De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 84]

Paesschen - De loven de Confreers van de Beregtingeaant.

Gysken.

Ik wensch uy nên zaligen Paesschen Bitterman, of doede niet meer mê; en gy ook Deugdelyk Herte, ik was u geweun den Donderdag in de Kerke te zien, want ik veur my 'k en ben gelyk niet gerust veur dat dat paksken van myn herte nes, en 'k hek kik van jongs af geern zuyver geweest op den dag dat ons Heere, met God mag hy rusten, voor onze zonden gestorve nes; ge pleegt gy dat ook te doen maer dees jaer zeyde te kort gebleven, gaedet misschiens met de meuleneers houwen, zegt?

Deugdelyk Herte.

Die vraeg is onbeleeft en stout; weet gy de Parabel niet van de Werklieden in den Wyngaert?

Gysken.

Wat raesde daer van faebels, houde gy het Evangelie ook al veur een faebel?

Deugdelyk Herte.

Ik zeg de Parabel van de Werklieden in den Wyn-

[p. 85]

gaert, van welke deze die laest kwaemen zoo veel hadden als de eerste, en dat is Evangelie.

Gysken.

'K gelooft wel, maer aes te laete komen goed es oppassen moet nog beter zyn. Ons Heere es wel goed, want daget mê my te doen had, 'k en zoê hunder maer geven volgens dage verdient hed, veure kom veure mael, en de luyaerts en zoender toens niet op zondigen, en zoenze.

Deugdelyk Herte.

Het schynt zelfs dat'er tegenwordig veele zeer gerust op slaepen.

Gysken.

'K en zie kik dade niet. Daer hên altyd schurfte schaepen geweest, maer buyten dade daer was zoo veel devotie aes op ander jaeren, en daer zyn nog al veel deugzaeme menschen in de stad; want op witten donderdag waeren de Kerken zoo vol danze protege. Ik hed'er zelfs al veele gezien uyt de Tribunaelen en uyt de Municipaliteyt, maer 'k en zalze daerom niet noemen om die menschen niet beschaemt te maeken, want nên man van bediening word tegenwoordig rood, aes men hem verwyt dat hy een Misse g'hoort heeft, gelyk de kinders die in hunder bedde gepist hên.

Deugdelyk Herte.

'K wete niet waerom 'er iemand zig zoude moeten schaemen naer de Kerk te gaen, de Constitutie zegt uytdrukkelyk by den 354. artikel: Niemand kan

[p. 86]

belet worden den Godsdienst te oeffenen die hy verkozen heeft, mids zig voegende naer de Wetten.

Gysken.

Ja maer daer en tusschen de Religie word straf gekrenkt wordze, - geen Processiën meer, geen Beregtingen, geen Ommegangen, geen Staetiën; 'k wete kik niet wat kwaed dat daer in bestond? Het diendige de menschen gelyk veur een verzet, en een wandelinge in den zomer: mê ging naer 't Lof om de Processie te zien daer mê anders niet op en zoê gepeyst hên. - De jongens die voor-op-liepen met een belle of nên keu van glis, en peysdege terwylent op geen tuysschen en verteerdege hulder oortjens in Taerten. 'T en es niet dak'er just kwaed om ben, want ideren keer dat'er een Processie voor by mynent passeerde 't was eenen hoop Volk t' aenveerden. - 'T was nên Kaffé mê wit Suyker en Sneetjens, - wat laeter 't was een Botterameken mê een Schureken of een beetjen gezeyten Vleesch, een glaezeken Hogaerts en een glaezeken Wyn voor 't scheen. - 'T waeren nog al kostelyke daegen waerent, en 'k zoeder ik bykans wel om verhuyst hên; maer buyten dade, 'k vonde kik de Processiën fray en devotieus, en dienstig om de menschen de feesten van de Kerke te doen by weunen. - Wat gelykt dat, dat tegenwoordig den Pastor nên mensch in 't stilte moet gaen beregten gelyk nên lolle-drayer die een blaese 't Genuyver gestollen in 't land brengt.

[p. 87]

Deugdelyk Herte.

Ik en ben geenzinds voor al die uytwendige teekens, zy strekken maar om de plegtigheden van onzen Godsdienst bloot-te-stellen aen de schimpernyen van deze die anders gelooven en aen de blasphemien der ongodisten; de Wet die de rust aller Burgeren moet verzekeren heeft door het nemen dezer wyze maetregelen weten te voorkomen dat zommige dweepers de stoornissen, die zy vrywillig langs de straeten zouden gaen zoeken op de regering niet wyten mogen, en gelukkig komen deze schikkinge zeer wel over een met de kristelyke zedigheyd en de ingetogentheyd die het Evangelie ons voorschryft.

Gysken.

Ja, en waer staet dat?

Deugdelyk Herte.

By Mattheus aen het VI. Capittel, v., 5. Wanneer gy bid en doet dat niet gelyk de scheynheylige die geern bidden in de Synagogen, en op de hoeken der straeten al staende om van de menschen gezien te worden, voorwaer ik zegge u, zy hebben hunnen loon al ontfangen. v. 6. Maer wanneer gy bid, gaet binnen in uwe kamer, en de deure gesloten hebbende, bid uwen Vader in het hymelyk: en uweu Vader die het in het hymelyk ziet, zal 't u loonen.

Denkt gy niet dat dit een onweerroepelyke sententie is, tegen al die Gildekens, tegen al die Broeder-

[p. 88]

schappen, tegen al die Confreers van de Beregtinge, die tog het Sacrament noyt verzelde als het tot eenen zieken gedraegen wierd; zoo veel niet dat men'er zomwylen vier konden vinden om den Baldakyn te draegen, dat veel eenen te vernederenden dienst was voor de gedistingeerde Gilde-Broers, die maer dry of vier mael op een zomer uytkwaemen, om in de solemnele Feestdaegen met een Flambeeuw langs straete parade te maeken, het hoofd te bukken tot aen de steenen, voor alle vensters daer schoone Joffrouwen zaeten, en nouwelyks eenen halven knien te buygen om de Zegeninge van den Alderhoogsten te ontfangen; die hun huyshouden te kort deden om tegen die daegen een nieuw kleed te maeken, en de Feest te eyndigen gelyk generaelyk al de vlaemsche Feesten eyndigen met slikken en zuypen.

Waer toe dient al die wereldsche prägt en ydelheyd? die in de oogen schitteren en u verstroyën in de Kerken, plaetzen die men niet dan met de grootste nedrigheyd en ingetogentheyd diende binnen te treden; waer toe al die swalpyers van Musikanten die eenen Alleluia of eenen Amen, in honderd syllaben verdeelen en eenen Godslasterenden vloek uytbraeken op elke zangnot die gemist word. - Kan zulks den Kerkdienst eenige gestigtigheyd bybrengen? - Hebt gy wel oyt gezien dat men eene serenade doet spelen voor de deure van zynen schuld-eysscher om hem te paeyën?

[p. 89]

Wie die gevoelig is aen de goede zeden, en zal voor al dat gerugt en lawyt niet verkiezen, en aengedaen zyn van de Godsvrugtigheyd van een boeren Pastor, die eenstemmig met zyn Parochiaenen, uyt een volle borst, op eenen eenvoudigen toon de Vespers en den Lof des Heeren zingt?

Gysken.

Ge zyt gy tegen de openbaere plegtigheden van den Godsdienst en ik zal'er altyd veure zyn; ge wilt gy dat de menschen bidden in 't stilte, en ikke zie liever dat het mê ceremoniën gebeurt, want dat brengt de menschen meer by een en vermeerdert de devotie; en daerom betaemt het dat allen treffelyken Burger in zyne prochie Kerke de groote diensten frequenteert, want z'en gebeuren veur de ganzen niet, en gebeurenze. - Andere brengen hunder kinderen in de weereld langts de Ballen en Comediën, maer ikke langts de Sermoenen en de Loven, en ik zoê wel willen weten wie dat'er verst mê komt? - Want de vrygeesten zelve hek kik my laeten gezeggen, al schimpen zy mê de Religie, ze zienze nog geern in hunder dienstboden, uyt vreeze van bestollen te worden, want gelyk den duvel es zoo betrouwt hy zyn gasten. - Loopt nên keer g'heel den dag mê de Schuerders en de Weêrhantjens; hier en daer zalder uy wel iemand te werk stellen die uy vreest, maer het beste paert van de menschen zullen uy schuwen gelyk de peste:

[p. 90]

daer in tegendeel aesge gy uy al die dingen niet aen trekt, uy werk doet en op zynen tyd naer de Kerke gaet, ieder een uy zal vertrouwen en werk bezurgen: - 't es een fynigheyd mynen vriend van wel te leven gelyk het een dwaesheyd es van kwaelyk te leven. - Hoe vele zoê 'k 'er keunen noemen die treffelyke menschen geworden zyn, alleenelyk met 's Zondags naer d'Hoogmisse en naer 't Lof te gaen en in 't gestoelte te zitten; met hunderen Hoed af-te-doen voor den Pastor en de Kerk-meesters en een oortjen in de Schaelen te leggen, - z'en zyn daerom dikwils geen beter Kristenen als andere die met haeste naer de laeste Misse loopen, z'en maeken daerom wel geen meerder Conscientie van iemand te bedriegen en de Boeren Eekels veur Notten-muskaden te verkoopen, maer ze toogen ten minsten danze hunder niet en schaemen in de Kerke gezien te worden. - Aenzien doet gedenken; - en alzoo moet nên jongen Ambagtsman hem gedraegen, om het vertrouwen en de kalandissie van zyn gezette Prochiaenen te winnen, bezonderlyk nên Bakker, nên Wasse-Kissemaeker, en alle Stielen die de Kerke kunnen dienen, want ten es niet genoeg van kerkelyk te zyn, gemoet laeten zien daget zyt, en het licht op den kandelaer zetten.

8 Germinal Jaer 4.

Maendag 28 Maerte 1796.