Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 204]

Kinderfies
Maastrichts

Es geer 'n viefentwintig jaor geleije, mèt Sjarel Bessems euver de Bosstraot had kinne wandele en geer waort daan mèt häöm door de winkeldeur vaan zien hoes in d'n here* gestap, daan had geer oonder 't hellemints lawej vaan de groete bel, die rinkelde es de deur ope en touw woort geduid, de loch kinnen opsnouve vaan zoerbunekes, rommedoe* en petrol. Blindelings zouste op dee reuk allein al kinne vasstèlle totste in eint vaan die ‘heit-water-winkelkes’ waos, dieste toentertied in Mastreech mèt de mach voonts.

Sjarel en ouch z'n vrouw Tina waore al wied in de zestig en hun dreij kinder waore getroujd; ze dreve 'n klein kruijeneerskommèrs en kôste daovaan rejaol roont koume.

Es pottemenneke had Sjarel 't wied gebrach; al veer jaor laank wèrrekde heer neet mie op de Zjèrremiek en hollep z'n vrouw in 't hoeshawwe en in de winkel.

't Waor op 'ne Zoondaggenaodemiddag. De winkels waore toen neet wie alleweil geslote en mennige hoesvrouw, die Zaoterdags geinen tied had gehad veur nog get te hole, die doog dat mer Soondags. De lui waore dat zoe geweend en me wis neet beter. Ouch kraoge väöl vaan die hoesvrouwe pas Zaoterdags laat hun sent, want de kéizjem* kaom daan binne... meh soms hiel laat, want dèkser es ins woort ziech dao alins eint op gedroonke.

Wie Sjarel op dee middag d'n here instapde, waor Tina zjus bezig iemand te gereve.*

‘Ezzebleef medam’, zag Tina, ‘heij höb geer eur tuut olieneutsjes. Noe zal iech uuch nog 'nen have liter petrol in eur kruukske doen en daan nog dreij zoor hieringe, neet medam?’

Tina heel 'nen tene liter oonder d'n houte kraon vaan e petrolsveetsje dat op e kiske achter de winkelbaank neve 'n tönneke sjroep stoont en völde 't emajje kruukske vaan de medam. Ze veegde häör vinger, die get naat vaan de petrol waore, evekes langs häöre sjollek en zag:

‘Gef miech noe mer ins euren teleur medam, daan daon ich uuch de hieringe d'rin, toert?’

Op d'n hook vaan 't winkelbenkske stoont awwergeweente, 'ne groete platte geblomde waskoomp vaan eerdewerrek, geer wèt wel, zoe eine wie de lui mèt 'n lampètkan d'rin, op de lavvebo zatte.

In dee waskoomp dreve daan tösse unnesjijfkes, sjijve sitroen, groffelsnegel* en lawweleerblajer, de hieringe in d'n azien.

Zoe'ne koomp mèt hieringe zaog me in deen tied in väöl Mastreechter kruijeneerswinkels.

Tina staok doum en wiesvinger vaan eder hand in de koomp en vèsde 'nen hiering bij kop en start d'roet, deponeerde dee in d'n teleur vaan medam en lekde daonao häör nate vinger opmèrrekelik smakelijk aof en vèsde al weer nao d'n twiede en nao häör vinger weer euverdudelik aofgezoek te höbbe, woort mèt e verhierelik geziech boe-op te leze stoont - die hieringe die iech inmaak zien toch mer de lekkerste vaan gans Mastreech - mèt de zellefde vinger ouch d'n derden hiering in de witten teleur geranzjeerd. En op de bevestiging vaan häör vraog ‘nog get unnekes medam?’, sjaarde Tina mèt häör vief geboje die delikates oet de koomp, leet mèt kinnes vaan zake 'n hamfel vaan azien dröppelende unnesjijfkes euver de dreij hieringe in d'n teleur sjievele en mèt e ‘en dat is op d'n houp touw’, kletsde Tina mèt oongeluifelikke hendigheid nog 'n glazentige sitroensjijf op de bestèlling. (...)

De medam lag mèt 'n ‘daanke Tina, tot 'nen aandere kier’, e wöllemke* en twie gaasknabbe* op de winkelbaank.

Oonderwijl Tina häören in d'n here roondsjravelende maan kommendeerde:

[p. 205]

‘Sjarel, hellep diech 't medemsje ins mèt de deur’, sjaarde ze ins zoonder denao te loere, met 'n hand euver 't gesjoord blaad vaan de winkelbaank en me kôs nog evekes, veur tot 't kabaal vaan de deurbel losbraok, 't wöllemke en de gaasknabbe op de aander sent in de laoj vaan de winkelbaank hure valle; sent die allemaol in frappante vievigheid, mèt 'n oonversjellige handbeweging vaan Tina, door 't look in 't blaad naoventrint* de kopere gewiechte vaan de iezere waog mèt de mallebere bleedsjes, nao die plaots biejein waore gesjaard.

Wie de klant weg waor vroog Tina: ‘En Sjarel, höbste noe kojtse*?’

‘Nein’, zag Sjarel, ‘de Witte had nog mer ein en veer zien mèt ziech zevene en noe kump heer mèt de sjerbang.* Heer zouw zellef rijje zag de Witte’.

‘Jehmeh, da's ouch good, 't is toch sjoen weer’, zag Tina. ‘Wie laat kump de Witte?’

‘Astrein* um dreij ore’.

‘Daan mote veer us spooie Sjarel, aanders koume veer te laat bij Zjang en z'n vrouw en Fie mèt häöre maan, want die mote veer nog goon aofhole in de Brakke. Veer zölle mer gaw slete en us goon aondoen, want 't is al beinao haaf dreij.’

De vrouw vaan Zjèrra, d'n ajdste zoon vaan Sjarel en Tina, had verleije Goonsdag e kinneke gekrege. 't Waor 't ierste meitske, want Zjèrra had twie jungskes, eine vaan nege jaor en eine vaan oonderhaaf, dus waor miech dat get veur grameer en grampeer Bessems.

Zjang, Sjarel zienen twiede zoon en Fien z'n dochter hadde nog gein kinder en aofgesproke waor tot vaandaog, Zoondaggemiddag, noe ederein kôs, de hiel femilie bij Zjèrra op 't kinderfies zouw komme.

Grameer Tina waor es paat al wel bij d'n duip gewees, meh môs weer dadelik weg nao häöre winkel. Eigelik had ze häör bäört es paat al gehad bij Pieke, meh umtot de ingelkes noe e meitske in de femilie hadde gebrach moch ze obbenuits nog ins 't paatsjap vervölle. En dao waor ze mer wat gruuts op.

Proont um dreij ore rijdde de Witte mèt zien sjerbang veur Bessems z'n hoes. Heer zaog oet wie 'nen echte peerdrijjer. Broun sjeun en broun kemassje had heer aon en zien greun mansjèster brook mèt 'n lere vot, zaot häöm es gegote. 't Waor e plezeer um de Witte te zien es heer fièr op de bok zaot mèt ziene zwarte bolhood op en d'n toum stief in z'n twie han.

Heer wouw zjus ins aon de deur rammele, wie Tina en Sjarel al ope doge en nao boete kaome. (...)

‘Nao Fien in de Brakke, Witte, kommendeerde Tina in de riechting vaan de bok, boe de Witte ziech oondertösse lachentere geïnstalleerd had. De Witte sjmekde ins mèt zien tong en dao góng zie bajke mèt 't vrechske. Heer had e nui kladzjuurke* aon z'n smik gedoon en zoe noe en daan kletsde heer daomèt ins löstig door de loch.

Zjang mèt z'n vrouw en Fien mèt häöre maan en Zjèrra z'ne sjoenvajer waore gaw ingelaoje en dao góng 't ratelentere nao de Luregraof boe Zjèrra woende, op 't twiede in de bouw vaan de lange Vaangrabbel.

De vroului hadde boekètte blomme mètgenome en de manslui hadde allemaol 'n flinke blom in de knuipsgater vaan hunne revèr gestoke.

‘Witte, haw stèl, heij goon veer us eint d'rop pakke’, keekde Zjang, wie de sjerbang, boe ziech al get gerjaars* aon lete mètsleipe, op d'n hook vaan de merret kaom.

‘Kom Meer, daan hellepe veer uuch d'roet’, zagte ze behöllepzaam tege Tina en al gaw stoonte ze veur 't buffèt vaan Lambeer Wöllems ziene beerwinkel. 't Spraok vaan zellef tot de Witte bij 't trupke huurde en mèt droonk en 't waor nogal wiedes tot dat neet veur zien rekening waor.

De vroului gónge ziech get debij zètte en droonke löstig versjeijje glazer aaid-mèt, op de gezoondheid vaan 't kinneke, dat tot eders verwoondering Liemosjke hèdde.

De manslui trakteerde ziech op groete pöt Mares-beer en woorten 't d'reuver eins tot Zjèrra, es bleuzerke op 't groet fembrik gekomme, good geavvenseerd waor, want heer waor noe toch al meister euver 'n ploog vaan tien maan. Jao Zjèrra waor 'ne vent dee noets droonk, boe gei loed koed en 'ne gooien oppas in zaot.

‘Iech höb toch zoe leuk klètteke gekoch Meer, moot geer ins zien’, zag Fien die e pepèrre pekske oet häör kelbas* haolde.

[p. 206]

‘Aoaoaoaoaoch wie lekker’, zagte de vroului; ‘bis veurziechtig, maak 't mer neet oonnötig op die plakkentige beertaofel’. (...)

‘Iech kin miech neet begriepe, boeveur tot dat keend Liemosjke moot heite’, zag Tina obbins en lag daomèt e probleem op taofel, wat 't hiel gezèlsjap al geprobeerd had op te losse, meh oet meuite mèt Meer, neet hel ter spraoke had wèlle bringe.

‘Iech heit toch Tina; Liemosjke, boe sleit dat noe op? Zoe'n errem sjaop begrip 't noe nog neet, meh later verwit z't Zjèrra nog ins. Niemes wèt boeveur en niemes wèt wat 't beteikent en ouch niemes in de ganse femilie hèt zoe! Marie, z'n vrouw verdrejt 't um 't miech te zègke en es iech 't häör vraog begint ze te kriete of ze deit of ze vaan zuzaote kump!’

Tina begós ziech get giftig te make.

‘Lik noe neet te awmemme Tina’, wouw Sjarel kalmere, ‘de bis toch es paat zellef bij d'n doup gewees en 't keend is toch in Slevrouwe es Tineke geduip. De keplaon zag toch al tege Zjèrra tot dat neet góng; want daan had 't errem sjellemke toch geine patroen; of kinstiech soms 'n hèllige sint Liemosj? Dat is weer ech get veur Zjèrra, zoe'ne stiefkop, um 't keend Liemosjke te neume en tege geine te zègke boeveur. Laote veer noe verstendig zien en geine flawwe köl oethole en daoveur neet d'reuver klasjenere es veer bij Marie zien, want aanders begint die errem prei weer te kriete. Laot Zjèr noe mer gerös in zien eige vèt gaar koke, Tina’.

Ederein voont tot dao gein spang tösse te kriege waor en tot Sjarel geliek had. Ze waore vaan meining tot ze noe mer ins môste goon preuve aon de besjuut mèt mouzekeutelkes. (...)

't Kinneke laog neve Marie in bèd, woort d'roet gehaold en góng toen vaan hand tot hand euver en 't waor ezzof de vroului neet mie mèt pune en lekker duije kôsten oetsjeije.

‘Lekkere wörrem... errem sjäöpke... zèk diech 't daan mer... kiele, kiele, kieieielekiele, aoaoaoaoaoao zeet geer, ze lach al de ströp,... en vaan wee bistiech daan lekker dier?... zuug ins wat 'n ouge tot de kring al opzèt... 't is zuver z'ne peer... zèk diech 't daan toch ins zabbeleerke...’ en noe góng dat door tot de manslui 't meuj woorte en veurziechtig nao 'n dröpke begóste te infermere.

De vroului pakde hun kedokes oet en de kerels droonke ziech e koonjekske.

Zjèrra dee lachde mer en ederein kôs mèrreke tot heer zoe blij es 'ne gek waor mèt zien jong dochter.

Dao woort nog gezèllig doorgefies; ze aote de tradiesjeneel besjuut mèt mouzekeutelkes en bij de kroonselevlaoi, de tuurtjes en de tartepömkes* droonke ze koffie en tot laat in d'n aovend woort gepumpeld, veurgedrage en gezoonge.

Sjerelke, d'n ajdste vaan Zjèrra, waor mer effekes gezeen en woort door z'ne peer sebiet nao bèd gesjik.

Tina die oonder de hand versjeije pötsjes beer en koonjekskes had gedroonke, versjèrrepde wie langer wie miejer de naodrök op de naom Tineke en loerde ederein dee Liemosjke zag vals aon.

't Waor Zjèrra wel opgevalle en oonderins zag heer: ‘Meh Meer, wat loert geer toch koed, is 't uuch neet good nao ‘re zin?’

‘Nein zeker neet koejong’, zag Tina, die mèt de linker hand häör bef* vasheel en mèt de vingertóppe vaan häör rechterhand zeneweesechtig op 't taofelblaad trommelde.

Ederein versjrók ziech obbins hel op, 't veel daan ouch es 'ne stein tösse 'nen tróp hinne en Sjarel dee nog eve perbeerde um Tina te remme, woort mèt e: ‘bemeuj diech neet demèt dweil!’, in zien hummeke gezat.

‘Noe moot dat achterbaks gekoonkel mer ins oet zien’, góng Tina giftig weijer, ‘iech wèl weite boeveur tot deen erreme grúmmel neet Hubertien hèt!’ En in einen aosem door: ‘Geer höb miech verneuk, want bij d'n doup is 't aongegeven es Hubertien en es paat wèl iech höbbe tot dat feiselik geliesmosj oet is, of iech zèt geine vont mie euver d'nen dörrepel! Deh, noe wèt geer 't allemaol!’ Mèt 'nen driftige slaag vaan häör dikke voes op de taofel, stoont Tina gesjaggerneerd vaan häöre stool op, vawde häör errem oonder de wölle sjaal euverein en zag giftig: ‘Addie, iech gaon!’

Marie begós benkelik te kriete, meh Zjèrra leep versjrik nao zien Meer touw en heel häör tege mèt de wäörd: ‘Meh Meer, wat is dat noe? Maak noe geinen amberas; geer blijf heij; iech wis neet tot geer zoe fèl tege dee naom waort.

[p. 207]

't Is wel jaomer, meh daan zölle veer 't keend vaan vaandaog aof Tineke neume!’

‘Boeveur vinste dat jaomer, lielikke fieloe*?!’, infermeerde Tina nuisjierig, ‘of wèlste miech obbenuits toeke mèt dien verneukerij?!’

‘Meh nein, Meer, zèt uuch noe op 'r vot, daan zölle veer 't uuch oeterein lègke’, zag Zjèrra e bitsje zeneweesechtig en daan in de riechting vaan 't bèd: ‘Marie, vertèl diech 't daan mer, oondertösse gaon iech nog evekes nao de slaag*’.

Wie ziech Zjèrra ins eve achter zien oere had gekrets en ziech toen oet de riezer* had gemaak, zag Marie nog krietentere:

‘'t Is allemaol de sjöld vaan Sjerelke, dee heet miech get te bakke gezat, dee batteraof!’

‘Haw de gemaak noe mer Marie’, kalmeerde de femilie en oongedöldig nuisjierig: ‘Spreek diech mer ins gans oet keend, dat zal diech good doen?!’

Marie leet ziech dee raod gein twie kier geve en begós obbins höl euver tröl:

‘Moodder hure; veer hadde good gespaord veur wat nog nudig waor veur de kinskörref* en veur de wijsvrouw. Zjèr, dee altied alle sent in zien tes dreug, had wel sevetig gölle. Wie iech daan veur de wijsvrouw, die veer hadde laote rope, in 't kinderbèd moos en alles achter de rök waor, woort Zjèrra wel haaf gek vaan blijdsjap wie heer zaog tot 't e meitske waor gewore.

‘Eindelik 'n Tineke’, sjriewden'r, zoonder te vraoge wie 't mèt miech góng, ‘wat zal mien Meer blij zien!’ en inpessant leep heer de deur oet, um 't keend te goon aongeve. Toen heet heer op de Plein eint d'rop gedroonke en ouch mie es eint, want heer had 'm veur d'n alderierste kier in zie leve, lielik zitte. Oonder aon d'n trap, boe Sjerelke aon 't tikke waor mèt dee vaan heij oonder, had heer wie heer heij weggóng, dee koejong 'n döbbelsje in zien voes geduid en gezag: ‘Deh jong, gaank diech heij mer 'ne sjörregersknab* veur koupe, de höbs e zusterke gekrege!’

Noe heet die snótsneus 'ne ganse bugel huive en toch góng heer ziech veur dat döbbelsje bij Grebal nog 'ne nikkele bal koupe en wie heer dee had, heet heer 'm weer getoesj veur 'ne kókkerel. En toen is 't gebäörd!

Dee batteraof is nao de Plein gegaange veur te kókkerelle en mèt eine slaag heet heer z'ne nuie kókkerel door de groete roet in de kiekoet* gejaog vaan de sókkerbekker op d'n hook. De koerezel* vaan Slevrouwe, boe euze Sjerel mèssendeender is, waor sjijns zjus veurbij gekoume en dee zat Sjerel, dee de kute genome had, nao. Achter de groete kemedie, had heer häöm bij z'n kladde en jenkentere môs 'r mèt nao de bekker, dee raozentig waor euver z'ne gesjendeleerde kiekoet. Dee wis toen gaw boe Sjerel woende en wouw mèt 'm aon 'n oer nao hoes touw, wie ze langs de kaffee bij Marie op de Plein kaome, boe Zjèrra zaot te lampètte.

Wie dee dat trupke, boe 'nen houp gerjaars* sjellentere roontelum lepe, zaog, leep 'r hel nao boete en heel de bekker aon.

Dee vertelde häöm alles oonder dreigeminte mèt de pliesie.

Zjèr, dee op z'ne gooie komaof gestèld is, wouw mèt de deenders niks te make höbbe en vroog mèt ze zaat verstand nao de koste vaan de roet...

Heij begôs Marie weer haos obbenuits te kriete wie ze zag: ‘En toen heet dee zubbedeijus de bekker sestig gölle betaold veur 'n nui roet; is 't gein iewige sjan?!’

‘Ao, zit dat zoe’, zag Tina in de hoop tot 't zoe zouw zien, ‘dus daan zal iech wel weer de wijsvrouw mote betaole?! En wie komp geer daan aon de vlaoje en de tuurtsjes en de fles koonjak? Iech waarsjouw uuch, es geer dörref te póffe!!’

‘Jeh Meer, dao zaote veer sjoen geranzjeerd’, góng Marie weijer, ‘Zjèrra had dee koejong wel 'n rammeling gegeve en flink op z'n vot getummerd, meh eus spaorsentsjes laogen in de göt! Gooie raod waor deur. Zjèrra waor gans verpópzak en wis vaan sjagrijn neet boe heer 't môs zeuke en bij uuch aonkloppe Meer, wouw heer ouch neet doen.

Meh d'n daag d'rop, tösse twellef en ein, wie heer tösse de ore evekes toes waor veur te ete en nao z'nen doeveslaag waor goon loere, kump heer obbins wie 'ne raozentige vaan bove de zolder alle trappe aofgerend, kekentere: ‘Marie, Marieieieie, 't zijjeke* is trök!’ en de straot op. 'n Oor denao kaom heer boeten aosem toes, veel miech um m'ne nek, puunde

[p. 208]

miech vaan alle kante en spróng wie 'n duvelke oet e kiske door de kamer.

Heij, veur mien neus, tèlde heer miech op de taofel dreijhoonderd gölle neer! De res vaan deen daag heet heer verzoump en mer gelache. ‘Marie, veer zien oet de miezerie’, huur iech 'm nog zègke, ‘dat zijjeke vaan de sjöllever*, heet d'n ierste op Liemosj (Limoges), iech höb dreijhoonderd kletsköp verdeend!’ en zingentere pakde dee gek dat wörremke neve miech oet en spróng de mèt de kamer roont.

‘Viva Liemosj, hiep hiep hoerouououououw! Liemosj... Liemosjke zölle veer diech heite, al bars de kaar mèt kole!’

Jeh Meer, veer waore zoe blij tot veer oet alle leid waore, tot veer 't keend es aondinke Liemosjke wouwe neume, al höbbe veer 't wiet geer wèt es Hubbertien laote duipe’.

De hiel femilie sjaterde vaan de lach en ouch Tina, die eindelik oet häör nuisjerigheid waor, lachde mèt en wie Zjèrra binne kaom, höbbe z'm weer in 'ne krink mèt um de taofel doen springe en nog ins veur 't lèste gezoonge vaan: ‘Lang zölle ze leve... en d'n hiemel zölle ze erreve...’

Laat in d'n doonkele zien ze mèt väöl lawej en gooie-nach-gewins de trappe aofgesjeigeld* en 't bajke wat op dreij pu veur de Witte zien sjerbang stoont te druime, heet vaan de valse zaank, deen aovend nog dèks z'n oere in z'ne nek mote lègke, veur tot 't op stal kaom.

Liemosjke zal noe zellef ouch al getroujd zien en oongetwiefeld mèt 'ne fèllen doevemèlleker, want häöre peer waor toentertied eine vaan de ierste vaan gans Mastreech en wie zie aon häöre veurnaom is gekomme, dat wèdder.

Iech weit neet of ze al kinder heet, meh es häöre maan mèt zien hores* en zijjes* en mèt zien piepers* zoe good vluig es häöre peer, daan haw iech mèt al die Anzjoelèmkes, Bordokes en Barseloonsjes, m'n hart vas veur de patroenshèllige in d'n hiemel en veur de pate en peteres in Mastreech.

P.J.J. Jacobs