De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 91]

Het geloofaant.

Bitterman.

Het is eene zaeke die de ondervinding klaer probeert, dat wanneer deze die elkanderen in een Staets-bestier opvolgen, blyven volherden in de zelve gevoelens van Godsdienst te aenveerden of te verwerpen, dat vroeg of laet het grootste gedeelte van het volk zyne Religie verlaet, en de gevoelens van den Staet omhelst.

Vrankryk heeft de vryheyd van den Godsdienst gedecreteert, en geene heerschende Religie voor den Staet aengenomen: deze die regeren, aenzien met eene philosophieke onverschilligheyd alle slag van Kerkdienst; zy gaen nog naer de Misse der Roomsche, nog naer het Nagt-mael der Gereformeerde, nog naer de Synagogue van de Joden, nog naer de Mosquë van de Muselmannen; - dus al is het aen deze die onder zulke Regenten de employën van den Staet vervullen, wel geöorloft den Godsdienst die hun lief is te beoëffenen; zy piqueren zig van eer, en willen in alles van het gevoelen zyn van

[p. 92]

hunne Opperhoofden; de denkwyze van zulke persoonen valt op hunne Kinderen, en voor het verloopen van honderd jaeren dikwils op den heelen Staet.

Gy ziet de waerheyd van dit gezegzel in alle Ryken, wiens Opperhoofden van Religie veranderd zyn; de Koningen van Zweden en Denemerken zyn den roomsche Godsdienst afgevallen, en nouwlyks vind men'er op den dag van heden eenen Katholyken.

Indien in de Nederlandsche beroerten der jaeren 1500, de Gouverneurs die het Hof van Spagniën ons toezond, zoo genegen geweest waeren om de roomsche Religie in deze landen uyt-te-roeyen, als zy iver getoont hebben om dien te handhaeven, wy waeren op den dag van heden alle zoo gereformeert als de Hollanders onze Landgenooten.

In de veronderstelling dat deze Landen Fransch blyven, en dat de Regering in zyne principen van philosophie blyft volherden, alle Godsdienstige oeffeningen moeten met'er tyd voor een groot deel van het Volk, een voorwerp worden van onverschilligheyd.

Of den Groot-Vader, of den Vader, of den Zoon, of den Kleyn-Zoon zal zeggen: Het Directoirie en de twee Raeden geven geen geloof aen de Misse, aen de Reliquiën, aen de Aflaeten; hê wel wat risquer ik met het ook niet te gelooven? Wat reden heb ik om meer van de waerheyd, die'er dingen

[p. 93]

overtuygt te zyn, dan zy? Ik zoude wel moeten zot zyn, meer van de Religie te willen weten dan deze die my regeren, en ook daer ik zien dat'er fortune te doen is met de gevoelens der philosophie te omaermen; zal ik niet veel winnen als ik roomsch Katholyk bleef, met de verblindheyd en versteentheyd van andere te bepreken, die daerom niet min versteent en verblind zullen blyven? Is het niet beter dat ik my rangschikke om myn inzigt te beryken? Henry IV, die tot de Kroon geboren was, zeyde dat een Koningryk wel eene Misse weerd was, zoude ik die niets en bezitte en myne fortune zoek te maeken, niet zeggen, dat eene Ontfangery van het Enregistrement of van de Domeynen wel weerd zyn, dat men zig over zyne gevoelens van eerbied voor Reliquiën en Aflaeten niet ten leur laet stellen, en voor geenen fanatieken gehouden word.

Gysken.

Ge doet my zidderen en beven; wete wel dage propheteert dat het Geloof aen deze Landen zal afgenomen worden?

Bitterman.

Dat heb ik niet gezeyd, maer ik zegge dat het sterk moet verslappen in alle de gene die naer ampten of bedieningen staen, om dat elk geern in alles zyne Overste naervolgt.

8 Ventose Jaer 5.

Zondag 26 Februarius 1797.