Emblemata of Zinne-werck

[p. 134]

Emblemata XVII.

Maet hout staet.

Een teer-gevoeligh peerd, vol geest, en moed geboren,
Wanneer het wert te veel geprickelt met de sporen,
Het briest, het stijght omhoogh, de Ruyter moet in't zand:
Maer die het zoet berijt, die heeft het heel ter hand.
Het peerd is vrouw Fortuyn, 't gheluck van 's weerelds zaken:
Met welck' wanneer wy ons, in eerbaer stilt', vermaken,
Wy zijn daer med' gedient: maer die-ze vergt geweld,
Wert, zonder eenigh' hoop' van op-staen, neer-gevelt.

[p. 135]

Wt-legghinghe.

Alle groote dinghen zuchten onder haer eygen ghewelt, en vallen door haer zelfs ghewichte. Al het geluck moet ons verdacht zijn. Ad omne fortuitum bonum suspiciosi & pavidi stare debemus. Et fera & piscis spe aliquâ oblectante decipitur. Munera ista Fortunae reputamus? Insidiae sunt. Dit zeght Seneca : Wy moeten tot alle toe-valligh goed, met naer-docht en verbaestheyd staen. En wilde beesten, en visschen werden deur een vermaeckelicke hope bedroghen. Achten wy die ghiften der Fortuyne? Ghewisselick het zijn laeghen. Het gheluck dezes weerelds is als een heldere lucht des winters; een kalmte der zee; een gestadigheyd der mane.

L'homme en naissant n'a du ciel asseurance
De voir sa vie en esgale balance.
Jl faut sentir de Fortune la main,
Tel est le sort de nostre genre humain.
Dat is:
De mensch niet zeker is, wanneer hy wert gheboren
In even-lijck ghewicht zijn leven steeds te zien:
Fortune moet hem oock doen voelen haeren toren.
Zoodanigh is het lot van sterffelicke lien.

Wy moeten dan, wanneer het gheluck ons zoetelick toe-lacht, dan meest op onze hoede zijn, om haer geen spot schuldigh te blijven. Het zijn stercke beenen, die weelde verdragen konnen. Voorspoed maeckt ons droncken, en berooft ons van goed, van reden, jae heel van ons zelven. Daerom Demetrivs oock niemand on-gheluckigher en achte, dan die langhen tijd, in grooten over-vloed, gherustelick gheleeft hadde, en noyt gheen tegen-spoedige

[p. 136]

voor-vallen ontmoet en hadde: ghelijck als of hem de Fortune verwerpelick, en on-weerdigh gheacht hadde, om met hem te worstelen. Groote lichamen staen wijder gheopent voor de slagen: zoo doen oock de ghene, wiens middelen de Fortune breed uyt-gezet heeft. Minus in parvos Fortuna furit. Zy woedt minst teghen de kleyne: of wel die in grootheyd en weelde zittende, haer kleyntjens, en matighlick draghen.

Fama est fictilibus cnasse Agathoclea regem,

Atque abacum Samio saepe onerasse luto:
Fercula gemmatis cum poneret aurea vasis,
Et misceret opem, pauperiemque simul.
Quaerenti causam, respondit: Rex ego qui sum
Sicaniae figulo sum genitore satus.
Fortunam reverenter habe, quicunque repente
Dives ab exili progrediere loco.

Dat is:

De Faem' is over-al, dat Agathocles plachte
Zijn mael uyt aerde-werck ghemeenelick te doen:
En dat hy voor gheen schand', maer voor een eere achte,
'T buffet met Samisch slijck te laeden alle noen.
Daer hy oock dede spijs in peerle-vaten zetten,
En menghden onder een den rijckdom met 't ghebreck:
En als hy wiert ghevraeght naer deze vremde wetten,
En wat de oorzaeck was (als 't scheen) van deze vleck':
Ick ben, zeyd' hy, 't is waer, een Koninck, maer ghekropen,
Hoe groot dat ick nu ben, uyt potte-backers zaed.
Hebb' de Fortuyn in eer, die haestlick zijt gheropen,
Wt een geringhe plaets, tot rijckdom, eer', en staet.

[p. 137]

Want ghewisselick:

Gheen mensch geluckigh wert gezeght,
Voor dat hy't aerdsche huys af-leght.
Het ongestadigh lot der dinghen,
Dat nu eens wert om hoogh gezien,
Gaet weder naer de leeghte glien,
En wilt het zoet met 't zuer verminghen.

De nacht, die licht noch hit en kent,
En deckt als met een duyster tent,
Al wat de mane kan aenschouwen;
Doet uyt dat hemels hoogh gebouw,
Om wegh te nemen zorgh en rouw,
Een slaep van heunigh op ons douwen.

Daer na wanneer de dach ontschijnt,
De swarte mantel weer verdwijnt,
En opent ons des aerbeyds deuren;
Dit halve rond, aen alle zijd',
Krijght wederom een nieuw tapijt,
Verciert met allerley couleuren.

Als nu de winter grijs en kael,
Die, met een spieghel-glat kristael,
Het vloeyigh water komt verkorsten,
De woeste dulligheyd ont-bint
Van die verglaesde noorder-wind,
Die met sijn felheyd komt uyt borsten;

De aerd' bekleet met groen gewaet
Haer vroylick wezen dan verlaet,
En wert met koud' en mist om-trocken.
De bosschen, berghen, dal en velt
't Wert alles in zijn vreughd ont-stelt,
Ont-bloot van al zijn schoone rocken.

Daer naer ont-staet een bly saysoen,
Dat wederom pooght aen te doen
De jeughdigh' aerd' haer groenen bouwen.
Dat wederom niet dueren magh,
Maer als de zonn' verkrimpt den dagh,
Moet andermael de koud' uyt-houwen.

Men ziet alzoo den nacht en dagh,
Als met een onderlingh verdragh,
By beurten haere keere meten.
Alzoo volght stedes jaer op jaer,
De een tijd voor, de ander naer,
En werden zoo allenghs versleten.

De kindsheyd vluchtigh ende glat,
On-zeker als een bloeyssel blad,
Wert zeer wel by de Lent' geleken.
De heete Zomer volght daer aen,
De Herft die komt daer naer gegaen.
Daer na de Winter komt in-breken.

Ah! als ghy't al wel over slaet,
En metet naer zijn rechte maet,
Wat ist doch van des mensches leven!
Dat zomtijds wel daer henen vliet,
Al-eer het noch de zonne ziet,
En wert zoo als een roock verdreven.

Merck eens, hoe dat de looze tijd
Ons stedes onder d'hand ont glijt,
En met wat treden hy gaet draven:
Tooneelen, beelden hoogh gesticht,
Die zijn meest, met een drouf gezicht,
Nu onder haren val begraven.

Wie isser die nu toonen kan
Die hooghe mueren, 't wijd ghespan
Van 't eertijds over-moedigh Troyen.
Groot Ilion vergheten light,

[p. 138]

 

Zoo doet oock menigh Roomsch gesticht,

 

Daer op men nu wel ziet gaen hoyen.

Rivieren, stroomen, vol ghewelds,
Die hebben menigh schoon stuck velds
Beslaen, als of het waer haer eygen:
Daer t'ander' tijden, rots en wout
Zich toonden op-gheblazen stout,
En schenen Godes throon te dreygen.
Men ziet oock noch wel, allen dagh,
Dat hooghe berghen met een slagh
Van blixem-vier ter hellen varen.
En menigh land staet nu en bloeyt,
Dat, korts te voor, wiert over-vloeyt,
Met pekel van de woeste baeren.

Men ziet, dat landen ende ste'en,
Hoe-wel oock dickwils zonder re'en,
Als nu eens rijzen, dan eens dalen.
Eylaes hoe menigh land-ghenoot,
Van vryheyd en van goed ont-bloot,
Verdwaelt in verr', en vremde palen!

Hooveerdigh hert, dat niet en vreest
On-weder, blixem, noch tempeest,
En lacht met 's hemels donder-teycken:
Het schijnt aen uwen fieren treed,
Daer ghy uw grootsheyd mede meet,
Dat ghy den hemel wilt bereycken.

Maer 't zeyl van koppespinnigh draed,
Dat van de gunst gheswollen staet,
Zal scheuren, of haest neder-loopen.
Des hemels on-ghestadigheyd
En laet niet toe, doch met bescheyd,
Dat ghy steeds weelde zult op-hoopen.

Hoe dan? ist u noch on-bekent,
Dat min van donder is gheschent
Een haegh of struyck met leege bladen;
Als wel een bergh, of eyckens top,
Die met een op-geheven kop
De leeghe aerde schijnt te smaden?

Ick bidd' u, hoor wat Flaccus zinght,
En daer naer uwe tochten dwinght:
Fortuyn' is straf in blijde dingen:
Hart-neckigh, gaet het yemand wel
Tot zeldzaem werck, en dertel spel,
En wilt de eer niet langh gehinghen.

Wel aen, die niet wilt zijn verleyt,
Tracht naer de gulde maticheyd:
Laet u de grootsheyd niet verblinden.
Als voor-spoeds wind blaest in u want,
En al te zeer uw zeylen spant,
Ziet dan een reefjen in te binden.