Emblemata of Zinne-werck

[p. 300]

Emblemata. XLI.

Wilt ghy vasten rijckdom hebben?
Wilt hem by den armen legghen.

Zo Jonckvrouw, gae zo voort! laet op het water drijven
U brood, der visschen aes, niet schaerselic gezaeyt,
Het kostjen is gheringh, en 't zal oock wel beklijven,
Als ghy van desen ougst de vette vruchten maeyt.
Maer noch ist niet genoegh: ghy moet hier by gedencken,
Dat ghy der armen nood te gheener tijdt vergeet,
'T en zal uw ziel niet schaen, noch oock uw rijckdom krencken,
Want t'wert met Gods beloft van s'hemels winst besteet.

[p. 301]

Wt-legginghe.

De stoffe van dit Zinne-beeld is geleent, uyt het elfde capittel van de Predicker: dien ick (God willende) onlangs zal in 't licht brengen, nieuwelicks van my, uyt den Hebreeuwschen oorsprongh over-ghestelt, en in alle duystere plaetsen, naer mijn geringe moghelickheyd, uyt-geleght en verklaert. Daer aen gedraegh ick my; op dat niemand, door een goddeloos voor-oordeel, dit veers aen een gehaeckten neuze en hanghe.

Wilt dan hier uyt gheleert zijn, het ghene Iesus tot zijne discipelen zeyde: vrienden te maecken van den onrechtveerdigen rijckdom, op dat, vvanneer u ontbreken zal, zy u moghen ontfanghen in de eeuvvige vvoon-steden. De schatten werden eerst de onze gemaeckt, wanneer wy die wel aen een ander besteden: zy werden eerst voor ons verzekert, wanneer wy-ze in den schoot der armen, gelijck van ons wegh-werpen. De Heydenen, oock die zelve, die nerghens naer van de fijnste bloeme geweest en zijn, hebben dit betuyght. Hoor maer Martialis ghedichten:

Callidus effractâ nummos fur auferet arcâ,
Prosternet patrios impia flamma lares.
Debitor usuram pariter sortemque negabit.
Non reddet sterilis semina jacta seges.
Dispensatorem fallax spoliabit amica.
Mercibus extructas obruet unda rates.
Extra Fortunam est, quicquid donatur amicis.
Quas dederis solas semper habebis opes.

Verstae het, die gheen latijn en verstaet. Dit zeght de Poeet:

[p. 302]

 

Een dief zal kist en kas verbreken; 't ghelt ont-legghen,

 

Een goddelooze vlam uvv dack om verre slaet.

 

Een schuldenaer zal 't crois, en 't hooft-gheld oock ont-zegghen.

 

Een magher ougst en geeft niet vveder al haer zaed.

 

Een Courtizaen' ontrooft den man, door vvien zy levet.

 

De zee versvvelght een schip dat vvel-gheladen is.

 

't Is buyten de Fortuyn, vvat ghy aen vrienden ghevet.

 

Alleen het gheen ghy gheeft, blijft eeuvvigh en ghevvis.

Maer wat is hier anders van? Merck, dien de oogen in het voorhoofd staen. Veel zegghers vint ghy over al; weynigh doenders. Veerdigh van kaecken; traegh in de zaecken. Doch evenwel,

Men ziet vvel hier en daer, dat menschen zich begheven
Tot deughd; maer 't is een deughd met vvereldsch eer bekroont.
Tot deughd, maer 't is een deughd, om vveelderigh te leven:
Tot deughd, maer 't is een deugd, die hier vvilt zijn beloont.
Tot deughd, met moeyt' en zorgh, met arbeyd over-toghen,
Maer die steeds op haer zelf, niet op een ander ziet.
Een deughd ont-breeckt ons meest, dat vvel dient over-vvoghen,
Een deughd, een vvare deughd, die God ons meest ghebiet.
Want zeker 't is vergeefs God boven al te eeren;
Zijn zelf, ghelijck-men meynt, te houden onbevleckt:
Ghy zijt een onreyn vat, dat God van zich zal vveeren.
Soo ghy u hert en hand van uvven naesten treckt.
't Is een vergeefsche troost, 't zijn niet als ydel ballen,
Te zeggen, dit en dat, en dat en dat is mijn:
Want als ghy 't al bezit, noch hebt ghy niet met allen,
Als ghy 't niet vvegh en leght, by die ghebreck'lick zijn.
Wat dulheid jaeghht ons breyn! Godt heeft ons arme slaven,
Met bitter svveet en bloed, ghenadelick ghekocht:

[p. 303]

 

En vvy en vvillen God, ons heyl, ons rust, ons haven,

 

Niet koopen met wat broods van God ons toe-gevoeght.

Hoe vele zijnder die de handen tot de ellebogen toe in haer goed steken, die naeuwelicks het uyt-eynde van haer vingheren nat en zouden maecken, om haer even-mensche te laven? Hoe vele, die van haer goddelooze over-dadigheyd ettelicke huys-ghezinnen zouden op-voeden? en die nochtans niet zoo zeer en meenen te verliezen, als dat zy, (en dat noch uyt schaemte, of wel om eere) aen den armen gheven.

Rijcke dieven, bastaerd-zaed,
Van der hellen svvarten raed,
Hoe verspilt ghy dus uvv gheld,
Dat ghy quistigh henen telt,
Nu om pompigh leckerny,
Dan om poppigh pronckerny:
Al om voor een ooghen-slagh,
Aen u lust te gheven dagh,
En te thoonen voor het licht,
Dat ghy hier uvv hemel sticht!
Daer ghy Jesu naeckte le'en,
Van de vvereld onder-tre'en,
Doch by Gode hoogh-geeert,
Als een vaeghsel van u vveert.
Daer ghy sticket kist en kas,
Met een hooghen kleeren-tas:
Daer ghy schieters en de mot,
Vuyle kinders van den rot,
Met uvv over-daed bedeckt,
En Gods even-beeld ont-treckt.

[p. 304]

 

Maer dit is veel eer de thoon, dien zy zinghen, en het wit, dat zy haer voor-stellen:

 

Dit is een vast besluyt, ick vvil my zelven schrijven,

 

Tot mijn ghenoughzaemheid, mijn eyghen erfghenaem.

 

Ick vvil hier in dit vleesch voor my alleene blijven,

 

Zoo valt my 't leven zoet, en vvonder aenghenaem.

 

De Pelicaen is zot, die zijne borst gaet vvonden,

 

Voor een deel kieckentjens, van hem korts uyt-ghebroet;

 

En zot is, die veel zorght voor een deel vremde monden,

 

En hout met on-ghenucht, een on-gherust ghemoed.

De zulcke moghen wel, zonder verlof, gortige verckens genoemt werden: als die lemtig en verminckt van allerley hemelsch gevoelen, een ziele in plaetse van zout ghegeven is. Ten waere die beter ghenoemt wierden, met de Spaignaerden, Desalmados, ziel-looze fielen.

Ah mensche, niet alzoo! men moet die rijcke gaven,
Die God zoo mildigh leent aen ons zijn arme slaven,
Niet zoo onnut verdoen, tot 's hemels leedt en spot,
Hier met een roffiaen, daer met een vuyle vod:
Die. als een raef-ghespuys, uvv erfdeel gantsch vereten,
En van gheen ander vveerd, zoo langh het duert, en vveten.
Maer God heeft die gheleent, om onderstand te doen,
Zoo veel het lijden magh, en, naer den nood, te voen
Ghebreckelicke lien, ghevangh'nen, vremdelinghen,
Ghedreven uyt haer land, en arme vveezelinghen.
Niet om in spijs en dranck, in feesten rijk bereyt,
Die zoo gantsch deur te slaen in overdadigheyd.
Wat ist dat ghy in vvijn en spijs u gaet begraven?
Uvv buyck is gantsch en gaer ondanckbaer van uvv gaven.

[p. 305]

 

Want hoe veel en hoe veel oock in zijn afgrond daelt,

 

Noyt is hy gantsch verzaet, 't is altijds, haelt, en haelt.

 

Ghelijck een kole viers, die hoe ghy meer zult voeden,

 

Te meer zy voedsel vvilt, te meer zy oock zal vvoeden.

 

't Is beter dan in tijds, ghebreckelicke lie'n

 

Van uvv kost, van uvv gheld, of anders te verzien,

 

Naer dat ghy min of meer in voor-spoed zijn ghezeten.

 

En als ghy dan daer in u zelven hebt ghequeten

 

Ghy zult op dezer aerd, en naer-maels in Gods throon,

 

Als ghy eens scheyt van hier, ontfanghen grooten loon.