|
| |
| |
| |
De grond-steenen van een vaste regiering.
Het eerste boeck.
In-leydinghe.
Alles, wat onder den hemel, een wesen ontfangen heeft, vergaet allengskens, of verandert. Daer en is niet, dat sijn ghelijckheydt onbeweghelick hout, als dat groot, onveranderlick begin, de bewegher ende oorsaecker van de Alheydt: die over al is nerghens in-ghestoten; buyten al nergens uytghesloten. Alle dinghen, behalven hy alleen, en zijn maer een op end' afrijsen, een gheduerighe ebbe ende vloet. Besiet maer het meester-schepsel des weerelts, de mensche, die naer Gods beeldt gemaeckt is: alle de oogen-blicken sijns levens, zijn soo veel veranderingen; hy was gestadich, end' ontwast, hy en is noyt eyghentlick, dat hy was, of dat hy zijn sal; elcken treet maect hem soo anders, als of hy een ander wa- | |
| |
re, jae verandert end' veraert hem met der daet in een gantsch verschillighe natuere. Daerom seyde Heraclitus met een goede grondt, hoe-wel met een ongherijmt end' belacchelick ghevolck, dat een mensche, die heden ghelt gheleent heeft, niet gehouden en is het selve, een dach, of twee daer naer, wederom te geven, als zijnde een ander mensche, dan die hem van te vooren verbonden hadde. Desghelijcx, dat, die tegen 's ander-daechs te gaste ghenoodet was, daer niet gaen en moeste: de wijle hy de selve niet en was, die 's daechs te vooren ghebeden was. Maer om begrijpelicker end' tastelicker te spreken: men siet, dat de teere kindsheyt van de jongherschap verslonden wort, dese wederom, van de dertele jonghelickheydt, die oock onghevoelick van den mannelicken ouderdom onthaelt wort, gelijck desen oock allengskens tot de grijse hayren geraeckende, dit sterffelicke leven eyndelick van de doot besloten wort.
De mensche is hier in een model van de heele natuere, gelijckerwijs, dat oock alle Steden ende Republijcken een af-drucksel van de mensche zijn. Dese hebben desghelijcx haer groeyende, haer staende, haer af-gaende jaren: gheene soo wel ghegront, soo konstelick geregiert, soo wijsselijck beschermt, die dese wet gheloochent, end' den tijt over-heert hebben.
Lvcan
Al wat verheven is, en groot van aerdsche dinghen
Vervalt, end' breeckt hem selfs: de Goden niet gehinghen
Dat yet onsterflick zy: maer hebben elck een maet
Van groeyen voor-gestelt, die niemant en ontgaet.
| |
| |
Laet ons besijden stellen de voor beelden van onse end' onser voor-vaderen belevinghe. Waer is nu Troyen, dat eertijts de ooghe ende luyster was van dat groote Asien? waer is de hooverdie van Babylon, de groot-machticheyt van Ierusalem, die schoone Republijcke van dat af-gesonderde volck, onder wien den hemels-heer, den stoel van sijn aerdsche wooninge bevesticht hadde? Wat is geworden van dat schat-rijcke Alexandrien, van dat hooch moedighe Carthago, van dat hondert-poortighe Theben? End' om tot onse weerelt te comen: waer is gebleven den staet van dat gheleerde Athenen, van dat besedichde Lacedemonien? Iae, tot besluyt van alles: waer is nu te vinden dat weerelts-begrijp, dat wonder-bouwsel der aerde, waer door de Romeynen de natuere schenen te vercrachten, end' de sterffelickheyt te beroepen? eylaes, sy zijnder alle gheweest! end' hebben ons een leerbeelt naer-ghelaten, dat wy ons niet en moeten verlaten op onse wel-bemuerde steden, op de sterckten van onse hooft-plaetsen, op onse spitsinnighe Krijghs-listen wel-geoeffende Soldaten, onverbrekelicke verbintenissen, of eenich ghewelt, dat ons de zee, he tlandt, end' watter meer is, seer rijckelick aen-biedet. Want wy en hebben niet ter weerelt, dat andere, voor sulcke geleghentheyt, ontbroken heeft, ia niet in meerder ovevloet ghehadt en hebben: die nochtans de wet der verganckelickheydt soo seer erkent end' uyt-ghedruckt hebben, dat als sy geen vyanden en hadden, die ghenoechsaem waren tot haer uytterlicke om-keeringhe, haer eyghen in- | |
| |
ghewant ont-daen, ende vernielt hebben.
Vele staets-gheleerde mannen, die met gheen duyster ghesicht, den gront van alle weereltsche toe-vallen, naer gheoogt hebben, en hebben hier anders geen reden connen uyt-vinden, als een geketent nood-schicksel, van der aerden tot den hemel, toe vastelijck aen een geschaeckelt: dat is, sy hebben ghesien, dat sy niet met allen ghesien en hebben.
Lvcret.
Een heymelicke cracht, van boven neer-ghesonden,
Verslijt end' splijt van een, wat t'samen is gebonden.
So dat sy tot een spot, end' speeltuygh heeft de bijl:
De busselkens verfoeyt, end' acht niet meer als quijl.
Andere, van Pythagoras ghesinde, die de ghetalen groote hemenissen toe-gedicht hebben, meynen, met een verwaende hart-neckigheyt, dat sy sekere jaren versint hebben, op welcke, so niet geheele ondergangen, ten minsten, groote schuddinghen, end' verstellinghen on-misselick ghespeurt worden: ghelijcker-wijs de genees-meesters durven versekeren, dat de menschelicke natuere, alle seven jaren, seer merckelicke veranderinghen onderworpen is, voornemelick, so het ghetal van neghen, inde vermeerderinghe, daer mede vermenget wort. Maer ick late dese droomen in de versufte outheyt sweven, daer nochtans de geleerde herssenen verquistelick zijn mede besigh gheweest. Van sulcken ghemae[l] houd' ick oock de hemel-kijckers, die de naerderringhen, teghen-stellinghen, end' andere weer sichten der sweef-sterren, de crachten van alle veranderinghen toe-gheschreven hebben. Ick | |
| |
come tot den wijs-gheleerden gheest van Plato, die van ghevoelen is gheweest, 't welck oock, in sulcken tijdt, niet weynighe naer-volghers gevonden heeft, dat de Goddelicke Majesteyt onveranderlick, eenighe eeuwen langh geduerende, den helm-stock van dit groot Gheheel inde hant hebbende, het selve on-middelick, naer sijn welghevallen, stiert end' verrichtet: maer dat sy wederomme, desen gouden tijdt zijnen circkel om-geloopen hebbende, dese heerschappie naerlatende, de selve haer eygen macht over-levert: waer uyt dan de weereldt, van haer noodelick beleyt ont-blootet zijnde, alle dinghen een beweginghe nemen, die recht-streeks den wille Gods tegen loopen, alles in een vermenghsel end' verwerringhe gerakende: soo dat Oosten end' Westen haer plaetsen verwisselende; het Noorden met het Zuyden veranderende, het heel geschepsel sijnen oorspronck schijnt te verloochenen. Alsoo seght hy, dat ten tijde van Saturnus, de Heere des hemels de weerelt seer gheheughelick regierde, end' dat de menschen als doen de rechtveerdigheyt ende degelijckheyt voor haer opperste vreught stelden: maer in teghen-deel, doen nu Iupiter sijn Vader of verdreven, of, als sommighe segghen, ghevonden hadde, was alles zijn eyghen natuere over-ghelaten: waer uyt de sonden ontstaende, end' door de sonde allerley verdriet end' ellende in-brekende, de menschen een speeltuygh der duyvelen, end' een kaets-bal der Goden wierden. Dese meyninge, naer dat sy hier naecktelijck, in alle hare deelen voor-gestelt wort, is gantsch Heydensche end' af-schric- | |
| |
kelick voor de Christelijcke Religie; maer die nochtans gheen cleenen swijnck en heeft, naer de Goddelicke waerheyt. 'T Is ongherijmt, end' Gods-lasterlick, te gelooven, dat den opper-Bouw-meester des weerelts, sijn werck, door moedloosheyt versuymen, off, door onwille verstooten soude: even wel soo schijnet, aenghesien het wesen des Scheppers, dat alle ongeregeltheyt verhaet, end' sijne over-ghenegene goedtheyt tegen sijn Schepsel, dat hy daer niet en is, daer niet dan quaet end' ongheluck gesticht end' vernomen wort: maer dat hy dan, ghelijck als slapende, off sluymerende, nerghens mede bemoeyt en is. End' desen ghelijck-formigh, luyden die Schriftuerlicke clachten, die bysonderlick by den Prophetischen coninck gesucht, end' uyt-gheroepen werden: Hoe langhe sult ghy my vergheten, ô Heere? hoe langhe sult ghy dijn aensicht van my verberghen? Staet op, waerom slaept ghy Heere? end' dierghelijcke uyt-tochten meer, die de menschelicke beroeringen versint end' uytgheschoten hebben.
Dit is de wortel end' het mergh van dese voorstellinghe: dat Gods light onghedraeghelick met de duysternisse is; dat Christus gheen ghemeynschap met Belial can hebben; dat de gherechtigheyt met de ongherechticheyt gheen deel en heeft. Laet ons dan segghen int gemeen, dat de sonden end' on-diensten der menschen de gunste Gods op sluyten, ende een scheyd-muer tusschen hem end' ons stellen; dat het derven van zijn onmetelicke ghenaede, de eenighe ende overopperste oorsake van allerley ongemac end' ver- | |
| |
driet is; dat hier door de landen verwoest, de steden verwerret, de sterckten verswacket, de middelen uyt-gheput, end' alle menschen met vreese end' benautheyt, ghedreyght of aen ghetast worden.
Dese bedenckinghe is seer nuttich, nu in onse tijden, end' weerdich met het diep-loot van een nadenckich verstant ghepeylt te werden. Maer noch en is die betrachtinghe niet ghenoech: wy moeten verder uyt-treden, end' de baet-middelen door-soecken, end' vierichlick de wercke stellen, die ons, end' een yeghelijck die het aen gaet, in een heylsame stant her-stellen, end' bevestigen moghen. Ick sal hier, onder de geringste, mijn swackheyt op de pese setten, end' in desen ghemeenen brandt des weerelts, een eemercken waters toe-brenghen, off he tmisschien yet wes tot verminderinghe, end' uyt-blusschinghe van de brant-stocken, end' smoock-kolen, dienen mochte. Om dit dan sonder storten met goede orden, over te gheven, end' met eenen de stoffe van dese verhandelinghe, voor alle ooghen open te legghen: soo stell' ick voor een opper-gront-regel,
|
|
Auteursrechtvrij