Emblemata of Zinne-werck

[p. 306]

Emblemata. XLII.

Wat is het volck, als wind en wolck?

Dit is de aerd des volcks: weer-haenigh, los van zinnen,
Veel-hoofdigh, on-gherust van buyten en van binnen:
Een wispeltuyrigh rat, vol van verkeerde zucht,
Ghedreven door den wind van allerley gherucht.
Nu quistigh van haer gunst, als 't gaet naer haer behaghen:
Als 't anders, vol van haet, van bitterheyt, en klaghen:
De Prins is als die boom, die, als het reghen stort,
Ons deckt; is 't weder schoon, van ons gekluppelt wort.

[p. 307]

Wt-legghinghe.

Men vint in alle andere dinghen een on-ghestadigheyd en veranderinghe, maer die evenwel eenighsins tot eenighe ghelijckmatigheyd kan ghebracht werden. Niet en isser zoo on-zeker, noch zoo mis-luydigh als het lichaem des volcks, in zijn geheelheyd by een gerekent. Horativs vraeght of zich wel yemand zoude konnen onthouden van lacchen, zoo hy een schilder zaghe, die een peerds hals aen een menschelick hoofd voughde, en van allerley ghedierten eenighe leden ont-leent hebbende, daer aen verscheyden pluymen schilderde, van boven verthoonende een schoone vrouwe, van onder een vuyle en groote visch. Maer met zoo goede reden mochte yemand wel vraghen, offer yets ter weereld zoo belacchelick is, als de menighte van het ghepeupel in eenen hoop by een gestout. Dat zy korts te vooren gewilt en toe-gestaen hebben, zal lichtelick een wind van een ydel geruchte, of de roeringe van een lucht of stemme om verre stooten. De trouwe van het volck, en de ghedachten van een kind, hebben ghemeenelijck de zelve dueringhe: de welcke niet alleenelick en veranderen, naer dat de schijnelicke voor-deelen een ander streke nemen; maer oock naer de verscheydentheyd van tijdinghen en andere omstanden, die elcke minute des daeghs kan toe-brengen. Zy hebben ghewillighlick een wersheyd en wan-lust van teghenwoordige dingen; staende altijds met de ooren open naer wat nieuws, veel-tijds ghereed om de jonghste dinghen plaetse te geven, maer zonder langhe vernachtinghen. Dien volghende, zeght Seneca, dat het volck gheneghen is om het jock van haeren staet af te schudden: het teghenvvoordighe mishaegt haer; het toe-kommende vermoeyt haer, het goed verveelt haer; het quaed onder-druckt haer.

[p. 308]

Daerom zijnder oock ghevonden, zoo quaed om te vernoughen, dat zy zelfs het licht der zonne niet en hebben konnen verdraghen: ghelijck de Atlanters, volckeren van Lybien en Mauritanien, die des morghens de zonne begroeteden met scheldinghen en lasteringhen. Hier mede (verstae my wel) en wil ick alle onze leden niet gelijckelick lardeer-priemen; noch met een quispel het gantsche huys swarten. 't Is zeker, datter onder ons zijn zoo wel ghesnuytte en ghesnoeyde verstanden, die veel beter hooghe ampten bekleeden, en voorzichtigher toe-zien zouden, dat het gemeene beste geen schade lijden en zoude, als de zommighe die op het lands kussen ghemackelick en zorgheloos neer-zitten. 't Is ook zeker, dat God de Heere, door de zorghvuldighe vierigheyd, de slaeperighe na-latigheyd der Regenten dickwils wacker maeckt. Daerom oock, niet zonder bescheet, gezeght en werd, De stemme des volcks, de stemme Gods. Maer wy en draghen evenwel niet alle de zelve livreye. Vele van ons hebben schele en losse verstanden, die meer door on-bezuystheyd gedreven, als door bescheyt geleyt werden. Onze ziele is veel-tijds zoo licht, als ons lichaem aerdsch en swaer is. Zoo veel aen-zichten alsser in een ghebroken spieghel ghezien werden, zoo veel besluytingen werdender alle oogh-slaghen in onze herssens ghevormt. Ons ghevoelen wert gheïnt het eene op het ander: en eer het noch beghint hout te maken, de zaeghe moeter weder in, daer moet een ander greffie gezocht werden. Wy zijn zoo verlaft en verleckert achter de veranderinghen, dat wy nergens naer zoo zeer en vernibbelen, als dat ons een nieuwe smaeck toe-brenght. Het volck, zeght yemand, is een beeste, die niet lijden en kan een zoet en ghemackelick ghebit, noch langhe ghenieten een ghereghelde vryheyd, atijds wijckende van het middel, naer d'een feylighe uyterste, of naer het ander: en dan byzonderlick, wanneer het schijnt meest bevredight en ghetemt te

[p. 309]

zijn, zal het in een hand-wijle zich zelven ont-snappen, en het hoofd keeren teghen die hem goed ghedaen heeft. Zoo verkeert en veranderlick is die oude wet-ghever, die-men Volck noemt. Een wonderlick monster, daer van de meeste deelen niet anders als tonghe en zijn, die altijds van alle dinghen spreeckt, en niet en weet; dat alles ziet, en niet en onderscheyd; dat met alle dinghen lacht, met alle dinghen weent; dat alles hoopt, alles vreest; alles maeckt, alles breeckt; kort, diens oordeel en wijsheyd niet anders en zijn, als drye teerlinghen van avontuere.

Populaire ignorant, grosse masse du chair,
Qui a le sentiment d'un arbre, ou d'un rocher:
Traine a bas sa pensee, & de peu se contente,
D'autant que son esprit hautes choses n'attente.

Dit zeght de Poeet:

't Volck is een dick klomp vleesch, en vol van on-verstand:
Heeft oock niet meer ghevoels, als een rots, boom, of plant.
Niet, dat hem oyt vernoeght: sleypt zijn ghedacht ter aerden:
Devvijl' zijn gheest gheen dingh, dat groot is, kan aen-vaerden.

Heer Alleman, zeght een ander, is een beest, dat ick en weet niet, of duyzend hoofden of gheen en heeft. Een beest, dat bot, dom, onverstandigh, en onredelick is, als alle beesten pleghen. 'T heeft niemand lief, dan die het troetelt. 'T en kent zijn meester uyt de knecht niet: jae zal dickwils zijn meester vernielen, om de knechts wille. Loopt soo ras in 't water, als op stal; zoo ras in 't vier, als in zijn nest. Een deerlick dingh, als 't begint te razen. Loop met 't hooft tegen den muer, tot datter door is, of daer voor blijft ligghen. Heeft de ooghen zoo diep in de kop, dat het niet en ziet wat ontrent hem is, maer alleen wat recht voor uyt is, langhst

[p. 310]

de neuze: is zijn eyghen zelf in 't licht, en meest om zijn eyghen verderf uyt. Als het dan zijn moed uyt-gheteert heeft, en zijn eyghen stal aen brand ghesteken, dan warmet zich by de kolen, valt in slaep, verkout en verhongert, en wert zoo tam, dat-ment een touw om den hals werpt, en wegh leyt als een lammeken. 'T en is daerom zoo vremd noch zot niet te achten, dat Diogenes, als het volck uyt de schouw-plaetse quam, daer zy verscheyden spelen gezien hadden, teghen het volck met gewelt quaem aen-dringhen, en ghevraeght zijnde, waarom hy zulcks dede, voor antwoorde gaf, dat hy in zijn gantsche leven pooghde van het doen en de gewoonte des volcks te verschillen. Antisthenes insgelijks, als hem yemand zeyde dat hy by naer van elck end een geprezen wiert, maer, wat hebb'ick, zeyd' hy, quaeds ghedaen? oordeelende, dat de beste dinghen aen het minste deel des volcks behaeghde. Dit verstont oock Pythagoras, wanneer hy zeyde, en vvandelt niet op de gemeyne straten. Het welck een-stemmelick van Epicvro bevestight wert, met deze woorden; Ick en hebbe noyt het volck willen behaghen. Want die dingen, die ick weet, en prijzet niet; en dat het volck prijst, en weet ick, noch en wil ick niet.

'T is dan een zeer zorgelick ambacht, en dat groote voorsichticheyt van doen heeft, het volck wel te regieren. Hy moet een welghezift vernuft, en wel-gebouwde herssenen hebben, die by haer geen valsche treden maken en zal. En dan moet hy noch wel op een goeden ezel rijden. Want daer en wert niet soo wijselick en voor-dachtelick beleyt, dat t'allen tijde een gantsche menigte behagen zal. En dat heden prijselick is, zal morgen lichtelick afgekeurt, en t'eenemael verwezen werden. Het volck, zeght erghens een, is als de dochters, die in 't begin van haer houbaerheyt, met de bleeck-verwige zieckte gequelt werden: zy eten dan de vremdste

[p. 311]

en ongesondste spijsen, diemen zoude konnen verzinnen; maer zy keerenze daer naer weder uyt: alzoo doet het oock het volck, wanneer zy door een qyaden horzel ghesteken zijn: zy minnen en kiezen dan, dat haer verderft, en dat zy daer naer gedwongen zijn, met benautheyd uyt te keeren. In zulcke gheleghentheyd moeten dan de Overheyden den wijn naer-volghen: die in 't begin, door een lieffelicke en leckere smaeck, de menschen noodet en aen-lockt, maer daer naer zich allengskens mengende in haer bloed, en het gantsche lichaem verwarmende, verdooft en versluymert al hare zinnen, alsoo zich meester van haer maeckende. En wanneer zy al tot haere plicht en stilte ghebrocht zijn, vreest dan in die kalmte een aen-staende buye. Als die van Lycanonien zaghen vvat Paulus gedaen hadde, hieven zy hare stemmen op, roepende, De Goden zijn den menschen gelijck gevvorden, en tot ons neder-gecomen. Ende zy noemden Barnabam Jupiter, ende Paulum Mercurium. Maer wat voeght de H. Gheest flus daer by? Ende daer quaemen de Joden van Antiochien ende Jconien, ende over-reden de scharen, ende steenighden Paulum, en sleypten hem ter stadt uyt, meynende, dat hy dood vvas. Ick konde noch een groot ghetal van dier-gelijcke exempelen voort-bringhen, waer door de ongestadighe wispeltueyrigheyd van ons, die het volck maecken, wert aen-ghewezen; maer dit zy ghenoegh voor een gemenghelt staeltjen. De lof, die ons toe-komt, en voornemelick vele leden in onse regieringe, die een gedeelte van het volck maeckende, niet minder bequaem en zijn te regieren,als vele, van welcke zy geregiert, werden; zal op een ander stond en ghelegentheyd, zijn plaetse vinden.