Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 249]

Vant menke mèt de geit, de pötwup en de noteboum
Nederweerts

Dao waas es eine mins dae haai dri-j zeun. De twieë aodste wore sterk en holpe mèt opt landj, mer de jongste waas klein van stök en bleef wat bi-j zie moder prussen in den aerd; däörum hètdje zen eum Spillemenke.

De vader koos d'aodste 't beeste li-jjen en zawgt eur dèk: ‘Os moder en ich doeëd zeen, krigdjae getwieëje de boorderi-j. Gae werket meiste’. De moder heel van Spillemenke 't meiste en zawgt: ‘Dów krigst de geit, de pötwup* en de noteboum’. Dao waastj ederein mèt ens, en wi-j de vader en moder gestorve wore, dèldje de wi-jgter wi-j aafgesproke. D'aodste koostet op eur boorderi-j good rökkendje* haoje, mer Spillemenken haai ermooi en moost al gaw de wi-j werreldj in. Däörum sloogtj zien neut aaf en dieëj zen innen eimer van zien pötwup. Ouch trougtj d'iesdere spil oet de wup en scherpdje dr eine puntj aan um zich mei te verdeidigen ostj moost. En tów góngtj, mèt zien neut, zien geit en ziene pin.

Zoeë kwaamtj bi-j de keuning zie palies. De keuning waas al aod en haai niks os ein dougter, di-j hieël schoeën waas, mer nog neet getrouwdj, mer ze woeëj dr geinen of ae moost eur dri-j schatte bringe, dri-j schatte di-j neet gemaekelik wore te kriege. Want dae di-j haai waas eine gevierlike reus dae woeëndjen in ei dónkel bos. Dao bewaardjen ae ze: ei gouwe zwaard, ein gouwe lamp en ein gouwe fluit. Mennige jóngen edelman haai al geprobeerdj ze gaon te hale, mer geine waas dr van zie waogstök trök gekome, want di-j de reus vóng brooi-en en aat-en op, oftj jóng verkes wore, en zoeë woren al dees prinse bi-j de reus gebleve.

Daen daag waas de prinses innen hoof aant kuiere, en wi-jt menken eur zaag, kreegtj dr zoeën zinnigheid in detj nao de keuning leep en zawgt: ‘Ich gaon de reus zien schatten kale’. Mer de keuning gaaf de strantigheid* van zoeën eifelik menken braaf óngedawgdj. Ae joog eum ewèg en zawgt: ‘Dów hovest neet te probere; wat zeuvel flinke prinse neet ès gelöktj, kónst dów iepekrietje zeker neet volbringe’.

Door dees weurd leet Spillemenke zich neet trökhaoje, mert góng op vörse vaart* nao de reus. Wi-jtj al hieël wiet bos in waas, huurdjet eum zie kore dörse. Zoeë haard klaatsdjen ae mèt de vlegel, det bi-j edere slaag ein krej oet de lougt veel. Al di-j gevalle krejje repe tege Spillemenke: ‘Spillemenke drej um, Spillemenke drej um’. Mert bóng zien geit aan eine boum en kroop opt daak vanne scheur. Door ei gaat zaagtj de reus staon houwe. Aan zien zi-j hóng zie gouwe zwaard. Det rinkeldjen altied òs de reus kwaod waas. Spillemenke smeet dr tege mèt ein noot, en ‘rinkeldeking’ zawgt zwaard. ‘Wat rinkelste?’ zawgt de reus, ‘ich bin neet kwaod’. Tów góng-e wieter mèt dörse. Efkes later smeet Spillemenken op-nów. ‘Wat likste toch te rinkele’, zawgt de reus, ‘ich zèk dich toch det ich neet kwaod bin?’ En weer dörsdjen ae wieter. Spillemenke smeet nog ens mèt ein noot, en tów woort de reus zoeë lieëlik giftig op zie zwaard det-et aafreet en boete smakdje. Spillemenke raapdjet drieë* op en verborgtj in einen hole boum. Nów woeëjtj de gouwe lamp te pakke kriege en däörum klaofterdjet saoves nao de reus trök mèt zienen eimer vol geitekeutels, en klóm opt daak. De reuzin waas krintepap aant koken in ei groeët kèlle. Dore schouf* smeet Spillemenke dr ettelike hampels geitekrintjes in. Wi-j de reus d'r eine lepel van haai gepreufdj, begoost-e te vloke wi-j eine ketter en zawgt: ‘Dees pap di-j dougtj neet, ich krieg dr eine smaak van in mien moel of dr eine schoeëjer in heet geslaope’. Umdet de reuzin zie zwaard neet huurdje rinkele, meindje ze det-e dr mèt

[p. 250]

gekdjen en zawgt: ‘Gae leget’. Tów woort de reus zoeë kwaod det-en eurt kèllen* overe kop leeg schödjen en kaakdje: ‘Hi-j, preuf zelf, gifmingster’.

Van ermooi moost de reuzin tów nów melk gaon hale. Ze pajje* de gouwe lamp en góng oppe stal óngere ków zitte. Ze zaat vlaak bi-j de deur en Spillemenke trougt zeutjes de tómp van eur schört dr ónger door en staak eum mèt de scherpe pin vast. In eine wup staaltj de gouwe lamp en verborg ze.

‘Nów bin ich twieë dinger kwiet’, reep de reus, ‘mer mien gouwe fluit zulle ze neet kriege. Ich zal zen awgter twelf sleuj in mien lievendjkist sloete’. Zoeë gezawgdj zoeë gedaon. Tzaat eum neet good det eum eme te slum waas aaf gewaestj. Koost wat zooi, d'n deef moost dr aan. Zoeë leep Spillemenken inne val. Eine merge slooptj opt hoes aan sónger te weite det de reus oppe loor laag. Veurzi-jgtig steetj de deur oop, veuldje zich in ziene kraag gepaktj en in ei dónkel kuuëtje gesmete. Dao woortj vètgemastj op gooi melk en allerlei lekkers, want waas nog te mager vör op te aete. Edere daag kwaam de reus nao eum kieke, en moostj ziene vinger oet de koeëj staeke. Mer dan staaktj ei stekske dr oet en zawgt de reus tege zien vrouw: ‘Spillemenke mót nog good gevoordj waere’. Zoeë woortj dik en róndj wi-j ei tunke. Mer op eine daag staaktj eine kuuëlstrónk boete, en tów zawgt de reus: ‘Nów ès Spillemenke good merg, vrouw. Bak eum mer, dan gaon ich d'anger reuze nuuëje’. Ae góng, en de reuzin stookdje dn oven heit en sleipdje Spillemenke boeten um eum te bakke.

‘Gank opt ovebreet zitte’, zawgt ze.

Mer eders kier os ze Spillemenken innen oven meindje te schuve, veeltj vant breet. De reuzin woort neppig en mópperdje: ‘Blief zitte!’

‘Det kan ich neet’, zawgt menke.

‘Dów kónst ouch niks’, zawgt de reuzin, ‘kiek mer es nao mich’. En tów góng zuj opt breet zitte. Dao haai Spillemenken op gewawgdj, en mèt ei vaartje schuufdjet de vrouw den oven in en smeet deurke tów. Twaas tów mer ein klein mote mier um de lievendjkist ope te maken en de gouwe fluit te pakke. Waalgemooidj góngtj mèt al zien schatten op stap.

Ongerhandj kwaam de reus heivers en verwóngerdje zich det zien vrouw nerges waas. Overal zówgt-e, want waas intrintj aetestied. Per slot van raekening góng-e zelf mer nao dn oven um te kieken of Spillemenke gaar waas. Ae dieëjt deurken oop, en dao zaat zien vrouw, gebakken en waal, mèt glaarougen eum aan te stare. Wi-j de reus det zaag, verschrók-e zoeë det-en opspróng en dore gróndj zakdjen en vör altied verdween.

Wi-j Spillemenken oet bos waas, bóngtj gouwe zwaard um, hóng de geit en de gouwe lamp anen hals en speuldje de schoeënste lidjes op zien gouwe fluit. Alle minse kwome boete geloupen en repe: ‘Laeven oze nówe prins!’ De keuning zawgt: ‘Dów bist de dapperste mins oet mie riek’, en de prinses woeëj mèt Spillemenke trouwe. Zoeë woort de broeleft gehaoje, en de twieë aodste breurs woren ouch dao, en haaie noeëts zoeë good ge-aete. Wi-j dn aoje keuning storf, woort Spillemenken hier want landj, en mèt zien keuningin laefdjet lang en gelökkig.

A.F. Vossen