Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 225]

Poeleke va Gaastert
Margratens

‘Hoonderkeutele sjpits maake veuër bajpäöl’

Wie de hoonder 't poeleke va Gaastert gonge begraave zongen de kloeke sjtukker oet de Wil Vesper veuër. De aander hoonder zonge nao. De aw kloek begos wie ze allemaol aan 't looëk sjtonge:

Sjteeëk 'm in e looëk oewe 't duuster is.
Geiëf 'm 'ne knooëk oewe niks aan 'n is.

't Kan mich niks sjaele oewe ze 'm sjteeëke,
Es ich mie gelt mer höb binne zes weeëke.

Is 't 'ne rieke, of is 't 'ne erreme,
Dae in de hil kömp dae kan zich werreme.

Is mie wief neet zooë good es die wief.
Dan gönt v'r nao d'r bösj en haole bessemries.

D'r köster va Turnehawt.
Haet 't verreke va pesjtoer in 't zawt.

De boere höbbe zich good bedach,
Ze höbbe pesjtoer get van d'r sjlach gebrach.

Ee gelök veuër 't dörrep en d'r boeresjtant,
Pesjtoer en ooch de maat zunt mit verbrant.

't Maedsje plukt roeëze en makt 'n roeëzekrans,
Van je kling klang kloerie oratione boeënepans.

Wat e leed, wat e leed, dat de geet neet sjteet,
Dat d'r bok neet sjprink, dat de geet neet wint.

En achter eeker reemelaot* zonge ze allemaol dat 't sjalde:

Sjaele jan, laame sjang, sjaele lorum,
Per omnia saecula seekenaaksjelorum,
Laaméé.

Doew sjarde de aw kloek get drek in 't looëk en zong ze 't sjlot: ex oerang oetang dominéé. En doew zag de aw kloek, noe kompt mer keender, noe haet hae de moel vol drek, hae haet 'n drekkige heemelvaart. 't Haw e paar daag gereeëngent dat 't gutsjde en de hoonder gratsjelde kneehooëg durch d'r prat.

't Doog de hoonder allemaol zooë leij va Poeleke, hae waor nog väöl te jonk um nao 't pieringelendsje te gooën. Dooëd gooën is niks haw Poeleke ieëder zellef gezag, mè das te saanderendaags zooë sjtief bis. En hae haw ooch gezag, 't is 'n deur leefhebberiej um i g'n aerd te komme.

Poeleke waor e sjinaos, mé Poeleke waor geenen oneeëven haan. Poeleke waor 'n priej, mé de hoonder heele sjrikkelik op Poeleke.

't Waor toch 'ne goojen haan, zag de aw kloek, wiej ze op heim aagonge. A propos, zag de witte kloek, a propos hij was banaal, affreus! De witte kloek kalde ummer Hollends en ze kos e paar wäörd Frans. De witte kloek waor es jong pöl op 't pensionaat gewaes, op e vermeerderingsbedrief. Ze waor neet oonder 'n kloek oetgebreujt. Ze kaom oet e mesjien. En noe dach de witte kloek dat ze 't kos weete en daoveuër kalde ze ummer Hollends. Mit de keu oet Friesland en oet Overijsel ging ze in de weij Hollends kalle. En noe zag de witte kloek, die 'n witte leghorn waor, 't nog 'ns get forsjer: a propos, hij was banaal, affreus! En ze zag 't mit 'ne Fraanse moond. Aandersj haet 'n hoon neet zooëväöl bezeij van taale, mé de witte kloek!

Poeleke va Gaastert sjtamde va mooders ziej oet 't Luukse. D'r vader van de mooder waor eine van de bekinde biethane va Moelinge. Of Poeleke daoveuër altied zooën priej is gewaes?

[p. 226]

Ja, wae zaet 't. D'r weend doog nog neet dae van d'r Waalekaant kömp.

Wie Poeleke nog bie de kloek leep waor hae get sjrao in d'r moond. Neet dat hae dinger zag die te onnut waore um dich mit 'n sjöp op te pakke. O, nee, hae waor alleen wiej me zaet get sjraw in de moel, get roew in d'r kal. Foj, foj, Poeleke, zag de aw kloek, doe kömps in de hil. Och zag Poeleke, dan kom ich bie al die flotte vroluuj, dan kriege v'r sjpas. Foj keendergaods, zag de aw kloek, doe kömps nog deep in de hil. Es ich dan mer oonder uch kom, zag Poeleke, dan sjtooëk en raochel ich uch de hil good op.

Wie de aw kloek mit Poeleke en häör aandere twelf kuuke saoves de iersjte nach op de sjtekke van 't grooëte hinnes zaote, doew zaet de aw kloek, noe sjlaopt mer allemaol good keender. Jao, zaet Poeleke, jao noe sjlaopt mer allemaol good keender, de vot toew, dan kroepe dich gein vluuë drin. 't Gaanse hinnes begos te giechele en te kaakele. Dao waore hoonder die voolten al get kietele en die heele d'r sjtoets vaster veuër d'r baom. En dao how 't hoonder die mingde dat ze 't vel te kort howwe en die dörrefde de ooge neet toew te dooë.

Ze lachde veuër te barsjte de hoonder. En de aw kloek sjaamde zich, en ze brulde teeënge Poeleke en heur aander grooëte kuuke: en noe allemaol aaf deer äöster, deer mot nog maneere liere. En de aw kloek ging aan 't hoonderlooëk sjtooën en wachde tot alle kuuke 't ludderke aaf waore. Nao uch, zaet Poeleke teeënge de kloek, dames gönt veur, allein neet in de hil, dao gönt de hieëre veur. De aw kloek trok e gezich zooë sjraw of ze 't zich ooch mos beechte. Poeleke zaet, deer mos euër gezich noe 'ns kinne zeeën. Es ze uch noe op d'r keldertrap zette dan dörref de kat neet nao d'r kelder in te gooën. Op 't hinnes woort gebrult van d'r lach en de aw kloek sjaamde zich nog mieje. Zooëget mot me mit eege keender mitmaake. Es me dartieën keender haet dan is eeder van die dartieën aandersj.

De aw kloek waor 't awtste op d'r Hooëf va Welsde. Ze how ene sjooëne en ooch 'ne sjrawwen awwer. Nao d'r awtste mot geloestert weere. En de aw kloek waor neet bang. Ze waor vrech wie 'n kloek, ze how 'n moel wie 'n sjeurpoart. De aw kloek leet zich ekstemeere en ze kos 'ne gekke sjlaag verdraage. Es eene teeënge de aw kloek zag, deir wert ooch gries, dan kreeg hae te huure: buh, gekke weere neet gries, 'ne grieze ras trekt eeëve forsj es 'ne sjwarte. Mé de aw kloek how e hart wie 'n hoon en teeënge Poeleke kos de aw kloek neet op.

De gaanse nach woort gelache op 't hinnes. Doew waor Poeleke eegelik bedorreve. Es ze eene kier mit eene gelache höbbe dan is hae neet mieje te howwe. 't Is gek me onnutte kal en sjraw wäörd en sjaele wawwel dat onthawte ze allemaol es ze jonk zunt. En wie mieje dat me d'r teeëngen in geet of wie mieje dat d'r mit gelache weurt wie erreger dat 't is.

De meeste hoonder lachde mit Poeleke en sjtiefden 'm in ziene kal. Dao woort gezag, Poeleke is nog jonk, hae is nog 'ne koewejong. Hae wit nog neet wat hae zaet. Es hae awwer en versjtendiger wurt dan geet 'm dae vaazele kal wal eeuëver.

Op 'ne gooje daag wie Poeleke ze 'ns good aafgesjwaamt how krieëge van 'ne awwen haan, van dae van d'r mistum, doew vertilde hae teeënge de aw kloek dat hae nao de Piesjewiete wolt gooën i Mesjtreech. De aw kloek graen op sjlaag va vreug en van alteraasje. En ze baejde zich d'r eene roeëzekrans nao d'r aandere, dat Poeleke zoeëväöl graasje zow weert zieë. Zuuste, zag de aw kloek, oewe gee koeëd inzit dao zit ooch gee good in.

Mé dao moste gein pölle zieë. Wie Poeleke roeëd op d'r kamp woort en zich fil in de vleugele begos te howwe, doew ging hae doar de hegke heen en doar 't getuug oet es hae 'n pöl gewaar woort. Poeleke leep zich de vot i brand es hae wied in de weij 'n pöl zoog. Poeleke dach neet mieje aan Piesjewiete en nörges aandersj mieje aan es aan pölle. Poeleke waor oet op pölle sjuus wie 'n hoon op 'ne piering.

Teeënge de pöl die 't ieërsjte pölle-eijke ging legke, zag Poeleke: de eijer zunt wal 'ne sent opgesjlaage, me noe verrek dich neet veur dae eene rotte sent. En es 't neet te gemeeëkelik ging d'r ieërsjte kier mit 't legke dan hollep Poeleke en zag, alles geet, alling 'n sjlek die kröpt. Alles geet, alling neet 'ne poep op 'ne baj neeëgele. De pölle winsjele zich van 't lache es

[p. 227]

[p. 228]

ze zooëget huure en dan hooste ze 't pölleeijke vanzellef oet. De pölle waore gek op Poeleke.

Wie Poeleke oetgewasse waor kos hae alle sjaele kal dae 't zooë geuf. Nee geene onnutte kal mieje. Poeleke how zich d'r moond 'ns good oetgesjpeult. Mé Poeleke zoot zooë vol mit priejerieje es 'ne bok vol mit keutele. Doe zows zegke wie kömp hae draan, oewe haolt hae dae flawwe kul vandan. Poeleke zag alles op zieng maneer en hae zag 't zooë dat hae aandere deeg lache.

Wat geeste dizze naodenoon dooë Poeleke, vroog 'n hoon? Och ich gooë hoonderkeutele sjpits maake veur bajpäöl en die op d'r hooëge kaant zette. Wie de hoonder 'ns allemaol eene kaant oetleepe, vrooge e paar hoonder die neet zooë good oet d'r weeëg koste, wat is dao te zieë? O, zag Poeleke, dao wurt 'n begien oeteengesjroeft, da kinste, 't binnewerrek 'ns bekieke. Heij vin ich get lekkersj, reep Poeleke oonder 't zeuke. Wat is 't, vreug de broen pöl? 'ne Wurrem mit 'ne glaazere kop, lacht Poeleke. Och doe bis e kawf rawwelde de broen pöl. Dat vin ich neet erreg es te kawf teeënge mich zaes, zaet Poeleke. Kiek e kawf is 't aander jaor e reend en 't jaor daonao 'n koo. Doe mos nooëts os teeënge ieëmes zegke. 'ne Os haet 't gehat, mé is 't kwiet. Doe kins ooch kuuke teeëge ieëmes zegke. Dat is neet erreg. E kuuke is 't aander jaor 'n hoon en 't jaor daonao 'n kloek. Zek nooëts eeëzel teeënge ieëmes, 'ne eeëzel blief 'ne eeëzel. Dao woort zich gekrungelt van d'r lach. Allein de aw kloek wol 't neet gaans begriepe en zag, och lek mich toch de braer Poeleke. Jao, zaet Poeleke, dat mot d'r uch doar 'n koo laoten dooën, die deet dat in eene kieër en dan höbste de plaanke veur niks. Noe lachde de hoonder dat ze sjuddelde. En de klein pöl sjaaterde, sjeij oet, sjeij oet, doe sjeurs mich 't humme pis an d'r boek. Foj, foj, me kan get mitmaake ieë me grooëtmooder is. Me huurt van alles. Ja zaet Poeleke, van alles en alles naovenant, 'n koo sjiet mieje es 'n kat. En es oos kat 'n koo waor dan koste veir ooch milleke. En es te pech höbs kinste 'ne vinger breeëke mit 'n hoon te taste. Me es te veuls daste gees valle, moste dich van te veuëre neerlegke.

Poeleke waor 'ne sjpassige. De dreij vastelaovesdaag kroop Poeleke in de buut en dan lachde de hoonder nog viertieën daag daonao in d'r sjlaop.

Dao how 't hoonder die zagte, Poeleke haet 'ne sjlaag mit d'r wieksbeursjtel krieëge, dae zuut ze tirvele, dae löpt mit 't höltsje. Dat waore de krekke hoonder die dat zagte, de pielaerebietere, die geene sjaele kal koste verdraage, die nog neet lache es ze 'n koo zieën mit e korsét aan. Nee, Poeleke waor neet gek, Poeleke waor looëzer es twieje gekke biejeen.

Dao how 't ooch hoonder die zagte, Poeleke hilt mit alles d'r gek, dae lacht nog oonder 't baeje, dae meint nog mit 'ne gekke sjlaag in d'r heeëmel te komme. 't Erregste voonde die hoonder daste nooëts wis ofste Poeleke mos geleuve of neet. Ze meinde dat Poeleke get te wied gong. Doe mos toch ein versjtendig woord kinne zegke. En de witte kloek, die 'n witte leghorn waor, bleef zegke in 't Hollends mit 'ne Fraanse moond, a propos hij was banaal, affreus!

Mé veuër de mieres waore de hoonder gek op Poeleke. Ze heele van 'm, ze kaerde 'm de sjtraot, ze sjpreijden 'm 't bed, ze heele 'm de sjleep op. Poeleke waor um gaanse 'ne hieër veuër de hoonder, altied vreuntelik, altied gooj zin, e sjpasveugelke. De hoonder höbbe op d'r Hooëf nooëts zooëväöl eijer gelach es 't jaor dat Poeleke hanteerde op d'r mistum. Es me gooj zin haet, es me moonter is, dan geet dich alles väöl beeëter aaf, ooch 't legke. Kaakele is niks, kaakele kint eekereen, mae eijer legke. Dao haet 't hoonder die kaakele, mae die legke neet. In Mesjtreech zegke ze, leever 'n eij in de haand es in de hin häör gaat.

De aw kloek lag mer 'n eij um d'r aandere daag. En dan lag ze 'n eij mit twieje deujer. De aander hoonder zagte es de awkloek ging legke: de wolleke hange leeg, noe kinste oonder de aw sjoele.

Nee ze höbbe nooëts gemeekeliker hoonder gehat op d'r Hooëf es wie Poeleke kriejde. Mé, 't is lestig um 't alle luuj nao d'r zin te maake. Es de luuj väöl eijer höbbe dan maake ze väöl sjaale. En die zooë zunt die zunt allemaol zooë.

P. van Welsde