Emblemata of Zinne-werck
(1636)–Johan de Brune (de Oude)–
Auteursrechtvrij
[pagina 124]
| |
Een rijcke vreck, een arme gheck.
| |
 | |
De geld-zucht is een hel, een graf, een dorstigh aerde,
Een gheyl' onvruchtbaer vrouw', die nimmers kint en baerde;
Die wel den mensch vermoeyt, maer niet verzaet int minst:
Want hoe de mensch meer heeft, te meer hy gaept naer winst.
Een onverzaed'lick vat, een zifte vol van gaten,
Die of ghy stedes vult, 't en kan nochtans niet baten.
O heb-lust zonder eynd, die uwen weerd zoo vilt!
Want hoe de wegh meer kort, te meer hy teer-geld wilt.
| |
[pagina 125]
| |
Wt-legginghe.Deze volghende ghedichten zullen tot een fackel dienen, om den ellendigen staet van die slavige Ghier-monsters, meer dagh en licht te gheven. Jck houd' hem in ellend', en on-gheluck ghedoopt,
Die stadigh gheld en goed, deur duyzend zorghen hoopt:
Daer naer van hongher queelt, naer zijn on-nutte schatten,
Die als gekerckert staen, zijn kisten nauw en vatten:
Die hy, als zijnen God, al eer' en dienst aen-biet,
En als een heyligh dingh, in eenen tempel, ziet.
Ick bidd' u, oude vreck, wilt my hier antwoord gheven:
Meynt ghy, ter goeder trouw, geluckelick te leven,
Om dat by u bewaert, en op-ghesloten zijn
Veel vachten en veel wol, veel koren en veel wijn?
Daer ghy maer hebt een kleed, en schijnt, heel zonder krachten,
Van hongher en van dorst in over-vloed te smachten.
Daer ghy vol angst en vrees, met niemand om en gaet,
Om niet gedruckt te zijn te nooden tot uw schaed.
De rijckdom, neen gewis, en wert niet af-ghemeten
Naer kroonen op-gehoopt, daer niemand kan van eten,
Maer naer genoughzaemheyd. Die maer zich zelf vernought,
Leeft rijck, al is het gheld hem schaers'lick toe-gevought.
Wat konnen, zegh my eens, wat konnen u doch baten
Veel huyzen, en cieraet, veel kostelicke vaten,
Iuweelen, rijck getoy, en wat naer rijckdom ruyckt,
Zoo ghy die nimmermeer, of immers nauw gebruyckt.
't Is even of ghy ginght in uw buffet op-sluyten
Een deel gebacken steen, of eenigh' aerde-kluyten.
| |
[pagina 126]
| |
Ghy doet, als Priam deed, die daer hy zitten mocht
Op een vergulden throon, zeer rijck en schoon deur-wrocht,
Ghingh ligghen teghen d'aerd, zijn hooft en borst bevlecken,
Met 't ghene van ons gaet, als wy ons beenen decken.
O ongheluckigh mensch, die zoo verdrietigh spaert,
Dat ander' rijcke maeckt, en u veel zorghe baert.
Ghy meught by d'oude man Ulysses zijn gheleken,
Die verre van zijn land, van vriend en maegh versteken,
Jn eenigh arm gehucht, zich en zijn kleyn ghezin
Zeer magherlick onthielt, met eene voester-min.
Terwijle dat zijn vrouw in feesten, en in danssen,
Met hare minne-bend' zijn midd'len ghingh verschranssen.
Ghy lijdt, dewijl ghy leeft, by naer ghelijcken quaed,
Als Tantalus in d'hel; die pijn'lick, zonder baet,
Van dorst, int water sterft, en noyt en kan gheraecken
De vruchten, die nochtans zijn mond en lip ghenaecken.
Want als hy daer naer gaept, en al zijn lijf naer reckt,
Terstont een on-gheluck hem dan te rugghe treckt:
Of 't water wijckt van hem, of wel een wind-gewemel
De appels schielick roert, en voert-ze naer den hemel.
Zoo dat de arme man, met knaghend' herten-leed,
Altijds naer't eten snackt, en nimmermeer en eet.
Maer uw goed, al uw schat, en gaet niet henen loopen,
Deur't drijven van de wind; ghy gaet het zelfs verkoopen,
Van d'een tot d'ander huys, of erghens op een mert,
Daer u, naer uwen eysch, genough geboden wert.
Op dat wanneer ghy dan met volle vuysten keeret,
Jn hongher, en ghebreck, uw vleesch en bloed verteeret.
Als een ellendigh mensch, met water-zucht gheperst,
Blijft met de mond op't nat, tot dat hy daer van berst;
| |
[pagina 127]
| |
Alzoo en rust ghy niet van altoos meer te krijghen,
En als ghy't nu al hebt, naer ander meer te hijghen:
Tot dat ghy t'eynde loops, met angst en pijn belaen,
Ghesleypt wert naer de vloed, daer yder-een moet gaen.
Zoo Charon noch beweeght deur't gheld, u weder-brochte,
Van d'over-water-kant, en ghy dit leven kochte,
Zoo hadd' het gheld gebruyck; zoo waert de pijne waerd,
Dat tot dien weder-keer het zelve wiert vergaert.
Maer nu des mensches lot verkeert op zulcke schijven,
Dat die eens in zijn schuyt ghetreden zijn, daer blijven,
't Zy werck-lien, Prins, of vorst, zoo leeft dan van het goed,
Dat God u heeft ghedeylt, met een verheught ghemoed.
Naer uw af-scheyd, eylaes! zal u de rijckdom strecken,
Om deur een wreed geknaegh u zelven uyt te recken:
Om dat ghy, als een dief van uw mis-bruyckt gheluck,
Niet anders hebt ontfaen als wel-verdienden druck.
Teghen de zulcke heeft ons de Vandômsche Poeet een deftigh gezangh naer-ghelaeten, daer in hy de treffelicke aerdigheyd van Pindarvs uyt-druckt. Dit zijn zijn woorden: Quand tu tiendrois des Arabes heureux,
Et des Jndois les thresors plantureux,
Voire & des Roys d'Assyrie la pompe,
Tu n'es point riche, & ton argent te trompe.
Ie parle à toy, qui erres
Apres l'or par les terres,
Puis d'elles t'ennuyant,
La voile au mast tu guindes,
Et voles iusqu' aux Jndes,
La pauvreté fuyant:
| |
[pagina 128]
| |
Mais pour courir, le soin ne laisse pas
D'accompagner tes miserables pas:
Bien que par toy mainte grand nef chargee
De lingots d'or fende la mer Egee.
Le gain qui te tourmente,
Suit le bien, qui s'augmente
Guidant deçà de-là,
Par les vagues ta vie,
Qui moins est assouvie,
Quand plus de biens ell'a.
Les larges ports de Venise & d'Anvers,
De tous costez de tes biens sont converts:
Cherchez par eau, par vent, & par tempeste
D'où le soleil hausse, & baisse la teste;
Ces perles achetees,
Si cheres soient iettees,
Et des rubis balais;
Qu'on remette en sa mine
Ceste esmeraude fine,
La pompe des palais.
De peu de rente on vit honnestement:
Le vray thresor est le contentement.
Non les grands biens, lourde & fascheuse somme,
Bien, non pas biens, mais le malheur de l'homme.
Ta febvre est incurable,
Avare miserable:
Car l'ardeur d'acquerir,
Qui sans repos t'enflame,
Engarde que ton ame
Ne se puisse guarir.
| |
[pagina 129]
| |
A juste droict tu es ainsi traicté,
Ah! pour vouloir bannir la pauvreté,
Tu te bannais de ta maison, & changes
Ton doux païs aux regions estranges.
Mais le soin & l'envie,
Vrais bourreaux de ta vie,
Ne't abandonnent point:
Jour & nuict ils te nuisent,
Et sur ton cur aiguisent
L' aiguillon, qui te point.
Et toy vieillard de sepulchre oublieux,
Qui jusqu' au ciel esleves en maints lieux,
Marbre sur marbre, & ja presque mort tasches
Fendre les rocs, que tu bailles pas tasches:
La terre n'est pas pleine,
Seulement de ta peine,
Mais les poissons aussi,
Sentent sous tes ouvrages,
Bastis a leurs rivages,
Leur manoir estrecy.
Bien que par toy un millier de maçons
Maints gros rochers animent de façons;
Si mourras-tu: ta plus seure demeure
Est la maison, ou Cerbere demeure.
Doncques avare cesse
Cesse doncques, & laisse
Le desir d'amasser:
Le batelier, qui garde
Le port d'enfer, n'a garde
Pour l'or te repasser,
| |
[pagina 130]
| |
Là Rhadamant le Iuge audacieux
Fait tormenter les avaricieux,
Et l'indigent, que le trespas delivre,
Aise à son tour la bas il laisse vivre.
Si donq' la riche pierre
Tant soit d'estrange terre,
Et l'or tant recerché
Foibles n'ont la puissance
D'oster la doleance
De leur maistre fasché.
Pourquoy l'Egypte iray-ie saccager,
Pourquoy iray-ie aux Jndes voyager,
Changeant mon aise aux richesses lointaines
De l'Orient quises à tant de paines?
Laet ons dit, op de zelve toon, naer-zinghen. Doch niemand en oordeele, als die de mate verstaet. Als ghy al hadt den schat en 't alder-best
Van 't Arabiersch, en 't Indiaensch ghewest;
Jae zelfs den staet van d'Assyriersche vorsten,
Gh'en zijt niet rijck: 't geld doet naer 't geld noch dorsten.
Ick meyn' u, die gaet dwaelen,
Naer 't gheld, op bergh en daelen,
En als 't u daer verdriet,
Licht zeylen ende vanen,
En vlieght naer d'Jndianen,
En zoo 't ghebreck ont-vliet.
Maer of ghy loopt, de zorghe niet en laet
By u te zijn, waer dat ghy henen gaet.
| |
[pagina 131]
| |
Hoe-wel deur u veel schepen diep gheladen,
Met baren gouds, deur-klieven Thetijs paden.
De wind, die u steeds plaghet,
Volght 't goed, dat u behaghet,
En leyt u, met verraed,
Door Nereus woeste vloeden,
En hoe ghy meer hebt goeden
Te min ghy zijt verzaet.
De groote reen, de havens wijt-ghestreckt,
Zijn met uw goed, aen alle kant bedeckt,
Ghezocht deur zeen, deur buyen, en deur winden,
Alwaer de zonn' zich heft en gaet verblinden.
De peerlen dier om krijghen
Laet die te gronde zijghen,
Robijnen ook hoe schoon;
Laet die fijn' emerauden
In haere mijn' zich houden,
Pracht van eens Konincks throon.
Men leeft van weynigh rent heel fraey en zoet,
De waere schat is een vernought ghemoed:
Niet 't groote goed, moey'lick en lompe sommen,
Goed, neen, geen goed, dat ons licht kan verdommen.
O vreckaerd, vol ellenden,
Uw koortse zal u schenden,
Want heb-lust vol van nijd,
Die u aldus doet branden,
Maeckt dat ghy van dees banden
Noyt konnet zijn bevrijt.
Maer wel te recht zijt ghy van hulp ont-bloot.
Ah! om dat ghy verbannen zoud den nood,
| |
[pagina 132]
| |
Bant ghy u zelf, en wisselt, zonder reden,
Uw zoete land met ver-gheleghen steden.
Maer nijd, met zorgh en beven,
Beuls van uw pijnigh leven,
Noyt van u zijn gheweert;
Dagh en nach zy u nijpen,
En op u herte slijpen
De scherpte, die u deert.
En ghy grijs hoofd, niet denckend' op de dood,
Die over al verheft tot 's hemels kloot
D'een marmer-steen op d'ander, en doet splijten,
Half-dood, de rots, en in ghedeelten smijten.
Niet alleen d'aerd' kan voelen
De pijn van al uw woelen,
Maer oock 't gheschubde vee
Voelt krimpen haere percken,
Deur al de groote wercken,
Ghetimmert op de zee.
Hoe-wel deur u veel duyzen lien zich spoen
Veel groote rots te zielen met fatsoen,
Ghy moet in't graf: het huys daer ghy vast blijvet,
Js't swarte hol, dat Cerberus bevrijdet.
Houd op dan vrecke menschen,
Houd op, en laet het wenschen
Naer goed, en blinckend' slijck;
De Schuyt-man, die bewaeret
De hel, noyt yemand spaeret,
Al waer hy noch zoo rijck.
Daer Rhadamant, die richter on-vertsaeght
Den vreckaerd pijnt, en met veel straffen plaeght,
| |
[pagina 133]
| |
En laet by beurt den armen man daer leven,
Wanneer de dood hem over heeft ghegeven.
Zoo dat de rijcke steenen,
Die-men zoo verr' gaet leenen,
En't goud gezocht zoo zeer,
Gheen kracht of zenuw roeren,
Die droefheyd wegh kan voeren,
Van haer bezorghden heer.
Waerom stell' ick AEgypten in on-rust,
Waerom zeyl' ick naer d'Indiaensche kust?
Verwissel mijn ghemack met vremde goeden,
Die ons van zoo veel pijn niet konnen hoeden.
|
|