toeghedragen. Een helschen treck van dien ouden draeck, om de achtbaerheyt vande menschelicke breyn-vruchten, in ghelijcken trap, met de Goddelicke wetten, by een te stellen. Maer het heeft gemeenelick, van het begin der schepselen, soo toe-ghegaen: de jeloersheyt Gods en is van haer selven niet groot ghenoech, ten zy datse van de menschen noch meer getercht end' aen-ghesteken worde: bysonder als de grootsheyt des weerelts daer merckelick aen gelegen is. Het is een misdaet van de ghequetste Maje-

steyt Gods, sijnen dienst elders te wenden, als tot het wit, dat in den hemel ghesteken is: een Gods-rooverie, sijnen naem met ghewelt t'ontnemen, om de waerheydt te belieghen, end' de valscheyt lucht te gheven. Niemant, die maer met de uytterste lippen, de hemelsche melck ghemaeckt heeft, en sal dit anders als voor een ijsselicke grouwel achten: end' wee dien, die dit noch soude willen, met den tijtel van een goedt voornemen, verschoonen. Doch 'tis buyten mijn op-set, end' dese plaetse, dit breeder te verswaren.

Dit wil ick hier alleenlick, dat de Religie, hoedanich die oock zy, hooch-nuttich by alle menschen, ghekeurt end' bespeurt wert, om een [y]eghelick in den toom van een burgherlicke gehoorsaemheyt te behouden. Dit bewijsen alle de schalcke verdichtselen, die de Heydenen versint, end' den tijt ons over-ghestelt heeft. Maer 'tis seer te verwonderen, dat de bloeme van de outheyt, doen de verstanden meest gheoeffent, end' de gheleertheydt meest verbreyt wert, soo overtollich is geweest, in alle die schijn-heylige vise[v]asen. Sy en trocken noyt te velde, of en gingen oyt yet merckelicx aen, als met voor-gaende waen-gissingen, die sy, met een becommerde Gods-diensticheydt, vernaemen, in ghewijde plaetsen, uyt het voghel-geschrey, uyt haer eten, vlieghen, ghebeeren; uyt het in-ghewant, aderen end' zenuwen van sekere ghedierten, of uyt yet anders, dat de superstitie in Gods-dienstich ghebruyck verandert hadde. Somtijts reysden sy oock naer eenige Tempels, daer sy in plaetse

van God, den duyvel om raet ghinghen vraghen, of beter, des duyvels helsche priesters, die van haer meester daer toe af-gericht sijnde, de gheleghentheyt van den raet, end' de vraghe te vooren vernomen hebbende (ghelijck sy over al, behalven den duyvel selve, hare spieden end' verklickers hadden, die haer alles aen-brachten) naer de omstanden vande saecke, haer antwoorden wisten te passen; of, op duystere dinghen, onsekere sinnen voort te brenghen. Dese helsche dienaers wierden ooc menichmael, door ghiften end' gheschencken inghewonnen, op dat sy haer uyt-spraken, naer het bespreck ende lust vande raet-vraghers schicken, off andersins, eenich teecken gheven souden, dat merckelick tot gunste van haer voornemen, strecken mochte. End' ghelijck de blintheyt der menschen eerbiedelick ghevoelt, van het ghene de sinnen onghemeen, end' door heymelicke stilheyt verborghen is; soo waren oock dese heylicheyden in diepe hollen end' speloncken versteken, die door haer schrickelicke duysterheydt, de lieden een anghstige Gods-dienst inbliesen, end' een groote wy-heylicheyt toe-brachten. Daerom wierden oock by de Romeyen, in een afghesondert, doncker vertreck, de huys-goden, end' het Palladium (een ghekrackeelt beelt) seer Gods-dienstelic bewaert end' geviert, als een noot-schrekelick pant vande Roomsche heerschappie: end' dat met sulck een gheduchtighe vreese, end' inghetrocken heylicheyt, dat niemant, als de opper-priesters, end' een soorte van bagijnen 9die sy Vestales noemden) daer toeganck en hadde.

Dese ghewijde Priesterssen waren, by de Romeynen, in sulck een eere ghehouden, dat sy buyten de sale van Vesta, daer sy een eeuwich vier moesten onderhouden, niet en vermochten uyt te gaen, als me voor-gaende staet-roeden, end' met groote sleyp van de voortreffelickste Ioffrouwen. Maer dien ydelen waen-dienst, is eyndelick in roock verdwenen. Want doen de vreetheyt van Nero meest woede, end' sijn goddeloosheyt meest uyt-brack, is, met sijn weten, of geerich aen-sien, het meeste deel van Roomen af-ghebrant, end' neffens andere Afgod-templen, is oock de Capelle van Veste, met alle de Bodekens, door het vier verslonden.

Maer wat verwonderen wy ons, dat den Goddelicken deck-mantel, tot tot trots van den hemel, van de Heydenen is aen-ghetrocken gheweest, daer die selfs, onder die misbruyckt is, die haer selven, niet alleen Christenen, maer het eygen lot des Heeren, ja Stadt-houders Gods willen ghenoemt hebben? Ick en wil den Leser niet buyten aessem houden, end' met vele exempelen, de vermoeyde ooren breken: twee sal ick alleenelick, uyt velen, ten thoone stellen. Men kent den Tarpejaenschen gheselle wel, die dit vermaerde segh-woordt, verder als sijn [b]ullen, van hem ghespreyt heeft, Hy is in-geco[m]en, als ene Vos: hy heeft geregiert, als een Leeuw: end' is ghestorven, als een Hondt. Dit boos-da[di]ch monster, dat nochtans Bonifacius heeft willen ghenoemt zijn, door-straelt zijnde met de [kl]etterighe glants van de Pauselicke weerdicheyt, en liet niet achter van het gene hy meyn-

de dienstelick te wesen, om dese dry-dobbel gecroonde heylicheyt op sijn hooft te crijghen. Behalven vele andere bedrieghelicke schelmeryen, tot over-vulte van sijn op-gehoopte sond-mate, wild hy oock een geweldich hemel-roover, end' int bedeckte, een schendich Gods-lasteraer wesen. Hy bestelt dan een seker guyt, die hy daertoe uyt-ghekocht hadde: welcke een gat in de camer van de regierende Paus, toe-ghenaemt Celestinus, ghemaeckt hebbende, ettelicke nachten naer den anderen, ghelijck of het een Engel gheweest hadde, door een buyse, met een ghemaeckte stemme gheroepen heeft, Celestijn, Celestijn, staet af van het Pausdom, want dien last is voor uw' schouders te swaer. Dese goede man niet tegen-staende, dat hy van de Koninck Care[l] ghewaerschout wiert end' ghebeden, dat hy die weerdicheyt, hem van den hemel toe-gesonden niet verlaten soude, heeft evenwel, of uyt vreese van sijn leven, of door een nederich ghevoelen van hem selven, de ruste vercoren, end' is soo vredelick tot sijn hermitagie weder-ghekeert. Het welcke desen goddeloosen Malifacius (want soo mach hy beter ghenoemt wesen) noch niet ghenoech zijnde, sijn Ghewisse oock de alder-sekerste dinghen vreesende, heeft hy desen onnooselen in een strenghe ghevanckenisse besloten, to[t] dat sijn ziele den kercker sijns lichaems doorbroken hebbende, sijn ellendige daghen een seer verlangt eynde vercreghen hebben.

Maer noch en is de duyvelsche listicheyt van Iohannes Vincentius niet minder gheweest. D[it] was een Monnick van Bononien, gheweyc[kt]

end' gheconfijt in alle listighe boosheydt, die de aerde end' helle conde ontfanghen end' op wallen. Hy hadde, door een helschen leughen-geest, de in-beeldinghen der menschen soo beseten end' betoovert, dat sy vastelick gheloofden, dat God met hem sprac, end' dat door sijn woort, de dooden op-geweckt wierden: waer door hy in sulck een aen-sien end' groot-weerdicheyt ghecomen is, dat hy de heerschappie van Bononien aengetast end' vercreghen heeft: daer in hy hem selven soo diep in-gedrongen end' versterckt heeft, dat sy of in de stadt bleven, of daer uyt ghedreven wierden, die hy of Gode aenghenaem, of hatelick seyde te wesen. Soo nuttich is dien heylighen Tabbaert altijts gehouden geweest, om tot grootsheyt op te stijgen, end' hem selven in groot gheloove by de menschen te bringhen. Want sy sien wel die schalcke eer-suchtige menschen, datter gheen natuer-drift soo crachtich om de menschen bevonden werdt, als die door de Religie gheboren of aen-ghesteken wert. Maer laet ons nu oock eens sien,


Vorige Volgende