De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 155]

Den gewenschten vredeaant.

La Paix est aussi salutaire que la Geurre est ruïneuse.
Thomas Morus.

Bitterman.

Wy hebben uyt den Vrede niet anders als heyl en voorspoed te wagten. De irreguliere Belastingen, die zonder vexatiën niet geschieden konnen, zullen een eynde nemen; al dat gewaend onderscheyd tusschen Arristocraet en Democraet, tusschen Royalist en Josephist, tusschen Patriot en beteren Patriot, zal slyten; de Commertie zal erboren worden; en de luxe zal de burzen der Groote, reeds moede van gierig en niet gekent te zyn, ontsluyten, zoo haest zy zien zullen dat zy voor altyd verbonden zyn aen een stabel Gouvernement, dat de kunsten aenmoedigt en de schranderheyd belooningen toerykt. - Ja ik geloof dat het geluk en het welvaeren der nieuwe vereenigde Departementen, het gene van andere verre zal overtreffen. Hunne voordeelige gelegentheyd tusschen Holland en oud Vrankryk, moet'er

[p. 156]

een staepel der Commertie van maeken, en hunnen onnaervolgelyken Landbouw is eenen onuytsprelyken bron die duyzende menschen voedzel en bezigheyd kan verschaffen. - Mag de Republieke van inlandsche beroerten behoed blyven, onze Rivieren zullen het Goud in onze Steden doen rollen, en eer lang zal het ons aen aermen om te werken, ontbreken.

Deugdelyk Herte.

Lief vooruytzigt, en dat nogtans de merite heeft van niet geëxagereert te zyn; want waer het niet onbetaemelyk in eene veragtte Sysse-Panne eene stoffe te verhandelen die morgen met luyster en welsprekenheyd op de Tribunen moet getracteert worden, men zoud'er nog veel meer uytgebreyde zaeken op konne zeggen, en die al even waer zyn.

Bitterman.

Kom Gys, geeft d'hand, roept eens viva den Vrede.

Gysken.

Maer.......

Bitterman.

Geenen maer.

Gysken.

Maer.......

Bitterman.

Wel nu?

Gysken.

Maer my denkt, dat da noyt niet effen en zal gaen tusschen de Franschen en de Vlaemingen. - Ze

[p. 157]

schillen te veel van gemoet om over een te komen, 'k en kan dat azoo niet zeggen gelyk of ik het gevoele, maer daer es daer iets dat steekt.

Bitterman.

Daer is zeker een groot onderscheyd te vinden tusschen het Fransch caracter en het geen der Vlaemingen, wanneer gy eenen van ons Daghuermannen wil vergelyken by een Commissaire des Vivres een Fournisseur of een andere Leger-ratte. Den eenen is een uytterste van bottigheyd en grove manieren, en den anderen is een extreme van eygen liefde, verwaentheyd en valsche politesse; den eersten in zyne ruwe regtveerdigheyd, kan niet dulden dat eenen opgekomen kaellaert hem over de schouders ziet, en den lesten, die zyne miserabele origine vergeten heeft, schynt maer te leven om zynen evennaesten te vernederen. Indien de vereeniging van ons Land en de overeenkomst der twee Volkeren moest bestaen uyt de daegelyksche ontmoetinge van zulke menschen, zeker zoude het publiek veel bitterheyd ondergaen moeten. Tog de zaeke is heel anders, en aen geen een van beyde kan men het nationael caracter leeren kennen.

Wanneer men wilt zien of de gemoederen van twee Volkeren over-een komen, dan moet men zyne opmerkingen aen ordentlyke luyden maeken, en men zal met verwondering ondervinden, dat de Burgers, die eenige educatie ontfangen hebben, bynae in alle landen in hunne gedoenzels de zelve zyn.

[p. 158]

Daer is dan geen ongemak te vreezen wegens de overeenkomst van de geaerdheyd en het civiel caracter der twee Natiën, en wat de politieke positie der Nederlanders aentreft, de oude en nieuwe Schryvers zullen ons overtuygen dat zy altyd meer als eene andere Natie naer vryheyd gesnaekt hebben.

‘Tacitus^(a) noemtze de Beteugelaers van Brittaniën, den schrik van Duytsland, de Noodhelpers van de Romeynen, dappere Helden, Verwinnaers veeler oorlogen, het beste Gelit van haer gansche heyrkragt, en daer ten hoogsten aengelegen was wie zy me of tegen vielen. Een Volk zegt hy dat niet als andere volkeren gehouden wierd voor onderdaenen of voor vyanden maer voor vrienden en medegezellen, ja voor broeders en bondgenooten van den roomschen Staet. Die nog door tollen bezwaert, nog door de Tollenaers uytgezopen wierden: maer vry van alle buytengewoone lasten, even gelyk de Romeynen in tyde van nood te stade kwaemen; zynde ridderlyk te peerd, en strydbaer te voet, rap en handig te scheep, en wien het zwemmen als een eygen aert scheen aengebooren te zyn. In 'tkort een Volk by hun geagt het vromste en 't moedigste onder alle die van Duytsche bloede en naeme waeren.

(a) In zyn vierde Boek, &c.

[p. 159]

Het waer een werk dat ik wel ten nutte van de Jongheyd zoude willen ondernemen, hoe den zugt tot Vryheyd in de Nederlanders, noyt heeft konnen uytgedooft worden, en hoe zy in de borsten aller Belgen steeds in wezen is gebleven, zelfs naer dat hunne Voorouders zig in de spaensche slaverny met ketenen van bygeloof hadden laeten knevelen, en laf genoeg waeren geweest om hunne boeyën in den zelven tyd met een deel hunner Landgenooten niet te willen verbreken.

En trouwens indien de Ouders in plaetze van hunne kinderen in de wintersche lange avonden bezig te houden met de Vertellingskens van blouwen Baert, van 't rood Kapken, van Duymken, en diergelyke niets beduydende faebelen, dat zy hun leerzaeme vertellingen deden uyt de Vaderlandsche Historien, en dat zy in de zomerdaegen in plaetse van onnutte wandelingen te doen, hun de Vrugten der Velden leerde kennen, en den dag door de weerde der koopwaeren, men zou meer ervaeren Mannen in ons Land ontmoeten, en min ruwe-woeste-lompe Patriöten,

Gysken.

Zoo, zoo, 'k ben blye dat het zoo wel zal gaen, hoe beter hoe liever veur my.

Deugdelyk Herte.

Gy wilt tog sterven met een dobbelen Arend in uw herte?

[p. 160]

Gysken.

Dat en zeg ik niet.

Deugdelyk Herte.

Gy laet het ten minsten genoeg hooren.

Gysken.

'K kan ê kik just den Keyzer zeer wel missen en ten schild my niet hoe da'k geregeert worde aes ik maer gerust mag zyn. Ge keunt g'hunder wel peyzen da nên mensch van jaeren, die al zyn leven gevrogt en opgepast heêt, en die in zyne jongheyd geenen tyd en had om veel in de boeken te kyken, nuy zyn hoofd niet meer kan breken me al die nieuwigheën; dat es goed veur de jongheyd, maer ik? 'k moe kik mynen ouwen trant gaen, den zondag vieren aes 't zondag es, de feestdaegen van gelyken, te paesschen yerkoek eten, op de kermesse een hespe zoyen, en verders al andere daegen van de weke een alf uerken naer de kerke gaen, en een gelezen misken hooren.

29 Brumaire Jaer 6.

Zondag 19 November 1797.