De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 24]

De merktenaant.

Gysken.

Ik kan da wel lyën danze die spelen verbien, daer en heêt daer niemand geen schae by; en aesse naer de Comedie niet kunnen gaen, ze zillen misschien meer naer 't Lof gaen. Maer 'k en kan niet peyzen waerom danze nuy de Mortdagen verbien aes 't Dekedi es, en waerom danze de Boeren naer de mort willen doen komen aes 't Heyligdag es, gelyk gepasseerden Vrydag op onze lieve Vrouwe Lichtmisse? Haê da niet een schoon schandael geweest van de morten vol volk te zien? - Maer de Boeren hên de wyste geweest, ze zyn thuys gebleven, en d'ouw Kleerkoopers ook, die zoên liever dry weken hunder huys sluyten, aes op nên Heyligdag hunder kraemen te laeten zetten, want al zyn 't maer ouw Kleerkoopers, nog hênze religie.

Bitterman.

De reden waerom men de Merktdagen op den Décadi verbied, en toelaet op de Heyligdagen, is, om dat den Décadi eenen publieken rustdag is, en

[p. 25]

dat de Republieke buyten haere Feesten geene Heyligdagen erkend.

Gysken.

Jae maer, daerentusschen, die by de Mortdagen leven moeten, bekennen het in hunderen buyk, en g'hed gy goed zeggen 't es rustdag, daer geen eten in de schrapraey es, daer en es zeker niet veel goeste van rusten en esser; want nên eyëlen buyk en slaept niet wel. Zied nên keer wat'en verlies dat da es veur de stad, z'hên my gezeyd dat'er wel zes of zeven Mortdagen op 'en jaer zyn, die op nên Dekedi komen.

Bitterman.

Dat is waer. En al is't dat voor dien dag den Merktdag op 's anderendags verschoven word, men heeft reeds gezien dat het altyd een geschonden merkt is, om dieswille dat'er op den Zaterdag nog andere Merkten by de Stad zyn, die vervolgens den keus der kooplieden verdeelen. 'T is te hoopen dat'er zal in voorzien worden, want moest het zoo blyven, de stad zoud'er ten minsten een vyfde van haere inwendige negotie by verliezen. Rekent maer zes Decaden binnen het jaer, en twee of dry Heyligdagen die ook op eenen Vrydag konnen vallen, zulks maekt al haest thien van de een- of twee-en-vyftig Merktdagen die wy op een jaer hebben.

Gysken.

Zeker wel, 't es een halve rewine veur de Winkeliers, en z'haênt al beter alles gelaeten gelyk of het was.

[p. 26]

Bitterman.

Zulks is ook niet wel mogelyk. Het republikeyns regimen waer onder wy leven wilt absolut eene andere tydrekening invoeren, dus moet alles natuerlyk eene nieuwe gedaente nemen.

Gysken.

Hoe zoenze dat dan aen boord gaen leggen?

Bitterman.

My dunkt dat'er eene heele nieuwe verdeeling der Merktdagen, door de Authoriteyt wie het behoord, moest gemaekt worden, geschikt op den nieuwen Almanak, (aengezien men den ouden niet meer volgen kan) ik zoude by voorbeeld in Gend twee Merkten willen, zoo genomen, den eersten en zesden dag van ider Decade, en de andere plaetzen van het Departement op andere dagen, volgens de utiliteyt van de Commertie het zoude vereysschen.

Deugdelyk Herte.

Maer dan zoud gy weer in het eerste ongemak vallen, gy zoud door de Zondaegen die 'er tusschen loopen, verliezen dat gy nu door de Decaden verliest.

Bitterman.

Daer in zoude zoo veel mogelyk konnen voorzien worden, Men zoude de verscheyde Merktdaegen zoodaenig moeten schikken dat 'er noyt geen twee te naergelegen plaetsen op den zelven dag Merkt hebben, en dat 'er alle gemak zoude zyn voor de Kooplieden om de zelve de eene naer de andere

[p. 27]

aftegaen, en eyndeling in het centrum van het Departement te eyndigen. Door dezen middel zouden zy onmogelyk eene Merkt konnen overslaen, zonder de keten van hunnen gewoonen omloop te breken en zig zelven sterk te beschaedigen.

Wat aengaet van de Merktdaegen te verzuymen om dat zy op Zondaegen vallen; dit vooroordeel zoude haest geweert zyn, want men moet buyten onze Stad niet gaen, om te zien dat den Zondag van ouds by ons eenen Merktdag is: wy hebben immers op den Kauter, Honde-merkt, Konyn-merkt, Duyve-merkt, Blom-en-zaed-merkt, waerom en zoude het dan ook geen Graen en Lynwaet-merkt mogen zyn; waerom als 'er een Merkt van fantasien is, 'en zoud 'er ook geen Merkt van de eerste noodzaekelykheid mogen zyn. Waer is den Wenkelier die 's Zondags de kalanten die zig aenbieden buyten den winkel sluyt? wat grooter kwaed zoude hy dan doen met in zynen toog op de Merkt te zitten, als in zyn huys. Nog meer, de Byloke die by ons een Foire in profyte der geestelyke was, verbeelde ons 's Zondag en 's Heyligdaegs een volle Merkt, en noyt heb ik imand daer over weten verergert zyn.

Gy ziet dan wel dat alles afhangt van een goed en gelykvormig systema; en dat hoe meer de Wetten wiens uytwerking onvermydelyk zyn zullen generael gemaekt worden, hoe beter 'er het publiek by zal vaeren. Want al de verwerring ontstaet maer door

[p. 28]

het samenvloeyen van de oude en nieuwe gebruyken die geduerig tegen elkanderen stooten, zonder dat men regt weet waer aen zig te houden.

16 Pluviose Jaer 6.

Zondag 4 February 1798.