Emblemata of Zinne-werck

[p. 294]

Emblemata. XL.

Het aenzicht wijst, wat de ziele prijst.

Daer 't herte vol van is, dat zal het aenzicht wijzen.
De tongh en al ons doen, met volle maeten, prijzen,
Wat dat de geest bemint: wanneer hy oock wat haet,
Het zelf, als vast gedruckt, in onze leden staet.
Zoo hoeft ghy, dan, ô vriend, van my hier niet te leeren,
Wat dat dez' jonge maeghd, met eer, wel zou begeeren.
Zy knoopt hier gras te zaem, op dat sy mocht verstaen,
Of 't kroontjen van haer trouw niet haest zal zijn gedaen.

[p. 295]

Wt-legginghe.

De natuere, jonckheyd, en gezondheyd, drie krachtige school-meesters, blaezen geduerigh en ontsteken, in het huys, daer zy woonen, een heet vier van natuerlicke lusten; die den weerd ghestadelick roepen en drijven tot het gene niet veroorloft en is, als tusschen twee echt-ghenooten. Wanneer wy ons maer eerst en beginnen te ont-nesten, uyt de natuerlicke eenvoudigheyd der jaeren, die ons in state stellen, om testament te konnen maecken; wy vinden ons zoo haest genegen, om erfghenaemen voort te teelen. Tout le mouvement du monde se resoult & rend en cest accouplage: c'est une matiere infuse par tout: c'est un centre, où toutes choses regardent. Alle de beweghinghe des weerelds, zeght de Heer van Montaigne, ont-doet en gheeft sich over in die tsamen-paringhe: 't is een stoffe, die over al in-gestort is: 't is een middel-punt, daer naer alle dinghen zien ende toe-loopen. 't Is te vergeefs ghestremt en gesteuyt, wanneer de vloed over de dijcken swelt. 't Is oock moeyelick, die begeerten den necke te breken, met den hamer van natuerlicke redenen. 't Is een duyvel, die niet uyt-ghedreven en wert, als met vasten en bidden. Dat Martialis zeght van Nigrina, heeft by naer de geheele weereld in-gewonden en gewonnen:

Te patrios miscere juvat cum conjuge census,
Gaudentem socio, participemque viro.

Neem dit zoo wat ruymer, en niet buyten de zin en waerheyd:

Het staet u gantsch wel aen, uw vaderlicke schatten,
En wat ghy hebt ge-erft, te menghen met een man:
't Ghezelschap u behaeght (en wat ick kan bevatten)
Het mannelick ghebruyck niet teghen zijn en kan.

[p. 296]

Daer wert erghens van een ghezeght, dat de bruydloft en de ouderdom van een natuere zijn. Want wy begeeren-ze, voeght hy daer by, alle te beprouven: en wanneer wy daer toe gheraeckt zijn, bedroeven wy ons. Het welcke zeker, met die ruymte ghestelt zijnde, door ervarentheyd van velen, lichtelick kan wederleght werden. Ghelijckerwijs oock dit: dat de vrouwe den man niet toe en brenght, als twee ghenueghelicke daghen, den trouw-dagh, en den sterf-dagh. Iae noch dit en kan voor gheen ghereed gheld aen-ghenomen werden, 't welck een Metellvs Nvmidicvs openbaerlick tot het volck zeyde, met deze woorden:

Si sine uxore, Quirites, possemus esse, omnes eâ molestiâ careremus: sed quoniam ita natura tradidit, ut nec cum illis satis commodè, nec sine illis ullo modo vivi possit; saluti perpetuae potius, quam brevi voluptati consulendum. Dit behelzen deze woorden: Konden wy, Romeynsche burghers, zonder vrouwe wezen, wy zouden alle die moeyte wel derven: maer dewijle de natuere dit leert, dat wy niet gemackelick ghenough met dezelve, noch geensins zonder haer en konnen leven; moeten wy ons veel eer beraden met een geduerigh wel-varen, als met een korte wel-lust. Wie kan oock dit aen-nemen?

L'homme une fois marié,
Qui lié
Se revoit par mariage;
Par deux fois se vient ranger
Au danger,
Sauvé du premier naufrage.

Dat is, op de zelve maete en voeten:

Een man zijnde eens ghetrouwt,
Die er-houwt,
En in banden we'er wilt kommen:

[p. 297]

 

Twee-maels stelt hy sich voorwaer

 

Jn ghevaer,

 

Eens van schip-breuck zijnd' ont-swommen.

Maer veel meer staet ons toe te staen, en met onze beyde armen te om-grijpen, dat de Vandoomsche Poeet voor-zinght:

Un plus grand bien ne se trouve en la vie,
De soy fascheuse & bouïllante d'envie,
D'ambition & d'honneur importun;
Que de trouver entre mille quelqu'un,
Auquel on puisse, avecques confiance,
Dire sans fard tout cela que l'on pense.
Amour nous faict tel plaisir esprouver:
L'amitié faict le bon amy trouver.
Comme pourroit un homme sociable
Avoir party, qui luy fust agreable,
Pour vivre ensemble en toute loyauté,
Sans s'allier a la douce beauté
D'une tressage & vertueuse dame?
Pour n'estre plus, que d'un corps en une ame;
Vn seule esprit, qui se puisse enflammer
Tant seulement du seul honneur d'aymer:
Ne cerchant point de son ardeur extreme
Autre loyer si non que l'amour mesme,
Qu'en bien aymant, de se voir bien aymé?

Zijt ghy niet te zeer verleckert, lees oock de over-stellinghe:

Jn't leven, van zich zelf, met moeyt' en pijn beslaghen,
Vol eer-zucht en on-rust, vol nijd en quade laghen,

[p. 298]

 

En isser niet zoo goed, als datmen een goed vrind,

 

Al waer het oock maer een, en onder duyzend vind:

 

Aen wien wy, wel-gherust, en rond uyt konnen zegghen,

 

Al wat wy in ons hert, in 't duyster overlegghen.

 

De liefde doet alleen ons proeven deze vreughd:

 

De vriendschap hert en zin, met een goed vriend, verheught:

 

Maer hoe kan nu een mensch, ghezelligh van natueren,

 

Verkiezen eenigh deel, en zoo daer by verdueren,

 

Om, met een trouwe band, te leven steeds te zaem,

 

Dat onverdrietigh zy, en wonder aenghenaem;

 

En dat hy niet een fraey' en zoete schoonheyd trouwe,

 

Van een zeer wijze maeghd en deughdelicke vrouwe:

 

Om dan niet meer te zijn als, twee tot een ghebrocht,

 

Twee lijven en een ziel, door eenen gheest verknocht.

 

Een gheest die alleen kan ontsteken zijn, van binnen,

 

Van d'eer en zoete vreughd van grondelick te minnen:

 

Die anders gheenen loon van zijnen brand begheert,

 

Als liefde, die zijn liefd' met liefde weer vereert.

Daerom heeft oock Pythagoras wel een scherpe ros-kam verdiend, welcke zijnde, op eenen tijd, zeer belefdelick en ernstigh van een vriend ghenood, om zijn onder-trouwe en bruydloft, met zijn teghenwoordigheyd, te vereeren; gaf voor antwoorde, dat hem niet zoo zeer ter herten en konde gaen, als te wezen by een zoo drouve en beweenelicke dood. Willende te kennen gheven, dat een vrouwe te trouwen, niet anders en was, als zich in een graf te legghen. Aerde en water moest hy werden, die dorste zegghen; dat, die dien knoop en houwelicken band ghevonden hadde, hadde een schoone gelegentheyd en middel ghevonden, om zich van de menschen te wreken: als zijnde een strop, of garen

[p. 299]

om beesten te betrappen, en die daer naer, met een kleyn vierken, te braden, en verteeren. 't Is waer, dat die heylighe verbintenisse niet t'eenemael vry en is van alle on-ghemack. Maer waer vint ghy wijn zonder moer; bier zonder ghist; hout zonder schors; koren zonder kaf; roozen zonder doorn? Zeker, hy ware weerdigh in het aenzicht ghespoghen, en de tanden ghebroken te werden (als AEschylvs spreeckt) die daerom dat alles, met verachtinghe, of verwerpinghe wilde verdoemen. Daer en is, in dit arme leven, gheen geniet van vermaeck of wellust, die eenparigh en effen zy: maer het is al knobbeligh en onder-menght met vele drijvingen, die de natuere teghen en koortzigh zijn.

Zoo en wert de Ionck-vrouw van ons Zinne-beeld niet ten toone gestelt, om voor de kijckers en gaep-stocken een zots-kolve of polleken te draghen: maer alleenelick om af te beelden de aen-geboren genegentheyd die ons int gemeen van den hemel in-gestort is, om ons zelven tijdelick te eeuwighen, door de rancken, die in verre eeuwen, van onse stock schieten.