De grondsteenen van een vaste regieringe

Dat de Religie in alle regieringen, nootsakelick is.
Cap. IV.

Dit blijckt ghenoechsaem, uyt het ghene alreede gheseydt is. Maer laet ons evenwel

[p. 41]

noch wijders uyt-loopen: want de stoffe is uyt der maten edel, end' van dieper in-sicht. Ick segge dan, end' verhale wederom, dat de Godsdienst den bant ende rijgh-snoer is, van alle redelicke by-een-comsten, end' tsamen-wooninghen. Hoe dan? merckt ghy niet den boosen aerdt, end' Duyvelsche aen-ruckinghen, waer door wy menschen van natueren gedreven, end' tot alle on-gheoorloftheydt vervoert werden? Kent u selven wel: 'tis seker, soo ghy gheen ander gedaente ontfangt, als u de natuerlicke geboorte toe-leght, ghy zijt van snooder in-borst, van verderffelicker ghenegentheyt, als de archste onghedierten, die een levendigen aessem uytblasen. Verwondert u niet, jae verwondert u, siet end' ghelooft: de onredelicke beesten hebben noch dit redelick bescheet, hoe verwoet end' geterght zy oock zijn, door natuerlick gebreck of uytterlijck ghewelt, dat sy haer soort-ghelijcke, oock in den uyttersten noot, sparen, end' toe-geven. Men segt, end' tis waer, datter wel grooten hongher int wout moet wesen, daer den eenen wolf den anderen eet. Maer ick durve noch beknoopter, end' nochtans ruymer, spreken: Noyt honger soo heet, daer d'eene beest de andere eet. Ick weet wel, dat het somtijdts ghebeurt, dat een teve haer eyghen jonghen vereten heeft, datter snoecxkens in de maghe van groote snoecken gevonden werden, dat den eenen hane den anderen verscheurt heeft: Maer dit zijn, of onghewoonelicke saken, die dese beesten haer natuere wech nemen, of een ont-aerdinghe van haer gheslachte, door menschens

[p. 42]

boose konst, te weghe ghebracht. Daerom oock Aristoteles, dese materie verhandelende, besluyt dat den Koeckoeck gheen Havick en is, om dat hy van desen vervolcht end' verslonden wort.

Maer siet my nu eens aen de gheleghentheyt end' gheneghentheyt van het menschelick ghebroedsel. Wy en sijn soo haest niet gheboren, off wy thoonen de vruchtbaerheyt van dese boose aerde. Een wieghelinck sal binnen de eerste maenden sijn hoofdicheydt laten uyt-kijcken. Soo het de moeder, op sijn eerste waeuwen niet in tijts end' van passe aen en leght, het sal hem van ercheydt wringhen, end' van achter-overwerpen, de ledekens sullen schudden end' beven, end' sal hem selven dan liever wreken, met t'eynden-aessem te schreeuwen, als sijn natuerlicke treck-lust te vernoegen. Flucx daer aen, als het nu wat sijn beentjens beghtint te versetten; soo het misschien ergens mis-treet, hemselven stoot, off neder ter aerden valt, ten sal dickwils niet te stillen sijn, voor al eer de steenen ghestampt, of ghebilt sijn, ghelijckmen seght, end' dan sal het oock, als een saecke wel ghedaen sijne, beginnen te lacchen: het moet alles naer sijn sinnekens sijn, wilt ghy immers, ruste hebben. Sijn boterammekens moeten dus of soo ghemaeckt of gevouwen sijn, of het salse neder-kletsen: sijn speel-tuygh en mach nauwelicks aen-geraeckt sijn, of het sal oock de reste, met spijtighe bitterheyt, om verre worpen: he tmoet uyt dit, of dat glas drincken, of het sal hem te bersten krijten: kort gheseyt het wilt het al vermeesteren, end' van niemant ghemeestert worden. Ick gaen nu

[p. 43]

voor by de t'saemen spelende jeught, end' de eerste jaren van onderscheyt. De huysen, straten, end' marcten sijn vol van haer tuckighe dertelheyt, end' on-ghereghelde boosheyt: selfs onder ons, daer de sedicheyt end' Godvruchticheydt noch daghelicks geleert end' in-gestamt wort. Maer laet ons over-springhen tot den mannelicken ouderdom. Hier opent sich ten eersten, een grondeloose zee van on-maetighe herts-tochten. Den eenen, door schandelicke wel-lust vervoert sijnde, doet een ander een vremde erf-ghenaem hebben; den tweeden, door onver-saedelicke ghelt-lust gedreven sijnde, soeckt een ander met duysent treken te bedrieghen, of te geweldigen; den derden, naer hooghe staten dravende, sal sijn mede-eyscher, met vileyne, versierde leugenen becladden, om hem sijn voor-deel af te sien. Niemant en soeckt dat des anders, maer sijns eyghen is.

Maer om een eynde te maken, daer geen eynde en is, wilt ghy meerder bescheet hebben van dat ghy sijt, end' hoedanich uw maecksel is, besiet end' door-leeft het derde capittel vanden brief, tot de Romeyen: daer sult ghy een sijne ont-ledinghe vinden van all' uwe ghedeelten, daer ghy u selven mede op-steeckt, end' uwen naesten verfoeyt. End' dit sijn noch al menschen, die het licht van de hemelsche waerheydt beschenen heeft; dien God de Heere sijn witte banniere op-gheheven heeft, op dat sy ordentelick, elck in haer gelit, treden souden. Wat sal't dan van die menschen wesen, die niet anders als de natuere, tot een leyd-meester hebben? die

[p. 44]

beweeght end' om-ghevoert werden, naer dat den wint van haer onvernuftighe passien henen draeyt; die vande beesten niet en verschillen, als door haer mondelicke sprake, jae die verre onder de selve sijn. Hier sult ghy vinden een weerelt van af-grijselicke wreetheyden; een ophoopinghe van allerley moet-wille end' on-gerechticheydt, een af-gront van doot-schuym, end' ysselicke vernielinghe. Ick wil alleen een thoon-ploye open leggen. Wordender niet verscheyden volckeren ghevonden, die de wildernissen voor haer straten, speloncken, tot haer wooningen, menschen vleesch tot haer spijse gebruycken? jae ghewisselick: end' sulcke lasten draegt de aerde sonder te vergaen, verlicht den hemel, end' sonder neder te vallen. Dese bewijsen, hoedanich wy alle van natuere sijn, so wy, door goddelicke wetten, niet gheregeert en werden. Swijght hier dan, ghy Volmaecktisten, die de eere Christi ont-steelt, uwe verderffelicke natuere vley-steert, end' de menschelicke dreckgote soo dapper soeckt op te claren, end' te verschoonen. 'T Is seker, ghy sijt van gheboorte so vol vuylicheyts end' on-gheregheltheyts, als een ey vol zuyvels. Wat isser dan van u te verwachten, soo ghy niet door een wettighe religie in den toom ghehouden wert, als een roof-leven vol van moorderye end' beestelicke verwoestinghe. Dese is u soo nootsakelick, tot uw' behoudinghe, als een voghel sijn slacht-veren om te vlieghen. Neemt dese wech, ghy neemt u selven wech, end' al wat ontrent u is.

Dese waerheyt staet dan on-beweghelick: so

[p. 45]

wie gheluckelick een heerschappie wilt op-richten, end' langduerich staende houden: hem is voor al hoogh-noodich de Gods-dienst, als de voornemelicke gront-steen, vast te legghen: hy moet by de ondersaeten, door een ware, oprechte heylicheyt bekent end' gheroemt wesen: end' de selve daer toe, met voor-daet end' gheduerighe onderwijsinghe verwecken. Merckt eens hoe crachtich selfs de valsche Religie is: Augustinus seght, dat ghelijckerwijs de duyvelen niemant en besitten, als die sy bedroghen hebben; dat oock de on-rechtveerdige Princen, end' die de duyvelen ghelijck syn, haer gemeente wijs maken, door de naeme van de Gods-dienst, die dinghen, die sy weten valsch te syn. Dit heeft, behalven andere, die ick vooren ghemelt hebbe, dien kloeck moedighen Scipio seer wel verstaen: de welcke noyt dach en opende, noyt en sloot, dan met smeekinghe end' ghebeden tot de Goden, die de heydensche on-wetenheyt haer selven in-gebeelt hadde. Hy versierde oock, dat hy dickwils, by nachte, in verruckinghe des geestes, door hemelsche ghesichten, verstant end' ghemeenschap met de Goden hadde. End' om gheen deel van schijnheylich bedroech naer te laten, liet hy over al een hoogh-weerdighe mare verspreyden (ghelijck oock eertijts dien groot en Alexander dede) dat hy van een god voort-gheteelt was, die onder de ghedaente van een groot serpent, sijn moeder bekropen end' beslapen hadde. Caligula, dat bloot-wreede wan-schepsel was hier in oock niet onverstandich: hoe wel hy meer onder beesten, als menschen, behoorde ghestelt te wer-

[p. 46]

den. Hy loogh, end' dede gelooven, dat hy vrijen toe-ganck by Iupiter, den hemelsch-Prince, hadde: dat hy met Castor end' Pollux, twee vermaerde Goden end' mede-broeders, ghemeensamelick, als een derde broeder, verkeerde; jae dat hy somtijts met de maene, het werck van een ghetrouwt man dede. O ont-menschte menschen, die sulcks hebt connen toe-staen, end' in uw' herte laten in-glijden! niemant en heeft den hemel met meerder dertelheyt getrotst: end' desen heeft nochtans een plaetse onder de Goden verkreghen: niemant en heeft sijn ghewisse soo ongeduidelick soecken uyt te blusschen; end' desen heeft evenwel, als een mede-rechter van de ghewissen, ghe-eert gheweest. Iae soo verre is de domheyt van de heydensche eeuwe uyt-gebroken, datter selfs ghevonden gheweest sijn, doen nu sijn ziele van sijn lichaem verscheurt was, die lust end' begheerte hadden, om van sijn lichaem te proeven, dat veel beter de wilde dieren toe-behoorde: op dat sy weten mochten, off het Goden vleesch soet van smaecke was. Soo is de weereldt te sin-rooven, end' uyt te strijcken: soo sijnder vele in aensienelickheyt gebrocht end' staende ghehouden.

End' wat heeft anders dien Sarasijnschen aertsch-roover tot sulx een macht, end' Konincklicke heerlickheyt verheven, als het schendich bedroch van een hemelsche besendinghe, die hy dat rouwe volck van Arabien duyvels-konstelick wist wijs te maken. 'Tis de pijne weert, end' niet af-wegich van ons propoost, dese Hystorie tot leeringhe der on-wetende, wat bree-

[p. 47]

der uyt te legghen. Dit mis-draghsel der helle, met quade reden Mahomet ghenaemt, gesproken zijnde van een Heydensche vader, end' een Hebreeusche moeder, die haer geslachte tot Ismael toe-droegh, beyde gheringe, versweghen lieden, naer dat hy de verschillighe waen-ghelooven van sijn ouders bemerckt heeft, end' geen van beyden aenghenomen, vol van gheest, van moet, van on-metelicke eer-gierigheyt, heeft van langher handt, beginnen te versinnen, ende allerley middelen voor te slaen, om sijn duyster af-comste te wreken, end' hem selven, niet te gelijcken, maer op te stijghen, boven het gheluck van sijn middel-soortighe landt-genooten. Derhalven, door ghevanghenisse, end' vercoopinge, by een Ismaelitisch coop0man, gerocht zijnde, heeft hy allenghskens, beginnen gheloove end' liefde te winnen, tot dat hem een groot deel van de Coop-handel toe-betrouwt zijnde, hy menichmael over en weder gereyst heeft, naer Syrien, Aegypten, Palestinen, ende andere vremde ghewesten, daer hy dickwils als nu end' dan van sijn meester ghesonden wiert. Door dese gheleghentheyt, ghebruyckende met bedrieghelicke eer-sucht, de ghemeenschap van verscheyden so Ioden, als Christenen, waer uyt hy de geheymenissen van beyde religien, seer lichtelick conde af-nemen, heeft eyndelic bestaen, sijn klamp-vinghers in sijns meesters middelen te slaen, de winste af te knaghen, end' hemselven dieftelick van alles versien, waer door hy een-mael uyt sijn slaef-dienst ontcommen mochte. Door welcke schendighe ontrouwicheyt, in een quaet ver-

[p. 48]

moeden ghevallen sijnde, heeft hy't ten laetsten in't wilde aen-ghestelt, in struycken end' bosschen laghen gheleyt, de reys-lieden gerooft end' af-gheset, end' alsoo met grooten aen-was van Arabische straet-schenders, in corten tijt, een ongheloovelicken rijckdom verkregen. Dit soude, in een wel-gheregelt lant, seer sorghelick afgheloopen hebben: maer in sulcke woeste plaetsen, onder soo ongheschaefde menschen, daer sulcke schuijm-boeven als mieren by een scholden, heeft dit hem meerder achtbaerheydt end' verwonderinghe, als haet end' vervolghinghe voort-ghebracht. Dese schrickelicke rolle, voor een wijle tijts, gespeelt hebbende, end' sijn meester ondertusschen een over-rijcke, kinder-loose weduwe naer-ghelaten hebbende, heeft hy sijn saecken soo looselick weten aen te legghen, dat hy, door houwelick, de erf-heer van sijn vrouwe, end' alle de goederen gheworden is. Waer door isjn ghemoet, te vooren genoech gehevelt, noch meer geswollen sijnde, heeft hy sijn doodelick verghift beginnen toe te maecken, daer hy tot noch toe soo ongheduldelick de rijpheyt van verwacht hadde. Siet, hoe wonderbaerlick de heltsche gheesten, dit seltsaem werck besteken hebben. Op den selven tijt, was een Monick, by-ghenaemt Sergius, uyt Constantinopelen ghebannen, van wegen de Nestoriaensche Ketterije, end' ander mis-gelooven, die hy daer gevoedt end' beleden hadden. Desen argh-sinnighen meester, tsamen ghesmolten uyt allerley schelmerije end' godsloosheyt, in Arabien ghevlucht sijnde, heeft terstont de zijde van Maho-

[p. 49]

met ghekoren, verhopende met dese rijsende sonne, sijn ghevallen fortuyne weder op te richten, end' sijn schandelicken uyt-ban niet onghewroken te laten. Een weerdich decksel tot sulck een pot. Beyde waren sy stout, vermeten, van hoogher op-sicht, wel ter tale, end' boven al in schalckheyt, alle de duyvelen vander helle beroepende. Mahomet, een vry-eygen van allerley ghebreken, was voornemelick tot slempen, end' dempen over-ghegheven, waer door hy een vallende sieckte behaelt hadde. Dit hadde by velen, sijn groot-achtbaerheyt hebben moghen verminderen, ghelijck het alreede een mis-noeghen in sijn huys-vrouwe ghebaert hadde. Wat doen dese guyten? Sy verscheppen dese smaet-sieckte in een Goddelicke verruckinghe der sinnen. Mahomet, lieghen sy, en heeft gheen val[e]vel: dat sy verre van sulck een aerd-god: maer de Goddelicke Majesteyt, die haer aen hem so ghemeensaem uyt-stelt, overstort sijn ghemoet met een eerbiedighe bedwelmtheyt, of de glinsterighe claerheyt van een hemelsch ghesant, die hy Gabriel noemde, verovert sijn sinnen, so dat hy hem ter aerden neder-worpt, end' schuijmbeckt van een over-menschelicke hitte. Noch en ist niet ghenoech. Hy ghewent een duyve op sijn schouders te commen: haer voetsel uyt sijn oore te pciken, voor-ghevende, dat sy hem de ver[b]orghentheyt Gods, door een wonderlicke in[b]lasinghe te kennen gaf. Hy wort over al voor een Propheet uyt-ghekloncken, voor een vrient, en raedts-ghenoot, een hemels heraut des Allerhoochsten. De wech is gheopent tot den op-

[p. 50]

persten top, daer een groot ghemoet naer hijgen mach. Daer en was niet overich, als wetten te stellen, die sijn ondersaten meer verlocken, als dwinghen souden. Hier wort alle den raet van dit duyvelsch twee-gedrocht by een gesmeedt. De Ioden moeten ruymen, de Christenen van haer veren laten. De oude wet is te swaer end' onverdraeghelick, de nieuwe onlustich, end' niet ghenoech het vleesch toe-ghevende. Wt beyde evenwel om niet te grof te spinnen, wordt een menghel-moes ghemaeckt, met een dicke sausse van haer eyghen vindinghe over-goten, die soo sijn ghetempert was, naer den eet-lust van die Arabische vreucht-verckens, dat sy niet twijffelen en conden, of sy en soude, sonder proeven, van een yeghelick in-gheslickt end' aen-ghenomen werden. Siet, daer is een staeltjen, daer naer ghy het heele stuck moocht oordeelen. Elck man mach vier vrouwen hebben, end' soo veel by-sitten, als hy onderhouden can. Niemandt is aen sijn vrouwen gebonden, maer mach, door scheydinge, de selve verlaten, als het sijn begeerte soo geraden vint. De toe-comende gelucksalicheyt bestaet in allerley vleeschelicke wellust. Beelden van schoonheyt seer costelick op-gepronckt, met gluyrende oogen, end' alles wat hier een volchlust behaghen mach, is den prijs der ghene die dese wet wel gade slaen. De schaemte wederhout mijn penne, dat ick hier niet en stelle, waervan, met reden, alle eerbare aensichten verrooden souden. 't Is ghenoech, ja maer te veel, dese vuylicheyt aen-gherocht te hebben. Maer leiver, eer wy van hier scheyden, hoort doch, wat

[p. 51]

goddeloose bedriegherie dese meester-boeven noch aen-ghericht hebben. De wetten, die alreede, wijdt end' breedt verspreydt waren, moesten noch, tot meerder achtbaerheyt, gecanoniseert, end' ghelijck vergodet werden. Sy worden dan in een ghetrocken, end' tsamen in een boeck ghebrocht. End' gelijck van de Duyve gheseydt is, hadden sy oock langhe te vooren, een stier ghewent, die alleenlick uyt Mahomets handen sijn voetsel plach te halen. Dese beeste, het wet-boecc aen haer hoornen ghebonden hebbende, wordt los ghelaten, dewijle haer meester nu opentlick den in-houdt van dese wonderlicke wetten verclaerde: den welcken de beeste gesien hebbende, loopt hittelick, end' breeckt door alle het volck, dit boeck, als schielick uyt den hemel ghevallen zijnde, Mahomet ter handt stellende. Alle twijffelheydt is nu wech ghenomen: Mahomet is een hemelsch Propheet, soo sterck verseghelt, als Iesus door de Duyve was, doen hy, tot voldoeninghe van alle gherechticheyt, van Iohanne wilde gedoopt wesen. Maer siet noch, wat een groot verschil. Christi rijcke en hadde gheen plaetse op dese weerelt, maer als hem de Ioden tot een aertsch Coninck verheffen wilden, is hy ontvloden, end' wech ghegaen: Mahomet daerenteghen van hoogher drift, doet een briefken met goude letteren beschrijven, van desen inhoude: Soo wie op den stier een jock legghen sal, die zy Coninck. Het welcke Sergius alsoo ghehuys-meestert heeft, dat hy terstont een jock na[b]renghende, het selve Mahomet, met groote eerbiedinghe, in handen ghegheven heeft: die het

[p. 52]

oock, op staende voet, den stier om den hals geworpen hebbende, het volck soo verslagen, als verheucht, doen uyt-roepen heeft, Mahomet de Koninck leve, Mahomet de Koninck leve. Dit hebb' ick hier, met een langhen aessem, tot vermoetheyt toe, int breede uyt-gestelt, op dat ghy, behalven de menichvuldige listicheden, met eenen sien moocht, hoe nootwendich den deck-mantel van de Religie ghehouden wert, selfs onder de heyloose weereldlinghen, end' die eenighe heerschappie willen op-trecken, of een onghereghelt volck, in orden brengen. Ick late nu Thomas Muncer, David Iorissz, end' andere verduyvelde werre-gheesten aen een zijde staen: die, ghelijck sy alle het selve wit ghehadt hebben, den selven wech in-gegaen, de fortuyne tot haer voor-nemen niet en hebben connen buygen. 'tIs my genoech, ghethoont te hebben, dat ghelijck gheen staets-lichaem, sonder Gods-dienst en can vereenighen: dat oock dese nootsakelickheyt, hoewel gantsch verscheydentlick, van God, van de menschen, ja van de Duyvel selve, erkent end vereyscht wordt. Hier uyt ontstaet end' blijckt dan met eenen,