Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 377]

Wörum den duuvel gènne Càselse jong ien de hèl wil
Venrays

't Waor nog ien den tied, dat de Paus nog ien Càsele* woonde. Toe waore ien Càsele nog mer èn haffel vol meense en ènne bok.

Lucifer, den baas van hieronder, haj van alles wat ien de hèl, van ieder plaats wat, en van èllek sort, mèr enne Càselse jong waor ie nog noeït an 't lief kunnen komme.

En dao prakkezierde ie nou hieël daag over, hoe dat ie dèn ènne te pakke kòs kriege. Hej trok zich de haor uut de kop, en ie liep den hieëlen daag rònd mit en zoer smoel en hej haj schèl koppien van 't dinke.

Ma daor op enne goeie kieër, dao klaorde zien gezicht op.

‘Jao,’ zei ie ien zien eige, ‘dèn zal ik hale.’

Bej de Paus haj-je ze inne knech, Knotten Toeën. Hieël erg slim was dèn nie. ‘Van zò'n, dao gaon der zeuve van ien ieëne krintekoek’, zeië de meense.

Ma op zien manier was ie toch òk wir nie dòm. Hej zaat zò vol streek as ennen bok vol keutels.

't Liefst van alles zaag ie jòng megjes. As die ien de buurt waore was Toeën nie weg te slaon. Worre d'r dan van die megjes bej, die deje of ze niks van de Jonges wòjje wieëte, dan zei Toeën altied: ‘Glöf 't nie, went alles moest* wat van de katte kump.’

En as ie dan mit de ander jònges uut was en d'r kwaam zo'n lief bieësje nève, dan zei ie altied: ‘Die haj ik nog liever gruun as enne pastoeër gebraoje.’

Zoeë waor ie; kwaod deej ie anders nie.

Ieërlik waor ie as gold. Eiken hellige gaaf ie ziene was. De grutste fout die ie haj was, dat ie zò lui was as enne wegkretser. As den boer um nie achter de vère zaat, lei ie den hiëlen daag mit zien lui gat ien 't gras.

Dat haj ie gelieërd as ie mit de schup nao de Pieël mos. En lui meense, dat wette wel, dao haj 't den duuvel op. Zoeë was 't zòmmer geworre, en de proeme wasse riep.

Op inne middag lei Toeën bej den Paus onder den proemeboeëm. Hej kòs 't zoeë hebbe vandaag. 't Waor zònnen halve Zondag, zònder schon himd an. De erm wied van zich aaf en de bieën wied uutèn, zoeë lei ie dor te snurke dat de grònd daverde.

Opèns viel d'r èn proem nevve ziene kop aaf. Dao wurd ie wakker van. Hej kreeg d'r zin ien, want ie haj enen druëge kèl van 't snurke.

Nog ieën viel d'r, en nog èn. Hieël lui rapte ie ze op en staak ze ien de mònd.

‘Nou gin mer, as 'k d'r nog èn opraap, dan mug den duuvel mej kòmme hale.’

Krek haj ie dat gezed, of dao viel d'r èn vlak bej 'm, zò'n lekker dik, mit zò'n fijn roeëj wengskes, dat 't water um uut de mond liep. As van eiges ging zien hand nao de proem toe èn vur dat ie 't eiges ien de gate haj, haj ie ze al òp.

Toew ging ie mar wir lui ligge en net wòj ie beginne te snurke, toen ie gewaar wòrd, dat er iemand nèvven 'm stònd.

Hej duut de oeëge ope en wat zuut ie dor? Enne uutgeschudde lèllike kèl, as ènne netten hieër angetròkke, mar mit roj oeëge, inne spitse neus as ènne klauw, en ènne geitesik, stöt 'm dao an te greze*. Toeën vuulde inne schuver over ziene rug loeëpe, mer ie haj toch nòg de kraasj um te vraoge: ‘Wie ziede?’

En 't antwoord kwaam prònt, mar 't kwaam as uut innen haole poest*: ‘Ik ben den duuvel.’

De haor ginge Toeën rechtòp staon, en ie deej ien de bòks van engst. Toch wòj ie zich groeët halde.

‘Wat motte hier, verdomme?’ vroeg ie strant*. Mar den duuvel begòs vals te grinneke en zei:

[p. 378]

‘Ik kòm òw hale. Dink mer is an die proeme. En nou gèn kòmplemente mer, went mit gòdde.’ En of Toeën al spartelde en kwekte as èn mager koeske, den duuvel greep 'm bi-j de nek en stopte um ien ènne groeëte wieje zak.

Mit twieë hand greep ie de zak òp en goeëide um met inne zwaai op ziene rug. En mit die zwaor vracht trok ie op de kerk an. Dao stapte den duuvel hin mit de spartelenden Toeën op de nek. Mar Toeën was gèn licht kèlke en den duuvel haj d'r zat an te höffe. Toe ie bej de köster was, haj ie 't zò werm, dat de zwieët um nevve zien puët liep, en zien druëg tòng um èn handbrieëd uut ziene lillike kòp hing.

‘Alles op zienen tied, en boekeskoek ien den herfst’, zei den duuvel bej zien eige, ‘mar ik goj èn pötje bier drinke bej de köster. Misschien kan ik nog zake doen,’ bròmde-n-ie, ‘want de köster wet altied van alles.’

De zak mit Toeën d'r ien goeët ie onder de hèg, en ie stapt naor binne. En geliek haj ie. De köster wis van alleman wat, en hiel 'm langen tied an de praot, en ze haje dor bier van Paoters vetje* en dat was goei.

Onderdehand dat Toeën dao lei te spartele, kwaam Pier van 't Moezenhool mit zienen bòk over de wèg te trekke.

‘Wat lit daor te spartele’, dòcht Pier en ie tròk d'r mit zienen bòk naor toe.

Pier schöpte is tège de zak, mer dao begòs dat mij dao van binnen ien te spektakele en te kriese as en verke dat ien de riek hingt.

Mar Pier was nie bang. Hej bögde zich ovver de zak hin en vroeg hieël nuchter: ‘Wie zit dao ien?’

‘Laot mej d'r uut, laot mej d'r uut!’ kwekte Toeën.

‘Bin ma zuut jòng,’ zei Pier, ‘zèg mej mar uurst, wie dat ge ziet. Ik bin Pier.’

‘Pier! Pier!’ schrewde Toeën, ‘laot mej d'r uut, ik bin Toeën van de Paus.’

Pier knöpte de zak los, en dao kwaam Toeën d'r uut mit èn gezicht as alde todde.* ‘Mar jòng,’ zei Pier, ‘wat hedde gej gemakt.’ Toew vertelde Toeën wat er gebeurd was.

‘Stopt er òwen bòk ien Pier,’ zei Toeën, ‘ik zal um ow goed betale.’

Pier liet zich bepraote. Ze stopde den bòk ien de zak, en toe d'r gauw tussenuut.

Efkes later kwaom den duuvel uut de kafé mit èn half stuk ien de kraag. Hej pikt de zak en smiet um mit ènne smak op ziene rug. En dao stapt-n-ie òp Horst an.

Toew ie òvver de beek was kwaam ie dao, wor vroeger de galg stònd van 't kastieël van Horst. Dao zien veul dieve en deugniete naor de hel gevare. De grònd spròng ope, en èn vlam schoot zò hoeëg as enne miet nao de högte. Den duuvel voer nor de hel mit zien vracht. Onder stònd Lucifer al te wachte op den buit.

‘Hedde um?’ vroeg ie. ‘Jao,’ zei den duuvel, ‘en 't is ènne vette, huuër!’ Lucifer wreef zich ien de hand van plezeer.

‘Dat hèdde goed gedaon, jòng,’ zei ie, ‘laot is kieke.’

't Deej den duuvel goed, dat ie zoeë gemoekt* wier en gauw knöpte-n-ie de zak los. Mit ènne sprong kwaam den bok uut de zak krèk midden ien èn nèst mit jong duuvels. En dao ging ie te kieër. Hej stiet en schöpte wat ie mer rake kòs: zeuve jòng duuvele waore kapot.

Hieël de hel liep bejèn en 't was èn gejank en gebrul of de wèrreld verging. Bove alles uut klònk 't gebrul van Lucifer: ‘Wat hedde gemàkt! wat hedde gemàkt? D'r uut mit dè Càselse!!’

De hel vloog ope en den bok vloog ovver de beek hin tot iep Càsele, wor 't erme bieëst bleef ligge mit twieë gebroke puët. Dao vònd Pier uut 't Moezehool um trug. Hej hèt um afgemakt en begrave. Mar ien de hèl hèt Lucifer plechtig gezwore bej de pluum van ziene start, dat er noeit ginne Caselse jòng mer ien de hèl zuj werre binnen gelaote. Went die worre veuls te lòmp en vernielden d'r mier as ze d'r goed mieke.

En daorum komt er ginne Caselse jong mer ien de hèl.

Th. v.d. Voort