|
| |
| |
| |
[Broer Amijn...]
Broer Amijn heeft seeckere Huyslieden belooft, dat hy haer de Pluyme vanden Enghel Gabriel soude thoonen, in stede
vande welcke Colen vindende, heeft hy haer gheseydt dattet vande ghene waren
daer Sinte Laurens op ghebraden was gheweest. Om te bewijsen wat voor
guyterijen men dick-maels onder den deckmantel der Religie gebruyckt.
CErtalde, als ghy moghelick wel hebt hooren segghen, is een dorp
vant dal van Elsen, onder onse Heerschappye van Florencen gheleghen: Het welcke
hoewel het cleyn is, nochtans tot anderen tijden by Edelmannen ende wel
hebbende luyden bewoondt is gheweest, alwaer een Religieux van Sinte Anthonis,
gheheeten Broer Amijn, veel tijdts ghewoon was te gaen, om de Aelmissen te
vergaederen, die haer de gecken eenmaels Jaers deden, so om dat hy er goede wey
vant, als oock om dat hy gheerne bekeecken was, meer mogelijck om den naem die
hy droech, als om andere grootere devoetie: overmits dat dit gewest den besten
amijn voorts brengt van heel Toscanen. Dese Broer Amijn was van cleynen
persoone, ros van hayre, van een blygeestich aengesicht, ende den besten
trugghelaer vande Wereldt. Ende boven dien (al en had hy gantsch gheene
geleertheydt) was hy so volmaeckten ende veerdighen snapper, dat die hem
niet ghekent en hadde, hem niet alleenlijck voor eenen Reden-rijcker ghehouden,
maer soude geseydt hebben dat hy Cicero selfs, oft wel Quintilianus ware
geweest. Ooc was hy Compeer van 't gantsche Landt, oft vriendt, ofte wel
ghewildt, de welcke volghende sijne ghewoonte, aldaer inde Maent van Augustus
eens onder d'andere ghegaen is. Ende op eenen Sondach smorghens alle de
goede luyden van daer ontrendt ter Misse ghecomen zijnde, inde principaelste
Kercke, heeft hy hem voorts ghesteldt, als hy sach dat het den rechten tijdt
was, ende seyde: Broeders ende Susters uwe ghewoonte is, als ghy wel
weet, van alle Jaren aende armen van Sinte Anthonis, van uwe Haver ende u
Cooren wat te senden, d'een veel, d'ander luttel, een yegelijck nae sijn macht
ende devotie: Op dat de Heylige Sint Anthonis zy een behoeder van uwen Ossen,
Ezels, Verckens ende Schaepen, ende daer-en-boven zijt ghy ghewoon, jae selfs
te betalen aen de gene die in ons broederschap zijn, dat weynichsken
schults datmen alle des Jaers betaeldt. Om welcke dinghen inne te halen, ick
van mijnen Oversten ghesonden ben gheweest, te weten, van mijnen Heere den Abt:
Aldus sult ghy-lieden dan met Godes zegen naer middach als gy de klocken sult
hooren luyden, hier buyten de Kercke comen, alwaer ick u na de oude gewoonte
een predicatie doen sal, ende ghy-lieden sult het Crucefix kussen, ende noch
meer, om dat ick u allegaeder seer devoot tot mijn Heer S. Anthonis bekenne,
sal ic u uyt een sonderlinghe gratie eene over-heylige Reliquie vertoonen, die
ick selver wel eertijdts uyt het heylighe Landt van over Zee ghebrocht hebbe, te
weten, eene vande pluymen vanden Enghel Gabriel, die in des Magets Maria camer
bleef, als hy haer de bootschap in Nazareth quam doen. Ende dit gheseyt
hebbende, zweech hy stil, en is gekeert om de Misse uyt te hooren. Nu alsoo hy
allen dese seer fraeye dinghen verhaelde, waerender onder veel andere
| |
| |
die inde Kercke waeren, twee goede gesellen gheslepen ende loos,
d'een ghenoemt Jan de Bragoniere, ende d'ander Blasius Hissin: Welcke
nae datse onder hun met broer Amijns relique gelacchen hadden (al wast soo
datse sijn seer goede vrienden, ende van sijn geselschap waren) voorgenomen
hebben tusschen hun beyden een parte over dese pluyme te spelen, ende vernomen
hebbende dat Broer Amyn dien morghen op het Slot met eenighe sijner Vrienden te
gaste soude gaen, soo haest als hy gheseten was, zijnse nederwaerts op straete
ghecomen, ende zijn ter plaetsen ghegaen daer broer Amijn t'huys was, met
meyninghe dat Blasius den Jonghen des monnicx Knape soude besich houden, ende
dat Jan dees pluyme ende broer Amijns pronselinghen soude soecken, om te sien
hoe die ghesteldt was, ende hem die te karabynen, om daernae te hooren wat hy
tottet volck segghen soude, desen Jonghen, die de sommighe Guicchio Balena
hieten, ende andere Guicchio Imbratte, ende eenighe noch Guicchio
Verkenna, was soo quaden Boefken een dattet niet geloovelijck is dat Jeronimus
Bosch oyt onder sijn drollen een dier-ghelijcken ghemaeckt heeft: vanden
welcken Broer Amijn dicwils ghewoon was cluchten te vertellen,
ende tot sijne medegesellen te segghen: mijn Jongen heeft negen dinghen
in hem, sulcken, dat Salomon, Aristoteles, ofte Seneca, eener der selver
alleene ghehadt hadden, sy souden de macht gehadt hebben om allen haer
deucht, verstandt, en heylicheyt t'schanden te maken: Denckt dan wat voor een
Man dat dit zijn moet, naedemael dat hyer neghen heeft, ende dat in hem niet
een droppel deuchts verstants, noch heylicheydt is. Ende alsmen somtijdts aen
Broer Amijn vraechde wat dit voor neghen dinghen waeren, hy diese in Veerskens
ghesteldt hadde, antwoorde: Ick salt u seggen.
Hy is traech, voddich, ende leughenachtich,
Luy, quaet-sprekende, ende bedriechachtich,
Sonder sorge, sonder verstant, heel deuchnietachtich.
Sonder dat hy noch boven t'ghene dat icker u van segghe, noch
sommige boevestucken over hem heeft die beter ghezweghen zijn, ende daermen
sijnen thalven meest om lachen moet, is dat hy over al een wijf, ende een huys
ter hueren wil nemen: ende om dieswille dat hy den baerdt groot, zwert,
ende wel glimmende van vet heeft, laet hy hem selven duncken dat hy so
schoonen present een is, dat hy denckt dat al d'andere Vrouwen die hem sien, op
hem versotten: Ende die hem liet begaen, hy soude den riem wel laeten
vallen om nae de selve te loopen: T'is wel waer dat hy my in velen wel ter hant
comt, want niemandt en wil oyt aen my soo secreet het sy, spreecken, dat hyer
sijn deel niet van hooren en wil, ende so het gheschiet dat my yemandt yet
vraecht, soo heeft hy soo grooten vreese dat ick niet en sal connen antwoorden,
dat hy stracks d'eerste antwoorden sal, jae of neen, nae dat hem sulcks duncken
sal te hooren. Nu broer Amyn desen dapperen knape thuys ghelaeten hebbende,
heeft hy hem bevolen dat hy wel toesien soude, dat niemant sijn dinghen en
roerde, jae selfs aen sijn Maelen, want sijn rijckdommen waeren daer inne, dan
Guicchio Imbratte die liever inde keucken was als de Nachtegaelkens op de
groene tacxkens, ende selver als hy wist datter eenige dienstmaecht was,
hebbende inde keucken eene vette dicke drommele van een cortgat, van een quaet
fatsoen van een | |
| |
meyt gezien, die twee borsten hadde als
twee groote goey schootelen, met een aenzicht om kinders mede te vervaeren, al
zweetende vol smeers ende heel berooct, is beneeden inde keucken ghecomen (niet
min oft meer als eenen Kickendief op een karongie valt) broer Amijns camer open
latende, ende alle dingen ten besten. Ende al wast so dat het inde maendt van
Augustus was, (dat het seer heet is) nochtans stelden hy hem by het vyer te
zitten, ende begon een praetken mette voorseyt deerne te maecken, die
Nutte geheeten was, ende haer te seggen dat hy van wegen een volmacht een
Edelman was, ende Croonen hadde by duysenden, sonder de ghene die hy noch aen
andere betaelen moeste die noch wel so veel waren, ende dat hy soo veel dinghen
wiste te doen ende te segghen dattet te wonder was, ende sonder eens op sijn
keuvel cappe te dencken, op dewelcke soo veel vets lach, datmer eenen
mageren hutspot wel mede ter eeren soude ghebrocht hebben: ende op een
sijn heel doorbroken ende verlapt Casacxken ontrendt den hals ende onder
d'oxelen soo met zweet besoedelt, met meer placken van verscheyden coleuren,
als oock de zijde Lakenen van Tartarien oft Indien waeren, ende op sijn schoenen
heel gebroken, ende sijn koussens verscheurdt, heeft hy haer gheseydt: (even
ofte hy Bisschop van Turnhout geweest ware) dat hy haer heel nieu cleeden wilde
ende van 'sdienens slavernije trecken, ende van by anderen te moeten woonen:
Insgelijcx (sonder veel erffnissen te hebben) dat hy haer wilde in een hope
brengen van een beter geluc, met veele andere dinghen die hy haer seyde,
dewelcke al wast soo dat hyse seer ernstelijcken uytspooch, nochtans in eenen
roock verkeerende (als meest al sijn aenslagen deden) int leste tot niet
gheraeckt zijn: De twee gasten ziende dat Gucchio Verkenna ontrent Nutte bezich
was, waeren sy daer mede wel te pas: want heur moeyte was op de helft ghedaen,
ende gheenen aenstoot vindende, als sy in broer Amijns Camer ghecomen waeren,
overmidts datse open stondt, het eerste dat hun al soeckende in handen gevallen
is, was den aessac daer de pluyme in was, den welcken gheopendt hebbende,
hebben sy een cleyn cofferken in een groot taffeta gewonden ghevonden: Int
welcke (als sy dat gheopent hadden) sy een pluyme uyt eens Papegaeyen steerdt
vonden, die sy achteden deselve te moeten wesen die hy de Boeren van Certalde
belooft hadde te thoonen: ende hy conde seeckers in dien tijden sulcx hun
lichtelijck wijs maecken: Want noch en waren tot binen Toscanen dan
seer weynich de Egyptische oncuysheden niet gecomen, als sy wel naederhandt in
grooten overvloet ghedaen hebben, tot bederf van heel Italien: ende hoewel die
doen van sommigen een weynich bekent waeren, soo ist nochtans so dat de
inwoonders van dat geweste bycans niet daer van en wisten. Ja de rechte
eenvuldigheydt der ouderen daer noch wesende, en hadden sy niet alleenlijck
daer geen Papegaeyen ghezien, maer het meestendeel der inwoonderen en
hadder niet eens af hooren spreken: doen nu de twee jonghe gasten vernoecht
waren vande pluyme ghevonden te hebben, hebben zy deselve ghenomen: ende om het
Coffer niet leech te laeten, sy ziende Colen in een vande hoecken vande Camer,
hebben zijt daer mede ghevuldt: daer nae dat weder toeghesloten ende
toeghemaeckt hebbende, als sy dat bevonden hadden zijnse met de pluyme de
blijdtste vande wereldt daer van ghegaen, sonder van yemanden gesien te hebben
gheweest, | |
| |
ende begonden te verlangen wat broer Amijn toch segghen
soude, als hy inde stede vande pluyme Colen vinden soude. De slechthoofden van
mannen ende Vrouwen die inde Kercke waren hoorende datse de pluyme vanden Engel
Gabriel moesten zien, naer dat de Misse uyt was, zijnse t'huyswaerdts gekeert,
ende den eenen buer sulcx den anderen geseyt hebbende, ende de eene Kommere de
andere, zijn stracx naer datse gegeten hadden, so veel mannen ende soo veel
vrouwen nae het Casteel toe gheloopen, datse daer nauwelijckx al inne
gheraecken conden, met groote devotie verlangende om dees pluyme te sien. Doen
nu Broer Amijn wel gegeten, ende sijnen Wijn wat uytghedroomt hadde, is hy een
weynichsken naer middach opghestaen, wetende de groote menichte der Boeren die
daer gecomen waren om de pluyme te zien, heeft hy aen Gucchio Imbratte
laten weten, dat hy daer boven comen soude mette clocxkens, ende dat hy den
aessack mede brengen soude, dewelcke na dat hy hem niet sonder groot verdriedt
vande keucken ende de meydt Nutte ontslagen hadde, derwaerts mette
gheeyschte dinghen ghegaen is, alwaer hy gecomen wesende, om dat hem te veel
ghedroncken waters den buyck hadde doen zwillen, is hy door broer Amijns bevel
op de kerckdeure ghegaen, daer hy gheweldich de clocken heeft beginnen te
luyen, ende als al het volc vergadert was, heeft broer Amijn (sonder dat hy
gewaer geworden was datmen zijn dingen geroert hadde) sijn Predicatie
begonnen, ende seyde duysentderley dinghen tot sijnen voor nemen dienstelijck,
ende alst quam totte pluyme vanden Engel Gabriel te willen laten zien, eerst
met grooter devotien sijn biechte gesproken hebbende, heeft hy twee tortsen
doen aensteecken, ende het Taffeta heel soetelijcken ontwindende (de Cappe vant
hooft gestreken hebbende) trock hy het Cofferken uyt ende dede dat open, naer
dat hy eerst eenige woorden ghesproken hadde, ter eeren vanden Engel Gabriel
ende sijn Reliquie: ende 't selve vol kolen vindende, en had hy gheen
achterdencken dat sijnen knape alsulckx ghedaen hadde, want hy en hadde soo
veel gheests niet om dat te doen, oock en vloecten hyen niet dat hy sijn
dinghen soo qualijcken bewaert hadde, dattet andere niet ghedaen en hadden:
maer ezelde al heymelijcken sy selven van dat hy hem sijn dingen te bewaren
hadde gegeven, hem kennende voor eenen luyen, hertneckigen, onachtsamen
trawant sonder verstandt, ende sonder eenichzins van verwe te veranderen, heeft
hy de handen mettet aengezicht nae den hemel opgeheven, ende gheseydt soo luyde
dat hy van allegader gehoort wert. O Godt tot allen tijden moet u macht
gepresen zijn, ende daer nae het Cofferken weder toeghemaeckt hebbende,
is hy nae het volck toe gekeert, ende sprac: Broeders ende
Susters ghy moet weten, dat ick doen ick noch heel jonck was, door een van
mijnen Oversten gesonden ben geweest na het gheweste tot daer de Sonne opgaet,
ende my wert last ghegeven met uytgedructen bevele, dat ick soo lange soecken
soude dat ick het Privilegie vanden Protelleyne soude vinden, het welcke hoewel
datse niet veel en costeden van zeghelen nochtans anderen meer weert zijn als
ons: Door welcken middel van Venegien scheydende, ende door het Dorp der
Griecken treckende, ende daer nae door de Koninckrijcken van Gaule ende
Baldacken rijdende, ben ick in Paven ghecomen, van waer ick niet sonder grooten
dorste na eenighen tijt in Sardinen gheraeckt ben: maer wederom | |
| |
gaen ick u toch by snipperinge alle de Lantschappen verhalen die ick
doorwandelt hebbe, ick qaum noch nae dat ick Sint Joris arm ghepasseert was in
Truffie ende Souffie, dat seer volckrijcke Landen zijn, met vele
inwoonderen, ende van daer quam ick int Lant der leughenen, daer ick
veel broeders van onse Orden, ende menichte van andere vant, die
altsamen den arbeydt ende het ongemack om Gods wille gingen mijdende,
hun weynich met eens anders verdriet ende ongemack quellende, ten ware datse
saghen dattet hun baten mochte, geen ander ghelt in die Ghewesten uytghevende
als billighen munte, sonder slach maer stoot wel, ende daer nae ben ick
int Lant van Abnissen geraeckt, daer de mannen ende de vrouwen op
stelten het gheberchte opclimmen, de verckens met haer eygen darmen
becleedende, ende een weynich over gene zijde vant ick een volcxken dat
den Wijn in sacken, ende het broot in flesschen droech: Int scheyden van daer
quam ick aen Bacchus geberchte, daer de Wateren alt'samen opwaerts loopen, ende
in corten tijden drongh ick soo stijf voorts, dat ick my selven in Pestenakens
Indien vant: Daer ick by het kleedt dat ick draghe, de Serpents hebbe sien
vlieghen, een ongheloovelijck dinghen die't niet ghesien en hadde, dan hier van
S. sal my Mayo del Sayo een groot Coop-man niet laten lieghen, die ick in't
selve Landt vondt Noten kraeckende, ende de schelpen by der ellen uytmetende,
nochtans heb ick gheensins vinden connende dat ick ginck soecken, om datmen
voorts te Water tot daer toe moeste trecken. Int weder-keeren int heylighe Lant
ghecomen, daer inden Somer elck Jaer het versch ghebacken broot vier duyten
ghelt, ende het warme gheeft men om niet wech. Ende daer vont ick den
eer-weerdighen Pater Heer, veracht my niet, soo't u belieft, eerweerdich
Patriarck van Hierusalem, de welcke ter eeren van 't habijt van Sint Anthonis,
dat ick altijdts ghedraghen hebbe, wilde dat ick alle de Heylighe Reliquien
soude sien die hy te bewaren hadde. Vande welcke daer soo vele waren, dat
icker, soo ick u de selve alt'samen verhalen wilde, niet ten eynde van gheraken
soude op vele mijlen naby: dan om u niet troosteloos te laten, sal icker u
sommighe segghen. Hy liet my int eerst eenen vingher vanden Heylighen Gheest
sien, alsoo heel ende wel te passe als hy oyt was, mettet snotgat vanden
Serafijn, die Sinte Franciscus verschenen is, ende een vande Naghelen vanden
Cherubijn, ende een der Ribben van Verbum caro steeckt u hooft ter vensteren
uyt, ende vande Cleederen van't Heylighe Catholijcke Gheloove, ende eenige
stralen vande Sterre die den drye Coninghen verschenen is, ende een droppel
vant zweedt van Sinte Michiel, doen hy den Duyvel bevochten heeft: Ende het
kinnebacken van Lazarus doodt, met menichte van anderen. Ende om dieswille dat
ick hem Copije gaff vant Sinte Brigitten clachten int Duytsch, ende sommighe
Capittelen vanden Almanack vant naeste Jaer, die hy langen tijdt ghesocht
hadde, heeft hy my wat van sijn Heylighe Reliquien in dier stede tot
recompensie mede ghedeylt: Ende hy gaff my een vande Tanden van het Heylighe
Cruys, ende in een cleyn Flesken wat van het geclanck der Clocken van Salomons
Tempel, met de pluyme vanden Heylighen Enghel Gabriel, van de welcke ick u
alreede gheseydt hebbe, mette eene vande Plattijnen van | |
| |
Sinte
Geeraerdts quaet backhuys, de welcke ick, ende ten is oock niet langh gheleden,
binnen Florencien aen Geeraerdt Botse wat gheschoncken hebbe, dieder om sijns
wijfs wille groote devotie inne heeft, oock gaff hy my noch eenighe van de
Colen, op de welcke de ghelucksalighe Martelaer Sinte Laurens ghebraden is
geweest: welcke dinghen ick altesamen heel devotelijcken herwaerdts over met my
ghebrocht hebbe. Tis waer dat mijnen Oversten noyt heeft willen lijden, dat ick
die verthoonen soude, totter tijt toe dat hy Certificatie ghecreghen hadde
oftet de selve waeren ofte niet: Maer nu dat hyer door seeckere mirakelen diese
ghedaen hebben, ende door brieven die hy vanden Patriarck ontfanghen heeft, wel
af verseeckert is gheweest, heeft hy my verloff ghegheven de selve te thoonen,
ende die niemant anders betrouwende, draech ickse altoos by my. Tis waer
nochtans dat ick de pluyme van den Enghel Gabriel, op dat sy niet en bederve,
in een cleyn doosken draghe: Ende de colen op de welcke Sinte Laurens ghebraden
is gheweest in een andere, die t'selve soo gelijck is, dattet my menichwerven
gebeurt van het eene voor het andere te nemen, ghelijck my als nu
teghenwoordelijcken gheschiet is: Om dat ick, meynende het doosken te hebben
daer de pluyme in is, t'gene ghebrocht hebbe daer de Colen in zijn, dat my niet
en dunckt door misverstandt ghebeurt te zijne: Maer ben seker dat het Gods
wille is gheweest: ende dat hy my selver dat doosken mette Coolen inde handen
gestoten heeft: my nu inden sinne comende dat Sinte Laurens dach op twee daghen
na by ons is, ende aldus willende onse Heere dat u thoonende door my de Coolen
op de welcke Sinte Laurens ghebraden is gheweest, de goede devotie die ghy tot
hem hebben moet, in uwe herte ontfonckt, heeft hy my niet de pluyme die ick
brenghen moeste, maer de ghezegende Colen doen vatten, die door de vochticheydt
van dit heylighe Lichaem, ghelescht zijn gheweest, daerom dan mijn salighe
Kinderkens, doet u Bonnetten af, ende comt hier naerder devotelijcken om dit te
sien: Dan ick wil wel dat ghy't weet, dat de ghene wie het zy die met deser
Kolen cruys-wijs gheteeckent is, seecker mach leven dat Jaer dat hem gheenen
brandt raecken en sal, dat hyen niet ghevoele, ende nae dat hy aldus ghesproken
hadde, heeft hy eenen Loffsanck van Sinte Laurens singhende, de doose open
gedaen, ende de colen laten sien, de welcke nae datse het sotte gespuys wat
tijdts eerweerdichlicken ende met grooter verwonderinghe aenghesien hadde,
altsamen met grooten ghedranghe naer Broer Amyn toegeloopen zijn, beter
Offerhanden ghevende als sy te vooren ghewoon waren: Hem elck een biddende dat
hy heur teeckenen wilde. Weshalven broer Amyn van dese colen in sijn handen
ghenomen hebbende, begonnen heeft op haer lijnwate witte doecken,
ende op haer halsdoecken, mutsen, ende kasackxkens de grootste cruycen
te maken, die't hem moghelijck was, versekerende dat sy soo vele alsse afnamen
mette cruycen te maken, soo vele daer na inde doose weder om toenamen,
soo hy menichreysen versocht hadde, ende op dese maniere al de Boeren van
Certalde gecruyst hebbende, niet sonder sijn groot profijt, heeft hy met sijn
rasch besinnen sijnen spot ghedreven, mette ghene die ghemeynt hadden haren
spot met hem te houden, hem sijn pluyme ontnomen hebbend, de welc-
| |
| |
ke in sijn predicatie gheweest, ende de nieuwe uytvlucht ghehoort
hebbende, die hy gevonden hadde, ende met wat woorden hy die gheseydt hadde,
hadden so gelacchen datse de kaeckx-beenderen meynden te laten vallen. Ende
nae dat het Volck ghescheyden was, zijn de voorschreven, Bragonniere ende
Plessin, by broer Amyn gegaen aen den welcken sy met de grootste chiere vande
wereldt ontdeckt hebben, het ghene sy ghedaen hadden, ende hebben hem sijn
pluyme weder ghegheven, die hem het naestcomende Jaer niet min weerdt is
gheweest, als hem dien dach de Colen weerdich gheweest waren.
|
|
Auteursrechtvrij