basisgegevens
gestandaardiseerde naam kamer:
De Nazarenen
spelwijze in bron(nen):
'Tgulde vanden Nazareenen' (1546)
varianten:
'Gulde van den Nazareenen' (1546); 'D’onse om een beter' (HS-kroniek Oudenaarde over wedstrijd 1564)
zinspreuk:
'Doynze om een beter' (1539)
gebruikte code:
DEI1
patroonheilige:
H. Kruis (Kindje Jezus met Kruis in 1539; vanaf 1543 jaarlijkse feestmaaltijd op Kruisvindingsdag)
vroegste bronvermelding:
06-06-1493
gedoopt:
geografisch-politieke situering van de kamer
plaats:
Deinze
(stad/dorp/vrijheid):
Stad
district:
Kasselrij Kortrijk
gewest:
Vlaanderen
korte geschiedenis
De 'ghesellen van der retorijcke' van Deinze voerden op 6 juni 1493 een spel op ter ere van het H. Sacrament en van het vredesbestand met Frankrijk. Pas vanaf 1513 is in de rekeningen regelmatig sprake van 'ghezellen van der Retorycke' naast de vagere termen 'ghezellen', 'jonghers' of 'goede mannen'. In de rekeningen van 1518 en 1526 is sprake van een 'conyncfeeste van der Rethorycke' georganiseerd in de vastenavondperiode. In de rekeningen van 1533 is sprake van de 'facteur' van het gezelschap. De kamer nam in 1538 deel aan wedstrijden in Kortrijk en Tielt en in 1539 aan de wedstrijd te Gent. Na deze wedstrijden lijkt het rederijkersleven in Deinze zich strakker te organiseren. Op Pasen 1542 organiseerde de kamer een wedstrijd waaraan kamers van Gent, Tielt en Stekene deelnamen. Vanaf 1543 kreeg de kamer op Kruisvindingsdag (3 mei), dag van hun jaarlijkse feestmaaltijd, een subsidie van 2 pond parisis. Deze subsidie werd in 1554 omwille van de troebele tijden geschrapt. In 1546 wordt de naam van de kamer, 'gulde van den Nazareenen', voor het eerst in de stadsrekeningen gebruikt. De Nazarenen worden voor het laatst in de stadsrekeningen vermeld in 1564, toen de kamer deelnam aan de beruchte wedstrijd in Oudenaarde. De kamer werd heropgericht in 1700.
documenten
reglementen:
ledenlijsten:
rekeningen:
inventarissen:
processtukken:
rekwesten:
rentetitels:
correspondentie:
literaire productie:
historische nota's:
andere nota's:
verantwoording
broncitaten:
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 33953, stadsrekeningen Deinze 1490-1493, 26r:
'Item up den Heleghen Sacrementsdach anno 1493 so speilden de ghesellen van der retorycke ter eeren van der Heleghen Sacremente ende omme de blijscepe van der payse vanne Vranckerike, hem toe ghepresentert twee kannen wijns vanne 6 groten der stoop. Heft 24 s.par.'
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 33963, stadsrekeningen Deinze 1513-1514, 26r:
'Item up Onser Liever Vrauwen dach in septembre spelden de ghezellen van der Retorycke hier een spel van zinne hemlieden ghepresenteert uuter name van der stede 24 s.par.'
27r 'Item up den Helighen Sacramentsdach anno 1514 spelden de ghezellen van der Retorycke een spel ter heeren van der Helighen Sacramente hemlieden doe ghepresenteert een canne wijns van 8 s.par. den stoop, compt 16 s.par.'
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 33965, stadsrekeningen Deinze 1517-1519, 29r:
'Item up den van lauwe [!] 1518 [n.s.] hilden de ghesellen van der Retrorycke van Deinsse huerlieder conyncfeest van huerlieden coninc, die zij ghemaect hadden ende bedreven veele ghenouchten van baetementene ende anders. Hemlieden ghepreesenteert te hulpen hueren costen waert 4 lb.par.'
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 33968, stadsrekeningen Deinze 1524-1526, 39v:
'Item up den 28en february 1526 [n.s.] hilt zijn conyncfeeste van der Rethorycke Fransoys de Smet, aldaer hij noodde scepenen ende andere goede mannen. Hem ghepresenteert vuter name van der stede vier cannen wijns te 10 s.par. den stoop. Compt 4 lb.par.'
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 33971, stadsrekeningen Deinze 1531-1533, 51r-v:
'Item up onzer vrauwen dach in piemaent 1533, als men te Deynse ommedraecht met processien de spunne van Marien ende es spunne van miraculen, ende ten zelven daghe zo speelden de Retorycken van Deynse een nyeuwe ghedicht spel van der spunne van Marien ende hoe dat bij miraculen hier quam te Deynse, 't welck zeer wel ghedicht ende ghemaect was. Ende ghepresenteert den facteur van den spele te dichten ende stellen 4 gr., ende de gheheele Retorycke boven dien die 't spel speelden 6 lb.par. Compt tsamen 8 lb.par.'
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 33976, stadsrekeningen Deinze 1541-1543:
22r-v 'Item betaelt 't gulde van der Rethorycken binnen deser stede van Deynse thulpen van zeker prijsen te coopen die te winnen waeren met refereynen te lesen in 't vroede, amoureuse ende zotte te paesschen 1542 al volghende huerlieder supplicatie. Comt 4 lb.par.
Item betaelt Jan vanden Dorpe, facteur van der Rethorycke binnen Deynse voor de presentacie hem ghedaen thulpen van zijnen aerbeydt in 't maeken speelwijs de doot van Pilatus ghespeelt te paesschen 1542. Comt volghende zijne supplicatie 3 lb.par.
Item betaelt 't gulde van der vorn. rethorycken thulpen van diversche grote costen bij hemlieden ghesupporteert in 't vertooghen van der Verrijsenesse ons Heeren in de Paesschedaghen 1542 metgaders alsdan in 't [...] ende lesen van den refereynen bij diverschen steden ende dorpen voor 't scepenenhuus ghedaen. Comt hier vut hoosscheden 8 lb.par'
22v 'Item ghepresenteert bij scepenen in de zelve paesschedaghen anno 1542 de rethorycke van Ghendt, te wetene de camers van der Fonteynen ende Barbaristen die quamen lesen refereynen om prijs. Elcke gulde 2 kannen wijns ten 10 groten den stoop. Loop 4 lb.par.
Van ghel. de rethorisiens van Thielt twee cannen wijns ten voirs. prijse 2 lb.par.
Noch de rethorisiens van Stekene ooc twee kannen wijns, loopt als vooren 2 lb.par.
Item de rethorisiens van Deynze als zy huerlieden prijsen deelden die se verdient hadden tot elcke gulde hemlieden thuerlieder verblijdinghe ghesconcken 6 lb.par.'
23r 'Item up den 3en in meye 1543 zo vergaderden in goeder recreacie ende hilden huer jaer maeltijt 't gulde vander rethorycken deser stede ende hemlieden ghepresenteert 2 lb.par.'
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 33982, stadsrekeningen Deinze 1552-1554, 23r:
'Up den heleghen Crucendach in meye 1553 zo hilden hooftman, deken ende ghezwoorne met huerlieden prinche ende ghemeen college van der Rethorycke der Nasareenen deser stede huerlieder feeste ende jaermaeltijt ende hemlieden deerste jaer ghepresenteert voor een tonne biers naer costume, comt 40 s.par.
Nopende het 2e jaer achterghelaeten mits den droublen tijt, ergo niet'.
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 33987, stadsrekeningen Deinze 1562-1564, 40r-v:
'Item toegheleyt der Ghulden van den Nazareenen, Retorycke deser stede, voor ende thulpen de groote oncosten bij hemlieden ghedoocht in 't vertooghen van keercganghe ende intreye moralic onlancx leden binnen der stede van Audenaerde bij hemlieden ghedaen ende gheobtineert tot zes zo 7 zelveren prijsen met andere diveersche Camers zo van steden als repassen aldaer vergadert. Ende al 't zelve bij den voorn. retorycke alhier binnen deser stede in ghelijcken vertoocht up Onser Vrauwen dach september lestleden 1564 up den keermesdach deser stede. Hemlieden voor al toegheleyt bij supplicatie 50 lb.par.'
literatuur:
Kops 1774, 319; De Laserna Santander 1809, 173; Schotel 1871, 243; BB 1891-1923, 30-32; Van Elslander e.a. 1944, 20; Van Elslander 1968, 29.
Van den Abeele 1865, 188-204; Cassiman s.d., 180-86; Maes 1961; Temmerman 1964; Renders 1975; Maes 1989 (a); Maes 1989 (b).
naar bibliografie
Auteursrechtelijk beschermd