Gedenkboek van het Athenaeum en de Universiteit van Amsterdam 1632-1932

[p. 523]

Vijfde hoofdstuk
Het Instituut voor Hersenonderzoek

Het Nederlandsch Centraal Instituut voor Hersenonderzoek werd gesticht in 1908 door de Koninklijke Academie van Wetenschappen met de bedoeling, dat hierin onderzoekingen zouden worden verricht over den normalen bouw en de pathologische afwijkingen van het zenuwstelsel van menschelijk zoowel als dierlijk materiaal. Tot 1922 was het instituut een instelling van de Koninklijke Academie van Wetenschappen en werd, evenals de Academie zelf, gesubsidieerd door de Regeering, welke de Academie voorzag met de fondsen noodig voor het onderhoud van haar instituut.

Sinds 1923 wordt het instituut direct onderhouden door de Regeering, welke sinds dien ook de instituuts-ambtenaren salarieert. Deze verandering is gemaakt met het oog op de pensioneering der ambtenaren. Er bestaat een commissie, door de Academie benoemd, welke toezicht houdt op de administratie der gelden en op den arbeid in het instituut verricht. De staf van het instituut bestaat uit een directeur, onderdirecteur (thans is deze positie onvervuld en is er een conservator), assistent, 1ste en 2de technicus. De tegenwoordige directeur is tevens buitengewoon hoogleeraar in de vergelijkende anatomie en histologie van het zenuwstelsel aan de Universiteit van Amsterdam.

Geen enkel lid van dezen staf praktizeert als geneeskundige en er is geen kliniek aan het instituut verbonden.

Het menschelijke normale en pathologische materiaal, dat in het instituut bewerkt wordt, is afkomstig van sectiemateriaal der Universiteitshospitalen en soms van hospitalen buiten de stad.

Een groote hoeveelheid hersenen van buitenlandsche menschenrassen werd ontvangen van het Union medical college te Peiping, van de Universiteit te Hongkong, van de Universiteit te Sendai, Japan, van de Amerikaansche Universiteit te Beirut in Syrië en van het Zendingshospitaal in de Bataklanden, zoodat het instituut beschikt over ongeveer honderd hersenen van vreemde menschenrassen.

Het dierlijk materiaal wordt grootendeels ontvangen van de Koninklijke Dierkundige Vereeniging Natura Artis Magistra door bemiddeling van den hoogleeraar in de dierkunde aan de Universiteit van Amsterdam.

Het museum van het Instituut bevat ongeveer 700 verschillende specimina: dieren- en menschenhersenen en een groot aantal wasreconstructies van hersenen of hersendeelen. De rest van het ongesneden materiaal wordt in kelderruimten bewaard.

Een groote hoeveelheid van het materiaal is in microscopische serieën gesneden. Het aantal voor microscopisch onderzoek verwerkte hersenen omvat ongeveer 480 normale dierlijke en menschelijke serieën, 162 embryologische serieën en het pathologisch menschelijk materiaal omvat ongeveer 240 serieën. Deze serieën evenals het ongesneden materiaal zijn steeds ter beschikking van degenen, die in het instituut werken.

Het tegenwoordige instituut is een vleugel van het ontleedkundig laboratorium der

[p. 524]

Universiteit van Amsterdam. Het is slechts klein, te klein zelfs, daar het niet meer dan zes kamers omvat, voorts 2 kelderruimten en een grooten zolder, welke ruimten alle in gebruik zijn genomen.

Een nieuw instituut is dan ook zeer gewenscht, te meer daar het ontleedkundig laboratorium zelf deze ruimten noodig heeft. Plannen voor een nieuw en grooter instituut tusschen het ontleedkundig laboratorium en de hoogere burgerschool op de Mauritskade zijn reeds door den gemeente-architect ontworpen.

De ruimteverdeeling in het tegenwoordige instituut is als volgt: De beide kelderruimten, ieder 5 × 8 M., worden gebruikt voor het bewaren van materiaal, dat nog niet gesneden is en dat niet in het museum werd ondergebracht; één kelder bevat pathologisch, de andere normaal materiaal. Daarboven zijn twee kamers, eveneens ieder 5 × 8 M., waarvan de eene als museum is ingericht, de andere als bewaarplaats voor de vergelijkend anatomische en embryologische serieën, welke in daarvoor speciaal vervaardigde kasten zijn ondergebracht. Tevens is er in deze kamer een teekenapparaat en verder plaats voor vier werkers. Op de verdieping hierboven zijn vier kamers, waarvan twee voor het technische werk (insluiten, snijden, kleuren, wasreconstructies) dienen. Bovendien is hier plaats voor drie wetenschappelijke werkers. Daarachter is een kamer voor drie onderzoekers, waarin tevens de pathologische menschelijke serieën bewaard worden en waar ook de teekenaar en bibliothecaresse werken. De vierde kamer is die van den directeur. Deze kamer dient tevens als bibliotheek. Van de zolders van het instituut wordt de vóórzolder gebruikt voor microskopisch-photographisch werk. Hier worden ook de negatieven en lantaarnplaatjes, van ieder ongeveer 2500, bewaard en eenig ander glaswerk, alsmede een tweehonderdtal wandkaarten. De achterzolder wordt gebruikt voor het maken van microphotographieën. Een gedeelte van dien zolder is afgeschoten en als donkere kamer ingericht. De kasten op dezen zolder dienen als bewaarplaats voor chemicaliën en instrumenten.

Alhoewel de tegenwoordige directeur van het instituut tevens als buitengewoon hoogleeraar verbonden is aan de Universiteit en het materiaal van het instituut op deze wijze ook voor het onderwijs nuttig gemaakt wordt, is het instituut er zelf niet op ingericht om als onderwijsinstituut voor studenten dienst te doen, met uitzondering van diegenen, die voor een dissertatie werken.

De groote meerderheid van de werkers in het instituut zijn doctoren en professoren, meerendeels uit het buitenland, neuro-anatomen of klinische neurologen. Het dagelijksch verblijf in het instituut is ook alleen toegestaan aan den staf en degenen, die daar wetenschappelijk werk verrichten.

De publicaties van het instituut verschijnen gedeeltelijk in de Verslagen (Proceedings) der Koninklijke Academie van Wetenschappen, gedeeltelijk in, meestal buitenlandsche tijdschriften, gewoonlijk in de Engelsche taal. Ieder jaar wordt een lijst van deze publicaties en van het door het instituut ontvangen materiaal, alsmede een verantwoording der gelden, gepubliceerd in het Jaarboek der Koninklijke Academie van Wetenschappen.

C.U. ARIËNS KAPPERS.