Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 161]

De dreij Sint Pietenere
Maastrichts

Vaan origine waoren 't boere. Meh umtot de stad mer korter en korter bij kaom, de aw lui altied miejer groond môste aofgeve, de greuntes neet mie genôg opbrachte, wouwe ze goon wèrreke in Mastreech. Zoe woort op 'nen aovend gedicideerd* bij de Giebel oonder aon de berreg, wie ze gein cent mie hadde um nog veur eint te tóppe en nog get bejein zaote. Boe ze zouwe goon? Dat waor ouch direk accoord. Mörrege zouwe ze ziech melde bij de Brouwerij de Hoop die pas begôs waor in de gebouwe vaan d'n hier Dumonceau in de Groete Lurestraot. Dee had zien eigendom verkoch aon 'ne brender dee zien branderij had mote slete volgens de hollandse wèt; dao vroge ze dreij brouwersknechs. Ze zouwe iers nog 'n recommandatie vraoge aon de börgervajer. Dee zouw die wel geve want dee waor zellef vaan 'n brouwersfemilie Marres Ceulen oet de Capucijnestraot. Wie ze 't veur hadde, zoe lökde-n-'t en de dreij vrun, boevaan eine op 't Brook, eine achter de berreg en eine op Loombok bij de meule woende, woorte aongenómme. Hun loen waor 15 Maark per week. Ze môste um 6 oor 's mörregens beginne en sjeide oet es alles veerdig waor. Ze kraoge vrij beer. D'n daag denao stoonte ze al um keteer veur zès te wachte op dee vaan achter de berreg, Jacques hèdd-n-'r, dee de sleutel vaan 't peurtsje had. De aandere hèdde Zjeng en Harie. Hun ierste visiet brachte ze aon de kelder, boe e vaat beer op e stèllingske laog veur de knechs. Op 't vaat stoont 'ne kopere literpot. De jongste vaan de dreij tapde dee vol en leet de aandere 't ierste eder 'ne pot leegdrinke. Daan kraog heer de pot. Es 't brouwe waor kaom eine al um veer oor 's nachs um 't vuur aon te make en had gewoenlik e paar deenders bij ziech vaan de nachdeens die ins kaome drinke. Es de sjouw um haaf vijf roukde kaomen 'rs nog mie. Die wiste daan vaan wante en sloeperde 't peurtsje in en op de kelder aof. Jacques, dee zoe bitteke es meister fungeerde góng mèt de aandere zier amicaal um. Ze verdeilde ziech 't werrek. Eine zörregde veur de peerd, de aandere wasde de aome* en de tonne, lèdde op de fermentatie in de kelder, sjödde 't maaijt in bij 't brouwe, etc.

Um 8 oor woort koffie gedroonke. Ze brachte ziech geine knapzak mèt, meh lete ziech door de jongste 'n tervebroed of sjeermoule* bij Deckers en get hiel vèt spek bij Huntjes op de Toongersestraot hole. De sjöp woort oet de stal gehaold, ins aofgespeuld, 't spek drop gelag en in 't brouwvuur gehawwe. Daan aote ze 't same op en sopde met 't druug broed de sajs oet. 'ne Kopere ketel mèt beer stoont neve hun en dao sjöpde ze 't beer oet um 't geval aof te speule. 's Vriedags aote ze hieringe die mèt hoed en haor hun keelgaat aofgónge, rommedou* of fluitert. 's Middags um 12 oor gónge ze toes ete en waore um ein oor weer trök. Daan bleve ze tot 8 ouch al ins 9 oor in de brouwerij. Ze troffe ziech eder oor in de kelder um te lepsje en hadde 's aovens 'n klein 20 pöt de maan drin zitte. Krenkdes kôste ze neet, zjus Jacques, dee waor ins einen daag kraank gewees. Dokter Indemans constateerde maogzwere. Heer kraog middesijn en môs goon ligke, en moch gei beer mie drinke. Jacques haolde de middesijn bij Schoep op de Groete Grach, góng neet ligke, meh kaom nao de brouwerij. Op de fles stoont ‘ieder uur een lepel’. Heer vergaot de lepel te numme umtot 'r gein pijn had en droonk röstig zie beer. 's Aovens wie 'r get voolt dach 'r aon de fles en droonk ze mer inins oet, 'r waor geweend aon 'ne flinke slók. D'n daag denao kaom d'n dokter nao Jacques informere. De vrouw zag tot 'r wèrreke waor. Dokter Indemans stoont perplex. Wie 'r in de brouwerij kaom um te

[p. 162]

informere, zag 'r niks aanders es: ‘Dee had ziech doed kinne drinke’. Jacques heet noets mie get aon ziene maog gehad en is mer 83 jaor aaijt gewoorde. 's Zoondags kaome ze alle dreij nao de brouwerij um de peerd te vore. Eine hoofde mer te komme, meh de twie aandere kaome kwansijs mèt veur te hellepe, ouch um 12 oor en um 7 oor 's aovens. Ze droonke ziech daan hun literkes beer en trokke daan nao Sint Pieter um te kaarte. Ze gónge altied nao de Mès vaan veer oor bij de Broune en hele mer ins per jaor hun gedaag* ‘mèt Paose’ en daan nog met de meuleneers. Ze beechde ziech daan bij de Jezwiete umtot dao 'ne Mastreechse paoter waor dee Nijst hèdde. Jacques vertèlde tot 'r ins ziene ketel* had goon sjore en wie 't ruutsje ope góng gezag had: ‘Paoter, 't is vaan e gans jaor, bin getrouwd, höb ach kinder, bin brouwersknech en noe wèd g'r wel’. De paoter had gezag: ‘Moot iech miech noe aon diech of diech aon miech beechte?’ En wie iech niks mie zag, vertèlde Jacques, zag 'r: ‘Vlook mer neet en zoep neet zoeväöl’, en had häöm toch de absolutie gegeve. De aandere gluifde dat neet umtot Jacques vaan 'n farce heel en ze wiste tot 'r lege kôs wie 'ne gawdeef. Meh eine kier hadde ze toch ins mèt 'm gelache. In de brouwerij kaome geregeld de amtenare um de densiteit vaan 't beer op te numme veur d'n accijns. 't Waore miestal Hollenders. Op 'ne kier had Jacques gehuurd tot ze in Mastreech 'ne brouwer gesnap hadde mèt sôkker smôkkele en tot dee 'n groete boete gekrege had. De amtenare waore noe inins väöl activer gewore en ze verstómpelde* ziech in de brouwerij achter tonne, deure, koepe etcetra mie, um te loere of dèks op aander plaotse ouch gefraudeerd woort. Ze mochte volgens de wet euveral in de brouwerij róndsloepere. Jacques had 't in de smieze en wouw die hiere ins lekker beziebele. Op 'ne kier wie 'r eine had zien zitte achter 't mörke in de machinekamer, doog 'r wie Karis de gek en loerde neet dee kant oet. 'r Haolde è zekske mèt zand wat 'r klaor gezat had en stapde mèt 't zekske op ziene nek zier umziechtig op 't lèdderke vaan de brouwketel aon. Opins 'ne beuk: ‘Halt, rijksambtenaren’, Jacques doog of 'r ziech doed versjrik had, leet de zak valle en vroog bubbelenteerend: ‘Wat is 't menier?’ ‘Hier met die zak suiker’, zag d'n amtenaar. ‘Meh menier, dat is geine sôkker, da's zand, dee wouw iech nao de zolder bringe en oetsjödde veur de kat die gejungeld heet. Daan kin ze 't dao in doen en hoof neet nao oondere te komme’. D'n amtenaar hoort ze örregens giechele en droop mèt e geziech wie 'ne versjäörde kristelier de poort aof. Zjeng en Hubeer hadde hunne slinger drin. Op 't succes gónge ze ziech in de kelder eint drinke. Ze zaote op hun hoeke um 't vaat, de pot circuleerde en Jacques kaom op ziene klapstool en vertèlde wie 'r veerdig gekrege had um de kasseer vaan de accijnze zoe keduk te kriege tot 'r oonder 'n möts te vaange waor. Op 'ne kier moos 'r de declaratie hole (zoe hèdde de aongifte veur 't brouwe). D'n accijns môs debij betaold weurde. De baas had 'm um haaf veer weggesjik. 't Kantoer laog langs 't kanaal en sloot um vief oor. Jacques had bij Hubeerke Hamers op de Merret nog brouwerij-artikele mote bestèlle en had mèt d'n hier in 't Zwäönsje op d'n hook vaan d'n Heiligen Geis eint mote drinke. Dee waor neet hoond op e glaas beer. ‘'t Waor get laat gewore, meh iech verassureer uuch, iech waor toch dao wie de kerlejong vaan 't stadhoes de ierste toene vaan ‘Mastreech, boe is dee sjoenen tied nao touw’ oethad. Wie iech veur 't lokèt stoont zag dee kale mesjeu: ‘U bent te laat. Daar slaat 't vijf uur’. Iech perbeerde al fien bruudsjes te bakke, meh 't lökde neet. Iech maakde gein kattepókkele mie, al zaot iech ouch in de laberinte veur de baas. Meh dat, dat veel nogal mèt, heer waor dee kasseer ouch neet greun.* De revanche kaom, en ieder es iech dach. D'n daag denao al. De plan de campagne had iech oetgekiend. Um ein menuut veur vijf stoont iech veur de deur en góng binne. 't Geld vaan d'n accijns had iech in 'ne bugel. 't Waore kahotte*, gaasknabbe*, inkel cent en haaf cent, en get los wöllemkes*. Die moos 'r tèlle en dat doorde zeker e kerteer. Dee woort effe druug gesjore. Mèt e geziech wie 'nen oerwörrem smeet 'r miech de declaratie veur. Iech waor ouch kort vaan veerse en zag: ‘Bonsoir monsieur’.

Dreij weke laank góng iech mèt de declaratie op dezelfde maneer, toen had iech 'm op de kneje. Wie iech toen dao kaom, vroog 'r zoe

[p. 163]

[p. 164]

fien wie póppestroont: ‘Zoudt U mij een plezier willen doen en wat vroeger komen?’ Iech zag: ‘Noe geer miech dat zoe vruntelik vraog, kin iech neet refuzere*’. De vreij waor geteikend. Es'r miech noe op straot tegekump deit 'r d'n hond veur miech aof, wableef, da's anders es de smik vaan Dibbets’. Dao woort ins hartelik gelache en de pot góng nog ins roond. Zoe waor 't leve in de brouwerij in de jaore tot 1930. Toen môs de zaak geslote weurde door de invasie vaan 't groetkapitaol. De baas boje ze geld, väöl geld, meh heer waor 'ne maan mèt e nobel karakter. Heer zag tot 'r neet de bénéfice wouw opstrieke veur de verkoup vaan de geis, de volksaard, 't karakter en de taol vaan zie Mastreech. Veur zie personeel zörgde heer zellef, 'r capituleerde bij de vlag, liever es 'm te verraoije. De knechs gónge trök nao Sint Pieter, nao hun kinder, kinder vaan d'n awwe stempel, boe de awwers neet tot las meh tot vräög vaan 't gezin, leefdevol woorte opgenómme. Jao! boe eine noe nog leef, dee iech nog kort geleije bezeukde um 't ein en 't aander nog ins te hure. Heer zag miech tot al de gelierde köp neet in staot waore häöm te euvertuige tot 't allewijl beter is es vreuger. En mèt 'ne fluut de bouche, extra ordinair veur ziene leeftied 79, reciteerde heer 'n ganse lies. ‘Vreuger kosde 'n sigaar 1½ cent, 'n prima 2, 'n tervebroed 3 cent, 'n humme bij Ronne-Prins, Maison de Blanc, Spèlstraot, aongemete 1,25, e sjöpke beer mèt sokker 3, 'n have liter 4 cent, e pak* bij Vrijdal op de Mäönt 10-15 gölde. Laot miech oetsjeije, geer kint toch de prijze vaan toen. Veer verdeende vieftien marek of nege gölle in de week. Vraog noe ins wat dat allemaol kos en vermenigvöldig daan ins en rekent oet wieväöl kier 't deurder geworen is en wieväöl kier 't salaris, 't pensioen of 't weekloen hoeger geworen is. De prijze vaan alle artikele zien doorein 10 tot 15 maol deurder en de verdeenste?’

Iech bin mer stèl gegaange. Iech kôs häöm wel 'n hand geve, meh gein antwoord.

P.C. de B.