Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 322]

Marie de Waalin
Sittards

Oengeveer vieftig jaor gelee-e woonde in de Nuuschtraot in ei klein huske, taegen euver de broe-erie van Roobrouks Marie de Waalin. Ze woort zoo genuimp oemdat ze oet 't Belgsch van dan waor. Höre laeftied waor wie dae van Joempfer Halmans, dae altied ach en twintig bleef. Ze waor nog oengetrouwd, waor aevel ei knap en praoper maedje. Geweunlik haw ze ei frisch kleurke en wengskes wie ei riep merketunke.* Ze draug ummer ei wit pikkee mötschke, dat oenger de kin mit ei wit leintj in eine schtrik waor vasgeboenje; hie en dao kaum ei schwart krölke oenger 't mötschke oet, dat hör gaar neit misschtoeng.

Ei flet katoene jekske, mit geplooide leschkes* en eine doenkel roo-e teertei-e* rok en der veur ei kattenate* schölkske waore hör werkeldigs klei-er. Es ze zoo mit hör witgeschoerde klumpkes aan, in de deur van hör huske schtoeng, koos me ziech 't laevesgroot portret van Marie de Waalin veurschteile, ingeraamp in de lies van de deur.

Ze hanjelde in sajette* en schtrikde haose en zökke en zelfs auch mansluu schtubbe*. Op 't dörp nuimde me hör patsche - Marie, oemdat ze auch joenges en mansluu patsche verkoch. In ei gruin geverf schörgskerke goeng ze damit 't dörp op. Marie waor euveral bekend es eerlik en haw de naam, dat ze ummer gouw waar haw.

Ein grap koos ze good verdrage, oemdat ze ei zacht en moenter karakter haw. Went de keinjer hör aevel plaogde of oetschoelje veur ‘Waalin’ dan koos ze auch kaot waere. Geweunlik reip ze dan: pas op Gamin*, auch heurde me hör waal ins roupe ‘vregge Gavroche*’.

In dae zelfde tied hawe ze in de broe-erie van Roobrouks eine gouwe broemeister, dae in Dortmunt 't broe-e goud geleerd haw. Antoun waor ziene naam. Tot nog toe haw h'r nog neit ens mit Marie de Waalin geschpraoke. Wie h'r aevel gewaar woort, dat Marie aan den aovend waal ens aan de deur kaum schtaon, goung Antoun kwasie vuitje veur vuitje de vaart aaf, oem aan de paort zi piepke te rouke.

Marie en Antoun zagte zich dan den tied van den daag of schprouke ei woord euver 't waer, mer dao bleef het dan auch bie. Waal haw Antoun gezeen, dat Marie noe en dan ens ei rood kleurke kreeg en dan nao benne leip.

Dao euver koos h'r dan in zien eige prakkezeire en begoos veur Marie genaegenheid te vuile. Woes ich noe mer ens, wat Marie euver mich deink.

De gelaegenheid woort h'm hieveur gunstig. De broe-erie van Roobrouks leverde benao in alle herberge van Schtein 't beir. Het waor bekeind dat dit ummer aeve lekker waas en pruivers waore in Schtein genog es de brikkebekkesch in 't naojaor oet 't Pruusches trök waore.

Op eine kawe weintjerdaag goeng Antoun mit de beirkar nao Schtein oem de verschei-e klantje ei vaetje beir te breinge. Aan ein herberg hoelj h'r schtil. Baove de deur hoeng ein awt houte schild, woo op aan eine kantj eine kaffeepot en aan den angere kantj ei beerglas geschilderd waor. In 't midde koos me laese: Estaminet van Wed. Cardinaals.

Jus wie h'r ei tunke beir haw aafgelaa-e, kaum aan den angere kantj van de schtraot Marie de Waalin mit hör schörgskerke aangevaare.

Mae, Marie zag Antoun mit ei verwoenjerd gezich, kumst doe in dees kaw zoo wiet nao Schtein? Noe deis te mich auch 't plezeir mit mich in te gaon, dan kans te dich get werme.

Nei merci Antoun, 't is mich neit kawt, ich höb de pie-e* haische aan en eine werme wölle

[p. 323]

plak oem; auch laot ich mich neit intreike in ein estaminet.

Koem toch mer mit in, Marie, dao is neemes beine es de vrouw.

Allah da mer, dan zal ich aeve mit ingaon, Antoun, oemdas doe 't bes, eine angere kreeg mich neit mit in. Zou ich dich noe ein teske kaffee besteile of höbs te leever ein anisetje? zag Antoun.

Dan mer 't leifste ein anisetje, gouf Marie tot antjwoord. Wie de vrouw dit gebrach haw, bestelde Marie op revanche veur Antoun ei glaeske beir en ein sigaar.

De vrouw goeng de kamer oet en laut de twee aan de werm schtouf zitte. Es ei maedje en eine joeng bie ein aan 't verteile zeen, is ein hauf urke oem, eer m'n het wit. Zoo goeng 't auch bie Marie en Antoun. Noe moot ich aevel gaon, zag Marie, wie ze op de klok keek, angesch ben ich neit veur aovend in Sittard.

Wie Antoun hör aan de deur brach, koos me zeen dat Marie ein besoenjer roo kleur haw. Of dit noe gekoeme waas van de werm potschtouf, of van 't anisetje, of dat 't nog aan get angesch gelaege waor, is me noots koene achter koeme.

Het 'sanger daags vertelde Antoun aan Gus Roobrouks, de zoon van den Heer Jean Roobrouks, dat hae mit Marie de Waalin kennis haw.

Antoun haw van zien awesch ei klein huske en einige zille landj ge-erfd en Marie haw neit alles aan den hoovaard oetgegaeve, mer zich de centjes geschpaard, zoodat ze noe ei goud veuroetzich hawe oem te trouwe.

Noe wille veer oos engagement neit langer cacheire* en wen ste wils Antoun, gaon v'r Zoendig same nao de Groote Kirks Hoomes en dan zal ich 's middigs de twee naobermaedjes, Angenees Schaop en Marjen Breitkop op de kaffee neu-e. Mit ein proeme en ein lödderkes vla konne v'r goud volschtaon.

Wie Marie ordeneirde waas 't Antoun goud.

Wie aafgeschpraoke haw Antoun zich 't Zoendigs zien beste kleier aangedaon oem mit Marie nao de Hoomes te gaon. Marie schtoeng al gereid; ze haw ei schwart merinos kleid aan en euver de schouer ei schwart zie-e mantilke en op höre kop ei kantje mötschke mit op zie ei rood blumke; in hör handj draog ze ei groot baebouk mit zilvere beschlaag en eine roosekrans. Of die twee in de Nuuschstraot en op de Meulebaek auch bekieks hawe, kan me lich denke; 't waas in alle geval ei flink paar.

In dezelfde waek goenge ze nao den Heer Daeke oem zich te laote aanschrieve oem veurgeroupe te waere; en eine maondj d'r nao waore ze man en vrouw en goenge in de gemeinte B. woone.

Antoun waor wirkzaam en vlietig en Marie doug hör hoeswerk wie de beste hoesvrouw en went de man van zi werk kaum, voenj h'r alles kraak praoper en schmaakde hum het piepke zoo goud wie nog noots in zi laeve.

Zoo laefde ze gelökkig en hawe zich zoo gaer wie in den awen tied Philemon en Baucis.

Me zaet waal eins ‘Dao is gei baekske zoo klaor, of 't muurt zich auch ens’. Zoo goeng 't auch bie Marie de Waalin.

Op eine schoone Septemberdaag, wie ze boete aan de deur op ein houte benkske zoudt aerpel te schelle, zoug ze op eins de deurwaarder van Sittard op hör aankoeme. Daag Madame, is de man auch hie?

Mais, Monsieur Tummesch, geer zout mich verschrik, miene man haet toch neemes get gedaon, zag Marie.

De deurwaarder Tummesch waor eine joviale man, dae Marie goud keinde, van wie ze in Sittard woonde. Hae schtelde hör gerös en zag, dat het zoo erg neit waas; mer dat Antoun de koemende waek aan 't gerich maus kome, oemdat hunne hoendj het werke van den naober in eine bats haw gebeete.

Rood van gif en ergernis, schproeng Marie van hör benkske op en zag: Morbleu, geit dae filou os aanklaag veur zoo'n bagatel; gistere höb ich zien keinjer nog riepe proeme gegaef en noots höb ich mit mien naober get ghad. Wat zal Antoun daovan zekke? Hae is noots aan 't tribunaal gewaes.

Wie Antoun taegen den aovend oet het veldj kaum, vertelde hum Marie wat gebeurd waas. Ofschoon 't hum geweldig ergerde, treusde hae z'n vrouw en zag: zie zou zich dan mer niks van aantrekke, hae goeng neit nao 't gerich en

[p. 324]

zou waal betale de köste, die dao op kaume. De Vreinsrichter is geine kao-e minsch.

Non, non zag Marie, zos doe dan dae valsche naober 't pleseir gun, det h'r os heurde condamneir*? Non, Antoun, dat noots. Ich gaon mit dich en oemdas doe te bleu bes, zal ich os waal defendeir*.

Zoo gezag, zoo gedaon. 't Vriedigs trop waore ze mit hun twee-e in de gerichzaal. De Richter Marius Swart en de Griffeir, allebei mit hunnen toog aan en de barret op, zouten achter de gruin taofel en de deurwaarder Aarnol Tummesch naeve hum mit de vaere pen achter 't oor.

Ze houfde neit lang te wachte of de naam van Meulenaesch Antoun woort aafgeroupe. Mit ein helder schtum reip Marie: ‘Present Meneer de Juge’. Verwoenjerd keek de Richter op en zoug ein vrouw mit eine man aan den erm zich door 't publik veuroet paesche.

De Richter waor eine Mastreichtenaer en hoelj ens gaer van ein grap. Mae Madameke, wat deis dich hei; diene maan is geroupe.

Perdon meneer de Richt, ich weit, dat miene man geciteird* is, mer mit eur permissie, wil ich ziene avocaat zeen.

Mit ei lachend gezich schtömde de Richter toe, dat Marie in de plaatsch van de man 't woord koos doon.

Madame, geer höb in het proces-verbaal gelaese woveur geer aangeklaag zit. Zek noe mer ens, wat g'r dao taege in te breinge höb en of g'r zoo'n kaoje hoendj höb.

Eh bien meneer de Richt, mit eur permissie zal ich dat waal doon.

‘Par excemp, meneer de Juge, geer weurt eine hoendj en ich weur ei verk en ich kaum achter eur popoo mit mien schnoets: knoer, knoer, knoer, zout geer dan neit biet? Meneer de Juge’

Ein algemein gelach en gejoeg kloenk door de gerichzaal. De Richter zelf schtoenge de traone in de auge van 't lache en wie alles wei-er schtil waor, zag h'r ‘Madameke, geer höb goud gepleit, ich heur, dat de hoendj van uch haed gebeete oet zelfverdeidiging en daoroem schpraek ich uch vrie’.

Meneer de Juge, ich dank uch, auch in naam van miene man, veur eur just jugement; en mit ein belaefde buiging verleite Marie en Antoun de gerichzaal.

Ei paar daag d'rnao kaum Lieske van den naober, ein aardig kindje van ei jaor of vief en vroug aan de vrouw Meulenaesch of ze nog van die lekker pruumkes haw; ich zou toch nog zoo gaer get höbbe, ze waore auch zoo lekker.

Antoun keek heimelik nao z'n vrouw en waor benuut wat ze zou zekke.

Och Antoun, zag Marie, gaef 't keindj mer get, dat erm kindje wit jao van niks. Laote v'r mer alles vergaete en vergaeve.

Antoun voenj dat auch en gouf Lieske van de naober ein hampfel proeme.

H.D.