De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 149]

Het publiek credietaant.

Bitterman,

Het schynt, Vader Gys, dat uwen Cosyn den Pastoor niet verre gevlugt en was, want men zegt dat men hem reeds op verscheyde plaetzen gezien heeft?

Gysken.

Geen apprentie Mynheer, geen apprentie! mynen Cosyn en heeft niet weg geweest, veur wie zoet hy dan moeten vlugten? 'K zoe dade wel eens willen weten? - Dat es anders niet geweest aes misschien Koseken Mys, die azoo in zynen kursel geschoten es, en.....

Deugdelyk Herte.

'K hebbe my nogtans laeten gezeggen dat hy naer Roomen gevlugt was, om het advys van den Paus te weten over de Declaratie, en dat onder wegen zyne Voiture gebroken is?

Gysken.

Just, just! de Wegen zynder naer zynze, om tegenwoordig naer Roomen te gaen, 'k hêk kik over

[p. 150]

veerthien daegen naer Cortryk moeten reyën, en w'hên een Asse en een Treme gebroken me in de putten te vallen die in den Kalsey-Weg zyn. - 'T en es zyn leven niet gezien en es 't, dat de Steen-Wegen zoo slegt zyn aes tegenwoordig. - Danze nog zes maenden wagten, daer en zal me 't uytkomen van den winter geen handen meer aen te steken zyn en zalder, want 't word al ontstik gereen dat'er es, en daer en word nievers niet meer naer gezien en word'er.

Deugdelyk Herte.

'T is dat de Republieke haer Penningen van doen heeft voor dringerde noodzaekelykheden.

Bitterman.

Ter contrarie, daer is eene somme van zes à zeven honderd duyzend Livers toegestaen, om de publieke Werken van dit Departement te repareren; het moet nu ontrent dry Weken geleden zyn dat de aenbesteding daer van verpagt wierd, maer daer en was niemand die het Werk heeft willen ondernemen.

Gysken.

'K wil te kik wel gelooven, z'hênt zy schoone commandeeren en laeten werken hênze, aes 't toens alle maele gemaekt en gelevert es, g'en keunt geen oortjen Geld krygen, al liepte gy uyw schoenen uyt uyw voeten; - daer zynder verscheyde die hier in den Staminé komen, die, 't moet nuy wel een jaer of dry lé zyn, aen de Bruggen en aen de Straeten gevrogt hên, die tot op den dag van heden nog geen

[p. 151]

oortjen Geld gezien en hên, zoo veele niet aes dat'er in uyw oogen mag steken. - Hê wel gemaekt gy daer facit op; - aes 't zaeterdag es, ge moet gy uyw Knegten betaelen, z'en vraegen zy niet ofge 't gy het, nog van waer dat het komen moet, daer en es maer kwestie van te leggen; en aesge gy toens by die Heeren van 't Bisdom uyw klagten ging doen, z'haên wel beginnen te keyten van uy aen de deure te schuppen: vraeg het eens aen Baes Vermeesch, den Temmerman, aes hy hier komt hy zalder uy g'heele legenden van vertellen.

Bitterman.

'K wil dat allemael wel gelooven, maer de menschen wyten dikwils op de Administrateurs zaeken daer zy geen schuld in hebben, gy ziet wel dat de nieuwe aengekomen, niet meer Penningen van het Gouvernement konnen krygen om de publieke Werken te erstellen dan hunne voorzaeten; zy zyn teenemael van de Penningen die 's Lands inkomen opbrengen berooft, en mogen geen voorder uytgaeven doen dan dat de Ministers hun wel willen toestaen.

Gysken.

Danze toens nog betaeldege 't gene danze aenbesteen, van te keunnen betaelen.

Bitterman.

Ik weet niet anders of zy doen het; want zoo ik hoore, disponneert de Administratie altyd zeffens van de Crediten die de Ministers haer opent, en doet een ieder zyn order van betaelinge afleveren.

[p. 152]

Gysken.

En hoe lang moete toens agter den Ontfangers gat loopen, die aen uyw order van betaelinge zyn gat vaegt, en die zegt dat hy geen Geld en heeft, of al zomwillen nên keer dat hy uy niet en wilt betaelen; en aesge toens nog Geld krygt 't zyn wat Hollansche Rysdaelders, diege tegen 't zestig en halven, of een-en-zestig Stuyvers moet ontfangen, wat wete kik, en diege veur geen zeven-en-vyftig en halven keunt uytgeven.

Bitterman.

Het zoude zekerlyk beter gaen, indien de Administrateurs van de Inkomen die voor 's Lands onderhoud geschikt zyn, mogten disponeren, mids goede en behoorlyke rekeninge, zoo gelyk dit voortyds by de Provinciën en Casselryën ging, alles zoude behoorelyk onderhouden zyn, en de Republieke zoud'er zekerlyk veel by winnen.

Deugdelyk Herte.

Zekerlyk wel, want al zyn alle die Payeurs en Ontfangers justement geen dieven, het voordeel dat zy de Republieke toebrengen, is zekerlyk zeer gering, als men gaet inzien hoe veel hun onderhoud aen den Staet moet kosten.

Gysken.

Wat wille kik daer al veel op zeggen, die koop heeft, die geeft koop.

[p. 153]

Bitterman.

Het schynt dat het Gouvernement zelve begint te zien dat zyn order van Financie niet zeer goed en is, want het uytwerkende Directorie heeft op den 21 Messidor een Besluyt genomen, waer by het wilt dat allen Ontfang en Betaelingen die de Payeurs doen by de Centraele Administratiën moeten geviseert worden; het Directorie schynt zelf de oorzaeke te weten, waer uyt al die wanorders in de poblieke Betaelingen spruyten, want het zegt in zyne Considerans:

‘Dat de Draegers van Ordonnantie van Betaelinge dikwils genoodzaekt zyn zig verscheyde mael aen de Tresoryën en by de Payeurs aen te bieden, zonder de betaelinge van het gene zy vraegen te konnen bekomen; dat den grooten nomber van Concuranten, en de onmogelykheyd van ze alle gelyk te betaelen, in de payëmenten een slag van preferentie veroorzaeken, die duure moeten gekogt worden en veel misnoegen baeren, waer uyt ook dikwils ontstaet dat'er maer ter rekeninge gegeven word, en dat daer uyt t'eenemael voortkomt het discredit de agiotagie, de schandaelen, en het aenzienelyk verlies die op die Ordonnantiën geleden worden.

‘Daeruyt ontstaet ook, dat de Leveranciers en Entrepreneurs, voorziende hoe veel zy op hunne Ordonnantie van Betaelinge verliezen moeten, zoo veel te meer op de Leveringen tragten te winnen,

[p. 154]

dat daer door de Uytgaeven der Republieke merkelyk vermeerdert, en by gevolg de Resources van den publieken Schat zoo veel te moeyëlyker worden.

Deugdelyk Herte.

Ten zy dat'er waerlyk in voorzien word, daer zal niemand meer gevonden worden die voor de Republieke een naegel zal willen slaen, want het is zeker voor een Werkman zeer benouwelyk als hy op het ontfangen van een somme Gelds gerekent heeft, dat hy door eenen Ontfanger dikwils willekeurig, maenden en maenden verschoven word. En ondertusschen de werken die nu met geringe sommen te repareren zyn, moeten laeter schatten kosten, alsze teenemael geruïneert zyn, omze te erstellen.

Bitterman.

'T is te hoopen dat'er spoedige maetregelen zullen genomen worden om het publiek Crediet te erstellen, en dat ons Land uyt de vervalling waer mede het bedrygt word, zal geholpen worden, Want de Republieke die in zoo vele zaeken glorie maekt van de Romeynen naer-te-volgen, zal zekerlyk in het onderhouden der publieke Wegen en Routen 's Lands welvaeren niet ten onderen willen brengen.

3 Fructidor Jaer 5

Zondag 20 Augustus 1797.