|
| |
Het razen van het jingo-volk en gevolgen
of
Die storie van die rooftocht.
I.
Die Jingo's van ons Kaapse land
Is net moes wind'rig en astrand!
Zul raas en vloek en gaat te keer,
Maar maak daarbij toch niemand zeer,
En scherm, zo 's iedereen kan merk,
Net's Don Quichot, teen windmeuls vlerk,
En praat heel groot en erg brutaal
Bij 'n meerderheid in 'n warme zaal,
Als iets maar naar hul zin nie gaat,
Dan word zul daad'lik desperaat.
Praat dat die schuim vlieg uit hul mond
En zwaai hul arme woest in 't rond.
Hou dan o'er d' allerkleinste ding
Een vrees'lik groot vergadering,
| |
| |
Waarop hul ‘Rule Brittannia’ zing,
En net als gekke rond gaan spring.
In die ou Goede Hoop zijn zaal
Is al wat gekheid uitgehaal.
Was net een vliegie vol met stroop
O'er Anderson zijn neus geloop,
Of bijt een vlooi maar net Meneer
Hul afgod Rhodes een beetjie zeer,
Al was dit nie een vlooi gewees,
Maar 'n jeuking van die Whiskey gees;
Of zeg, een vleermuis fladder rond
Te dicht bij ou Seur Sprigg zijn mond,
Of 'n volunteer, half hoenderkop,
Het in die trein hem gaan verstop,
Zoals hij zei, ‘Net voor die pret’,
Maar toch in teenspraak met die wet,
En om, op Vrijburg te perbeer
Zijn stem te gee aan 'n League's meneer,
Maar Basie Sauer het gauw en net
Die maatjie op zijn plaas gezet,
En hem gezeg, ‘Kijk hier, meneer!
Zo iets zal ik nie permitteer,
Jij het geen reg van hier te gaan
Om daar te stem, het jij verstaan?’
Zo'n stoutheid het die jingo-dom
Van pure kwaadheid laat verstom,
Of zeg maar liever, op laat zwel
Dat zul wou barste uit hul vel;
Ook toen Heer Schreiner trouw zijn plig
Voor 't oog der wereld had verrig,
Om volgens kontrakt, toe te laat
In d' handel met die Vrijestaat,
Een paar geweertjies voor Oom Piet,
Net om springbokke mee te schiet,
Vervoer te word per spoor of trein,
Naar d' ou man ginds op Bloemfontein,
Het zul o'er al die nietigheid
Een boel van leugens rond gespreid,
Tot brandstof om door heel ons land
Die oorlogsvlam te doen ontbrand,
| |
| |
Als elkeen was zo gek gewees
En vol van zulk een oorlogsgees
Als zulle was, dan onbevrees
Zeg ik, ‘Dit was hier klaar met Kees’.
Gelukkig maar, dat hul geraas
Net is, als ertjies in een blaas,
Gevuld met wind, dit doet geen kwaad,
Hoe hard zul ook mag schree en praat,
Zul mis daarbij die beste goed
En dit is, dapperheid en moed.
Ons ziet dit nou moes al te zeer,
Daar in Johannesburg alweer,
Alwaar zul Jan en alleman
Het opgeruid zo veel hul kan.
Voor maande en voor maande lang
Is zul daar druk ook aan die gang
In nieuwsblad en vergadering
Wordt altijd maar die lied gezing:
Transvaal is slecht en gans verrot,
Zul word verdruk, en gaat kapot,
Zul moet betale dat zul zweet,
Die boer die het die voordeel beet.
Zul word bestole en vermoord,
Wijl niemand naar hul klachte hoort;
Zul het geen stem in enig raad,
Geen een wist hoe die landskas staat.
Oom Paul heers daar als autokraat,
En hoor nie of hul klaag of praat;
Zul graaf die goud zo hard hul kan,
Maar d' ou trek daar die voordeel van;
Hij zit maar in zijn huis gerus,
En slurp zijn koffie op met lus,
Leef lekker van hul zweet en bloed,
Zul krijg die zuur en hij die zoet.
Maar langer kan dit zo nie gaan,
Zul gaat een and're weg in slaan,
En zal hem dwing, met heel zijn tuig
Van boere, om voor hul te buig.
Zul hou nou 'n groot vergadering,
Waarop zul ‘Rule Brittannia’ zing.
| |
| |
Met groot geklag o'er ieder ding,
Alwaar Oom Paul zijn schoen hul wring.
Zul schrijf dit in een brief of boek
En gaat nou hulp in Eng'land zoek.
Bij ou Ma, die zo machtig is,
En met een enkel woord gewis
Oom Paul met heel zijn boer gespuis
Zo bang zal make als een muis.
Maar bij hul zelf, maak zul ook plan
En stel een raad van Jingo's an,
Die neem besluite, zó brutaal!
Als was zul meesters van Transvaal,
En lees die boers daar, heel astrand,
Die wette in hul eige land.
Intussen gaat die jingo-troep
In Eng'land daar, ook hard aan 't roep.
En maak die zake nou zo kwaai,
Dat dit op oorlog uit kan draai.
Die boer, als meester in zijn land,
Wordt op zijn beurt nou ook astrand,
En zeg, jul moet jul mond nou hou,
Want anders zal dit jul berouw,
Een vuurtjie kan heel gauw ontbrand.
Als jul zo sleg het in ons land,
Vertrek dan maar, en laat ons staan,
Ons zal nie huil als jul wil gaan,
Want dit is zeker, dat dan weer
Die vrede hier zal wederkeer,
En twist met tweedracht weg zal vlug,
Met al jul jingo's op hul rug;
Doch, als jul liever hier wil blij,
Zet dan jul haat en twist op zij.
Maak geen lawaai, maar hou jul stil,
En graaf die goud zoveel jul wil,
Ons zal jul daarin nie belet,
Als jul maar buig voor onze wet.
Dit is onz' wel gemeende raad,
Wil jul dit nie, dan kom daar kwaad;
Hoe groot? weet slechts onz' Lieve Heer!
En zal die tijd ons ook moet leer.
| |
| |
| |
II.
Maar in plaats nou van te luister
Naar die raad, hul hier gegee,
Stort zul hul, net als die zwijne,
Van die afgrond in die zee.
Net als bij die Gadarene,
Waar die Satan het verzoek
In die diere te mag vare,
Zo's beschreve in die boek.
Evenzo, als met die diere,
Was dit hier ook die geval,
Als jul zien zal, wie mijn versie
Grote pochers, harde schreeuwers,
Zijn niet altijd dapp're lien,
Daarvan het ons weer een voorbeeld
Waar een tal van oproermakers
Deur hul vriendjies ondersteun,
Daar die aarde het laat dreun
Van hul zuchte en hul klage
O'er wat zul het deurgestaan,
En nog daag'liks, zonder ophou,
Van die boers moet ondergaan.
Dat hul zou tot wanhoop drijve,
Want geen Brit zal ooit verdraag,
Om hem deur die domme kinkels
Tot een slaaf te laat verlaag.
Nee! zul zou Oom Paul gaan wijze
Of hem anders dood gaan knippe,
Zo's een mens die vlooie doet.
| |
| |
Zo 't hul met hull' oproer preke
Dageliks daar voort blijf gaan,
Tot die meeste van die burgers
Klaar al was om op te staan.
Ingesmokkeld maande lang,
Werd die hele troep gewapend,
Om Oom Paul nou te gaan vang.
Twintig duizend van die snuiters
Kon jij daag'liks zien marcheer,
Met pistole in die gordels
En op schouder die geweer.
Veel het zelfs nie eens gewete
Hoe hul die geweer moest hou
Om te schiete op die vijand,
Zonder om zichzelf te knou.
En, voor hij dit af ging vure,
Keek nog soms zo'n domme stroop
Boven in, of wel die kogel
Zat van onder in die loop.
Maar hij zou toch boere schiete,
Licht ook zelfs Oom Paul, zó boos,
En dit zou voor 'n arme Rooinek
Altijd zijn tot grote troos.
Opgeblaze, net als paddas,
Schree die boel, die heeldag deur,
Teen Oom Paul en al zijn Dutchmen,
Dat hul keelvel halfpad scheur.
Maar, trots al hul bluf en wapens
En hul aantal, was hul bang
Dat Oom Paul soms van zijn dienders
Uit zou stuur, om hul te vang.
| |
| |
Daarom schreef hul gauw een briefie,
‘Jameson, kom help ver ons,
Eer die kogels van zijn boere
Ons hier om die ore gons.
Al onz' vrouwe en onz' kinders
Staat hier bloot, dit moet jij weet,
Om deur al die ruwe venters
Huid en haar word opgevreet.’
Jameson, van pure kwaadheid,
Werd tot aan zijn ore rood,
En zwoer aan Oom Paul, die wreedaard,
Met die laatste boer, de dood.
Daad'lik ook met al zijn dapp'ren
Het hij zomaar pad gevat,
Om die grote boel te helpe,
Daar verenigd, zou hul same
Om Oom Paul met al zijn Dutchmen
Uit hul huis en hof te ja.
Want hul dacht, hij weet van niks af,
En zit dood op zijn gemak
Bij zijn koffiekan te dutte,
Met zijn pijpie vol tabak.
Maar zul wist nie, dat Oom Paultjie,
Als hij slaap, één oog maar knip,
En dat niks wat mag gebeure,
Aan die ander' oog ontglip.
Nee! zul wist nie, dat die ou daar
Op die schildpad al zit loer,
Om die kop hem af te knijpe,
Net zo's hij hem zou verroer.
| |
| |
Maar wie het dit ooit kon denke!
Wie vooruit ook all's kan weet?
Moog'lik ook, bij al hul bluffe
Het hul dit zo glad vergeet.
Vol van onrust, maar toch hopend,
Wach zul steeds nog onversaag,
Dat hul held gewis zou kome
En bij tijds nog op zou daag.
Was niet Jim de knecht van Rhodes,
In wiens brein zijn geest ook stak,
En zijn trouwe plaatsvervanger,
Die ook nooit zijn woord verbrak!
Die bekend met al de plannen,
- In zijns meesters geest gerijp, -
Goed verstond hoe hij het katje
Zelfs in 't donker het best kon knijp.
Jim die kwam, als held der helden,
Met zijn macht, en trok de grenzen
O'er dicht bij Witwaters-rand.
Voorwaarts trok hij met zijn dapp're
Schaar, gewapend met geweer,
Met kanon en mittraleuse,
En nog and're moordtuig meer.
Zonder enig kwaad vermoeden,
Langs het goed gebaande pad,
Naderd' hij, in overmoede,
Straks toch zal het grote leger
Dat daar in haar muren huist,
Hem wel te gemoet kom trekken,
Met de wapens in de vuist.
| |
| |
Zo te zamen dan verenigd,
Trekken z' onder luid ‘Hoerah!’
Zonder vrees of hindernissen,
‘Kijk goed uit, mijn brave dapp'ren,
Of gij ginds niet in 't verschiet
't Grote leger onzer broed'ren
Met hun vaandels nad'ren ziet!’
Maar, o wee! die dapp're broertjies
Staken niet hul koppen uit,
Want zij waren, laat mij 't zeggen,
Al te bang voor eigen huid.
‘Neen, geen schim rijst aan de kimmen,
Minder nog een legerschaar,
Slechts een vlucht van zwarte raven
Vliegen dwarlend door elkaar!’
‘Dan gewis zijn reeds de boeren,
Met hun roeren, zo gezwind,
In de stad alreeds aan 't vechten,
En vermoorden vrouw en kind.
Voorwaarts dan, mijn dapp're mannen!
Gaan w' onz' broed'ren bijstand bien,
En laat geen van Paul's boeren
Morgen weer het zonlicht zien!’
Zo riep Jim, die held der helden,
Hoofdman van die troep nou uit,
En verkocht de huid des beers al,
Eer de beer nog was zijn buit.
Maar...... wat knalt daar van de heuv'len?
En wat is dat voor 'n gefluit?
't Zijn, o held! der boeren kogels,
Die hier uw triomftocht stuit.
| |
| |
't Zijn Oom Paul's wakk're boeren,
Die gij dacht in slaap geraakt,
Maar die nu op hunne beurt weer
U hier wakker zijn kom maak.
Schrik o'erviel die dapp're bende,
Die verbijsterd bleven staan,
En niet wisten welke weg nu
Tot hun redding in te slaan.
Waar z' ook wenden mog' of keren,
Voorwaarts, achter, van rondom
Bleven maar de kogels fluiten
Van 't verachte boerendom.
Vast gekeerd van alle kanten,
Zonder uitweg, zonder hoop,
Bleef hun niets dan tans hun leven
Op het duurste te verkoop.
‘Vuur weerom!’ riep nou hun veldheer,
‘Dan op 't zelfde pad terug.
Moog'lik zal 't ons nog gelukke,
Uit die val hier te ontvlug.’
Deur hun wanhoop aangedreven,
Brak de strijd nu woedend los,
Wijl de strijders zich verscholen
Achter klip en sloot en bos.
Maar, trots 't mitralleuse geknetter,
Als 't zijn kogels spreidt in 't rond,
Net 's een hagelbui zijn stene
Over veld of dorre grond.
Trots 't geweervuur en gebulder
Van het steeds gevreesd kanon,
Die zijn dodenzang deed horen,
Van het woest gevecht begon,
| |
| |
Zong der boeren kogel-regen
- Schoon niet naar een wijz' of toon, -
Onverpoosd en zonder ophou
Droevig het gezang der doon.
Maar al spoedig zag Heer Jim zich
Met zijn bende overheerd,
En het trotse Britse vaandel,
Tot zijn leed, in 't stof verneêrd.
‘Laat de witte vlag gauw hijsen,
Dat die schiete op mag hou,
En steek al jul hande op maar,
Voor jul dood is,’ sprak hij nou.
Maar, waar nou een vlag te krijge,
Of een doek van witte kleur?
Nergens, zelfs geen witte hemd nie,
Kon men bij die boel bespeur.
Wel droeg zul ook witte hemde,
Maar deur al die stof en klei
Het dit gloo, te meer van achter,
Nou een bruine kleur gekrij.
En die zwarte doodskopvaandel,
Wat hul ook het mee gebrach,
Moes daar op Pretoria wapp'ren,
Om Oom Paul daar uit te lach.
Maar terwijl hul in die nood daar
Nie kon kome tot besluit,
Waar die witte vlag te vinde,
Roep een jong soldaatjie uit:
‘Kijk! daar ginder is een pondok,
Lig vind ons een kaffer daar,
Ons kan leen voor dit gevaar.’
| |
| |
Daarheen snelde een hele klomp nou,
Maar ach! d' ou-meid die daar woon,
Had geen bed- noch tafellaken,
Evenmin zo vuil als schoon.
‘Ach, ou Memme, wees genadig,
Geef ons maar jou onder-rok,
Om dit, slechts ver 'n ogenblikkie
Rond te zwaaie aan een stok.’
‘Zies, klein basies!...... moet ik hier dan
Zonder klere nu gaan staan?
Nee, ik zal dit nooit nie doen nie,
Want mijn ouman zal mij slaan!’
Maar zul ruk dit, zonder dralen,
Van haar lijf, hoe zij ook praat,
Zo dat d' ou ziel in een wippie
Halfpad nakend voor hul staat.
En terwijl zij huil en vloekend
Nog voor hul in 't rond daar dans,
Waai alreeds haar onder-rokkie
Aan die stok als enigst kans.
Daad'lik was die kogel-regen
Van die boere nou gestop,
Want held Jim met zijn soldate
Stak hul hande almaal op.
In een wip was zul gevange,
Zonder ‘boe’ of ‘bah’ te zeg,
En van d' eerste tot die laatste
Op een wagen, stil en zwijgend,
Zaten zij nu droevig zamen,
Net als muizen in een val.
| |
| |
Doch, waar waren nu de mannen,
Die deur leugens en gejok,
En beloften, wreed verbroken,
Hen had in die val gelokt?
En waar toefde het grote leger,
Arm' Oom Paul daar van zijn pijpie
En zijn koffie weg zou haal?
Waar? ja waar? Ach! waarom 't vragen,
't Antwoord vindt g' in elke boek
Van ons leven, ‘dat bij pochers
Men geen dapperheid moet zoek.’
Zo ook hier, want al die schreeuwers,
Roerden niet, maar bleven angstig
Zitten daar, op hun gemak.
Wijl hul vriend daar werd verslagen,
Met zijn dapp'ren, voor hul neus,
En geen een zich trouw wou tonen
Aan belofte, woord noch leus.
Zul het Jameson gebruik net,
Zal ons zegge? ...... voor die grap,
Om ver hul die warm kastanjes
Uit Oom Paul zijn vuur te krap.
| |
III.
En weggebracht was naar die kas
Of tronk daar in Pretoria,
Toen riep geen een meer, ‘Gloria!’
Of zong er ‘Rule Brittannia’,
En schreeuwde minder nog ‘Hoerah!’
Maar ieder, zonder boe of bah,
Liep zuchtend die hem voor ging na,
| |
| |
Met bleke wang en erg in nood,
Want elk was bang nu voor zijn dood.
Maar, wat deed nou die heldestoet
Van al die schreeuwers, zo vol moed,
Die groot en klein had opgemaak
Te strijden voor die heil'ge zaak,
Om Paul daar in zijn huis te vang,
En aan die hoogste galg te hang,
En die Regering van Transvaal
Met vlag en al, omver te haal?
Gewis neem hul hul plaats nou in,
Om saam te sterf of te overwin,
En voor hul zaak, zo goed als reg,
Tot op die laatste man te veg.
O nee! toen zul die nieuws vernam,
Wat Jameson daar overkwam,
Toen hij zo dicht bij Doornkop
In zijn triomftocht werd gestop,
En dat Oom Paul zijn dienders vas
Reeds naar hul stad aan 't komen was,
Om elk die oproer had verwek,
Daar beet te pakke in die nek,
En veel van hul nog op te hang.
Ah nee! toen werd zul toch te bang,
Pak een, twee, drie hul bieze op,
En trek die kouse o'er die kop,
Verlaat hul haastig nou Transvaal,
Alsof die duivel hul zou haal,
En trach, op elke wijs vermom,
Gauw met die trein nou weg te kom.
Die een trok vrouwe klere aan,
Om daarmee op die vlug te gaan,
En kwam, zoals ik het gehoor,
Met hoepelrok er veilig door.
Een ander weer, uit vrees voor straf,
Die schoor zijn mooie baard glad af,
Zich nog bij tijds ook weg gepak.
Een derde weer, als Predikant
Verkleed, ontkwam ook aan die brand.
| |
| |
Een vierde ook vertrok per trein,
Verkleed gelijk een harlekijn.
Een ander verfde zich als Moor,
En ging toen voor een kaffer door.
Zo het veel van die helde, kloek,
Hul heil daar in die vlug gezoek.
Maar toch werd vele nog gepak,
En in Pretoria's tronk geplak,
Waar zul nou saam met Jameson
Hul zonde overpeinsen kon,
En zien waartoe heerszuchtigheid
En gouddorst hier die mens verleid.
Die ene hartstocht doet al kwaad,
Maar al twee saam! ach moe nie praat!
Dit's beste maar daar van te zwijg,
Wijl dit jou hoendervel laat krijg.
Ik wil dus nie gaan oordeel vel
Te hard, noch minder jul vertel
Dat elk, die jingo heet, is sleg,
Dit waar' misschien te veel gezeg,
Maar, als ik alles na wil gaan,
Van wat zul hier al het gedaan,
Dan kom ik toch tot dit besluit,
Dat al hul handelwijs beduidt:
Lawaai te maak en elk te kul,
Hul lijf te berg en zak te vul,
En is dit vol, dan daad'lik weer
Zo gauw hul kan, terug te keer
Naar Engeland, en ons voor zot
Daar uit te maak en te bespot,
En d' Afrikaner is net gek,
Die voor hul nog partij gaat trek.
Hij moet van zijn verstand beroofd,
Of ver van reg zijn in zijn hoofd.
Want als hij krom gaat neem voor reg,
Dan staat dit met zijn kop wis sleg,
Of is dit zeker en gewis,
Dat hij een Mammondienaar is,
En same met die jingo-hoop
Zijn arme ziel voor goud verkoop,
| |
| |
En is hij eerst zo zeer ontaard,
Dan is zo'n vent geen cent meer waard,
En elk het dan net groot gelijk,
Als hij hem nie meer aan wil kijk.
|
|
Auteursrecht onbekend