Emblemata of Zinne-werck

[p. 23]

Emblemata IV.

Nu, hola, mond! niet al te bond.

Ghy zegt, ghy draeght een pack, en gaet dus omme-vraghen
Wie dat het zelf, quansuys, in uwe steed' zal dragen:
Elck een ziet wat ghy jaegt; een duyvigh beck-getreck,
Op dat ick niet een zeggh', een innigh tong-geleck.
Maer zijt ghy niet beducht, wie dat op hem zal laden
Dat drouwig zond-gewicht, die helsch-geneygde daden
Daer in ghy ligt verstrict? Wel wilt ghy zijn bevrijt?
Kust Godes Zoon, gelooft, en zijne gramschap mijd.

[p. 24]

Wt-legginghe.

Het is een eerlick, en treffelick houwelick, wanneer de zedigheyd en geneughte malcanderen trouwe sweeren; of wanneer de zoetigheyd en de nuttigheyd, met onderlinge om-helzinghe, de zelve lijne trecken. Ick houde-ze voor vyanden van't menschelicke gheslchte, die het vermaeck t'eenemael uyt de weereld bannen, en de nordsche straffigheyd een eeuwighe heerschappye op-dragen. Onze groote Meester en wilt niet, dat wy altijds met ghefronste voor-hoofden, en op-getrocken wijngh-brauwen, de tucht-meesters zullen spelen. Hy heeft ons ghezichte alzoo gheschapen, dat wy te ghelijcke hemel en aerde konnen aenschouwen, op dat wy-ze beyde zouden ghebruycken; doch noyt de aerde van den hemel af-scheydende. Men mach dit tijdelick leven wel smaken, en de saussen oock prouven, die ons de wijsheyd der natuere bereyd heeft: die zijnde de eerste oorzaecke, niet zonder oorzaecke, maer alles met ghewichte, mate en ghetal, wonderbaerlick ghevought heeft. Wy en moeten ons buyten ons zelven niet stellen, en de menschelickheyd gheheel ont-glippen, om ons zelven op een ander vorme te ghieten. Ick en spreke nu niet van onze zondighe verdorventheyd.

De jonghen was een jonghen, zeght de heylige Gheest van Samuel. De mensche is een mensche, dat is uyt ziele ende lichaem bestaende. Dit ghebouw en moet niet ont-daen, maer met een broederlicke verbintenisse te zamen gehouden werden. De ziele is de man; het lichaem de vrouwe. Deze en moeten geen scheydbrief maecken, door twist, of nijdigheyd; maer veel eer, met ghemenghde om-halzinghen, malcanderen by-staen, en alle hulpe en gunste bewijsen.

[p. 25]

Maer hier is de swarigheyd, en de oorsprongh van tranen; dat wy, ghelijck in alle ander dinghen, oock in genueghte geen mate en houden. 't Is een by-voughsel, en wy maecken het grooter, als het voornaemste stuck-wercks: 't is een kant, maer die breeder gheweven wert, als het binnenste laecken. De Schriftuere noemt den mensche enckelick ziele; maer dus doende, mach hy wel enckelick lichaem ghenoemt werden, ghelijck het zelve de Rabbijnen, als van dien heerlicken tijtel belichaemt zijnde, ghedaen hebben; die den mensche Gouf, dat is, lichaem, heeten: ghelijck hy oock in de boucken onzer zaligheyd, vleesch genoemt wert. Wel te rechte; als die dat Goddelicke deel, deur den roock, en het roet van de vuyle schouwe des lichaems, ghelijck verstickt, en geen ander leven ghelaten hebben, als om onze vleeschelicke wel-lusten in 't leven te behouden.

Doch om deze woeste zee in gheen putje te willen leyden; laet ons maer een weynigh onder de jonge luyden verkeeren. Bezie wat een ghetater, en dertele fijmelinghen daer veel-tijds omgaen; wat kout, wat ghespel, wat aen-raeckinghen daer verzint en gepleeght werden. En, om ons zelven noch naerder te besnijden, merck wat een menighte van wulpsche zoen-konstjens op de bane rijden, die de Iong-mans des nachts in hare herssens smeden, om hare duystere wercken der wel-lust te lief-koozen, en dat teere volcxken, deur een ghemaeckt fatsoen, aen te wrijven, dat zy anders met zoeten ernst verwerpen zouden. Ick en wil dit papier niet bekladden, met alle die dertele bootsinghen; maer hier alleenlick verdoemen dat Sodomitisch over-spel, dat zommige met de mond bedrijven, teghen den danck, en met spijtigh verdriet van eerbare Ionck-vrouwen, die haer mond moeten leenen, tot een spoel-vat, en speel-vat van vuyle, en zomtijds oock pockighe tonghen, die zy uyt een vodde-kot mede-ghebracht hebben.

[p. 26]

 

De gheyle mond des vleeschs is gheestigh om te dincken,

 

Al wat zoo eenighzins schijnt naer zijn smaeck te swincken,

 

Zijn eenigh hemel-rijck: daer uyt hy pompt het nat,

 

Tot vulssel van zijns weerds verrot en vunstich vat.

 

De kus, die anderssins, gantsch middelbaer kan wezen,

 

Jae oock met reden is in d'oude eeuw gheprezen,

 

Wert tot een ghist des vleeschs van velen nu gepleeght,

 

Die alleen deur de hitt' der nieren zijn beweeght.

Wie en weet niet, wat oock menigh-mael op zulcke zoentjens naer-volght. Hoor, wat Tibvllvs, van de Ionck-vrouwen zijner eeuwe, zingt:

Rapta dabit primò, pòst offeret ipsa volent
Post eliam collo se implicuisse volet.

Dat is:

Zy zal eerst, als het schijnt, met vinnigh tegen-streven,
U laeten zoo een kus, maer haer gelaet is vals:
Daer naer zal zy van zelfs, u lieve kusjens gheven;
Daer naer oock willigh zijn te hanghen om uw hals.

En wat anders hier naer, als wercken, die niet geoorloft en zijn, als tusschen twee echte lieden. Kusjens,

Niet die een zuster gheeft aen haren straffen broeder,
Maer die een zachte vrouw geeft aen een hitsigh man;
Niet als Diana krijght van Phebus, of haer moeder,
Maer zoo on-kuysch, als Marsch zijn Venus geven kan.

Zoo spreeckt de Poeet in zijn eyghen taele, diens zoet-rolligheyd niet wel en kan uyt-ghedruckt werden:

Qualia nec fratri, tulerit germana severo,
Sed tulerit cupido mollis amica viro:

[p. 27]

 

Qualia credendum est non Phoebum ferre Dianae,

 

Sed Venerem Marti saepe tulisse suo.

Hier zullen voornemelick de jonghe Maeghden, wiens on-ghekoockte bloed noch in zijn eerste zode is, haer oudelick en koudelick te dragen hebben, om de eerste beginsselen van schaemtelooze on-kuysheyd gheen plaetze te gheven, op dat zy van de laetste on-eere niet ver-rascht en werden. Zedigheyd en schaemte is het schoonste lijf-teecken der jonghe luyden, maer voor-nemelick der maeghden, die natuere ghewilt heeft de swackste te wezen. Verloren is zy, die de schaemte verloren heeft.

Dochters weest doch nimmers moe',
Maer zijt altoos op uw hoe',
Dat u nerghens eenigh quant,
Onder schijn van echten band,
Onder 't kleed van zoete weeld,
Al uw goed, uw eer ont-steelt.
Al dat gluyren, al 't ghefleem,
Al dat streelen, al dat zeem,
Al de kusjens, al 't ghetast,
By gheen eerbaer lien en past.
Joffrouw stae op sintinel,
En wat ander hier uyt spel:
't Zijn de voor-boon, 't is de boogh,
Die daer zoet'lick laght om-hoogh,
En allenghskens water pompt
Tot hy op u neder-komt.
Wat ist doch van al uw schoon,
Als ghy mist uw' eere-kroon?
Wat ist daer een maeghd med' roemt,
Als zy een-mael is ont-bloemt.

[p. 28]

Maer, om by den draed te blijven, laet ons den oorsprongh van het kussen onder-zoucken. De wijze van kussen is van oude tijden, jae van de uytterste memorie der menschen, bekent gheweest. Zy heeft haer af-komste ghetrocken uyt het inghewand, en de innerlicke gheneghentheyd van Adams kinderen, onder malkander. Men ziet, daer over-groote vriendschap is, voor-nemelick in de eerste aen-komsten, of laetste af-scheydinghen der vrienden, dat het bloed naer de uytterlicke deelen des lichaems komt uyt-gheschoten, en byzonderlick zijn vertreck, of ghelijck-men spreeckt, zijn rendez-vous neemt, daer de natuere alle de zinnen by den anderen ghestelt heeft, ende het welcke, onder alle volcken des weerelds open-ghedraghen wert. Dewijle het bloed dan uyt zijn eyghen vaten niet en kan verlaten werden, en nu ten eynde van zijn vrydom ghekommen is, zoeckende even-wel naerder ghemeynschap te hebben, met het ghene, daer mede het wilde in een ghesmolten en vereenight zijn; beweghet den wille, om den mond, ghelijck als de deure der zelven, te naerderen, en zoo niet anders, ten minsten de azemen, als lichamelicke gheesten, door den anderen te doen loopen, op dat zy alzoo een vaste, doch dunne band zijn zouden, om deze twee te zamen te stricken.

Om deze vereeninghe, doch op een gheestelicke wijze, zucht de Bruyd Christi, in dat Hooghe Lied Salomons, begheerende met haren Bruydegom, deur een kus, dat is op het alder-nauwste vereenight te zijn. Alzoo bestond de aertsch-vader Iacob zijn Rachel met een kus te groeten: en daer hy tot noch toe on-bekent was gheweest, zijn kennisse, ende liefde ghelijckelick daer mede te beghinnen. Ende alzoo hebben alle die oude Heyligen, mans en vrouwen, malkanderen begroet, en veel tijds oock hare brieven besloten, met een ernstighe begheerte, dat d'een den an-

[p. 29]

deren kussen zouden. Hoe-wel daer oock gevonden zijn, die deze heylighe wijze, tot verraed en moorderye ghebruyckt hebben: als daer zijn gheweest Ioab, en die schrickelijcke Gods-moorder, die den Heere der heerlickheyd, onder zulck een vriendelick mom-aenzicht, zoo valschelick, als verdoemelick, in de handen zijner vyanden over-ghelevert heeft. Ander-sins zoo was de kus een heyligh, en eerbaer ken-teecken van de liefde, die-men yemand van herten toe-drough. De heylige Papieren gheven ghetuyghenisse, dat wanneer zich Ioseph zijnen Broederen bekent ghemaeckt hadde, dat hy-ze alle om den hals viel, en met weendende ooghen, kussede. Ghelijckerwijs oock Iosephs zonen van haren Groot-vader om-helst, en met een kus ont-fanghen wierden. Zulcke exempelen zult ghy met menighte vinden, in beyde de uytterste willen, daer ons de erve des hemels ghemaeckt is.

Maer ghelijck de kus een ken-penningh was van onderlinghe liefde, zoo is hy oock ghebruyckt gheweest, tot bewijs van een vrywillighe ghehoorzaemheyd en eer-dienst, die de mindere aen de meerdere, de Onder-danen aen de Opper-machten schuldigh waren. Kusset den zone, zeght de Gheest des Heeren, op dat hy niet en toorne: dat is, bewijst hem niet alleen een teere liefde; maer eert hem oock met alle onderwerpinghe en gehoorzaemheyd.

Wel aen dan, dertel jeughd, die u verheught in't kussen,
En uwen heeten brand, door vuyl ghebruyck, te blussen,
Keer van die rots en klip, die hooghe zanden mijd;
Houd strack een ander streeck, al-eer ghy schip-braeck lijd.
Roep steeds om Godes hulp, streck uyt uw slappe handen,
Heff' op uw traghe knyen, ont-worstel uyt de banden
Van't vuyl bejagh des vleeschs; weck Iesum, grijp hem aen,
Of denck vry, en gheloof dat ghy haest zult vergaen.

[p. 30]

 

Om-helst dat zoete Lam, dat u zijn mond komt bieden;

 

Volgh, waer het henen gaet, wil uyt zijn spoor niet vlieden;

 

Weest altijds van zijn treyn, ghelijck die hofsche lien,

 

Die altijds willen zijn van hare Prins ghezien.

 

Ghebruyck voor al 't ghebed, waer door ghy zult toe-sluyten

 

De poorten van der hel; het water doen ont-spruyten,

 

Dat uyt de hemel vloeyt, en noyt en zal vergaen;

 

Een levend' water-stroom zal uyt uw buyck ont-staen.

 

Ghy zult, al wert ghy oock als nu en dan bestreden,

 

Van druck en teghen-spoed, de Duyvels kop vertreden:

 

En wilt ghy't al in't kort, ghy zult, met klaer bescheyd,

 

Van nu aen Gode zien, en in al eeuwigheyd.