De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 125]

Den landbouwaant.

Bitterman spreekt.

Indien ik over zulk een voorwerp volledig schryven moest, ik wil niet verduyken dat ik my schier aen ideren regel zou vergelegen vinden, te toonen hoe de Propriëtarissen, en hoe de Pagters zig gedraegen moeten, om beyde hun voordeel op het Land te vinden, vereyscht meer als dat men uyt de Boeken kan haelen en wilt eene grondige kennisse van zaeken. Deze beyde intresten die dikwils zoo tegenstrydig zyn, accord te doen gaen waer een meester stuk.

Het vraegt eene sterke en overtuygende Penne om te bewyzen dat:

1^o

Om de ondankbaere en maegere Gronden goed te maeken, het noodig is dat'er ryke Propriëtarissen op het Land woonen. De slegte Landen zullen noyt door de Pagters konnen verbetert worden, om dat zy de middelen nog den wille niet en hebben, om dezelve te voeden; zy pagten aen leegen prys, doen weynige winste,

[p. 126]

	en laeten den Grond in nog slegteren staet als dat zy die gevonden hebben.
2^o	Dat de Gelykheyd gelyk of de Sansculotten die verstaen, een dwaesheyd is die aen de Boeren niet dient gepreekt te worden; dat indien 'er ten minsten geen dertig Werklieden en waeren tegen eenen Meester, dat het Land onbebouwt zoude blyven. De Boeren weten dat dit waer is, zy weten dat al wie eenen Ploeg heeft twee Knegten moet hebben en verscheyde Daghuermannen.
3^o	Dat'er nogtans eene gelykheyd is, maer alleen als wy voor den Regter staen, en dat het voor het overig goed is dat den aermen onder den ryken werkt.
4^o	Dat om de ryke Propriëtarissen aen te moedigen van op het Land te woonen en zelve hunnen Akkerbouw naer te zien en Gronden te kweeken, men hun niet beloven moet, dat zy zoo wel zullen vaeren als eenen ondernemer van Hospitaelen, of eenen Commissaris van Levensmiddelen, want zoo veel is'er tog niet mede te winnen; het moet vergenoegen met hun te doen zien, dat zy'er een eerlyk profyt uyt zullen haelen.
5^o	Dat het klaer is, wanneer den Grond niet alles opbrengt dat hy kan, zulks ontstaet door dat de kleyne Landbouwers, in staet niet zyn van eenig Geld te verschieten. Den Landbouw is een regte Manufacture: op dat

[p. 127]

	de Manufacture bloeye is het noodig dat den ondernemer een ryk man zy.
6^o	Dat men niet genoeg kan zorgen voor de rykdommen der aerde, want dat alle andere rykdommen ons ligtelyk ontsnappen kunnen; de balance der Commertie kan veranderen en zomtyds nadeelig worden, het Geld kan uyt het Land getrokken worden, maer de Landeryën zullen altyd blyven.
7^o	Ik zou aen de Landslieden toonen dat het goed is dat zy op het Land blyven, dat een groot deel der werken die in de Stad gehandhaeft worden schaedelyk zyn voor de gezondheyd, en dat den Akkerbouw in tegendeel kloeke menschen voortbrengt, wanneer de debauche van de Zon- en Heyligdaegen, hunnen levenstrant niet bederft.

10 Messidor Jaer 4.

Dyssendag 28 Junius 1796.