De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 17]

Den werkmanaant.

In Sint Jacobs. D'herberge.

Gysken, met zyn beste paruyk aen,

Gysken.

Dag Procureur.

Den Procureur.

Wel, hoe komt gy hier gesukkelt.

Gysken.

't Es imand van myn kennisse die my hier in gesleept heeft.

Den Procureur.

Met den dobbelen Zondag, aparent.

Den Metser.

Ja, want ik geloof niet dat vader Gys de Decade zal vieren, 'ten zy als hy op eenen Zondag komt.

Gysken.

Ge zyt gunder g'heel vet mé hunderen décadi; 'kgeloove dader n'en schoonen stuyver by wint.

Den Metser.

M'en doender eventwel geen schaede by.

[p. 18]

Gysken.

Da zyn al nieuwigheden zynt die 'k my niet aen en trekken, 'khek van kins gebeente de Zondagen en Heyligdagen geviert, en ik zalder ik my by houwen.

Den Metser.

Dat is goed voor een man als gy, die van niemand depenteert, maer dat gy een werkman waert ge zoud u moeten schikken naer de reste; ik ben nu sedert eenigen tyd werkman van het Departement, en ik ben by de Wetten verpligt van myne knegten de Decadis te doen vieren, en hun den Zondag te doen werken, of hun weg te zenden, en kan ik het doorhouden, ik rekene dat my zulks jaerlyks een eerlyke winste moet uytbrengen.

Gysken.

Da zoe 'k wel willen weten?

Den Metser.

'K zal u dat gemakkelyk uytcyfferen; daer zyn in een jaer twee-en-vyftig Zondagen, zes onze lieve Vrouwe dagen, nen tweeden Paesdag, nen tweeden Sinxendag, twee Kersdagen, St. Pietersdag, Sinte Lieven, H. Sacramentsdag, Nieuwjaerdag, dry Koningendag, Hemelvaerd, Metzers mestdag, twee Vastenavendagen in de weke, Kermis maendag en dyssendag, en den maendag van 't sluyten, zonder die 'k nog vergete; ergo 52 Zondagen en 20 heylige daer by, dat maekt 72 dagen, dat myn knegten my geen profyt inbrengen; nu daer zyn maer

[p. 19]

36 Decadis, dat maekt d'elft, zoo dat myn knegten 36 dagen op een jaer meer werken; en een schelling dags, die ieder knegt my inbrengt zonder de andere winsten, en veertig knegten in het werk, is my dat geen rente van twee-en-zeventig pond Wisselgeld 's jaers; - Rekent eens indien al de baezen van de Stad dit order volgden, hoe veel zy jaerlyks niet zouden verryken.

Gysken.

'K en zie 'k niet da daer imand te ryker om word, kom het al den eenen kant in het gaet al den anderen kant weer uyt, da geld kan niet gedyen.

Den Metser.

Dat geld gedyd g'heel wel, als g'er maer goed gebruykt mé maekt, 'k weet wel dat den werkman met die winste geenen Rentier kan worden, maer tog, als hy het gaede slaet het helpt altyd; en willenze 't deur de kele jaegen, gelyk'er vele zyn, z'hebben eventwel zes-en-dertig dagen min occasie van hunder zat te zuypen, en hun wyven krygen zes-en-dertig rammelingen min op een jaer, want dat Volk en besteed den Zondag niet anders als om te drinken en te vegten.

Gysken.

G'en zult het tog niet deure breken, Zondag es Zondag, en 't werkvolk es da geweune.

Den Metser.

'T werkvolk was tegenwoordig geweune veur hunder zelve te werken, was'er ievers een krawytjen,

[p. 20]

't wierd uytgesteld tot 's Zondags 's morgens, en moestenze wat hout of steenen gaen koopen 't was 't werk van 's Zondags 's agternoens; al wat hun kan tegensteken is dat zy nu dien dag voor den baes moeten werken, want werken doen zy dog die neerstig en rap zyn; ten waeren maer de luyaerds, of de gene die te bloot waeren om kalanten te winnen, die 's Zondags wandelde. - Ik stond voorleden Zondag aen myn werk en hurktege; dat was een geknor van d'helle, om dat ik gezeyd hadde, dat ik al de gene die'er zouden uytgescheyden hebben, hun briefken moeste geven, en hun werk beletten. Daer was eventwel onder anderen eenen die van den Klubs en van den Cirkel geweest hadde, en die begon uyt te vallen tegen de Zondagen en Heyligdagen.

‘Ik ben zeyd hy, in supositie nên werkman, nên aermen duvel, 'tes nuy Paesschen gepasseert, negentien jaeren da'k op 't ambagt ben, en tegenwoordig win ik nên gulden dags en myn dobbelken da maekt twee-en-twintig stuyvers. Myn vrouwe spint en zoe keunen zeven stuyvers dags winnen da 't heur altyd meugelyk waere van te werken; maer 't oppassen van heur huyshouwen, de ziekten, de kinderbedden, en al dien bugt nemen het beste paert van heuren tyd weg; zoo da 'k rekene daze maer nên plaket daegs en wint, en daer nuy afgerekent de wintermaenden da 'k moe stille liggen, en komt maer op veertien stuyvers da'k den eenen

[p. 21]

dag deur den anderen winnen kan; - daer by het plaket van myn vrouwe, maekt zeventien en alven, dame by-een brengen. - Rekent toens daer nog af de daegen da 't kwaed were es; tachentig Zondagen en Heyligdagen, en ge zult zien dat imand van ons fonctie, geen vyf maenden op een jaer geld mag winnen; - nuy gerekent vyf maenden, tegen zeventien en alven daegs maekt volgens da Meester Klaes van over de Nieuwbrugge het uytgecyffert heeft, honderd-een-en-dertig guldens en vyf stuyvers, en dat es op 't hoogste gerekent ons jaerlyks inkomen.

Laet ons nuy nên keer zien wa dak moet uytgeven. 'K heb acht kinders in 't leven en een op den weg, want 'k hedder twee dood. - 'K ben vyftien jaer getrouwt, zoo da 'k moet rekenen da't my jaerlyks kost van kinderbeddens en vroevrouwen veertien à vyftien guldens, want veur 't doopen moet ook al iets geven, en peter en meter moeten tracteren. - 'K woon in een huyzeken van dertig guldens, en myne dry jongens kosten achtien guldens van schole gaen, tegen tien stuyvers ter maend, ergo, achtien en dertig es acht-en-veertig, - acht-en-veertig en vyftien es dry-en-zestig. - Toens en hedde nog kleeren, nog eten, nog zeepe nog hyt om te wasschen en te kokken, - de dry-en-zestig van honderd-een-en-dertig blyf.... veertig... twintig.... achte.... 'k zegge wel blyft nog acht-en-zestig guldens, daerme en geel jaer mé getiene moeten leven,

[p. 22]

- 't es pas en plaket daegs. - Ten zy dat het ons Heere voorziet, dat'er tusschen in wat te krukken valt, me zoen rneugen ons kele toe binden. - Zeg nuy aesge azoo moet schrabben om uywen buyk te paeyen, zoede uy niet verdommen aesge nên Zondag of nên Heyligdag ziet komen; en dage ten plaisiere van de Munningen en d'Herbergiers die hunderen kost by den Zondag winnen, moet gevouwen s'aerms blyven zitten, terwylent dat zy hunder pinte wyn lossen en hunderen oest op doen, en wynig bekommert zyn of wy t'eten of te gebreken hên. - Hoort zyd hy tegen zyn kameraeden laet ons altyd werken aesme 't hên, want daer komen van 't zelfs wandeldaegen genoeg, - want aesge liefhebber van den Zondag zyt dan haedde moeten knaepe van een gilden of kloosterknegt worden, want veur hunder alleen es den Zondag eenen profytigen en plesierigen dag: - zy gaeven hem gelyk. - 'T es waer zyder eenen van de knaepen, 'k hed' zoo dikwils gevoelt aeser azoo nên Zondag en twee Heyligdaegen agter een kwaemen, dater van den tweeden dag geen zaeyd in 't baksken meer was, dame ons brood moesten plakken, en dak de bezinne van den winkel schoone ging spreken om nên dag en half op myn weke t'hên, want aes ik geen werk en hên, 'k en kan om den blixem niet t'huys blyven, en aes ik toen binst de weke niet mag over werken en da 'k myn volle weke niet kan t'huys brengen, toens kryg ik nên slets of

[p. 23]

nên kloef naer mynen kop en brabbelingen in myn muyle.

Gysken.

Da zyn azoo al praetjens tegen den vaek, want mé al dade zal den Zondag nog altyd Zondag blyven. - 'k ben ê kik nuy zoogenomen proprietaris, wie zalder my 's Zondags doen werken aes ik niet en wille; - willen zy Decadi houwen wel gewert hunder, maer ik verstae kik Zondag t'houwen, en wie kan my da verbien of ze moeten de Religie afschaffen.

Decadi 20 Floreal Jaer 6.

Zondag 9 Mei 1798.