Spaanschen Brabander

[p. 263]

Het vierde bedrijf,

Eerste uytkomen

byateris een uytdraaghster

 

Men moet wat doen om de kost so langh as men leeft,

 

Ick sie wel heb ick niet, dat men oock niemandt en gheeft.¹⁴⁷⁹

1480

Doe ick jongh en weeldich was had ick Vryers met hoopen,¹⁴⁸⁰

 

Doe docht ick niet iens om spelden en garen te kóópen,¹⁴⁸¹

 

Ick had de lieve tijdt van al mijn vrienden raat,¹⁴⁸²

 

Daarom so gatet mijn ghelijck het myn nou gaat,

 

Mijn goetje is verslempt, myn kliertjes zijn versleten,¹⁴⁸⁴

1485

Ick waar al langh vergaen had ick gheen raet gheweten,¹⁴⁸⁵

 

Wat heb ick in mijn jeught oock menich man ghehadt

 

Ja wel so veel, so veul als yemandt inde Stadt.¹⁴⁸⁷

 

Ick mien mochtense melcander met de handt anraacken,¹⁴⁸⁸

 

Sy souwen wel een hier deur, jy moeter deur tot Haarlem toe maken.¹⁴⁸⁹

1490

Wat duncktje heb ick dan mijn poosje oock niet wel te roer e staan?¹⁴⁹⁰

 

En noch so gheef ick het Trijn dubbeld in of heur Moer te raan.¹⁴⁹¹

 

Wat seyde Pieter de wasscher saliger, in sijn jonghe daghen:

1479 niet: niets; dat men: dat me.

1480 Doe: toen; weeldich: mooi, aantrekkelijk.

1481 niet iens: helemaal niet; om spelden en garen te koopen: om (bijv.) als naaister in mijn onderhoud te voorzien (mijn vrijers zorgden toen wel voor me)aant..

1482 Ick had de lieve tijdt van: ik stoorde me niet aan; al mijn vrienden raat: de raadgevingen van al mijn bloedverwanten.

1484 verslempt: verbrast.

1485 waar: was, zou zijn; vergaen: omgekomen.

1487 yemandt: wie dan ook (vgl. vs. 2149).

1488 mien: meen, denk; mochtense: konden ze.

1489 een hier deur enz.: een rij van hier tot Haarlem; hier deur enz.: een kinderspelletje, zo iets als ‘Kruip door, sluip door’.

1490 mijn poosje te roer e staan: mijn tijd goed besteed, flink meegedaan (obsceen bedoeld).

1491 dubbeld in: bijnaam van Trijnaant.; gheef ick het ... te raan: ben ik (hun) de baas.

[p. 264]

 

Byateris, Byateris, jy keunt, gy weet van de ouwe slaghen.¹⁴⁹³

 

Ick heb wel wat wils e hadt, maar 'tis nou alle daen,¹⁴⁹⁴

1495

Ick heb wel e docht sal dit van sijn leven wel vergaen.¹⁴⁹⁵

 

Toch nou ick oudt ben achtense mijn als bakelaar,¹⁴⁹⁶

 

Maer 'tschaat niet, een bedurven Koopman dat is een goet Makelaar,¹⁴⁹⁷

 

En een ouwt Waghenaar hoort garen 'tclappen vande swiep,¹⁴⁹⁸

 

Och 'tmach men so wel heughen dat ick by onse Govert sliep;¹⁴⁹⁹

1500

Noch, wat was dat een soet man, wat het hy myn wel e gheven,¹⁵⁰⁰

 

Wat heb ick oock wel mallicheyt met die mensch bedreven:

 

Maar dat is nou over: doch nou ick niet mier en kan,¹⁵⁰²

 

Nou brengh icker een deel quickse jonghe dieren an,¹⁵⁰³

 

Ick weet hoe een Vrouw te moe is, ja ick veurseker,¹⁵⁰⁴

1505

Kreech ick nou lestent niet een moye rock met een beker¹⁵⁰⁵

 

Van Jannetje met ien oor, hier de huys-vrouw van Flip,¹⁵⁰⁶

 

Om dat icker so abel by Goyer hulp int schip;¹⁵⁰⁷

 

En ofse schoon met hem op een koy inde combuys was,¹⁵⁰⁸

 

Sy sey al evewel dattet daar moyer dan in heur eygen huys was.¹⁵⁰⁹

1510

^* Kreech ick niet en spick spelder nieuwe huyck van Capiteyn Tijs,¹⁵¹⁰

 

Dat ick hem t'onsent liet slapen hier by onser aller Lijs?¹⁵¹¹

 

Want haar Jan en doeter niet toe, 'tis maar een dwinghert,¹⁵¹²

 

Elewytingh hoe is Nelletje klaas op jonghe Jan verslinghert,¹⁵¹³

1493 jy keunt: jij kunt het; gy weet van de ouwe slaghen: jij kent de knepen van het vak, weet er alles van (vgl. vs. 2120).

1494 wel wat wils: heel veel plezier; alle daen: helemaal afgelopen.

1495 vergaen: voorbijgaan, ophouden.

1496 bakelaar: (de zeer bittere) laurierbes; achten ... als bakelaar: minachten.

1497 bedurven: failliet (vgl. vs. 2063); een bedurven Koopman enz.: spreekwoordaant..

1498 Waghenaar: voerman; een ouwt Waghenaar enz.: spreekwoordaant..

1499 'tmach men so wel heughen: ik kan me zo goed herinneren.

1500 Noch, wat was dat: wat was dat toch.

1502 over: voorbij; mier: meer.

1503 brengh icker ... an: help ik er aan; er slaat op mallicheyt (vs. 1501); een deel: een (groot) aantal, heel wat; quickse: levenslustige (vgl. vs. 95); dieren: meisjes.

1504 te moe: te moede.

1505 nou lestent: nog maar kort geleden.

1506 hier: je weet wel.

1507 abel: handig; hulp: hielp.

1508 ofse schoon: ofschoon ze; een koy: een bed (op een schip); combuys: scheepskeuken.

1509 al evewel: ondanks alles.

* [E4r^o]

1510 en: een; spick spelder: spiksplinter; huyck: vrouwemantel met kap (vgl. vs. 408).

1511 Dat: omdat; t'onsent: bij mij thuis; onser aller Lijs: de ons allen bekende Lijs (vgl. vs. 1137).

1512 en doeter niet toe: kan er niets van (obsceen bedoeld); dwinghert: een droge, een impotenteaant..

1513 Elewytingh: bastaardvloek, ook eleweke (nl. Gods heilige weke, de week vóór Pasen).

[p. 265]

 

Sy loopt een hielen dach het huys schier vande stee,¹⁵¹⁴

1515

Het schijnt wel datse hem garen een vrientschop dee:¹⁵¹⁵

 

Hadse hem niet bemint sy sou hem niet na lóópen,¹⁵¹⁶

 

Sy gaf haar halve goedt mocht sy de Jonghman kóópen.

 

Wat isser alle daagh tot onsent een gherit,¹⁵¹⁸

 

Ick weet dat nou myn huys al we'er vol Meysjes sit:

1520

Want ick ben een besteetster kijnt, wat dat beduydt,¹⁵²⁰

 

En die ick niet verhuur die maack ick stracx de Bruydt.¹⁵²¹

 

Waarom sou ick aars Vryers en Wenaars anhouwen?¹⁵²²

 

O 'tis sulcken volckjen! sy willen wel hylicken, maar niet trouwen.¹⁵²³

 

As de ghetrouwde mannen yewers een nieuwt hairtje sien,¹⁵²⁴

1525

Sy durven my veur elcken gangetje niet minder as en Nobel bien.¹⁵²⁵

 

O 'tis een hiet goedt, och se houwen so veul vande nieuwicheytjes,¹⁵²⁶

 

Ic heb daar nou een meysje, o bloet! sy ken heur ambacht freytjes,¹⁵²⁷

 

Isser yemant belust op wat versnapelinghs onder den hóóp,¹⁵²⁸

 

Die komt en reys an, sy gerijft elck na sijn gelt, en hiel goet koop.¹⁵²⁹

1530

Ick heb hier wat goets, daar souw ick garen wat gelts op halen,¹⁵³⁰

 

Dit Vrouwtjen is so benaut sy moeter huur betalen:¹⁵³¹

 

Maar hadse ghedaan ghelijck als ick haar riet,¹⁵³²

 

So gingh nou haar goetje na de Lommert niet.

 

Neen kijnt, men moet somtijdts al wat doen om beters wille,

1514 het huys: het huis van jonghe Jan nl.; vande stee: van zijn plaats; dus: ze doet de hele dag niet anders dan langs zijn huis lopen.

1515 een vrientschop dee: een genoegen zou doen (in erotische zin).

1516 Hadse hem niet bemint: als ze hem niet beminde, niet lief had.

1518 een gherit: een aanloop, drukte (vgl. vs. 1176).

1520 besteetster: verhuurster van dienstbodenaant.; wat dat beduydt: moet je weten.

1521 stracx: spoedig; maack ick de Bruydt: help ik aan een man.

1522 aars: anders; Wenaars: weduwnaars; anhouwen: relaties blijven onderhouden met.

1523 hylicken: paren; trouwen: wettelijk huwen.

1524 yewers: ergens; nieuwt: nieuw; hairtje: snolletje.

1525 elcken gangetje: elke keer dat ze erheen gaan; Nobel: muntstuk ter waarde van 50 stuivers.

1526 een hiet goedt: een (in sexueel opzicht) vurig volkje (vgl. vs. 23, 1896).

1527 freytjes: fraaitjes, voortreffelijk.

1528 yemant ... onder den hoop: iemand uit dit gezelschap; B. richt zich hiermee tot het publiek; wat versnapelinghs: een versnapering, iets lekkers.

1529 gerijft: gerieft; na: naar.

1530 wat goets: een paar dingen (misschien kledingstukken); daar souw ick enz.: daar zou ik graag wat geld voor krijgen, nl. bij de bank van lening; B. is blijkbaar ook ‘inbrengster’ (vgl. vs. 591).

1531 Dit Vrouwtjen: nl. het vrouwtje voor wie ze naar de lommerd gaat; benaut: in moeilijkheden.

1532 riet: heb aangeraden (nl. om het met een rijke man aan te leggen).

[p. 266]

1535

Al sient de mans, och Heer, sy zijn blijt toe en swyghen stille.¹⁵³⁵

 

Dat ickje segghen souw wat de luy nou uyt nóót wel doen,¹⁵³⁶

 

Ick soutje niet kennen uytstameren in een hiele achternoen.¹⁵³⁷

 

Nu moet ick een ringh lossen die hier is bekommert,¹⁵³⁸

 

En dan wil ick dit goedt gaan brenghen inde Lommert.

robbeknol

1540

Is dat verschricken? jaet, dan wy zijn dat al deur,¹⁵⁴⁰

 

Maar ick krijch in een maant niet weer mijn eyghen kleur,

 

En mijn Heer lachter om, dat gheeft men vry wat wonder,¹⁵⁴²

 

En mijn docht dat de lucht vol vuyr was en vol donder.

 

Daar heb ick nou een reys uyt e weest an de hal,¹⁵⁴⁴

1545

Wat liep ick daar lymen en dinghen, van stal tot stal,¹⁵⁴⁵

 

Wat is alle dinghen duur, ja wel het is te byster,¹⁵⁴⁶

 

Ick kon by niemandt beter raken als by de bruyne vryster,¹⁵⁴⁷

 

Dat is een meyt assen kruyt, al is sy somtijts wat onbeleeft,¹⁵⁴⁸

 

^*Sy sal niemant qualijck toespreken die haar goe woorden geeft,¹⁵⁴⁹

1550

Sy het mijn daer soo veel saucijsjes en speck e woghen,¹⁵⁵⁰

 

Asse wy in acht daghen (meen ick) op eten moghen.¹⁵⁵¹

 

Wel hoe nou? sie ick recht, so sie ick mijn Joncker in de deur.¹⁵⁵²

1535 sient: zien het; mans: echtgenoten; blijt toe: erg in hun schikaant..

1536 Dat: als.

1537 uytstameren: van begin tot eind vertellen; achternoen: middag.

1538 lossen: inlossen; bekommert: beleend.

1540 Is dat enz.: vgl. vs. 1444 vlg.; Inl. blz. 31; bij dit vs. begint het tweede toneel van het vierde bedrijf; jaet: ja (dat is) het; dan: maar; wy zijn dat al deur: we hebben het weer gehad.

1542 dat gheeft men enz.: dat verwondert me zeer.

1544 de hal: de vleeshal in de Nes of Kleine Vleeshalaant..

1545 lymen en dinghen: steeds opnieuw af te dingen; lymen: zeuren, zaniken; stal: kraam.

1546 alle dinghen: alles (dinghen is enkelvoud); te byster: heel erg.

1547 raken: terechtkomen, klaar komen; bruyne: zwarte, donkere (vgl. vs. 113).

1548 een meyt assen kruyt: een flinke, pittige meid; onbeleeft: onbeschoft.

* E 4 v^o

1549 qualijck toespreken: uitschelden.

1550 e woghen: afgewogen.

1551 Asse: alsaant.; acht daghen: een week; moghen: kunnen.

1552 recht: goed, juist.

[p. 267]

Jerolimo. Robbeknol.

jerolimo

 

Bonsiours welkoom bien venu monseur monseur¹⁵⁵³

 

Wat hede Lackerdings? ba jemy, wats dit een kiecken?¹⁵⁵⁴

1555

Of ist hamele vlees? jasus hoe soet dase riecken,¹⁵⁵⁵

 

Maar mijn booterkulleken wat hede hier van als,¹⁵⁵⁶

 

Inder waarheyt Robknol het is wel malsem en mals,¹⁵⁵⁷

 

Ghebenedijt zy ons Heer die ons helpt uyt de trubelacy.¹⁵⁵⁸

 

Gaat haalt een Minnebroer, dat hy ons spreeck de gracy,¹⁵⁵⁹

1560

Met een benedijst van de moeyer de heylighe Karck.¹⁵⁶⁰

 

Wel wa fackseert my de Lacker gade so rouw te warck,¹⁵⁶¹

 

Gay gróóthóót, ghy souwt eerst ou Pater-noster lesen.¹⁵⁶²

robbeknol

 

Wat haast heb ick, daar teghen mocht 't eten al op wesen,¹⁵⁶³

 

Een kort ghebedt me Joncker, maackt een langhe maaltijt.¹⁵⁶⁴

1565

Ay siet wat een hóópe goet dat hy in zijn lichaam smijt,¹⁵⁶⁵

 

Alsoo mijn vaar, mien jy dat hagjen noch op te klaren?¹⁵⁶⁶

 

Soo selje, dat beloof ickje, op mijn schoenen niet trararen,¹⁵⁶⁷

 

O lyden! is dat smullen, hy eet so hongerich en soo graagh,¹⁵⁶⁸

1553 Bonsiours: hier begint het derde toneel van het vierde bedrijf.

1554 Wat hede Lackerdings: wat heb je voor lekkers; ba jemy: bastaardvloek, bij Jezus en Maria (vgl. vs. 1848). Voor de vzn. 1554-56 zie Inl. blz. 69 v.

1555 hamele vlees: schapevlees.

1556 booterkulleken: vleinaamaant..

1557 malsem: mals; malsem en mals: door en door mals.

1558 trubelacy: tribulatie, tegenspoed.

1559 Minnebroer: minderbroeder, franciscaan; de gracy: het dankgebed (lat. gratia).

1560 benedijst: tafelgebed, zegenspreuk vóór de maaltijd, beginnende met: Benedicete; moeyer: moeder (vgl. vs. 1986).

1561 wa fackseert my: wat ergert me, kwelt me (fr. vexer, vgl. vs. 1868); de Lacker: die kwajongen; gade: ga je; rouw: ruw, lomp.

1562 gróóthóót: lompe vlegel; souwt: behoorde; lesen: bidden.

1563 Wat haast heb ik: waarom zou ik dat doen, ik denk er niet aanaant.; daar teghen: tegen die tijd, voor ik klaar was met mijn gebed.

1564 Een kort ghebedt enz.: bekend gezegdeaant..

1565 Ay siet: dit gedeelte tot vs. 1576 terzijde.

1566 hagjen: stuk vlees; noch op te klaren: ook nog te verorberen (lett. op te ruimen).

1567 op mijn schoenen niet trararen: op m.s. niet je behoefte doen; dit niet doen ten koste van mij; dus: ik zal er wel voor zorgen, dat ik ook wat krijg.

1568 lyden: bastaardvloek, bij het lijden van Christus; graagh: gretig.

[p. 268]

 

Trots al de Schuyte-voerders, en de Waagh-draghers van de Waagh.¹⁵⁶⁹

1570

Schijt Koorendragers, en Bierdragers, dees eet assen dijcker,¹⁵⁷⁰

 

Schijt Harmen vijftien pont, schijt Nobben, hy is soo hart assen spijcker,¹⁵⁷¹

 

Dat issen meugheveul, dat issen vraat, s'en buyck en voelt gheen gront.¹⁵⁷²

 

Siet daar, niet een oogenblick is zijn hangt van zijn mont,

 

Hoe drooch wringt hyter deur, dat hyt noch iens vervarsten.¹⁵⁷⁴

1575

Ganswongden Baas eetje darmen niet te barsten,¹⁵⁷⁵

 

Deynckje niet Joncker de buyck-lapper die is doodt,¹⁵⁷⁶

 

Besettet moytjes met een stuyvers taruwen broot,¹⁵⁷⁷

 

Wat veur wijn of bier, ghelieft mijn Heer te drincken.

jerolimo

 

Gay sult mey bot-muyl met den blooten hoyen schincken.¹⁵⁷⁹

robbeknol

1580

Trouwen vrient ghy hebter lustich wat inghepackt.¹⁵⁸⁰

jerolimo

 

Haelt my een Hollander die my de vingers wa lackt.¹⁵⁸¹

 

Moor secht oprechte biecht, hede niet onder-weghen ghedroncken?¹⁵⁸²

1569 Trots: even goed, even graag; Schuytevoerders: schippersaant..

1570 Schijt: minachtende uitroep; dijcker: dijkwerker.

1571 vijftien pont: bijnaam van Harmenaant.; Nobben: drukfout voor Robben (?)aant.; hy is soo hart assen spijcker: hij geeft geen krimpaant..

1572 meugheveul: iemand die veel op kan, veelvraat.

1574 drooch: zonder erbij te drinken; noch: toch; vervarsten: verfriste; dat hy enz.: hij moest er toch eens wat bij drinken.

1575 Ganswongden: bastaardvloek, bij Gods (Christus') wonden.

1576 Deynckje niet enz.: denk je er niet aan, vergeet je dat je darmen niet meer gerepareerd kunnen wordenaant..

1577 Besettet enz.: zet er nog een tarwebrood bovenop, eet dat nog toe (dat is goed voor de stoelgang); een stuyvers ... broot: een brood van een stuiver.

1579 bot-muyl: lomperd; hoyen: hoofd, datief sing. (vgl. vs. 10; daar is het meervoud)aant..

1580 Trouwen: waarlijk.

1581 Haelt my enz.: zie Inl. blz. 69; wa lackt: wat schoonlikt.

1582 oprechte biecht: oprecht (op)gebiecht; onderweghen: onderweg, nl. van de markt naar huis.

[p. 269]

robbeknol

 

De toegift Heerschop die worde my voor mijn halen geschoncken.¹⁵⁸³

jerolimo

 

Nou schinckt mey de weyn! ghy bottekroes hoe zyde soo traagh?¹⁵⁸⁴

robbeknol

1585

Dat hebje wel Baas, van kleyn bier krijghtmen Luysen in de maagh,¹⁵⁸⁵

 

Een goe toogh en liechter niet om, neense trouwen.¹⁵⁸⁶

jerolimo

 

Nu loot ick de goyen haer Ambrosia en Necter houwen,¹⁵⁸⁷

 

^*En nu trots ick de Koningh, ja de Keyser met zijn Hof,¹⁵⁸⁸

 

Met ons banquet Robbert.

robbeknol

 

Ghy hebter jou diel wel of.¹⁵⁸⁹

jerolimo

1590

'Tsa moeschaatje geeft may maijn gulde tande stoocker.¹⁵⁹⁰

robbeknol

 

Ick selder jou stracx een langhen, hola! waer is mijn koocker?¹⁵⁹¹

Hy krijght een versleten Schrobber.

1583 De toegift: die fooi; worde: werd.

1584 bottekroes: botterik.

1585 Dat hebje wel: daar heb je gelijk in (nl. dat je wijn neemt); kleyn bier: schraal bier.

1586 toogh: teug; en liechter niet om: is niet te versmaden (vgl. vs. 252); neense trouwen: nee (dat doet ze) waarlijk niet.

1587 loot: laat; goyen: goden; haer: hun; Ambrosia: godenspijs; Necter: nectar, godendrank.

* F 1 r^o

1588 trots: trotseer.

1589 Ghy hebt enz.: je hebt je deel er goed van gehad (en voor mij weinig overgelaten).

1590 moeschaatje: jongen, bediende (sp. muchacho).

1591 stracx: onmiddellijk; langhen: geven; Schrobber: harde brede bezem, gemaakt van bosjes heide, bevestigd in een houten houder met gaten; hij trekt er een heidetwijgje uit.

[p. 270]

 

Och! daar heb ick hem, daar heb ick hem. Daar isser een mijn Heer,

 

Als die versleten is, so heb icker noch wel duysent meer,

 

En tot een tande-droogertje so eet die moye Wafel.¹⁵⁹⁴

jerolimo

1595

Robbeken, dewijlt niet quolijck schickt over Tafel¹⁵⁹⁵

 

Datmen de spaijs te mets met wa wijn lardeert,¹⁵⁹⁶

 

So isset oock heel gracieus datmen over dis discoureert,¹⁵⁹⁷

 

En na dien ick mijn meugh wel heb gedroncken en gegeten,¹⁵⁹⁸

 

So ist Monseur dat ick u int proviste laat weten,¹⁵⁹⁹

1600

Dat ick van Paysacye ben geboren, in het Lant¹⁶⁰⁰

 

Te Hoboken doormen de voontjens hoolt in Brabrant,¹⁶⁰¹

 

Ick moe van ed'len bloyen zijn, en van groote lingnagie,¹⁶⁰²

 

Want ick ghevoel het afe an meyn generose couragie,¹⁶⁰³

 

En principalijck an de graviteyt van mijn hert in een stick,¹⁶⁰⁴

1605

Vermits niemant so seer belust is om Koning te zijn als kick,¹⁶⁰⁵

 

Al woor meyn vaerken moor een schomele Pastabacker,¹⁶⁰⁶

 

Meyn moeyerken daa was wel aartich en wacker,¹⁶⁰⁷

 

Sy brocht de vlayen en de marsepeynen by de Singjoors,¹⁶⁰⁸

1594 tot een tande-droogertje enz.: ?aant.

1595 dewijlt: evenals het; niet quolijck schikt: goed past; over Tafel: tijdens de maaltijd.

1596 te mets: nu en dan (vgl. vs. 108); lardeert: afwisselt.

1597 gracieus: welgemanierd; discoureert: converseert (vgl. vs. 639).

1598 na dien: naardien, omdat; meugh: bekomst.

1599 int proviste: zo maar meteen, om met de deur in huis te vallen (fr. à l'improviste).

1600 van Paysacye: wat de landstreek betreft (fr. paysage).

1601 Hoboken: plaats dichtbij Antwerpen (ten Z.W. daarvan), in het begin der 17e eeuw een bedevaartsplaatsaant.; voontjes: de bedevaartgangers droegen tijdens de processies stokken met papieren vaantjes; Brabrant: zie Inhoudt, r. 8.

1602 moe: moet; bloyen: bloede; lingnagie: afkomst (fr. lignage).

1603 afe: inderdaad (fr. au fait)aant.; generose couragie: edel gemoed (fr. généreux, courage)aant..

1604 principalijck: vooral; graviteyt: waardigheid, verhevenheid (vgl. vs. 954); in een stick: in één opzicht (stick: lett. stuk).

1605 Vermits: omdat.

1606 woor: (ware) was; schomele: schamele, arme; Pastabacker: pasteibakker.

1607 daa: dat; wel aartich en wacker: heel flink en bij de hand.

1608 Singjoors: Spaanse herenaant..

[p. 271]

 

By de Kapiteyns, by de Kornels, en groote Pagadoors,¹⁶⁰⁹

1610

En by de Alferos, vol van superbo stacy,¹⁶¹⁰

 

Voorwoor Robbert de Spangjers is een magnefijcke nacy,

 

Al ghelijcken wy Brabranders ons moeyers 'teenemaal,¹⁶¹²

 

Wy spreken ghemaynelijck perfeckt ons vayers taal,¹⁶¹³

 

En gelooft datte kick om gheen ander suyet hier ben gekomen,¹⁶¹⁴

1615

Als om dat ick een Edelman heb quolaijck afgenomen¹⁶¹⁵

 

Dat hy mijn niet eerst reventelijck heeft ghegroet,¹⁶¹⁶

 

Wanneer mijn simptueuse parsonagie hem quam te moet,¹⁶¹⁷

 

Hy salveerde my wel, maar met te langhen kneeteringh.¹⁶¹⁸

robbeknol

 

Met oorlof mijn Heer, Jerolimo onder verbeteringh,¹⁶¹⁹

1620

Al groeten hy u wat traagjes de man die had ghelijck,¹⁶²⁰

 

Want soo ghy selver seght hy was Edel en Rijck,

 

Daarom so quaamt u toe hem alder eerst te eeren.¹⁶²²

jerolimo

 

Ba 't Jan ick sal hem niet eerst kongratuleeren,¹⁶²³

 

Ick mach hem duysentmool hebben ghehonoreert,¹⁶²⁴

1609 Kornels: kolonels; Pagadoors: betaalmeesters bij het leger (sp. pagadór).

1610 Alferos: vaandrigs (sp. alferez); vol van: een en al; superbo: verheven, edeleaant.; stacy: staatsie.

1612 Brabranders: vgl. vs. 1601; 'teenemaal: geheel en al.

1613 Wy spreken enz.: zie Inl. blz. 59 v.

1614 suyet (fr. sujet): zaak, redenaant..

1615 quolaijck afgenomen: kwalijk genomen.

1616 reventelijck: reverentelijk, met reverentie, eerbiedig (fr. révéremment)aant..

1617 simptueuse: aanzienlijke (fr. somptueux); te moet: tegemoet.

1618 salveerde: salueerde, groette; kneeteringh: aarzeling.

1619 oorlof: verlof (vgl. vs. 636); mijn Heer, Jerolimo: lees zonder komma; onder verbeteringh: met uw welnemen.

1620 groeten: groette.

1622 quaamt u toe: paste het u.

1623 Ba 't Jan: bij St. Jan (vgl. vs. 1384); kongratuleeren: groeten (fr. congratuler)aant..

1624 Ick mach enz.: ik heb hem misschien wel duizendmaal; ghehonoreert: eer bewezen (door eerst te groeten).

[p. 272]

1625

En hy den onbelaafden Esel, en heeften noyt verneert,¹⁶²⁵

 

Dat hy mijn handen hiel, en hebben voorghekomen,¹⁶²⁶

 

Dat ick mijn Bonnet niet heel hadt afghenomen.¹⁶²⁷

 

Wa maynde da mey die afront niet in mijn bloet en spijt?¹⁶²⁸

 

Ick sta op de authoriteyt van meyn singorie altijdt,¹⁶²⁹

1630

^*Hy hoort te gedincken de qualiteyt van meyn exellente komplexcy.¹⁶³⁰

robbeknol

 

Hoe leutert jou de kay?¹⁶³¹

jerolimo

 

Wa raasde?

robbeknol

 

Hoort onder corexcy,

 

Ick sou daar so niet op sien was ick in u stee,¹⁶³²

 

Ick houwt voor een abelheyt datmen voor een ander is ree;¹⁶³³

 

Besonder so soud' ick het doen te willigher en te eerder,

1635

Principalijck voor mijn rijcker, machtiger en meerder.¹⁶³⁵

jerolimo

 

Ghy zijt jonck en onbedacht, en ghy en weet verwis¹⁶³⁶

1625 heeften ... verneert: heeft zich vernederd.

1626 hiel: hield, vastgreep; en hebben voorghekomen: en (daardoor) te hebben voorkomen.

1627 Dat ick enz.: dat ik mijn hoed helemaal afnam (de ontkenning onder invloed van de gedachte aan: ervoor zorgen).

1628 afront: belediging; in mijn bloet: tot in mijn bloed, diep; spijt: krenkt.

1629 de authoriteyt van meyn singorie: mijn waardigheid als edel heer (fr. seigneurie).

* F 1 v^o

1630 komplexcy: persoonlijkheid.

1631 Hoe: wat?!; leutert jou de kay: ben je dol (vgl. vs. 423); een gedeeltelijk terzijde (vgl. vs. 492 vlg.); wa raasde: wat klets je?; onder corexcy: met uw welnemen (vgl. vs. 1619).

1632 daar so niet op sien: dat zo niet bekijken, het niet zo belangrijk vinden; stee: plaats.

1633 houwt voor: beschouw het als; een abelheyt: iets moois, iets goedsaant.; is ree: klaar staat.

1635 Principalijck: vooral (vgl. vs. 1604); mijn rijcker enz.: iemand die rijker enz. is dan ik.

1636 onbedacht: onbezonnen; verwis: gewis.

[p. 273]

 

Niet wat d'Eer, een dingen van d'ander werelt, is.¹⁶³⁷

 

Het is het grootste goedt, dat hier de lien met eeren¹⁶³⁸

 

Voor al d'aartsche schat behooren te begeeren.¹⁶³⁹

1640

Weet dat ick moor een arme schiltknaap bin,¹⁶⁴⁰

 

Maar so kouragieus van moedt, dat ick noch niettemin,¹⁶⁴¹

 

Al waart dat mijn selfs ghemoeten sijn Princelijcke excellency,¹⁶⁴²

 

En deed' hy my so knap als ick hem geen reverency,¹⁶⁴³

 

Ick sou op een ander reys het fijntjes laten deur staan,¹⁶⁴⁴

1645

Of ick sou semers te minsten een ander strootken deur slaan.¹⁶⁴⁵

gierighe geeraart

 

Daar heb iek onse Geert een obligatie vijf of ses gheschreven,¹⁶⁴⁶

 

Dan trouwen, se hetme van elck ien moy oortjen e geven,¹⁶⁴⁷

 

Al isse me wijf, wat leyt daar an? arrebeyt is loon waert,¹⁶⁴⁸

 

Men doet nou niet voor niet, of sy wat rement en baert,¹⁶⁴⁹

1650

Daar geef ick niet om, dat is mijn verval, en dat hou ick suyver,¹⁶⁵⁰

 

Ic en rekent heur niet na; wonse lestent geen reyne halve stuyver¹⁶⁵¹

 

Aan dat sootje vis, dat ic om (laet sien) seven óórtjes thuys-brocht.¹⁶⁵²

1637 een dingen van d'ander werelt: een zaak van uitzonderlijke waarde (vgl. vs. 209)aant..

1638 hier: op aarde; lien met eeren: fatsoenlijke mensen (vgl. vs. 799).

1639 Voor: boven.

1640 Weet enz.: zie Inl., blz. 62.

1641 kouragieus van moedt: fier van gemoed; noch: toch.

1642 Al waart dat: al zou het zijn dat, al zou; selfs: zelf (sijn Pr. exc. zelf; vgl. vs. 537); Princelijcke excellency: zie Inl. blz. 20.

1643 knap: gauw; deed' ... reverency: eer bewees (door te groeten).

1644 reys: keer; fijntjes: netjes; het ... laten deur staan: het erbij laten, dus niet groeten.

1645 semers: zeker; strootken: straatje; deur slaan: inslaan.

1646 Daar heb ick: hier begint het vierde toneel van het vierde bedrijf; obligatie: schuldbekentenis.

1647 Dan trouwen: maar waarlijk; van elck: voor elk; oortjen: geldstuk ter waarde van twee duiten.

1648 wat leyt daar an: wat doet dat ertoe (vgl. vs. 1282).

1649 niet voor niet: niets voor niets; rement: te keer gaat, opspeelt (remént); baart: tiert, schreeuwt (vgl. vs. 110).

1650 Dat: slaat op vs. 1647; verval: (bij)verdienste, loon; dat hou ick suyver: daar sta ik niets van af, dat houd ik voor mezelf.

1651 Ic en rekent heur niet na: ik reken háár inkomsten (ook) niet naaant.; wonse: verdiende ze; lestent: laatst; reyne: volle, hele.

1652 om: voor.

[p. 274]

 

Dat sy an ons buurwijf Aal mouweris om een vyerijser verkocht?¹⁶⁵³

 

Och kynt het winnen is soet (seyse) souwe wy daar so veel vervissen,¹⁶⁵⁴

1655

Dat en was niet geraan (seyse) vaar we meugen dat wel missen,¹⁶⁵⁵

 

Wy sellen de kost wel krijgen (seyse) we hebben boter en bróót,

 

En mit so duwdesemen een pan met hóórense wort'len opmen schóót,¹⁶⁵⁷

 

Mit een blaau moddetje in mijn vuyst, met twie oubacke korsjes,¹⁶⁵⁸

 

En voort spelde sy een slabbetje fraytjes veur bey heur borsjes.¹⁶⁵⁹

1660

Och die reynicheyt die weet wat, och s'is so puntich en klaar,¹⁶⁶⁰

 

Toch sy het dat van niemant vreemts, maar van heur sal'ge vaar,¹⁶⁶¹

 

Die pleech altijt op voordel mosselschelpen op te rapen,¹⁶⁶²

 

Daar hy 'tavont of morgen hum wat schoontjes me sou of schrapen.¹⁶⁶³

 

Slordicheyt is gien heylicheyt, dat sey Lijsje kladdebels,¹⁶⁶⁴

1665

En s'is selfs sucken klonterde-bockje datse ayeren klopt in heur pels,¹⁶⁶⁵

 

En offer neus druypt, en ofse wat quijlbeckt deur 't gebabbel,¹⁶⁶⁶

 

Se doet wel wat mier, alsment seggen mocht, sy werpt snottebellen te grabbel,¹⁶⁶⁷

 

Maar daar houw ick me geck mee; ick bewaarse in een test,¹⁶⁶⁸

 

Wangt wie weetet, ofse noch geen silver en sellen worden op het lest,

1670

As ic het so Alckemisten met de lapes Philosophorum twas reyne winste;¹⁶⁷⁰

1653 mouweris: Mauritsdochter; vyerijser: geldstuk ter waarde van 18 duitenaant..

1654 vervissen: aan vis uitgeven.

1655 geraan: geraden; meugen: kunnen.

1657 mit so: meteen; hóórense: Hoornse.

1658 moddetje: doekje, twie: twee.

1659 voort: meteen (vgl. vs. 490).

1660 puntich: stipt, netjes; klaar: helder, zindelijk.

1661 Toch: maar; sal'ge vaar: vader zaliger.

1662 pleech: plachtaant.; op voordel: bij voorbaat; mosselschelpen: vgl. vs. 955.

1663 Daar ... me: waarmee; 'tavont of morgen: 'savonds of 'smorgens; hum: hem, zich (vgl. vs. 955); of: af.

1664 Slordicheyt enz.: verwaarlozing, onverzorgdheid is nog geen bewijs van een heilig leven; bekende zegswijzeaant.; kladdebels: morsebel (bijnaam).

1665 selfs: zelf; sucken klonterde- bockje: zo'n vuilpoets; ayeren klopt: zich bevuiltaant.; pels: onderrok.

1666 offer: als haar; quijlbeckt: kwijlt.

1667 Se doet: dan doet ze; wel wat mier: iets veel ergers; alsment seggen mocht: met permissie; sy werpt enz.; dit is erger, de ayeren bewaart ze tenminste (in haar pels).

1668 daar houw ick me geck mee: daar zou ik voor bedanken (vgl. vs. 1804); test: pot; se: nl. mijn snottebellen.

1670 Alckemisten: als een alchemist bewerkte; lapes Philosophorum: steen der wijzen.

[p. 275]

 

Altoos van quicksilver, dats ongetwijfelt van het minste.¹⁶⁷¹

 

As ick mijn hayr laat scheeren, ick gaar de locken terstongt,¹⁶⁷²

 

^*Want Mopsus de Ballemaker geeftmen een schelling voort pongt.¹⁶⁷³

 

De luysige Barbiers jonges die vegen dat voor prullen uyt.¹⁶⁷⁴

1675

Maar wat doe ick? ick leeset en soecket in de vulleschuyt,¹⁶⁷⁵

 

En vynt ick daar snipperlinghen van spaans, vet of drooch leer,¹⁶⁷⁶

 

Dat verkoop ick de Schoenlappers op't alderduurste weer.¹⁶⁷⁷

 

Ick sie nieuwers een hoopje, of ick selt kuuryóóst deur soecken,¹⁶⁷⁸

 

Vyndt ick dan ouwe feylen, etterighe, of bloedige doecken,¹⁶⁷⁹

1680

Die wasch ick en blieck ick op de Cingel, op mijn benier,¹⁶⁸⁰

 

En ick ventse an Ysbrangt, die maackter van fijn en grof papier,

 

Wachtje veur mijn: ick weet, en ick wil de kost verdienen,¹⁶⁸²

 

O doen ick dus groot was, doe socht ick karsen en kriecke stienen,¹⁶⁸³

 

Al warense somtijts wat misselijck, dat en was geen nóót,¹⁶⁸⁴

1685

Ick lietet mijn niet ontsuuren, d'Apteecker gafmen een pinning voor 'tlóót,¹⁶⁸⁵

 

Twie kleyntjes maken ien groot, ó ick wetet so te streumelen,¹⁶⁸⁶

 

Ick heb hier een sack daar kan ick mijn oudtyser in dreumelen,¹⁶⁸⁷

 

Wat yet wat is, dat houw ick te raadt, ast maar wat doogt,¹⁶⁸⁸

 

Ick heb daar stracx een Erfje met een Emmer as e hoogt,¹⁶⁸⁹

1671 Altoos: in elk geval; van quicksilver: nl. sellen worden (vs. 1669); van het minste: het minste dat er van zou worden.

1672 gaar: verzamel.

* F 2 r^o

1673 men: me.

1674 luysige: beroerde; uyt: naar buiten.

1675 leeset: verzamel het; vulleschuyt: vuilnisschuit.

1676 snipperlinghen: snippers; spaans, vet of drooch leer: spaans vetleer of spaans droogleer.

1677 weer: terug (ze krijgen het door die handel terug).

1678 nieuwers: nergens (vgl. vs. 1524); kuuryóóst: allernauwkeurigst (fr. curieux).

1679 feylen: lappen, dweilen.

1680 blieck: bleek; benier: manier (vgl. vs. 1315: benist).

1682 weet: nl. de kost te verdienen.

1683 doen, doe: toen; dus: zó (hier wijst hij aan hoe klein en dus jong hij destijds was); karsen en kriecke stienen: kerse- en kriekepitten.

1684 misselijck: moeilijk te vinden.

1685 ick lietet mijn niet ontsuuren: ik gaf het niet op; ontsuuren: lett. zuur maken; pinning: penning, geldstuk ter waarde van een halve duit; 'tlóót: het lood, (destijds) een half ons.

1686 twie kleyntjes enz.: vgl. vele kleintjes; streumelen: bijeen garen.

1687 dreumelen: stoppen, stouwen.

1688 yet wat: ietwat, iets (van enige waarde); houw ick te raadt: bewaar ik (vgl. vs. 784); doogt: deugt, waard is.

1689 daar stracx: zoëven; Erfje: stukje grond (bij zijn eigen huis); e hoogt: opgehoogd.

[p. 276]

1690

En ick brochter gistren op wel drie schooten vol oester- schelpen,¹⁶⁹⁰

 

In me wijf een stulp met goet, kijckt alle baaten helpen.¹⁶⁹¹

 

As de óólyslagers en vleyshouwers 'tsavonts haar vuylis hadden uytgekruyt,

 

So was ic daar smorgens voor douw voor dach gauw by met mijn ouwe schuyt,

 

De luy verstaanter niet sy mienen datte wy benne geck,¹⁶⁹⁴

1695

Om dat ick mijn lant vet mest met koemis, en mijn boomen met hennedreck,¹⁶⁹⁵

 

En mijn varkens met borstel en met mensche draf,¹⁶⁹⁶

 

Ick laatse wat quaken, as ick maar wel den orber schaf,¹⁶⁹⁷

 

En nou ick versta dat de vullers ouwe pis koopen,¹⁶⁹⁸

 

Nou wil ick me water so lichtveerdigh niet mier laten loopen,

1700

Ick selt moytjes garen in huys, in een hiel half vat,¹⁷⁰⁰

 

En oft wat goor stinckt, ick ruyck niet, wat schaat dat,¹⁷⁰¹

 

Dat gelt, dat gelt dat is de droes. Asme wijf en ick wat eten,¹⁷⁰²

 

So meete wy mekaar de toogjes toe, en so telle wy de beeten,¹⁷⁰³

 

En so icker by gheval ien beetje iens ontbeet,¹⁷⁰⁴

1705

Dat snijtse op een kerf-stock, op datset toch niet vergeet,

 

Dat mis ick sanderdaags, sy weet maat te ghebruycken.¹⁷⁰⁶

 

De maticheyt is een deucht, al hebben wy kijnt noch kuycken,¹⁷⁰⁷

 

Wy verslempent daarom niet, noch wy hebbent noyt verpracht,¹⁷⁰⁸

 

Ick sorch voor mijn vrienden, en sy veur heur gheslacht,¹⁷⁰⁹

1690 schoot: zoveel als in een opgenomen voorschoot gaat.

1691 In: en; stulp: haardstolp waaronder men gloeiende kolen dooft en gedoofde kolen bewaart; goet: (hier) sintelsaant..

1694 verstaanter niet: hebben er geen verstand vanaant.; datte: vgl. vs. 1551.

1695 koemis: koemest.

1696 borstel: bostel, afval uit branderijen, afgewerkt mout; draf: drek.

1697 quaken: kletsen; wel den orber schaf: er flink voordeel van heb; orber: voordeel.

1698 versta: hoor; vullers: lakenvolders; dezen hebben bijtende stoffen nodig om de vezels tot een egale massa ineen te kunnen werken.

1700 hiel half vat: heel halfvat, vat van de halve grootte van een gewoon vataant..

1701 niet: niets.

1702 de droes: de duivel.

1703 toogjes: teugjes.

1704 icker: ik haar; ien beetje: een hapje; ontbeet: zou ontnemen door het zelf op te etenaant..

1706 Dat mis ick: dat ontbeer ik, dat krijg ik niet; maat te ghebruycken: maat te houden.

1707 kijnt noch kuycken: kind noch kraai.

1708 verslempent: verbrassen het (vgl. vs. 1197, 1484); noch ... noyt: noch ooit; verpracht: aan pracht, aan luxe verkwist.

1709 vrienden: bloedverwanten; gheslacht: familieaant..

[p. 277]

1710

Wel is waar, al heb ic wel drie tonne Gouts an renten van Erven,¹⁷¹⁰

 

So wil ick liever honger lyen, als dat ick arm sou sterven.

 

Ghy weet niet watten lof datter de werelt of te praten het,¹⁷¹²

 

Alsser een man sterft die zijn volckje wat achterelaten het,

 

Al heb ick wel hondert huysen in stee, en wel duysent morgen¹⁷¹⁴

1715

Goedt wey en saylant, ick moet noch om 'tafterste sorgen,¹⁷¹⁵

 

Mijn wooningen hebben met de krijgh lang leeg e staan,¹⁷¹⁶

 

Ick mien nou ande vesten, en dan in 't Dolhuys-steech te gaan,¹⁷¹⁷

 

^*'tVolck deynckt niet om'er tijdt oft een maant of twie later is.¹⁷¹⁸

 

Wel wie heb ic hier? bint ghyt ouwe Trouw? goeden dach Byateris.¹⁷¹⁹

byateris. gierighe geeraart.

1720

Wel ouwe kennis, ick wensch jou goeden dach en een goet jaar,¹⁷²⁰

 

In wat gat hebjy so lang e steecken, secht mijn ouwe Bestevaar?¹⁷²¹

 

Wat helptet jou Vydemis van jou ansicht is my schier vergheten,¹⁷²²

 

Hoe gatet mit jou ghehoor?

geeraart

 

Temelick.¹⁷²³

byateris

 

Meughje noch wat eten?

1710 renten: inkomsten, opbrengst; Erven: grondbezit.

1712 of: van; te praten het: te spreken heeft, altijd spreekt.

1714 in stee: in de stad; morgen: wschl. de Waterlandse morgen, 10770 m².

1715 wey en saylant: wei- en zaailand, weiland en bouwland; ick moet noch enz.: ik vrees toch dat ik bij mijn dood niet voldoende zal nalatenaant..

1716 Mijn woningen enz.: zie Inl. blz. 20 v.

1717 mien: ben van plan; ande vesten: naar de Achterburgwallen; daar en in die steeg staan de door hem verhuurde woningen.

* F 2 v^o

1718 'er: haar, hun; constructio ad sensum; tijdt: tijd van betalen; een maant of twee: zie Inl. blz. 15.

1719 ouwe Trouw: ouwe trouwe (vriendin).

1720 Wel ouwe kennis: hier begint het vijfde toneel van het vierde bedrijf; een goet jaar: in die tijd een gewone wens bij begroeting of afscheid.

1721 In wat gat enz.: waar heb je zo lang gezeten?; e steecken: gestoken; Bestevaar: grootvader, aanspreekvorm voor een oude man.

1722 Wat helptet: uitroep, eerlijk gezegdaant.; jou Vydemis van jou ansicht: je gelaatstrekken (tautologie)aant..

1723 Temelick: tamelijk; Meughje: kun je.

[p. 278]

geeraart

 

Ja van passen, 'tgaat wel toe.¹⁷²⁴

byateris

 

Hoe gatet met jou gesicht?

geeraart

1725

Al reelickjes.¹⁷²⁵

byateris

 

Hoe bevoel jy jou al?

geeraart

 

Maer mijn lichaem vol jicht,

 

Ghelijck als ouwe luy doen.¹⁷²⁶

byateris

 

Hoe of het nou met Jan hagel is?

geeraart

 

Maar Jan die slacht mijn, hy is so drooch, so drooch as sagelis.¹⁷²⁷

 

Byateris hy was te byster nu in zijn jonghe tijdt,¹⁷²⁸

 

Maar nou is hy ouwt en doof. Wat had die man een strijdt¹⁷²⁹

1730

Met Lijsbet Lammerts zijn snaar, en Jacob prol zijn swager.¹⁷³⁰

 

Ghy souwt hum niet kennen soo siet hyer uyt.

1724 van passen: behoorlijk (vgl. vs. 92).

1725 Al reelickjes: heel redelijk(jes); bevoel: voel; al: in het algemeen; Maer: wel.

1726 Ghelijck als enz.: zoals bij oude mensen het geval is.

1727 slacht: lijkt op; sagelis: zaagsel.

1728 te byster nu: heel erg dol, wild (nu: nieuw).

1729 doof: uitgedoofdaant.; een strijdt: nl. een strijd om een erfenis; deze heeft hij verloren (vgl. vs. 1738).

1730 snaar: schoonzuster.

[p. 279]

byateris

 

Is hy dan soo magher?

 

Hy was in zijn jeught nochtans ongnaertighe vet.¹⁷³²

geeraart

 

Dat loof ick wel, souw een mensch niet ofgaan, die sulcken hertsier set?¹⁷³³

 

Al woont hy te Naarden, hy is daarom niet een hayr te gheruster,¹⁷³⁴

1735

'Tis trouwen, gien gevongen maachschop, het is zijn eygen suster,¹⁷³⁵

 

En 't aar en kan hy niet lochenen, het is zijn vleysselijcke breur.¹⁷³⁶

 

Wat ist lieve moer? sy sinder met bey heur bienen al deur:¹⁷³⁷

 

Heur vaers goetje dat isser tot een prick toe e bleven.¹⁷³⁸

 

Dan trouwen, het wasser al lang genoch van te veuren e schreven,¹⁷³⁹

1740

Want hier e seyt, onrechtveerdich goet waerachtich dat en rijckt niet,¹⁷⁴⁰

 

Ten komt niet over 'tderdelit: als ick het deynck ten lijckt niet.¹⁷⁴¹

 

Hoe pleech hy uyt te suypen de kóópluy jonges en kassiers,¹⁷⁴²

 

Schreef hy niet voor een gladde kaart een hiele vaane biers?¹⁷⁴³

 

Of een pijntje wijns, ó dat is woecker, wat souwmen so veel winnen.¹⁷⁴⁴

1745

Alsmer smorgens wat ontbeet, 'twas stracx een pont van binnen,¹⁷⁴⁵

1732 ongnaertighe: geweldig (vgl. vs. 1839); vgl. voor de -e: verdomde (bijwoord)aant..

1733 ofgaan: afvallen, vermageren; hertsier set: hartzeer krijgt.

1734 te Naarden: Naarden was een sterke vesting, men woonde daar dus veilig en gerust; niet een hayr: helemaal niets.

1735 gien gevongen Maachschop: geen verzonnen (maar echte) verwantschap; bedoeling: de twee anderen hadden evenveel recht op de erfenis van de vader als hij, Jan Hagelaant..

1736 aar: andere.

1737 sy sinder ... deur: ze hebben alles helemaal opgemaakt.

1738 isser ... e bleven: is erbij ingeschoten; tot een prick toe: tot de laatste cent.

1739 Dan trouwen: maar zeker; wasser: (was haar), was hunaant.; het wasser enz.: het was hun (door een oud spreekwoord) reeds voorspeld (ze hadden het kunnen weten)aant..

1740 onrechtveerdich goet: oneerlijk verkregen goed: blijkbaar hebben ze ook de legitieme portie van J.H. weten in te pikken; rijckt: maakt rijk, gedijt.

1741 komt niet over: gaat niet over op; 'tderdelit: de derde generatie; als ick het deynck: zoals ik het denk, d.i. volgens mijn mening; ten lijckt niet: lijkt het nergens naar; zou het een schande zijn (als het anders was)aant..

1742 pleech: placht; hy: de vs. 1738 genoemde vaer; uyt te suypen: uit te zuigen, af te zetten; jonges: bedienden (vgl. vs. 1782).

1743 Schreef: rekende; gladde kaart: nieuw spel kaarten; vaane: biermaat, twee kannen.

1744 pijntje: pintje, halve kan; winnen: winst maken.

1745 Alsmer: als men er; ontbeet: at, gebruikte; stracx: al gauw; een pont: zes gulden; 'twas enz.: dan zat er al gauw voor een pond in (de maag).

[p. 280]

 

Rekende hy niet een kanne wijns brulle, voor een króón?¹⁷⁴⁶

 

Ick secher niet tegen, zijn huysvrou en s'en meyt, se waren schóón,¹⁷⁴⁷

 

Maar wat wast, ofmer garen uyt vrientschap eens hossebosten,¹⁷⁴⁸

 

Ten mocht ten minsten niet minder als een Rosenobel kosten,¹⁷⁴⁹

1750

Met een paar flouwelen mouwen, met een klet, en een flep,¹⁷⁵⁰

 

Neen Byateris had ick so gedaan ick had niet dat ic nou wel heb.¹⁷⁵¹

byateris

 

'Tis de waarheyt vaar, ghy wetet 'tondeuchdelijck te seggen,¹⁷⁵²

 

Ghy houwt niet van verquisten, maar wel van op te legghen,¹⁷⁵³

 

Wat heb ickje lang e kent. Waar bleef jou ouwe kornuyt?

1755

^*Beningje Nanincx susterlings afters-kijnt inde bonte luyt?¹⁷⁵⁵

 

Hoe garen leyden hy inde Hout-tuynen een gelders troefjen,¹⁷⁵⁶

 

Hy was dat hy was, dats alliens, het was een arch boefjen,¹⁷⁵⁷

 

Hy deed mit de stienen en met de kaart al wat hy wou.¹⁷⁵⁸

 

Dat verbrangselde bengeltje het sach so garen een Vrou,¹⁷⁵⁹

1760

En of hy een stuck gelts verteerde, hy achtent als een bobel,¹⁷⁶⁰

 

Maar wat hettet te beduyen, het maatje was te nobel.¹⁷⁶¹

 

Hy was niemants verdriet, hy was altijdt vrolijck en bly,

 

Hy vermaackten een hiel selschip, elck wasser garen by.¹⁷⁶³

1746 wijn brulle: hete wijn (fr. vin brulé); króón: ong. 40 stuivers.

1747 niet: niets; Ick secher niet tegen: ik geef het toe.

1748 ofmer: als men er; uyt vrientschap hossebosten: uit verliefdheid stoeide (eufemisme; vgl. vs. 596, 1515).

1749 Rosenobel: geldstuk ter waarde van 8 gulden en 18 stuivers.

1750 klet: jakje met opslagen en halve mouwen, om de hals uitgesneden; flep: hoofddoek.

1751 had ick enz.: G's kritiek op de inhalige waard gaat plotseling over in kritiek op de met geld smijtende gasten.

1752 'tondeuchdelijck: heel voortreffelijkaant..

1753 op te legghen: sparen.

* F 3 r^o

1755 Beningje enz.: het kleinkind van het kind van de zuster van B.N.; de bonte luyt: uithangteken en naam van een huis.

1756 leyden: legde; Hout-tuynen: buurt in Amsterdam, genoemd naar de werven met opgestapeld gezaagd hout; gelders troefjen: soort kaartspel.

1757 dats alliens: dat is om het even (vgl. vs. 2216); arch boefjen: geslepen schelm (hij speelde vals).

1758 stienen: dobbelstenen.

1759 verbrangselde: vervloekte.

1760 een stuck: een hoop; een bobel: een luchtbel op het water, helemaal niets.

1761 te nobel: erg royaal (vgl. vs. 690).

1763 selschip: gezelschap.

[p. 281]

geeraart

 

Wel waer koom jy van daan?

byateris

 

Maar ic koom uyt de stadtskoocken.¹⁷⁶⁴

1765

Daar heb ick de Koncarje teugen een maandach besproocken,¹⁷⁶⁵

 

Dat hy de Tafel sal brengen voor Monseur Rokes sen deur,¹⁷⁶⁶

 

Al pretendeert Egbert daar axci op; de Huysvrou gaet veur,¹⁷⁶⁷

 

Tissen keur van de stadt: en of'er schoon dan noch Jan Hen is,¹⁷⁶⁸

 

Dat baat niet; hy komt te laat met zijn Scheepe-kennis,¹⁷⁶⁹

1770

Ic heb hem geloos-panct, en ge-eygen-panct, en uytte wonnen met recht,¹⁷⁷⁰

 

So doe ic zijn voochden ooc, Gerret Jansz.plat-bec en Symen slecht,¹⁷⁷¹

 

En of Pieter hinck de deur-waarder, zijn huys wil voor de Kerck setten,¹⁷⁷²

 

Daar set ic Miester Bartel mijn Procureur tegen met zijn wetten.¹⁷⁷³

 

Ick heb een schat-brief en sentency op zijn huys, en op zijn goet,¹⁷⁷⁴

1775

Wachtje veur onse lieven-heers veurspraac, hy is niet mal wat hy doet.¹⁷⁷⁵

 

Al het hy lestent dat proces, en die gerechtige saack verloren,¹⁷⁷⁶

1764 stadtskoocken: woning van de concierge van het stadhuis (vgl. Inhoudt, laatste al.).

1765 Koncarje: concierge; teugen: voor; een maandach: aanstaande maandag.

1766 de Tafel: daarachter nam hij plaats voor de gerechtelijke verkoop; Rokes: naam met woordbet.: deugniet.

1767 pretendeert ... axci: maakt aanspraak (actie); Huysvrou: huisbazin (vgl. vs. 2083)aant..

1768 keur: wettelijke bepaling; Jan Hen: een andere schuldeiser (bijnaam: pantoffelheld) of dezelfde Egbert (Inl. blz. 79)aant..

1769 Scheepe-kennis: door twee schepenen ondertekende schuldbrief.

1770 hem: nl. Rokes; geloos- panckt: eig. voor de leus gerechtelijk beslag op zijn goederen laten leggen, waardoor men nog geen eigendomsrecht verkreeg; op vier maal loospanden kon het eigenpanden volgen; geeygen-panct: het recht verkregen om de goederen te verkopen; uytte wonnen met recht: door een vonnis het recht verkregen hem uit zijn huis te zetten.

1771 voochden: curatoren; Symen slecht: aant..

1772 voor de Kerck wil setten: aan de Oude en de Nieuwe Kerk ten verkoop wil aanslaan, in het openbaar wil verkopen.

1773 Miester Bartel: zie Inl. blz. 80aant..

1774 schat-brief: bevelschrift aan de schuldenaar ter aanwijzing van goederen tot kwijting van de schuld en tot betaling van de onkosten; sentency: vonnis, stuk dat de rechterlijke uitspraak over de kwestie inhoudt.

1775 veurspraac: advocaat; onse lieven- heers veurspraac: ironisch voor: advocaat van de duivel, advocaat van kwade zaken (vgl. vs. 1059).

1776 lestent: laatst; gerechtige saack: rechtszaakaant..

[p. 282]

 

Dat deed hy uyt liefde vande rechts-gheleerde Doctoren,¹⁷⁷⁷

 

Die gaf hy 'tgewonnen, trouwens alwillens, na de uytspraack van de Preses,¹⁷⁷⁸

 

Dan prevelt hyen goet, dat d'Avokaten niet souwen lieren leses,¹⁷⁷⁹

1780

Ja dat mier is, speldes: Ick laat noch van buytene staan,¹⁷⁸⁰

 

En om quaat vande Heeren te spreken, geeft hy't al de guyten te raan.¹⁷⁸¹

 

Staach disputeert hy int kantoir met de jonges, en de klercken.¹⁷⁸²

 

Die hebben hem soo voor 'tsotje, dattet de kneuckels en de boeren mercken,¹⁷⁸³

 

Daar verwijt hy de schrabbelaers en de penlickers, dat¹⁷⁸⁴

1785

Het sondt en schandt is dat sy nemen een grootje voor 'tbladt,¹⁷⁸⁵

 

Van erf-goet, of Inventaris: wat was hy? dat hy niet stout inde beck was,¹⁷⁸⁶

 

Wat wasser een spul doe malle miester marten seyde dat hy gec was,¹⁷⁸⁷

 

Daar gingh Bartel stracx een vaen of twie op uytlegghen,¹⁷⁸⁸

 

Maar Marten wont, want hy beweest hem met zijn eygen seggen.¹⁷⁸⁹

1790

Wat heb ick wel een gelt verrecht om Jan Dierten, alyas Buys,¹⁷⁹⁰

 

Ja wel dat een mensch gelt was hy bleef wel op 'tstadthuys.¹⁷⁹¹

 

'Tis hier een konsultacy, 'tis daar een act te lichten van vijf ses regelen,¹⁷⁹²

 

Daar van een certificacy, en gints weer van 't zeghelen,

 

'Tis hier de knaap, de dieflayer, en daar mijn Heer de Schout,¹⁷⁹⁴

1777 vande: voor de.

1778 alwillens: geheel vrijwillig; Preses: president van de rechtbankaant..

1779 hyen goet: hij een goedje, een taaltje; leses: lezende (als ze het konden lezen)aant..

1780 dat mier is: wat meer is, nog sterker; speldes: spellende (als het hun werd voorgespeld)aant.; Ick laat noch van buytene staan: over van buiten leren spreek ik helemaal niet.

1781 geeft hy't al de guyten te raan: overtreft hij alle schelmen (vgl. vs. 1491).

1782 jonges: bedienden (vgl. vs. 1742).

1783 hebben hem soo voor 'tsotje: houden hem zo voor de gek; kneuckels: kinkels.

1784 schrabbelaers: krabbelaars (minachtende naam voor de schrijvers).

1785 een grootje: een halve stuiver; voor 'tbladt: per blad.

1786 erf-goet: (hier) beschrijving van erfgoed, boedelbeschrijvingaant.; wat was hy? enz.: lees komma na hy en ? na beck was; dat hy niet enz.: als hij niet zo'n grote bek had.

1787 doe: toen.

1788 stracx: meteen; een vaen: een vaan bier (vgl. vs. 252, 1743); op uytlegghen: om verwedden.

1789 met zijn eygen seggen: op grond van zijn (B's) eigen woorden.

1790 verrecht om: uitgegeven in een proces met; Buys: de dronkelap (vgl. vs. 1432).

1791 dat: als (vgl. vs. 1333); hy bleef wel op 'tstadthuys: hij kwam er niet meer vandaan.

1792 konsultacy: juridisch advies; een act lichten: een authentiek afschrift van een acte maken.

1794 knaap: dienaar van de schout.

[p. 283]

1795

Daar de Steeboo die de rol dient, en de Kamer bewaart, dat hy jou woort wat hout.¹⁷⁹⁵

 

^*Somma sommarum het is over al gelt, ghelt veur en gelt achter,

 

Ja kijnts ick weeter of, mijn Vaartje was deurwachter¹⁷⁹⁷

 

Vande Vierschaar.

geeraart

 

'tIs de warret, Byateris, maar watje seght,¹⁷⁹⁸

 

Ick sou hier iens gaan tot en smal-joncker, 'tis ien loopende knecht,¹⁷⁹⁹

1800

Ick heb hem een huys verhuurt, en hy deynckt om gien betalen,

 

En as het de Luytjes niet stracx en brengen, so moet ick het halen,¹⁸⁰¹

 

'tIs inde huur-ceel expres bedongen een pay te geven alle maans,¹⁸⁰²

 

'tIs wel waar de Brabanders en sijn niet op sijn Italiaans,¹⁸⁰³

 

Maar sy varen wel after uyt, ick houwer men gec me, sey tettroy,¹⁸⁰⁴

1805

Vroech mey te maken, deur te gaan en te betalen met betstroy,¹⁸⁰⁵

 

Daar sal ick veursien, jaack seper, hiet ick aers so ick hiet.¹⁸⁰⁶

byateris

 

Met groote reden, dat 's hum recht, wel seker souje niet?¹⁸⁰⁷

 

En ick gae hier tot een kóópman om wat ghelts t'ontfanghen,

 

Soo 't hem gelegen komt op staande voet op een bortje te langen.¹⁸⁰⁹

1810

Holla hier most ick zijn Gerrit-buur.

1795 Steeboo: stadsbode (vgl. Naamlijst); de rol dient: belast is met de dagvaarding van de gedaagde; de Kamer bewaart: zorgt voor het vergaderlokaal van een college en voor dat college aanzeggingen doet; jou woort wat hout: een goed woordje voor je doet.

* F 3 v^o

1797 kijnts: kind (vgl. vs. 1298); of: van; deurwachter: deurwaarderaant..

1798 warret: waarheid; maar watje seght: maar à propos.

1799 en smal-joncker: een kale jonker; ien loopende knecht: (een) vrijgezelaant..

1801 stracx: meteen, op tijd.

1802 huur-ceel: huurkontrakt; expres: uitdrukkelijk; pay: betaling; alle maans: elke maand.

1803 op sijn Italiaans: (zo onbetrouwbaar) als de Italianen.

1804 sy varen after uyt: zij gaan er stilletjes van door (vgl. vs. 40); ick houwer men gec mee: daar zou ik voor bedanken (vgl. vs. 1668); sey tettroy: aant..

1805 Vroech mey te maken; deur te gaan: hetzelfde als after uyt te varenaant.; betalen met betstroy: geen huur betalen en alleen het bedstro achterlaten.

1806 veursien: voor oppassen, mijn maatregelen tegen nemen; jaack seper: ja (ik) zeker; hiet ick enz.: als ik tenminste heet zoals ik heet; zo waar als ik G. heet.

1807 Met groote reden: volkomen terecht; dat 's hum recht: daar heb je gelijk in, dat is waaraant..

1809 op een bortje te langen: op een plankje aan te reiken, d.i. kontant te betalen; bedoeld is het geld voor het bed (zie vs. 2207).

[p. 284]

geeraart

 

Wel Byateris ic me.¹⁸¹⁰

byateris

 

Klopt ghy.

geeraart

 

Neen klop jy: propertjes van liever le.¹⁸¹¹

Robbeknol. Jerolimo. Byateris. Geeraart.

robbeknol

 

Wel wie klopt daar so hart? wat schaamt u ghy karonje.¹⁸¹²

byateris

 

Jongman is mijn Heer niet t'huys?

jerolimo

 

Robbert segt dat ic ben in besonje.¹⁸¹³

robbeknol

 

Hy is niet by der handt.

geeraart

 

Wast meugelijck ick sprack hem wel en woort.

1810 me: (mee), ook.

1811 propertjes van liever le: netjes, kalm aan (vgl. vs. 773).

1812 Wel wie enz.: hier begint het zesde toneel van het vierde bedrijf; karonje: kreng (fr carogne).

1813 ben in besonje: bezig ben (fr. en besogne).

[p. 285]

robbeknol

1815

Ja wel fijn-man ten mach hem niet beuren rechtevoort.¹⁸¹⁵

jerolimo

 

Robknol seght dat ick ontfangh meyn Indigo en konsenilje.¹⁸¹⁶

geeraart

 

Ick moet hem spreken knecht.¹⁸¹⁷

robbeknol

 

Jy meught morgen weer komen, wilje,

 

En wilje niet so blijfter van daan, so langh tot men jou haalt.

byateris

 

Wel dat is moy bescheyt, daar me ben ick niet betaelt.

robbeknol

1820

Waar van koppelaarster? hoe na van je man de sleper?¹⁸²⁰

jerolimo

 

Seght datte kick besich ben met mayn genoffel-naghelen en Oost-Indische Peper.¹⁸²¹

1815 fijn-man: beste man (vgl. vs. 1961); ten mach hem niet beuren: het komt hem niet gelegen; rechtevoort: op het ogenblik.

1816 Indigo en konsenilje: blauwe, resp. scharlaken verfstof voor weefsels.

1817 knecht: jongen.

1820 hoe na: misschien, soms; sleper: impotenteaant.; hoe na enz.: bedoel je soms dat je door die impotente man van jou niet betaald bent? R. vat betaelt in obscene zin op; vgl. geven in vs. 1500. In de dialoog vindt hier iets soortgelijks plaats als in vs. 745, 1101, 1106.

1821 genoffel-naghelen: kruidnagels (fr. clous de girofle).

[p. 286]

geeraart

 

Roept hem jonghen! flucx oock, wat brabbelt my den guyt.¹⁸²²

robbeknol

 

Bestevaar jy vaart voor morghen niet, al roep jy wat luyt,¹⁸²³

 

Gy ouwen saggelaar.¹⁸²⁴

byateris

 

Hoe spreeckje so teughen en man die en baert // het?

robbeknol

1825

Toovenaarster kom ickje op het lijf, ick selje krelisduyvelen dattet een aert // het.¹⁸²⁵

geeraart

 

Doet de deur op benghel! of ick loopse op met ghewelt.¹⁸²⁶

byateris

 

Ja seker, gheefje de luy spytighe woorden veur heur ghelt.¹⁸²⁷

robbeknol

 

Wat missegh ickje? ick segh ten komt hem niet gheleghen,¹⁸²⁸

 

Hy is met zijn Makelaars int packhuys om sijn balen te wegen:

1822 flucx oock: en vlug; wat brabbelt enz.: wat durft die schelm tegen mij te zeggen.

1823 jy vaart voor morghen niet: je bereikt er niets mee (spreekw. uitdr.)aant..

1824 saggelaar: sukkel.

1825 krelisduyvelen: afranselen (ook: knelis-, knellis-)aant..

1826 op: open (vgl. vs. 1471).

1827 spytighe: beledigende.

1828 Wat missegh ickje: wat heb ik je voor beledigends gezegd; ten: het (en).

[p. 287]

1830

Hy teyckentse elck op haar nomber, met sijn eyghen merck,¹⁸³⁰

 

Want hy het al de blauw hoeden en de klapmutsen int werck,¹⁸³¹

 

Met een deel Vlaminghen van Packers, en andere uytheemsche op- slaghers.¹⁸³²

 

Wil jy gaan jy meught, ick ga boven by de Verschieters en Korendragers.¹⁸³³

byateris

 

^* Ick wil een Hoer wesen, gaeje wech, so ick niet stracx en lóóp,¹⁸³⁴

1835

En krijt, en tier, en tilp, en roep al de buuren over hóóp.¹⁸³⁵

jerolimo

 

Hoe speelde soo de beest, seght dase een letsken wa bayen.¹⁸³⁶

geeraart

 

Gut jonghen, roepjem niet, so wilt hier besuckt op 'tlangt wayen.¹⁸³⁷

robbeknol

 

Ja lieve neutekraackertje ick bin veur gien drieghen vervaert:¹⁸³⁸

 

Wel tóótebel wat heb jy te segghen dat jy dus ongnaartich baert.¹⁸³⁹

1830 Hy teyckent se enz.: hij voorziet ze stuk voor stuk van zijn eigen merkteken (nomber: nummer).

1831 blauw hoeden en klapmutsen: dragers in dienst van het blauwhoeden- en klapmutsenveem; int werck: in dienst.

1832 een deel: een stel (vgl. vs. 1144); Vlaminghen van Packers: Vlaamse sjouwers, die de balen naar de pakhuizen dragen; op-slaghers: die de goederen in de pakhuizen opslaan.

1833 Verschieters: werklui die het graan verschieten, d.i. met een schop verplaatsen of omwerken teneinde het broeien of duf worden te voorkomenaant..

* F 4 r^o

1834 gaeje wech: als je weggaat; so ick: dat ik dan; stracx: meteen.

1835 krijt: schreeuw; tilp: gil (vgl. vs. 679); over hóóp: te hoop.

1836 speelde: speel je; een letsken: een ogenblikje; wa bayen: wat wachten, beiden.

1837 wilt: zal het; besuckt: vervloekt erg (vgl. vs. 290); 'tlanght: het land; so wilt enz.: dan zal er iets verschrikkelijks gebeurenaant..

1838 neutekraackertje: oude sulaant.; gien drieghen: geen dreigen.

1839 tóótebel: oud smerig wijf.

[p. 288]

1840

Wat wilje? schortje wat lijf-uyt? jy hoorden met verstanckt // te spreken.¹⁸⁴⁰

 

Ten is gien kunst, appel-teef, van vrome luy schanckt // te spreken.¹⁸⁴¹

geeraart

 

Jonghman vergheeftet mijn, heb ick yet e seydt 't ismen leet.¹⁸⁴²

robbeknol

 

Wacht wat, ghelieftet je, mijn heerschip staat hem en verkleet,¹⁸⁴³

 

Hij wascht sijn handen schóón, Heer hy hout soo veul vande reynicheyt

1845

Vertoeft een kleyn lutje.¹⁸⁴⁵

byateris

 

Wel dat is een kleynicheyt.

Jerolimo. Geeraart. Byateris. Robbeknol.

jerolimo

 

Bon'sjours Monseur, en ou van ghelijcken Joffrou, wats ou begaeren?¹⁸⁴⁶

 

Ick koom daar so schierlinghs van mijn besonjes en affaeren.¹⁸⁴⁷

 

Ke door een waynichsken ghetravaljeert, ba jemey ick sweet.¹⁸⁴⁸

geeraart

 

Ick deynck heerschop datje nou mijn bootschap wel weet?

1840 schortje wat: ben je niet lekker; lijf-uyt: schijthuis, drasbroek (eig. iemand bij wie de darm uit het lijf komt).

1841 appel-teef: scheldwoord (vgl. vs. 1254); vrome luy: fatsoenlijke mensen; schanckt: schande.

1842 yet: iets (verkeerds); 'tismen: het is me.

1843 staat hem en verkleet: staat zich te verkleden.

1845 lutje: beetje, ogenblikje.

1846 Bon'sjours: Hier begint het zevende toneel van het vierde bedrijf; Joffrou: vgl. vs. 659.

1847 schierlinghs: rechtstreeks; affaeren: zaken (fr. affaires).

1848 Ke door: ik heb daar; ghetravaljeert: gewerkt (fr. travaillé); ba jemey: bastaardvloek (vgl. vs. 1554: ba jemy).

[p. 289]

byateris

1850

En gy weet wel, geloof ick Sinjeur waar ickje om kom besoecken?

jerolimo

 

Mesjeurs ick kick ben wat gheinpeschieert met mayn boecken:¹⁸⁵¹

 

En no datte kick mayn debit en kredit heb ghefingeert bekants,¹⁸⁵²

 

So sluyte kick mayn rekeningh, en ick moke mayn ballans.

 

En dewijl kick mayn winningh en verlies heb overgheslaghen,¹⁸⁵⁴

1855

So begin ick de open partyen in mayn nieu journael over te dragen,¹⁸⁵⁵

 

Na de Illustre indistructie van Aert de Kordes, mayn Kompeer.¹⁸⁵⁶

geeraart

 

Ick praat van men ghelt, daar leyt myn niet an ghelegen Heer.¹⁸⁵⁷

jerolimo

 

Ke ne, gheen ghelt, par kasa, nauwlijcx so veel tot mayn debocy,¹⁸⁵⁸

 

Wy koopliens doen ons ghelt gheheel en al inde Negocy,

1860

Wa maynde gayliens da ons geldeken stil leet, da woor best,¹⁸⁶⁰

 

Ja siet eens, pont vlooms is alle doogh so veel van interest,¹⁸⁶¹

 

Wel verstoonde door de regel kos, gedevideert tegens den penning thien.¹⁸⁶²

1851 Mesjeurs: aant.; gheinpeschieert met: in beslag genomen, opgehouden door (vgl. vs. 1382); boeken: boekhouding.

1852 no: na; ghefingeert: verzonnen, woordspeling met gefixeerd: vastgesteld, opgemaakt; bekants: zo ongeveer.

1854 dewijl: wanneer; overgheslaghen: berekend.

1855 open partyen: nog open staande posten.

1856 Na: naar, volgens; indistructie: instructie; Aert de Kordes: Aert de Cordes Jansz., geb. 1527, schoolmeester, gaf o.a. les in boekhoudenaant.; Kompeer: vriend (vgl. vs. 856).

1857 daar ... an: nl. aan je boekhouding.

1858 Ke ne, gheen ghelt, par kasa: ik heb geen geld in kas; so veel tot: voldoende voor; debocy: (dagelijkse uitgaven voor) eten en drinken, tevens ‘uitspattingen’aant..

1860 leet: ligt; da woor best: dat zou wat moois zijn.

1861 pont vlooms: 6 gulden (vlaams)aant.; alle doogh: elke dag.

1862 Wel verstoonde: wel te verstaan, namelijk (vgl. vs. 255); door de regel kos: volgens de wiskunde, algebraïsch berekend (it. regola della cosa)aant.; gedevideert tegens den penning thien: met een dividend van 10%.

[p. 290]

byateris

 

Wel hoe ist vaer? selje me gelt geven, of sel icker om sien?¹⁸⁶³

jerolimo

 

Moyer al stillekens, sweyght, men sal ouwlien gheryven,¹⁸⁶⁴

1865

Ick go node Burs, en loot mey duysent pont of-schryven.¹⁸⁶⁵

 

Stuurt u Moosen of knoop morghen vruigh of t'achter noen,¹⁸⁶⁶

 

Men sal ou ou gelt tot een negemanneken, tot een mijtken hebben doen.¹⁸⁶⁷

 

Ja tot een splytemijt: wel wa fackseert mey desen.¹⁸⁶⁸

byateris

 

Wat rijtmen deuse kaal-gat, wel pronc-pint, wannier selt wezen?¹⁸⁶⁹

jerolimo

1870

Wien sydy? tegen wien spreecty? wete da wel? wa gebrabbel is hier?¹⁸⁷⁰

byateris

 

Wie ic bin, ic bin en vrou mit eeren, en ic spreec tegen een banckerotier.¹⁸⁷¹

1863 sel icker om sien: zal ik mijn maatregelen nemen om het te krijgen.

1864 Moyer: moeder(tje); al stillekens: stil nou maar (vgl. vs. 171); ouwlien gheryven: jullie gerieven.

1865 go node Burs: ga naar de beurs; duysent pont: 6000 guldenaant..

1866 Moosen of knoop: meid of knecht (vgl. vs. 703); vruigh: vroeg; t'achter noen: in de namiddag, zie Inl. blz. 32.

1867 negemanneken: geldstuk ter waarde van 6 mijten of 9 penningen (vgl. vs. 248); hebben doen: gegeven hebben, gevenaant..

1868 splytemijt: halve mijt; fackseert: kwelt (vgl. vs. 1561)aant..

1869 rijtmen: kwelt me (vgl. vs. 290); pronc- pint: pronkeraant..

1870 gebrabbel: onzinnig brutaal gepraat (vgl. vs. 1822).

1871 en vrou mit eeren: een fatsoenlijke vrouw (vgl. vs. 1256); banckerotier: zie Inl. blz. 68.

[p. 291]

geeraart

 

Nu stil, selt zijn? wy comen flus weer.¹⁸⁷²

jerolimo

 

Semers, sonder fout,

 

^* Een Roggestiaart in ou jaers, goot heen gay ouwe rabout,¹⁸⁷³

 

En gay oock klackoy, loopt voor den Duyvel by uw kommeren,¹⁸⁷⁴

1875

Gay sult mey, ick sweert ou, so meschant niet meer tracteren.¹⁸⁷⁵

 

Robknol 'k gheef ou verlof: ick moe nou dootelijck voort,¹⁸⁷⁶

 

Leeft eerlijck by de liens, en doet gheleyck en Jonghman behoort.¹⁸⁷⁷

 

Goot by de buurwijfs, hoorde: en ofse weer quamen maanen,¹⁸⁷⁸

 

Seght datte kick ben verrayst no Kuylenburch en Vyanen.¹⁸⁷⁹

1872 Nu stil: G. zegt dit tegen B.; selt zijn: zal het gebeuren (wat je zegt); dit tegen J.; flus: heel spoedig; Semers: stellig; sonder fout: zonder mankeren (fr. sans faute). Hier begint het achtste toneel van het vierde bedrijf.

* F 4 v^o

1873 Een Roggestiaart in ou jaers: een roggestaart in je aars (verwensing)aant.; stiaart en jaers: Antw. vormen (vgl. vs. 634); rabout: schurk.

1874 klackoy: klappei; kommeren: vriendinnen (ouwe wijven net als jij).

1875 meschant: gemeen (fr. méchant); tracteren: behandelen.

1876 gheef ou verlof: ik ontsla je uit mijn dienst; dootelijck: dadelijk.

1877 eerlijck: fatsoenlijk, netjes; Jonghman: zie Inl. blz. 72.

1878 hoorde: hoor je; ofse: als ze.

1879 verrayst: op reis gegaan; Kuylenburch en Vyanen: vrijsteden (o.a. )voor bankroetiers. Men was daar buiten de jurisdictie van Holland en Utrecht.

1478 grotere initiaal M - 1486 heb ick in B2 heb in - 1489 wel een B2 e.a. zelfde letter als hier deur, jy moeter deur - tot Haarlem idem - 1490 staan? B2 staan-
- uytkomen: scène, toneel. De verdere tonelen zijn niet aangegeven.

1540 boven dit vs. in alle drukken VIERDE DEEL - grotere initiaal I - 1549 geeft B2 geven

1575 darmen A daermen

1603 het afe H het wel afe

1614 suyet B2 fuyet - 1616 Dat hy mijn B2 Dat mijn - 1623 niet eerst B2 met eerst

1637 d'Eer B2 d Eer - 1652 seven óórtjes B2 sevenóórtjes

1660 och s' is B2 och s is - 1663 hum A, D, H hun - 1666 't gebabbel B2 t gebabbel - 1670 het so B2 hetso

1685 'tlóót, B2 'tlóót zonder komma

1691 een stulp A, D en stulp - 1697 orber schaf A, D orber gaf - 1703 wy mekaar B2 wy we mekaar

1748 hossebosten B2 hofsebosten

1766 Rokes sen deur B2 Rokes endeur - 1775 doet. B2 doet zonder punt

1782 klercken. B2 klercken zonder punt - 1786 Van B2 van - beck was B2 beek-was mislukte aanduiding van het dubbelrijm? - 1789 wont B2 wout

1833 Verschieters en B2 Verschieterst en A Verschietersten

1842 leet. B2 leet,

1862 de regel B2 de re regel

1866 morghen A moorghen