Gedenkboek van het Athenaeum en de Universiteit van Amsterdam 1632-1932

[p. 505]

Tweede hoofdstuk
De Thomistische leerstoel

De stichting van den leerstoel in de Thomistische Wijsbegeerte bij de gemeentelijke Universiteit van Amsterdam was een allergewichtigste gebeurtenis in het kultuurleven der Katholieken van Nederland. Voor het eerst zou een der hunnen de philosophie van den Aquiner gaan onderwijzen aan een openbare Universiteit. De beteekenis van dat feit, werd uitermate verhoogd, doordien voor den nieuwen zetel iemand werd aangewezen, die in den vollen zin was the right man on the right place. Den 12den Juli 1894 werd Pater Mag. J.V. de Groot O.P. door het Nederlandsch Episcopaat benoemd tot kerkelijk hoogleeraar. Op Maandag 1 October sprak hij zijn openingsrede uit over: ‘De H. Thomas van Aquino als wijsgeer’. In een degelijk, helder betoog wees hij op de echt wetenschappelijke, onvergankelijke waarde der Thomistische wijsbegeerte. Zijn oratie openbaarde echter meer dan enkel een geleerde van gedegen wetenschap. In de eerste zinnen viel reeds de hooge adel van ziel te beluisteren, die allen wilde vereenen in de ééne liefde tot de waarheid. ‘De liefde tot de waarheid is een verheven kracht in den mensch’. ‘Zij doodt het vooroordeel, staalt het onderzoek, drukt den eigenwaan neer, verwekt koningen der wetenschap en helden des geloofs; zij brengt den menschen vrede op aarde’. Hier was zijn eigen levensprogram, dat hij beleefd had en tot het laatst zou beleven. Het was beginsel- en vredesverklaring tevens. Zelfs de onverschilligen en mogelijke tegenstanders, die hem aanhoorden, ondergingen den sterken indruk van zijn edele, gave persoonlijkheid. Al heel spoedig won Pater De Groot de sympathie en hoogachting van zijn collega's, die bij nadere kennismaking steeds aangroeide. Er ging een stil veroverende invloed uit van zijn beminnelijken eenvoud, zijn immer jeugdige blijmoedigheid, van zijn onkreukbare, beginselvaste persoonlijkheid, met die spontane, oprechte waardeering voor alle waars en goeds, van welke zijde het ook tot hem kwam. Zijn colleges, die hij tot het laatst van zijn leven met groote zorg voorbereidde, werden over het geheel flink bezocht en in de eerste jaren behoorden zelfs collega's uit meer dan één faculteit tot zijn hoorders.

Had Thomas van Aquino in het volle wetenschappelijke leven van zijn tijd gestaan, Pater De Groot volgde ook hierin zijn meester. ‘Zijn invloed dankte hij aan de spanning, waarmee hij...... voeling met de actualiteit hield, die altijd het uitgangspunt van zijn beschouwingen leverde, om het eeuwige als uitkomst te laten bereiken’¹⁾.

In zijn beide laatste grootere werken ‘Denkers van onzen Tijd’ en ‘Denkers over Ziel en Leven’ vinden we wijsgeerige studiën, die we veilig als een uitgewerkte weergave kunnen beschouwen van sommige zijner colleges. Telkens en telkens wordt daar aangetoond,

1) Herleving van de wetenschap in Katholiek Nederland. Gedenkboek door G. Brom, Den Haag 1930. Levensbericht van prof. dr. J.V. De Groot door B.H. Molkenboer O.P., Leiden 1925. Pater de Groot. Herdenking en Hulde, samengesteld door Lr. B.H. Molkenboer, Dr. A.H.M.J. van Rooy, 's-Hertogenbosch 1923 (met volledige opgave van de werken van prof. De Groot).

[p. 506]

J.V. de Groot, hoogleeraar. 1894-1922. Crayonteekening van Jan Toorop. Senaatskamer. Universiteit.

[p. 507]

hoe de voornaamste stellingen der Thomistische philosophie volstrekt geldig blijven naast de nieuwste beschouwingen der moderne wetenschap.

Naast het verantwoord vasthouden aan wijsgeerig inzicht van vroegere denkers, treft ons zijn omvangrijke belezenheid der nieuwere en nieuwste litteratuur omtrent de behandelde onderwerpen. We denken o.a. aan zijn fijne, met diep psychologisch inzicht geschreven opstellen over de geloofstheorie van Brunetière en over gronden van godsdienstige zekerheid bij John Henry Newman. Deze laatste studie behoort nog heden tot het allerbeste, wat over den grooten Oxfordman geschreven is.

Ofschoon Pater De Groot geen vakman was in de experimenteele wetenschappen, had hij zich toch zoodanig ingewerkt in de nieuwste onderzoekingen, vooral op biologisch gebied, dat erkende autoriteiten openlijk getuigden van zijn uitgebreide en diepgaande kennis. In zijn studie over ‘St. Thomas van Aquino en de nieuwere biologie’ wees hij er op, dat de inzichten van den Aquiner over den aard der levensfuncties en van het levende wezen door de laatste onderzoekingen bevestigd werden en hoe de ware kern der neovitalistische theorieën juist door het Thomisme sterker werd belicht.

De groote wetenschappelijke verdiensten van Magister De Groot werden openlijk erkend. Leuven verleende hem het Eeredoctoraat, hij werd opgenomen onder de leden der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, benoemd in de Staatscommissie tot reorganisatie van het onderwijs en kort voor zijn dood, op voorstel van Struycken, tot het eenige eerelid van de Katholieke Wetenschappelijke Vereeniging.

Professor De Groot is meer geweest dan een groot geleerde, hij was voor talloos velen - en niet enkel voor studenten - een geestelijke gids, een die leidde naar omhoog door de wijsheid en reinheid van zijn leven. Zijn handel en wandel is één opgang geweest naar het ideaal van alle zedelijke schoonheid, dat zijn geloof hem toonde in den aanbiddelijken persoon van Christus. Daarin wortelde zijn vruchtbaar, zegenrijk werken voor de studenten. Hij redde hen uit of vrijwaarde hen tegen verlammenden twijfelzucht en zedelijke gevaren; hij vormde hen tot karakters, sterk in het goede voor zich zelf en hun omgeving. Heel zijn lang professoraat heeft hij zijn rijke en rijpe levenservaring in dienst gesteld van zijn vaderlijke, tactvolle liefde, om de zielen van de Katholieke studenten op te stuwen naar al wat goed, edel en schoon is.

Hij heeft er al zijn groote gaven naar geest en hart aan verpand om tot God te kunnen zeggen: ‘zie, die Gij mij gegeven hebt, ik heb hen voor U bewaard’.

Nog in de volle frischheid van zijn geestesgaven arbeidend voor de wetenschap, overviel hem in 1922 een verraderlijke kwaal. Na een smartelijk ziekbed van drie weken, werd zijn schoon, harmonisch leven bekroond door een nog schooner sterven.

Vervuld werd in hem, wat hij zelf eens schreef in zijn: ‘Wedergeboorte’: ‘Wie in onschuld sterft, voltooit zijn leven’.

R.R. WELSCHEN.