Spaanschen Brabander

[p. 192]

tekstkritische noten

486 grotere sierletter T - 'k en B2 k en

Tweede deel

Jerolimo en Robbeknol

robbeknol

 

T'Is hier oock gien deech, 'k en weter gien huys te houwen;⁴⁸⁶

 

Want hier is hongher e backen en dorst e brouwen.⁴⁸⁷

jerolimo

 

Ba woor sayde gay, dagge me niet en kuyst⁴⁸⁸

 

Mayn mantel en wambays? sach say zaijn so bepluyst.⁴⁸⁹

490

Kom hier en sieghet eens, gay moetmen voorts wat keeren:⁴⁹⁰

 

En hedy geen borstel?

robbeknol

 

En hebdy gien swijns-veeren?⁴⁹¹

 

Daar isser gien in huys.

486 T'Is ... gien deech: het is mis (vgl. vs. 2111); oock: ook al, d.w.z. evenals bij mijn vorige meestersaant.; 'k en weter enz.: ik kan hier niet voor het huishouden zorgen, ik zie geen kans hier het huishouden te doen.

487 hier is hongher enz.: bekende uitdrukkingaant..

488 Ba woor sayde gay enz.: wel, waar blijf je om mijn mantel en wambuis af te borstelen?; dagge: dat ge, dat je; kuyst: schoonmaakt, afborstelt.

489 mantel: overkleed (ook van mannen) dat over de schouders werd geslagen; wambays: wambuis; dit kledingstuk bedekte het lichaam van de hals tot aan het middel; sach: zie (?)aant..

490 sieghet: zie; moetmen: moet me; voorts: terstond; keeren: afborstelen.

491 swijns- veeren: varkensharen; ironische herhaling van de vraag (terzijde).

[p. 193]

jerolimo

 

Maar wat est dagge al secht?⁴⁹²

robbeknol

 

Ick seg niemendal Heer.

jerolimo

 

Schickt my de lobbe recht,⁴⁹³

 

En krijcht my mijn bonnet met den royen plumagie,⁴⁹⁴

495

En mayn stekade: gaat voort haalt water pagie,⁴⁹⁵

 

Met een suyv're dwaal en het vergult lampet.⁴⁹⁶

robbeknol

 

Wat rijdme de vent? hy weet wel dat hy niet en het⁴⁹⁷

 

Dan een gebroken pot.⁴⁹⁸

jerolimo

 

Maar wat voert ghy de snater?

robbeknol

 

Siet Joncker, ick heb hier de hand-doeck en het water,⁴⁹⁹

500

Ghelieft u oock yet meer?⁵⁰⁰

jerolimo

 

Ten komt mayn niet te pas

492 wat est dagge: wat is het dat je; al: allemaal.

493 lobbe: lubbe, kanten plooikraagaant..

494 bonnet: hoed; royen plumagie: rode pluim van veren (vgl. vs. 510).

495 stekade: degen, volksetymologische ontlening (fr. estocade); pagie: page.

496 suyv're dwaal: schone handdoek; lampet: waskom.

497 rijdme: zeurt me, maakt het me lastig met zijn gezeur (vgl. vs. 1869); hy weet wel: hij weet best; niet en het: niets heeft.

498 gebroken pot: beschadigde kruik (vgl. vs. 668); wat voert ghy de snater: wat zeg je?

499 hand-doeck: nl. de vuyle slet van vs. 555.

500 oock yet: nog iets; Ten komt mayn niet te pas: het past me niet.

[p. 194]

 

Te antwoorden als ick ensicht of handen was.⁵⁰¹

 

Gay sult na mayn mont zien, en hooren na mayn hemmen.⁵⁰²

 

Haalt mayn yvoren kam, ick moet mayn hoot wa kemmen.

robbeknol

 

Hey dat isser ientje, soo mijn ooghen wis // zien,⁵⁰⁴

505

So isset uyt de start van ien schelle-vis // bien.⁵⁰⁵

jerolimo

 

Wa saydy een drol een: hoe staan nu mayn locken?⁵⁰⁶

robbeknol

 

Sy krullen as een wijngert, seecker sonder jocken.⁵⁰⁷

jerolimo

 

^*Wat dunckt u van mijn hayr, en ist niet schoon en blont?

robbeknol

 

Ghelijck een Engels Knijn, het wert al moytiens bont.⁵⁰⁹

jerolimo

510

Hoe staet mayn de Bonet, en dese jente vaertjens?⁵¹⁰

501 ensicht: (aan)gezicht (vgl. vs. 222, 555).

502 na: naar; hemmen: kuchen, hum zeggen om iemands aandacht te trekken (vgl. vs. 1952-53: ehem!).

504 yvoren kam: zie Inl. blz. 69; hoot: hoofd; wa kemmen: wat kammen.
dat isser ientje: dát is er eentje!; wis: goed.

505 start: staart; bien: been, graat.

506 een drol een: een grappenmaker (vgl. vs. 19). Blijkbaar heeft J. het ‘terzijde’ nu verstaan. Het gedeelte tot vs. 516 is in eigenlijke zin een dialoog; de opmerkingen van R. zijn geen terzijdes meer.

507 wijngert: wingerd; seecker: heus, jawel; sonder jocken: zonder scherts, in ernst.

* B 3 v^o

509 Engels Knijn: Engels konijn, o.a. gekenmerkt door een afwisseling van homogene en bonte kleurvlekken; moytiens: mooi(tjes), aardig; bont: grijs en blond door elkaar.

510 Bonet: hoed (vgl. vs. 494); jente vaertjens: sierlijke veertjes (vgl. vs. 494).

[p. 195]

robbeknol

 

Joncker jou hoetjen staet wel netjens op drie haertjens,⁵¹¹

 

'Tis dubbelt ondieft.⁵¹²

jerolimo

 

Hoe past my dese kraach?

 

En staetse my al wel?⁵¹³

robbeknol

 

Joncker is dat een vraegh,

 

En sou jou goet niet fray, niet wel en aerdich passen,⁵¹⁴

515

Jou Moer hetter jou lijf, van joncx na laten wassen.⁵¹⁵

jerolimo

 

O Robbeknol dach gewaer, dat is so excellent,⁵¹⁶

 

'Tis van den ouwen Wolf.⁵¹⁷

robbeknol

 

Ick heb hem noyt ghekent.

jerolimo

 

Ick weet geen gelt so lief, daer ick het voor sou geven,

511 wel netjens op drie haertjens: heel precies op drie haartjes, d.w.z. allerkeurigst en tegelijk zwierigaant..

512 dubbelt ondieft: buitengewoon mooi; kraach: de lubbe van vs. 493.

513 al wel: helemaal goed.

514 aerdich: naar de aard juist, precies.

515 van joncx: van jongs af aan; na laten wassen. in (overeenstemming daarmee) laten groeien; dus: je bent a.h.w. geschapen voor deze kleding.

516 dach gewaer: (dat geweer) die degenaant..

517 de ouwen Wolf: mijn vader (?)aant.; de zin van R. en ook vs. 522-23 en vs. 525 zijn weer ironische terzijdes.

[p. 196]

 

Want Meester Tomis noyt soo goet moockten zayn leven,⁵¹⁹

520

Sie daer hoe daget gruys daer al stuyft dick en vol,⁵²⁰

 

'K wed' ick hou overmidts daar mee een sack met wol.⁵²¹

robbeknol

 

En ick een Roggen-broot met dese beene tanden,⁵²²

 

Al wast van twaelf pondt, ick brochtet heel ter schanden.⁵²³

jerolimo

 

O 'tis een goedt stuck wercks, maer hoe? 'tsteeckt door de schay.⁵²⁴

robbeknol

525

Dats ops'en Hovelings, een Edelman staet dat fray.⁵²⁵

jerolimo

 

Rob'knol ick gae eens uyt tot ons Pastoor en Koster,⁵²⁶

 

Wat missick, paasse kick, mayn houten Paternoster?⁵²⁷

519 Meester: iemand die door het maken van een proef- of meesterstuk de bevoegdheid had verkregen om zelfstandig zijn ambacht uit te oefenen (term uit het gildewezen); Tomis: een der vele varianten van Thomas; zie Inl. blz. 80; noyt ... leven: maakte er in zijn gehele leven geen dat zo goed isaant..

520 daget: dat het; gruys: (hier) schrapsel van de nagels; op zijn nagels beproeft J. de scherpte van zijn degenaant.; dick en vol: overvloedig.

521 hou: houw; overmidts: door midden.

522 beene tanden: het adj. staat hier tegenover ‘metalen’ (degen).

523 twaelf pondt: vgl. vs. 877; ick ... schanden: ik at het helemaal op.

524 maer hoe?: maar wat is dat?; schay: schede.

525 ops'en Hovelings: zoals bij een hoveling past.

526 tot ons Pastoor en Koster: naar de kerk (om de mis te horen).

527 paasse kick: peins ik, bedenk ik me; vgl. de a in Kaserlaycke (vs. 5) en raasen (vs. 691); Wat enz.: Wat?! Heb ik (bedenk ik me) mijn rozenkrans niet bij me? Hij verlaat nu even het vertrek om de r. te zoeken: vs. 528-29 is dus geen terzijde; houten: dit is geen bewijs van zijn armoede of van zijn vroomheidaant..

[p. 197]

robbeknol

 

Daer gaet den armen bloet wel fier en moedich uyt,⁵²⁸

 

Dats ops'en genevoys, nou moytjens as de Bruyt.⁵²⁹

jerolimo

530

Wel Robbert maecktet bedt, het huys wart ou bevolen,⁵³⁰

 

Haelt wooter, sie wel toe, da ons nie wart ghestolen,⁵³¹

 

Soo g'uyt gaet, sluyt de Poort, en lecht de sleutel, dan⁵³²

 

Op dese Richel, op dat ick incomen can,⁵³³

 

En slaget 'teeten gay, dat 'tgeen Ratten verderven.⁵³⁴

robbeknol

535

Quammer een Muys in huys hy sou van honger sterven.⁵³⁵

 

Hoe groots treedt hy daer heen, hoe aertich op zijn pas,⁵³⁶

 

Soumen niet seggen dat het selfs zijn Hoocheyt was,⁵³⁷

 

Of ymant van zijn Raet, soo trotsch is hy van wesen?⁵³⁸

 

Heer daer ghy send' de sieckt, daer stierdy oock 'tgenesen.⁵³⁹

540

Die dees mijn Heerschip sach soo kloeck en wacker gaen,⁵⁴⁰

 

En sou hy niet vermoen, hy had' een 'tsech gedaen⁵⁴¹

 

Die hups en lustich was? maer wie soudt connen weten,⁵⁴²

 

Dat gist'ren noch van daech, hy niet en heeft ghegheten,

 

Dan een kruympje drooch broot, dat ick droech op mijn borst,

528 wel: zeer; moedich: trots.

529 ops'en genevoys: zoals in (de rijke stad) Genua, in de stijl van een rijke Genuees; nou: sterke bevestiging, vgl. ‘nou, wat graag!’.

530 maecktet bedt: maak het bed op; wart ou bevolen: wordt aan je zorgen toevertrouwd.

531 Haelt wooter: daar er geen waterleiding was, moest het water van elders gehaald worden (vgl. vs. 686 v.); da: dat; nie: niets.

532 de Poort: daarachter lag de bij de woning behorende plets (vgl. vs. 869).

533 Richel: zie Inl. blz. 12.

534 slaget 'teeten gay: let op het eten; verderven: opvreten.

535 Quammer enz.: hier begint het tweede toneel van het tweede bedrijf.

536 treedt daer heen: stapt voort; aertich op zijn pas: sierlijk van tred.

537 selfs zijn Hoocheyt: zijn hoogheid zelf; zie Inl. blz. 20.

538 wesen: voorkomen.

539 stierdy: stuurt gij; 'tgenesen: het geneesmiddel; zie Inl. blz. 11.

540 dees mijn Heerschip: die heer van mijaant.; wacker: flink.

541 een 'tsech gedaen: een maaltijd genoten.

542 hups en lustich: lekker en overvloedig; soudt: zou hetaant..

[p. 198]

545

In plaets van een Tresoor, wel gruysich en bemorst?⁵⁴⁵

 

O Godt u wercken zijn van wonderbaer vermoghen,⁵⁴⁶

 

Wie sou niet met die schijn van welstant zijn bedroghen?

 

De Jongman komter an, en treet ghelijck een Prins⁵⁴⁸

 

Die genich dinck ghebreckt, maer die 'tgaet na zijn wins,⁵⁴⁹

550

Hy is wel uyt ghedost, en comt hier an brageren,⁵⁵⁰

 

Al had' hy duysent pont om jaerlijcx te verteeren,⁵⁵¹

 

^*Wie sou eens dencken dat zijn bulster of zijn bedt⁵⁵²

 

Gheen daelder waert en is, met alles wat hy het?⁵⁵³

 

Wie sou eens dencken dat hy smorghens kan ghedooghen⁵⁵⁴

555

Zijn handen, aensicht, aen een vuyle slet te drooghen?⁵⁵⁵

 

Ach dit denckt niemant niet! maer ghy weet Heer, met mijn,⁵⁵⁶

 

Hoe veel dat hem ghelijck in dese werelt zijn,⁵⁵⁷

 

Die meer om yd'le eer, en pronckerye lyden,⁵⁵⁸

 

Als om u heyl'ghe wil: O recht vermaledyde⁵⁵⁹

560

En lichte glory van een sulcken sot ghemoet,⁵⁶⁰

 

Dat ziel en lijf veeltijdts hier banckrottieren doet.⁵⁶¹

 

Wel hoe ben ick soo veer met mijn ghedacht ghekomen?⁵⁶²

 

Voorseecker was ick daer gheweldich op ghenomen.⁵⁶³

 

Nu ick wil binnen gaen en sluytent 'tdeurtjen toe,

565

Want 'tis voor al het best, dat ick mijn werck of doe.⁵⁶⁵

545 In plaats van: bij wijze vanaant.; Tresoor: broodkast (vgl. vs. 1341); wel gruysich: helemaal groezelig; bemorst: vies (bepaling bij kruympje); zie Inl. blz. 100 v.

546 vermoghen: macht, kracht.

548 Jongman: duidt een ongetrouwde man aan, min of meer afgezien van zijn leeftijdaant.; Prins: vorst.

549 genich dinck: geen ding, niets; ghebreckt: ontbreekt; na zijn wins: naar zijn wens.

550 wel: mooi; brageren: paraderen (vgl. Inhoudt, r. 16).

551 Al: als; had': hadde.

* B 4 r^o

552 eens: ooit; bulster: strozak; of: enaant..

553 het: heeft.

554 kan ghedooghen: het kan dulden, het van zichzelf gedaan kan krijgen.

555 aensicht: aangezicht; slet: lap.

556 niemant niet: niemand.

557 Hoe veel dat: hoevelenaant..

558 lyden om: zich bekommeren om.

559 recht vermaledyde: terecht vervloekte.

560 lichte glory: ijdele pronk; een sulcken: zulk een, zo'n; sot ghemoet: (zo'n) dwaas.

561 Dat: slaat op glory terugaant.; hier: op aarde, in deze wereld; banckrottieren doet: in het verderf stort.

562 veer: ver.

563 op ghenomen: in hogere sferen geraaktaant..

565 voor al: vóór alles; of doe: afmaak.

[p. 199]

De tvvee Snollen. Trijn Jans en Bleecke An

 

Neen bygut Trijn, dat waren nobele Baasen,⁵⁶⁶

 

O se kannen een Kan lustich werpen door de Glaasen,⁵⁶⁷

 

En vangense buyten s'huys, de jonckste was een lanst,⁵⁶⁸

 

Gants lyden ick heb mijn buyck nu iens volle danst,⁵⁶⁹

570

Waerachtich 'twas een geest, by men sy, ganswongden⁵⁷⁰

 

Ick haet de drooch-nappen, die gierighe honghden,⁵⁷¹

 

En ick prijs werentich een rijcke milde pol,⁵⁷²

 

Ick segh noch, o de knecht ken omgaen met een snol.

 

Maer Annetjen sechtmen iens, wat isser wel oppeloopen?⁵⁷⁴

an

575

Een moye Spaense Mat, daer wil ick wat moys om koopen,⁵⁷⁵

 

Eert deur de ving'ren druypt, is dat niet best Trijn Jans?

 

Heer ick heb sulcken sin, in Klickers op zijn Frans,⁵⁷⁷

 

Ick worder schier wilt om, als ickse maer hoor kraacken,⁵⁷⁸

 

Ick seghje dat, se souweme wel gaende maacken,⁵⁷⁹

580

Maer Trijntje wat kreeght ghy?

566 Bij dit vs. begint het derde toneel van het tweede bedrijf; bygut: bij God; Trijn: ze spreekt zichzelf toeaant.; nobele Baasen: edelaardige kerels (zo genoemd op grond van hun vrijgevigheid).

567 kannen: woordspeling met Kan, vgl. ken in vs. 573; Glaasen: vensterruitenaant..

568 lanst: een vént, een flinke kerel (lanst: lansknecht: vgl. vs. 729).

569 Gants lyden: (bij) Gods (Christus') lijden; volle danst: volgedanst; mijn buyck volle danst: naar hartelust gedanst.

570 geest: vrolijke vent (vgl. vs. 2024); by men sy: bij mijn zij, oorspr. bij de zijdewond van Christus; gangswongden: (bij) Gods (Christus') wonden.

571 drooch-nappen: de mannen die (uit gierigheid) weinig drinken.

572 pol: minnaar.

574 oppeloopen: verdiend.

575 Spaense Mat: zilveren geldstuk ter waarde van twee gulden; om: voor.

577 Klickers: muiltjes; op zijn Frans: volgens de Franse mode.

578 wilt om: razend naar (van verlangen).

579 Ick seghje dat enz.: aant.; wel gaende maacken: helemaal dol maken.

[p. 200]

trijn

 

Een halve Pistelet.⁵⁸⁰

 

Ick heb nou lestent wat goets, wat snuysterings verset,⁵⁸¹

 

Daer is mijn Lommertceel, leest hoe veel moeter wesen.⁵⁸²

an

 

Wat Karackters zijn dit, de Duyvel mocht dat lesen,⁵⁸³

 

Een kruysje, een krulletje, een streepje, par giert,⁵⁸⁴

585

Dits Nickers-gheleertheyt door Heyntjeman versiert.⁵⁸⁵

trijn

 

'Tis my alliens hoet is, as ick an 'tmijn kan raecken,⁵⁸⁶

 

Dat doen zy slechs om dat het niemant nae sou maecken,⁵⁸⁷

 

Ay-lieve gaet eens mee, hier in de Veruwery,⁵⁸⁸

 

Tot Pockdalighe Neel, 'tis doch hier dichte by.⁵⁸⁹

590

^*Wel hoe schoorvoetje dus! ghy moet noch niet verdwalen,⁵⁹⁰

 

Dit wijfje zal voor mijn eens met een snap gaan halen⁵⁹¹

 

Mijn schort-haack, in mijn schort, mijn schorteldoeck, mijn huyck:⁵⁹²

 

Ey siet iens watten slort heb ick hier veur mijn buyck,⁵⁹³

580 halve pistelet: andere naam voor enkele p. (tgo. dubbele), gouden munt, ong. 9 gulden.

581 lestent: laatst; snuystering: kleinigheden (ze worden in vs. 592 opgesomd); verset: verpand, beleend.

582 Lommertceel: lommerdbriefje; hoe veel: hoeveel geld (om het beleende te kunnen inlossen).

583 Karackters: letters; mocht: zou kunnen.

584 par giert: basterdvloek, bij Godaant..

585 Nickers-gheleertheyt: duivelskunst; Heyntjeman: naam voor de duivel (vgl. heyntje pick, vs. 122). An kan evenmin lezen als Trijn, maar wil daar niet voor uitkomen; versiert: verzonnen.

586 alliens: hetzelfde, onverschillig; an 'tmijn kan raecken: mijn eigendom weer in mijn bezit kan krijgen.

587 om dat: opdat.

588 Veruwery: ververij (van laken).

589 Tot: naar; doch: toch, immers.

* B 4 v^o

590 schoorvoetje dus: begin je zo langzaam te lopen; verdwalen: gaan ‘tippelen’aant..

591 Dit wijfje enz.: Neel was een z.g. ‘inbrengster’ in dienst van de Bank van Leeningeaant.; met een snap: gauw.

592 schort-haack: haak om de bovenrok op te nemen; in: en; schort: bovenrok; schorteldoeck: schort; huyck: mantel met kap (vgl. vs. 408).

593 slort: vod.

[p. 201]

 

Ick spu dat icket sie, 't is vol stoppen en lappen,⁵⁹⁴

595

En siet ick sel terwijl een vaentje laten tappen:⁵⁹⁵

 

Maar hoe stoeyde ghy so met sulcken groot ghewelt?⁵⁹⁶

an

 

Dat loof ick wel de vent en wod eerst niet van ghelt,⁵⁹⁷

 

Hy loofden my een jack, twee rocken en een vliegher.⁵⁹⁸

 

Specy in manum (seyd' ick) God is gheen bedriegher.⁵⁹⁹

600

Ick sal't gheven (seyd' hy) so waar als ick hier stae.

 

Die zijn gelt te voren gheeft (seyd' hy) die mint op ghenae.⁶⁰¹

 

Doen seyd' ick, soo veel te loven en niet te gheven,⁶⁰²

 

Dat doet borsje de malle luy in vreuchden leven.⁶⁰³

 

Dat gat en boordje niet, seyd' ick, soo jongman fijn,⁶⁰⁴

605

Ick ken soo wel een boef, als al de boeven mijn,⁶⁰⁵

 

En met soo sloech hy munt. Ick sou niet kunnen spreken,⁶⁰⁶

 

Of hy, of ick, of wie dat eerst opsloech de deken:

 

Maar immers weet ick wel as ick hem sach so net,⁶⁰⁸

Jerolimo wt

 

Soo docht ick datter quam een Enghel in mijn bet.

610

Hola, hier komt een man die 't schijnt dat vry wat drock // het.⁶¹⁰

 

Swijcht: goeden dach Signeur: weetje oock wat de klock // het?⁶¹¹

594 spu: kots; dat: als.

595 terwijl: ondertussen (terwijl Neel de spullen haalt); vaentje: biermaat (vgl. vs. 262).

596 met sulcken groot ghewelt: zo luidruchtig.

597 Dat loof ick wel: dat geloof ik (zeker), zo ís het; en wod niet van ghelt: wou geen geld geven.

598 loofden: beloofde; vliegher: loshangend overkleed, dat opgenomen kon worden om de onderrok te laten zien.

599 Specy in manum: geld in de hand, eerst betalen, bekend gezegdeaant.; God is gheen bedriegher: maar de mensen wél (daarom wil ik zekerheidaant.).

601 mint op ghenae: moet maar afwachten of zijn liefde beantwoord wordt; bekend gezegdeaant..

602 Doen: toen; niet: niets; soo veel enz.: bekende zegswijzeaant..

603 borsje: ventje (aangesproken persoon).

604 Dat gat en boordje niet: dat zal je niet lukken (boordje: boorje)aant.; soo: zo is het; jongman fijn: beste jongen.

605 Ick ken enz.: ik weet van bedriegerij alles af, je kunt me dus niets wijs makenaant..

606 met soo sloech hy munt: meteen kwam hij met geld voor den dag; spreken: zeggen.

608 immers: in elk geval, stellig.

610 Hola, hier komt: bij dit vs. begint het vierde toneel van het tweede bedrijf; die ... drock het: die heel wat poeha schijnt te hebben.

611 wat de klock het: hoe laat het is.

[p. 202]

jerolimo

 

De klock herteken lief, die is ontrent den tien:⁶¹²

 

Maar s'jasus, wa gheluck: maar Enghelijcke lien:⁶¹³

 

Maar beeldekens van gout, met goeyen salutacy⁶¹⁴

615

Kus ick de handekens van ou beleefde gracy.⁶¹⁵

 

Kee hertekens woor heen dus sonder serviteur?⁶¹⁶

trijn

 

Wy wand'len met vermaack, by dees ryvier Monseur.⁶¹⁷

jerolimo

 

Triumphante Vroukens, met eer en deucht bepaerelt,⁶¹⁸

 

Die met ou oogskens dwingt de grootste vande Waerelt.⁶¹⁹

620

U alderminste slaaf die gay weet op der aart,

 

Die wenst ou al het gheen da gay denckt en begaert.⁶²¹

 

Ick bid ou Majesteyt haar soo laach te verneeren,⁶²²

 

Dat ick een letsken mocht met ou wat pourmaneeren.⁶²³

an

 

Dees bede niet alleen sy u gheconsenteert:⁶²⁴

625

Maar wy houden daar toe ons grootelijcks vereert,⁶²⁵

612 De klock enz.: het is ongeveer tien uur; zie Inl. blz. 30.

613 s'jasus: (verbastering van) jezus; wa: wat een; Enghelijcke lien: engelachtige wezens.

614 met goeyen salutacy: als welgemeende begroeting.

615 ou beleefde gracy: uwe goedertieren Genade; Uwe Genade was een titel van vorsten, vgl. ‘Majesteit’ in vs. 622.

616 Kee: uitroep (hier) van verwondering (vgl. vs. 1394).

617 met vermaack: voor ons plezier; dees ryvier: het water van de Kloveniersburgwal (vgl. vs. 668). Krijgt dit de status van een rivier in de mond van Trijn nu die (evenals An in vs. 624-26) haar taalgebruik op dat van J. afstemt?aant.

618 Triumphante: glorieuze, heerlijke (vgl. vs. 8).

619 dwingt: bedwingt, onderwerpt.

621 denckt en begaert: in uw gedachten, in uw geest begeert.

622 haar te verneeren: zich te vernederen.

623 een letsken: een weinigje, een ogenblikje (vgl. vs. 1836); pourmaneeren: wandelen (fr. pronener).

624 gheconsenteert: toegestaan.

625 daar toe: daarenboven (vgl. vs. 809); houden ons vereert: beschouwen het als een eer voor ons.

[p. 203]

 

Soo wel door u persoon, als door u reverency.⁶²⁶

jerolimo

 

Goddinnekens ghy verwint in schoonheyt en sciency,⁶²⁷

 

De wyse Pallas, en de suyvre Diaan,⁶²⁸

 

De blonde Venus, en de Dochter vande Swaan,⁶²⁹

630

De Spartsche Coningin, die 't hoochmoedige Troyen⁶³⁰

 

Ten bloedt en brande brocht, en 't Greeksche Legher doyen.⁶³¹

 

O monarchale Vrouw! dat ou dien Phoebus sach,⁶³²

 

Het groote licht en sou niet stralen desen dach,

 

Hy soude sayn karos en pyaarden laten rusten,⁶³⁴

635

Om te gaudeeren en godderen in zijn lusten.⁶³⁵

trijn

 

^*Met oorlof mijn Heer, ick kan u niet verstaen,⁶³⁶

 

Ghy spreeckt als een Portegijs, of als een Italiaen,⁶³⁷

 

Ghy loopt ons veel te hooch met u Poeetiseeren.

626 door: wegens; u reverency: uw hulde, d.w.z. de hulde die u ons hebt betuigd (vgl. vs. 845: reverency bien)aant..

627 verwint: overwint, overtreft; sciency: wijsheid, geleerdheid.

628 Pallas: Pallas Athene, godin van de wijsheid; met haar moet sciency in verband worden gebracht, niet met de andere godinnen; suyvre: kuise; Diaan: Diana, godin van de maan en de jacht.

629 blonde Venus: aant.; Dochter vande Swaan: Helena; de Swaan: Zeus, die in de gedaante van een zwaan bij Leda Helena verwekte.

630 Spartsche Coningin: Koningin van Sparta (Helena); ze werd door de Trojaan Paris geschaakt, hetgeen een langdurige oorlog ten gevolge had, eindigend met de ondergang van Troje.

631 Greecksche: Griekse; doyen: doden (brocht); samentrekking met komisch effect.

632 monarchale: koninklijke (vgl. vs. 615, 622); dat: als; Phoebus: Apollo, de god van de zon, hier tevens de zon zelf; dien Phoebus: het pronomen is hier deiktisch, J. wijst naar boven, naar de zon (dien Phoebus is onderwerp).

634 karos en pyaarden: volgens de voorstelling der oude Grieken legde de zonnegod zijn dagelijkse reis langs de hemel af in een door paarden getrokken wagen; pyaarden: paarden, Antw. vorm (vgl. vs. 1873: stiaart).

635 Om enz.: om met u het minnespel te spelen; gauderen en godderen (goddéren) zich verlustigen; doublet, de laatste vorm woordspelend met ‘god’ (ofr. gaudir, gauder).

* C 1 r^o

636 Met oorlof: met verlof, neem me niet kwalijk.

637 Portegijs: Portugees.

[p. 204]

jerolimo

 

Provinciale Maecht, hoe kundy discoureeren,⁶³⁹

640

Ghelijck als den Parnas' van Henste woter spuyt,⁶⁴⁰

 

So vloeyen van u tongh de schóóne wóórden uyt.

 

De Mussen hebben u in plets van Moeyers speenen⁶⁴²

 

Ghevoeyert en ghesoocht, met goeyen Hippocrene.⁶⁴³

 

Wat kout ick sotte-bol, de Goyen kleen en gróót⁶⁴⁴

645

Die houden hun Paleys int midsen van u hóót.⁶⁴⁵

 

Sy singhen daer Musijck in u retorikale sinnen:⁶⁴⁶

 

O ghey Bataviersche Marcurialistinne:⁶⁴⁷

 

Semers ghelieverkens, ick beeld my woorlijck in⁶⁴⁸

 

Dat ick by menschen niet, maer da 'h by Nymphen bin,⁶⁴⁹

650

Die inde silv're vloet des Amstels dickwils bayen,

 

En dagge op het Lant hier somtijts komt vermayen.⁶⁵¹

 

'tSichtens dat ick ou sach, Heliconninnekens blijt,⁶⁵²

 

Kreeg ick vermoeyen dagge Jupijns Susters zijt.⁶⁵³

 

Devine Dochterkens! Herteken! heeder 'tsegen,⁶⁵⁴

655

Het geen ick admireer? Och Lief! ick denck wel negen,⁶⁵⁵

 

Princeskens ofge wa saat, en songt ons wa fraas.⁶⁵⁶

639 Provinciale Maecht: misschien verbastering van ‘provençaalse’ met de gedachte aan de beroemde dichters uit de Provence; (spottend) citaat uit een treurspel van Kolm (?)aant.; discoureeren: converseren.

640 Parnas': Parnassus, berg in Griekenland, woonplaats van Apollo en de negen muzen; Henste woter: water uit de dichterbron, aan de voet van de Parnassus ontstaan door een hoefslag van de hengst Pegasus.

642 Mussen: muzen; plets: plaats.

643 Hippocrene: (water uit de) hengstebron.

644 kout: praat, klets; sotte-bol bijstelling bij ick: hij vindt dat hij ze zo nog niet voldoende geprezen heeft en scheldt zichzelf daarom uit; de Goyen kleen en gróót: alle goden.

645 houden hun Paleys: wonen; midsen: midden; hóót: hoofd.

646 u retorikale sinnen: uw dichterlijke geest.

647 Bataviersche: Bataafse, Nederlandse; Marcurialistinne: priesteres van Mercurius, dichteresaant..

648 Semers: zeker, waarlijk.

649 Nymphen: riviergodinnen.

651 vermayen: u vermeien.

652 'tSichtens: sedert; Heliconninnekens: bewoonsters van de Helicon, een berg in Griekenland, woonplaats der muzen.

653 Jupijns Susters: Jupiters zusters, d.w.z. godinnen.

654 Devine: goddelijke (vgl. vs. 261); heeder 'tsegen: hebt ge er tegen.

655 admireer: bewonderaant.; wel negen: wel nee (ge).

656 ofge wa saat: als je eens even ging zitten; ons: voor mij; wa fraas: iets moois.

[p. 205]

an

 

Joncker hebje wat nieuws geeftet my Elenbaas?⁶⁵⁷

trijn

 

Ick selje weer wat soets ter gheleghender tijdt vereeren.⁶⁵⁸

jerolimo

 

Een bayslopen Juffrouw, dat sode ick wel begeeren.⁶⁵⁹

an

660

Dats u ongheweyghert een vuyst in u oogh.⁶⁶⁰

jerolimo

 

'K he daer een nieuw Lieken, maer 'tis my wat te hooch.⁶⁶¹

an

 

Ey-lieve laet eens sien of wyer wijs op vonden.⁶⁶²

jerolimo

 

En breecks niet, want 'tis my van den Hertoch gesonden,⁶⁶³

 

Wast gheen raar dinghen Lief, hy hads my niet ghestiert.⁶⁶⁴

657 wat nieuws: nl. een nieuw liedje; Elenbaas: beste man.

658 weer vereeren: ‘terug’, van mijn kant vereren; wat soets: obsceen bedoeld (vgl. vs. 726).

659 Juffrouw: deze titel had vroeger iets hoffelijks, vererends; hij werd gebruikt voor een vrouw uit de deftige stand; sode: zou.

660 Dats ... oogh: (zo iets als) op je gezicht!aant. De vorige zin moet tot Trijn zijn gericht. Dan geeft An in haar plaats antwoord. Jalousie de métier, zie Inl. blz. 77.

661 he: heb; Lieken: liedje.

662 of wyer wijs op vonden: of wij het zouden kunnen zingen.

663 breecks: scheur het; van: door; den Hertoch: zie Inl., blz. 20.

664 geen raar dinghen: niet iets zeldzaams, bijzonders (Fr. rare); hads: had het; ghestiert: toegestuurd.

[p. 206]

trijn

665

Ick hoor wel datje met gheen slechte luy verkiert,⁶⁶⁵

 

Mijn Joncker set u neer, ey latet mijn eens kijcken.

Sy singhen, Betteken voer nae Maerye-mont.

Trijn. An. Jerolimo. Robbeknol.

robbeknol

 

Mijn bet dat is ghemaeckt, nu mach ick eens gaen strijcken⁶⁶⁷

 

Nae 'tRaempoortjens-steyger, en vullen dese Pot⁶⁶⁸

 

Met klaer water, hoe nou? wel wordje nu niet sot,⁶⁶⁹

670

Jae wel beschijtje niet? Mijn Joncker by twee Snollen,⁶⁷⁰

 

Maer toch mijn lieve man, lust jou noch wat te krollen?⁶⁷¹

 

Ick sie mijn ooghen uyt, ick prijstje: soo mijn Vaer,⁶⁷²

 

Wat gater voor de ruymt, soo 'twietjens voor een paer.⁶⁷³

jerolimo

 

Juffrouwen ist niet schoon? zijn Hóócheyts Hovelinghen⁶⁷⁴

675

Die worden wilt en broets als sy da Lieken singhen.⁶⁷⁵

665 verkiert: verkeert, omgaat.
- Betteken enz.: titel (beginregel) van een lied, waarvan de melodie bekend, maar de tekst onbekend isaant..

667 Mijn bet: bij dit vs. begint het vijfde toneel van het tweede bedrijf. Er is maar één bed, waarop meester en knecht samen sliepen; R. kan het daarom mijn bet noemen; ghemaeckt: opgemaakt (vgl. vs. 530); mach: kan; strijcken: op weg gaan.

668 Raempoortjen: tussen het tegenwoordige Rusland en de Kloveniersburgwalaant.; dese Pot: deze kruik; vgl. vs. 498.

669 wordje: misschien spreekt hij zichzelf aan, misschien het publiek.

670 beschijtje niet: beschijt je je niet van het lachen (vgl. vs. 400)aant..

671 Maer toch: toe maar; noch: ondanks de miserabele omstandigheden waarin je verkeert (?); krollen: ‘vrijen’ (als een krolse kater).

672 ick prijstje: (prijs het je), geef je daarin gelijk; mijn Vaer: beste man.

673 Wat gater voor de ruymt: wat is beter dan een ruime keus; 'twietjens voor een paer: twee in plaats van één vrouw (als geslachtspartner)aant..

674 Hóócheyt: de koning van Spanje, Philips II; zie Inl., blz. 20.

675 wilt en broets: wellustig (tautologie).

[p. 207]

 

d'Infante singhet selfs: de Vrouwen van hoor staat,⁶⁷⁶

 

^*Die schreeuwent door het hof, en krytent over straat.⁶⁷⁷

an

 

Maar Joncker watje seght.⁶⁷⁸

jerolimo

 

De wichters van dry jaren

 

Die t'gilpent elcken een.⁶⁷⁹

trijn

 

Ja watte vreemde maren.

jerolimo

680

De guyts en lackerkens die leeren dat veel eer,⁶⁸⁰

 

Als haar Poter Noster, of yet goets van ons Heer.⁶⁸¹

robbeknol

 

Wat of de geck al praat?

an

 

Mijn Heer wille wy rysen?⁶⁸²

jerolimo

 

O Joffrou wildy my een courtesy bewysen,⁶⁸³

 

So laat u slave toe dat hy u eensjens kust.

676 Infante: Spaanse prinses, dochter van de koning; Inl., blz. 20; singhet: zingt het; selfs: zelf (vgl. vs. 573); hoor staat: haar hofhouding.

* C 1 v^o

677 hof: paleis; krytent: gillen het.

678 wichters: wichtjes, kleine meisjes.

679 t'gilpent: tjilpen het, zingen het (als vogels); elcken een: allen; maren: verhalen.

680 guyts en lackerkens: kwajongens (tautologie).

681 haar: hun.

682 rysen: opstaan (en weggaan).

683 courtesy: hoffelijkheid, gunst (fr. courtoisie).

[p. 208]

trijn

685

Nou Joncker niet te stout, ay lieve houtje rust.⁶⁸⁵

robbeknol

 

Ick lachme an men eyndt, hoe nou toe Joncker pover?⁶⁸⁶

 

Hem komt me as de luy een kermis-vreuchjen over.⁶⁸⁷

jerolimo

 

Ick bids u laat my eens, ist mueg'laijck latet zijn.⁶⁸⁸

an

 

Komt Joncker laat ons gaan, en leyt ons inde Wijn,⁶⁸⁹

690

Hier op de Klieveniers, daar gaan de nob'le baasen.⁶⁹⁰

jerolimo

 

Ick he de moeyten niet, ick moet te noenent raasen,⁶⁹¹

 

't Gaet na den twelven toe, ick moet sijn op de Bors,⁶⁹²

 

Om mayn Trafeycken en besoingien par fors.⁶⁹³

trijn

 

Wel Joncker schenckt ons dan een hallif stuck van achten,⁶⁹⁴

695

Wy sullen waar ghy wilt binnen of buyten wachten.

685 niet te stout: wees niet te vrijmoedig, vrijpostig; houtje rust: houd je kalm, bedwing je.

686 an men eyndt: dood; hoe nou toe: wat nou?; Joncker pover: povere Jonkeraant..

687 komt ... over: overkomt, overvalt; me: (mee) ook al; as de luy: zoals iedereen; kermisvreuchjen: dartele bevlieging.

688 bids: smeek erom; laat my eens: sta het me een keertje toe; mueg'laijck: mogelijk; latet zijn: verzet je er niet tegen.

689 Komt Joncker enz.: An is jaloers en wil er een eind aan maken; inde Wijn: in de taveerne.

690 Klieveniers: Kloveniers-doelen (vgl. Inhoudt, r. 23); nob'le baasen: royale heren (vgl. vs. 566).

691 moeyten: (vrije) tijd, gelegenheid (mnl. moete, hgd. Müsse); te noenent: vanmiddag; raasen: reizen, op reis gaan.

692 den twelven: vgl. den tien (vs. 612); Bors: beurs.

693 Trafeycken: handelszaken (fr. trafic); besoingien: besognes (tautologisch); par fors: volstrekt (fr. par force).

694 hallif stuck van achten: de helft van een geldstuk dat 8 realen waard wasaant..

[p. 209]

jerolimo

 

Men siel 'k en weet gheen raat, een rijck man die het heet.⁶⁹⁶

 

Juffrouwen 'khe gheen tijdt, oock wil ick dagge weet

 

Da meyn de Coningh selfs heet generoos gheschreven⁶⁹⁸

 

Dat hy my heet het ampt van zijn koetsier ghegheven,

700

Dats een superbe last, gentiel en magnifijck,⁷⁰⁰

 

Dies schouw 'k Tavarens viel, want 't is te mikanijck⁷⁰¹

 

Voor liens van staat, als kick, zemers de glorioosen,⁷⁰²

 

Die moockt hem niet ghemayn met Masens en vuylnoosen,⁷⁰³

 

En sulcke ghepufsel, een man van authoriteyt⁷⁰⁴

705

Die vuyght sich steets by volck van zijnder qualiteyt.⁷⁰⁵

 

Hierom Joffrouw dunckt my so ben ick excusabel,⁷⁰⁶

 

Ten inzicht van mayn staat, en ist niet honorabel:⁷⁰⁷

 

Want liens die in haar eer en reputacy // staan,⁷⁰⁸

 

Die moeten by gheen wijn noch lichte nacy // gaan.⁷⁰⁹

710

Behalven dat dees twee des menschen welvaart krincken,⁷¹⁰

 

So raecktmen uyt 'tcredijt door Vrouwen en door drincken.⁷¹¹

 

Gracyose Vroukens maijn tijt die is voor by:⁷¹²

 

Ie vo Bassa la man, de Vostre Signory.⁷¹³

696 Men siel enz.: bij mijn ziel enz. (terzijde); heet: heeft; een rijck man enz.: wie het heeft, is een rijk man.

698 selfs: zelf; generoos: milddadig (fr. généreux).

700 superbe last: verheven taak, functie; gentiel: fraai (fr. gentil).

701 Dies: daarom; schouw: schuw, vermijd; Tavarens: taveerns; viel: gemeen (fr. vil), adj. post positum; mikanijck: laag bij de grond (fr. mécanique: laag, gemeen, een fatsoenlijk mens onwaardig).

702 staat: stand; zemers: waarlijk; glorioosen: voorname (fr. glorieux); de n misschien terwille van het rijm.

703 moockt hem niet ghemayn: onderhoudt geen gemeenschap, verkeert niet; Masens: deernen (vgl. fr. fille); vuylnoosen: vuilneuzen, vuilakken (vgl. vs. 479).

704 ghepufsel: gepeupel.

705 vuyght: voegt.

706 excusabel: te verontschuldigen.

707 Ten inzicht van: ten aanzien van; honorabel: eervol.

708 in ... staan: gesteld zijn op.

709 lichte nacy: hoerenvolk; vs. 709 en 711 vormen een chiasme.

710 welvaart: gezondheid; krincken: krenken, benadelen.

711 So: expletief; raecktmen uyt 'tcredijt: raakt men zijn krediet kwijt (het door anderen in financieel opzicht gestelde vertrouwen)aant..

712 Gracyose: gracieuze.

713 Ie vo enz.: ik kus de hand van Uwe Hoogheid; verbasterd fr. en verbasterd sp. door elkaar; sp. yo vo beso la mano de Vuestra Señoría.

[p. 210]

robbeknol

 

Trouwe Luyckes je kent, wel miester jy hebt grepen;⁷¹⁴

715

De Hoeren nyghen, houwt, jy sult jou hembden slepen.⁷¹⁵

 

Siet hoe dat hy sijn kap gheslinghert en ghesmeten // het.⁷¹⁶

jerolimo

 

Ick kus de vloy, Juffrouw, die op u hont gheseten // het.⁷¹⁷

trijn

 

Gaat heen ghy grootsche geck.⁷¹⁸

an

 

Gaet heen jy kalen neet.

 

Kon ghy hem wel verstaen?⁷¹⁹

trijn

 

Half.

an

 

En ick nietenbeet:

720

Ick docht eerst dat ons Godt een groot kadet verleenden.⁷²⁰

714 Trouwe: waarlijk (vgl. vs. 1580); Luyckes: (bij) Lucas (?)aant.; kent: kunt het, nl. zwierig groeten ten afscheid; jy hebt grepen: jij beheerst de kunst.

715 houwt: wacht, pas op; jy sult enz.: je zult nog met je hemden over de grond vegen, voorover vallen (met de gevolgen van dien; de vrouwen droegen toen geen broek)aant..

716 kap: mantel met kap; gheslinghert en gesmeten: omhoog en omlaag gezwaaid.

717 hont: aant..

718 grootsche: verwaande.

719 wel verstaan: goed begrijpen; nietenbeet: helemaal niet.

720 groot kadet: voornaam heerschap, rijke meneer; verleenden: had geschonken.

[p. 211]

robbeknol

 

Deur gaet mijn Heerschip treen, hy wast niet die sy meenden,⁷²¹

 

De veughel was te schraal, ay siet de Swanen sien⁷²²

 

^*Nae yemant van heur volck, en juyst en kompter gien.⁷²³

 

Nou ick mach gaan na huys, en schickent daar te deghen:⁷²⁴

725

Maer holla, ick en heb gheen water noch ghekreghen.⁷²⁵

 

 

An ende Trijn

an

 

Ygut Trijntje het scheen dat hy u wel bevil.⁷²⁶

trijn

 

Die hongs-klinck, wat hy mocht dat ick niet segghen en wil.⁷²⁷

 

Wat sou die gatvinck doen? hem schorten maar een praatjen.⁷²⁸

 

Die lans knecht van te nacht dat was een ander maatjen.⁷²⁹

730

Maar Annetje hebje lang gheweest in't groote gilt?⁷³⁰

an

 

Ja al van mijn vierthien Jaar zoo raackten ick op't wilt:⁷³¹

 

Ick woonde buytens-huys, en daar ick quam te woonen,⁷³²

721 Deur gaet ... treen: knijpt ertussenuitaant.; die sy meenden: die zij bedoelden, op wie ze uit waren.

722 veughel: vogel, wschl. tevens: hoereloper (vgl. vs. 1260); schraal: mager, tevens: karig; Swanen: snollen; sien: zien uit.

* C 2 r^o

723 heur volck: haar cliëntele.

724 mach: moet maar eens; schickent: het in orde brengen; te deghen: terdegeaant..

725 ghekreghen: gehaald.

726 Ygut: Bij dit vs. begint het zesde toneel van het tweede bedrijf; wel bevil: goed beviel, wel aanstond.

727 hongs-klinck: hondsvotaant.; wat: wat?! (hij mij bevallen?!); hy mocht enz.: ze maakt haar verwensing niet af (vgl. vs. 1261).

728 gatvinck: scheldwoord (vgl. vs. 1254); Wat sou d.g. doen: waar zou het d.g. om te doen zijn (geweest); hem schorten enz.: hij was alleen maar verlegen om een praatje.

729 Die lans knecht: de lanst (van vs. 568); te nacht: van nacht.

730 groote gilt: hoerengilde.

731 op 't wilt: op de verkeerde weg, op de baan.

732 buytens-huys: niet bij mijn ouders; daar: waar; quam te woonen: woondeaant..

[p. 212]

 

Daar stoeyden ick altijts met de knechsens, met de sonen:⁷³³

 

Ghy weet wel hoe't dan gaat daarmen zoo stormt en malt,⁷³⁴

735

Dat het kort-hielde volck licht after over valt.⁷³⁵

 

Hoort hier, ick selt jou vertellen metten korsten.⁷³⁶

 

Mijn Miesters ouwste seun die tasten staach mijn borsten,⁷³⁷

 

Ick weerde my niet seer, ick lietet hem al doen:⁷³⁸

 

Want siet hy hadme lief, en ick was oock zoo groen⁷³⁹

740

Dat ick hem tockelde as hy mijn niet anraackten.⁷⁴⁰

 

'tGhebeurden zoo ick eens zijn bedde wat vermaeckten,⁷⁴¹

 

Hy greep mijn in zijn arm, en smeet my op het bet,

 

Ick kantje niet kallen, wat hadd' de knecht een pret⁷⁴³

 

Eer hy quam tot zijn wil. ó mijn! hy kon zoo prachen.⁷⁴⁴

trijn

745

Kreetje niet?⁷⁴⁵

an

 

Kryten? wat? ick barste schier van lachen,

 

Het gingmen anmen hert. Ja wel het was zoo soet.⁷⁴⁶

 

Hy koftme alle ding, een sulv're vingher-hoet,⁷⁴⁷

 

Een sleutelreecx, een tas, een paar Engelse Messen,⁷⁴⁸

 

Met een moye nuwe huyck: 't goetje was van sessen.⁷⁴⁹

750

Ick streefden assen Vos, in mijn beste gheweyt:⁷⁵⁰

733 knechsens: jongensaant..

734 stormt: wild stoeit; malt: gekheid uithaalt.

735 kort-hielde volck: makkelijk te verleiden meisjes; after: achter.

736 metten korsten: zo kort mogelijk.

737 staach: steeds weer.

738 weerde: verweerde.

739 groen: minziek, wellustig (vgl. vs. 93).

740 tockelde: aanhaalde.

741 zoo: toen; vermaeckten: in orde bracht.

743 kallen: zeggen, vertellen.

744 prachen: vleiend vragen (in obscene zin).

745 Kreetje: schreeuwde jeaant.; An vat ‘krijten’ op als ‘huilen’.

746 Het gingmen anmen hert: ik vond het heerlijk; soet: prettig, lekker.

747 koft: kocht; alle ding: van alles; sulv're: zilveren.

748 sleutelreecx: sleutelbos (vgl. vs. 398); Engelse: zegt niet alleen iets over de herkomst, maar ook over de kwaliteit en de prijs. De genoemde voorwerpen werden aan een riem om het middel gedragen (vgl. vs. 806).

749 nuwe: nieuwe; huyck: mantel met kap (vgl. vs. 408); van sessen: primaaant..

750 streefden assen Vos: liep trots als een vos (paard); gheweyt: gewaad.

[p. 213]

 

Ick gheleeck sundaechs meer de dochter dan de meyt:⁷⁵¹

 

Maar 'tschijnt wel gheen geluck en mach hier langhe duuren,⁷⁵²

 

Wangt een labbighe hóóp van afgunstighe buuren,⁷⁵³

 

Die ginghen bymen Vrouw, die simpel was en slecht,⁷⁵⁴

755

En seyden, siet wel toe, de waghen gaat niet recht,⁷⁵⁵

 

Jou mayt gaat dus verweent, 't is van haar niet ghekomen,⁷⁵⁶

 

Jou Man gheeft heur dit goet, of sy heeftet ghenomen:⁷⁵⁷

 

Past op jou ghelt en la. Mijn Vrouw die streetmen an⁷⁵⁸

 

Als dat ick my verliep met haar ghetrouwde Man,⁷⁵⁹

760

Het welcke ick ontswoer by ziel, by sanct, by leven,⁷⁶⁰

 

Soo lang tot dat zijt haar ten lesten heeft ontgheven:⁷⁶¹

 

Maar niet te min zoo bleef 't ghegriffijt in haar zin.⁷⁶²

 

Want wien de Jalousy ter herten eens laat in,⁷⁶³

 

Daar sal sy haar een plaats in eeuwigheyt behouwen.⁷⁶⁴

765

In't Man-volck niet zo seer als in jelourse Vrouwen.

 

^* Mijn Vrouw' die gingme na, in huys en op de straat.⁷⁶⁶

 

Hoort hier, wat gaan sy doen: sy scheeren daar een raat,⁷⁶⁷

 

Waar door de bommel most eens endeling uytbreken:⁷⁶⁸

 

Want s' hebben een haar Nicht by mijn vertrek versteken,⁷⁶⁹

770

Des nachts, nae mijn ghewoont', soo ben ick opghestaan,

 

En by mijn Vryer voort gherust te bed ghegaan.⁷⁷¹

751 sundaechs: zondags.

752 hier: hier op aarde.

753 Wangt: want; labbighe hóóp: babbelzieke troep.

754 ginghen bymen Vrouw: gingen naar mijn mevrouw toe; simpel en slecht: naïef, onnozel (tautologie).

755 de waghen enz.: het gaat niet zoals het behoortaant..

756 mayt: dienstmeid; dus verweent: zo weelderig gekleed; 't is enz.: dat heeft ze niet van zich zelf.

757 ghenomen: gestolen.

758 ghelt en la: geldlaaant.; streetmen an: betichtte me ervan.

759 my verliep: een ongeoorloofde omgang had; getrouwde Man: wettige echtgenoot.

760 Het welcke: wataant.; ontswoer: bij ede ontkende; by ziel, by leven: bij mijn ziel, mijn leven; by sanct: bij de heiligen, bij alles wat heilig is.

761 haar heeft ontgheven: zich uit het hoofd heeft gezet.

762 gegriffijt: gegrift; sin: gemoed.

763 Want ... behouwen: contaminatie van twee zinnen; wien: wie (onderw.).

764 haar: zich.

* C 2 v^o

766 gingme na: lette scherp op me.

767 wat gaan sy doen: wat doen zij? (vgl. vs. 97); scheeren een raat: beramen een plan.

768 bommel: spon van het vat (bom); Waar door enz.: waardoor de zaak (het geheim) ten slotte aan het licht moest komenaant..

769 een haar Nicht: een nicht van haar; versteken: verstopt.

771 voort: dadelijk.

[p. 214]

 

De Nicht quam uyt haar hol, en heeft een kaars ontsteken,⁷⁷²

 

En is mijn proper na van liever lee ghestreken:⁷⁷³

 

Maar doese boven quam daar vant sy 't lieve paar⁷⁷⁴

775

In alle vriend'lijckheyt ghelegen bymenkaar.

 

De Moer gaf mijn men sack, ick mostmen goetje nemen⁷⁷⁶

 

En gaan ten huyse uyt: hem stuerdense na Bremen,⁷⁷⁷

 

Zoo quam ick by de luy: wat sal ickje meer segghen.⁷⁷⁸

 

Maar hoe quam jyer toe?

trijn

 

Maar hoort ick seltje segghen.⁷⁷⁹

780

Ick diende inden Nes in een huys wel vijf jaar,⁷⁸⁰

 

En samelde mijn gheldt en goetje wel te gaar.⁷⁸¹

 

Ick won een gróóte huur, en ick kreegh veel gheschencken⁷⁸²

 

Van breng-lóón, van verval, meer alsmen wel zou dencken.⁷⁸³

 

Ick schraapten zoo te hóóp, want siet, ick hielt te raat,⁷⁸⁴

785

Zoo dat ick koft en kreegh al wat dat vroech opstaat.⁷⁸⁵

 

Daar na zoo docht ick eens een kamertje te huuren,

 

En gane by de buurt uyt wassen en uyt schuuren.⁷⁸⁷

 

Zoo ick docht, zo dee ick, ick was de weelde moe.

 

Ick seyde mijn huur op: mijn Vrouw' die sach bril toe.⁷⁸⁹

772 hol: schuilplaats.

773 mijn: mij; proper: netjes, voorzichtig; van liever lee: stapje voor stapje; na ... ghestreken: achterna gelopen.

774 doese: toen ze; vant: vond.

776 gaf mijn men sack: gaf mij de bons, ontsloeg meaant..

777 hem stuerdense na Bremen: ?aant.

778 by de luy: in ‘het leven’: zo werd ik snol.

779 Maar hoort: wel, luister; segghen: zelfde rijmwoord aan het eind van het vorige vs.

780 den Nes: straat in het verlengde van de Warmoesstraat. Bredero's geboortehuis stond in de Nes. Vgl. Memoriaal blz. 25.

781 samelde ... wel te gaar: spaarde goed op.

782 won: verdiende; huur: loon; ick kreegh veel geschencken: er werd me veel geschonken.

783 breng-lóón: beloning voor het overbrengen van een boodschap, het bezorgen van een pakje; verval: fooi.

784 hielt te raat: bewaarde, spaarde het (vgl. vs. 1688).

785 koft en kreegh: kocht (door het te kopen verkreeg), kon kopen; al wat dat vroech opstaat: ‘vroege’ (de eerste en dus dure) vruchten en groenten (?)aant..

787 gane: te gaan; schuuren: aant..

789 huur: dienst; sach bril toe: keek vreemd op.

[p. 215]

790

Zy vraaghde mijn de schort, en of ick meer wou winnen?⁷⁹⁰

 

En of ick was verlooft? oft wat ick sou beginnen?⁷⁹¹

 

Ten lesten 't quam'er uyt dat ick op mijn selven wouw.

 

En siet des s'Meys daar an zoo toogh ick van mijn Vrouw.⁷⁹³

 

Ick ging mitme speulnóót buyten inde Kathuysers,⁷⁹⁴

795

Daar quam een knecht by ons, een vande jonghe vuysers,⁷⁹⁵

 

Een seun vande Zeedijck, ouwe Dirick hiet zijn vaar,⁷⁹⁶

 

Die praten my zoo schóón, wy maackten 't hylick klaar.⁷⁹⁷

 

Wy trocken na Haarlem, daar ginghen wy logeeren

 

In een goe herrebergh, by andere luy met eeren.⁷⁹⁹

800

s' Nachts als ick lach en sliep zoo stal hy al mijn ghelt,⁸⁰⁰

 

Mijn sulver en mijn tas, die zoo wel was ghestelt,⁸⁰¹

 

En ging stilswyghend' deur, en maackten mijn niet wacker,⁸⁰²

 

En ritsten ande wijnt, over veldt over acker:⁸⁰³

 

Des morghens Annetje als ick uyt mijn dróóm ontsprong,⁸⁰⁴

805

Ick taste na mijn Lief, die 'k nerghens niet en vong.⁸⁰⁵

 

Ick riep hem by zijn naam, ick sach na tuych en tas,⁸⁰⁶

 

Ick sweem als ick vernam dat hyer deur me was.⁸⁰⁷

 

Den rouw die ick bedreef sou niemant kennen schryven,⁸⁰⁸

790 de schort: wat er schortte, dus wat me niet beviel (bij haar); winnen: verdienen.

791 of ick was verlooft: of ik trouwplannen had, dus de huidige betekenisaant.; oft: nevensch. voegwoord, formeel onderscheiden van ondersch. ‘of’ in dezelfde zin, betekent hier ‘en’.

793 des s'Meys: in mei; Inl. 102; daar an: daaropvolgend; toogh: trok, ging weg.

794 mitme speulnóót: met mijn vriendin; buyten: buiten de stadspoort; de Kathuysers: buurt, genoemd naar het Kartuizer-klooster dat daar eens had gestaanaant..

795 knecht: jongeman, jongen; vuysers: pretmakers.

796 seun: jongen; Zeedijck: straat in het hartje van Amsterdam; hiet: heette.

797 Die praten enz.: die wist me met zijn mooie praatjes zo ver te krijgen, dat enz.aant..

799 luy met eeren: fatsoenlijke mensen (vgl. vs. 1871).

800 lach en sliep: lag te slapen.

801 sulver: zilverwerk, alles wat ze aan haar tuigje (vgl. vs. 747 v.) had hangen; tas: beurs; wel ghestelt: goed voorzien.

802 ging deur: kneep er tussen uit.

803 ritsten ande wijnt: ging er snel van door.

804 ontsprong: ontwaakte.

805 vong: vondaant..

806 sach na: keek rond naar, zocht naar.

807 zweem: viel in zwijm; vernam: bemerkte; hyer deur me: hij ermee van door.

808 Den rouw enz.: het misbaar dat ik maakte (om mijn verdriet te uiten); schryven: beschrijven.

[p. 216]

 

Mijn huyck die most daar toe noch voor 't gelachje blyven,⁸⁰⁹

810

Daar ging ick tróóstlóós heen beschreyen mijn fortuyn,⁸¹⁰

 

Dat door de zyjel-straat, na over-Veen, in't duyn,⁸¹¹

 

^* Al waar een Burgher, die ter jacht ging, my verselde,⁸¹²

 

Die ick mijn avontuur en ongheluck vertelde,

 

Hem jammerde mijn leet: ick docht hem passelijck schóón,⁸¹⁴

815

En hy vereerde mijn een gouwe Franse króón.⁸¹⁵

an

 

In dat veur niemendal?⁸¹⁶

trijn

 

ó dat kan jy wel deyncken,

 

Wat de Haarlemers veur niet een vreemt mensch souden scheyncken.⁸¹⁷

 

Sint die tijt liep ick óóck, maar niet by elleck ien:⁸¹⁸

 

'k Mach liever een schijt-valck dan een smeerich broeckjen sien.⁸¹⁹

an

820

En hebje van die schelm gheen tijngh of niet vernomen?⁸²⁰

809 daar toe: daarenboven (vgl. vs. 625); voor 't gelachje: ter betaling van het gelag, de verteringen en de overnachting; blyven: worden achtergelaten.

810 Daar: toen; fortuyn: lot.

811 Dat: en wel; zyel-straat: Zijlstraat in Haarlem; over-Veen: Overveen, dorp ten w. van Haarlem.

* C 3 r^o

812 my verselde: zich bij mij aansloot.

814 docht: dunkte, leek; passelijck: behoorlijk, zeer (vgl. vs. 92 v., 2033).

815 vereerde: schonk; gouwe Franse króón: munt ter waarde van vijf gulden.

816 In: en (vgl. vs. 139).

817 veur niet: voor niets, dus zonder tegenprestatie.

818 liep: tippelde.

819 schijt-valck: rijke, royale meneer (eig. scheldwoord); smeerich broeckjen: arm ventje.

820 gheen tijngh of niet: helemaal geen bericht (gehad), helemaal niets (gehoord); tijngh: tijding, bericht; niet: niets.

[p. 217]

trijn

 

Niet anders dan dat hy van óósten is ghekomen;⁸²¹

 

Ick ben met hem in recht, bylo krijcht hem de Schout,⁸²²

 

Het kost hem licht de kop, al waar sijn hals van gout.⁸²³

an

 

Wat wast voor een fatsoen?⁸²⁴

trijn

 

Hiel fray, maar 'twas een scheeltje.

825

Wel goeden dach in huys, wel hey! waar sinje Neeltje.⁸²⁵

robbeknol alleen uyt.

 

Hier is huysraet noch niet, het is hier woest en leech,⁸²⁶

 

Ja besem, vleughel niets daar ick het huys me veech,⁸²⁷

 

En 't heeftet wel van doen, sie ick onder, sie'k boven,⁸²⁸

 

Het isser beklontert, beraecht en so bestoven,⁸²⁹

830

Dattet myn verwondert dat sulcken Edelman,

 

Hem met dit byster nest te vreden stellen kan.⁸³¹

 

Wel wat sel ick nu doen? gaan uytsien om mijn bróót,⁸³²

 

Want so ick langher wacht ick blijf van hongher dóót:⁸³³

 

Mijn Meester, so mijn dunckt, die heeftmen al vergheten:⁸³⁴

821 van óósten ghekomen: uit de Oostzeelanden teruggekomen.

822 ben met hem in recht: heb hem een proces aangedaan; bylo: (bastaardvloek) waarachtig (vgl. vs. 212).

823 al waar enz.: al had hij nog zoveel geld en probeerde hij zich daarmee vrij te kopen.

824 fatsoen: figuur, model; Wat wast enz.: hoe zag hij eruit?

825 in huys: jullie allen in dit huis (de ververij); sinje: ben je; Neeltje: de Neel van vs. 589.

826 Hier is: bij dit vs. begint het zevende toneel van het tweede bedrijf; huysraet noch niet: geen huisraad of wat dan ook; woest en leech: vgl. ‘de aarde was woest en leeg’ (Gen. 1:2).

827 vleughel: ganzevleugel waarmee men afstofte; daar ... me: waarmee.

828 wel van doen: erg nodig.

829 beklontert: bevuild, vuil; beraecht: vol spinrag; bestoven: stoffig.

831 byster: ellendig; nest: verblijfplaats (als van een dier).

832 uytsien om mijn bróót: aan voedsel zien te komen.

833 blijf dóót: ga dood.

834 heeftmen: heeft me; al: helemaal.

[p. 218]

835

En of hy noyt en quam, sou ick dan nimmer eten?⁸³⁵

 

Neen dat is niet geseyt, 'tis best dat ick heen ty,⁸³⁶

 

De gróóte huysen an, de kleyne niet verby:

 

Maer holla! ick most hier de sleutel nederlegghen,

 

Als dan mijn Joncker komt, so heeft hy niet te segghen.⁸³⁹

Binnen.

jerolimo

840

Zemers 'tghemeyne Volck is hier wel rouw en viel,⁸⁴⁰

 

Ten maackt gheen onderscheet in een pompeuse ziel,⁸⁴¹

 

En eenen groven fiel, die simpel, slecht en sot // is:⁸⁴²

 

Zekers ick bedruyf may dat hier het Volck so bot // is.⁸⁴³

 

Komt hier een Prins of Heer de Landen te besien,⁸⁴⁴

845

Sy sullen haer respect noch reverency bien,⁸⁴⁵

 

En met ghedeckten hoot staan sy en speculeeren,⁸⁴⁶

 

En latens' onghegroet en onge-eert passeren.

 

Ons Brabant heeft de prys voorwaer van alle lien;⁸⁴⁸

 

Het volcxken is beleeft, en van een goet ingien.⁸⁴⁹

850

^* En eloquent van sproock, en gracioos in't eeren,⁸⁵⁰

 

Manierlijck opghequeeckt als kinderen van Heeren.⁸⁵¹

835 of: als.

836 dat is niet geseyt: dat is daarmee niet gezegd, dat is onjuist; ty: ga.

839 niet te segghen: niets aan te merken.

840 Zemers enz.: bij dit vs. begint het achtste toneel van het tweede bedrijf; Zemers: voorwaar (vgl. vs. 648); ghemeyne: gewone; rouw: ruw, onbeschaafd; viel: ordinair (vgl. vs. 701).

841 Ten: het (en); in: tussen; pompeuse ziel: luisterrijke persoonlijkheid (genoemd in vs. 844).

842 fiel: onbehouwen kerel (vgl. vs. 265); simpel, slecht: eenvoudig (in ongunstige zin) van stand en ontwikkeling.

843 bedruyf may: ben er bedroefd over; bot: onbehouwen.

844 Komt ... te besien: komt bezoeken; Prins: vorst.

845 Sy sullen: constructio ad sensum; haer: hun; reverency: hulde (vgl. vs. 626).

846 hoot: hoofd; staan sy en speculeeren: staan ze (maar) te kijken.

848 heeft de prys van: overtreft.

849 ingien: verstand (fr. engin).

* C 3 v^o

850 sproock: spraak, spreken; eloquent van sproock: pleonasme; gracioos: hoffelijk; eeren: betonen van eer.

851 Manierlijck: welgemanierd.

[p. 219]

 

De minste Borgher is zoo vriendelaijck, en zoo beleeft,

 

Dat hy de vremde man gheen quayer woorden gheeft⁸⁵³

 

Als hoort herteke Lief! wa soeckdy? wa begaarde?⁸⁵⁴

855

Na wien vraachde gey? nae Peter de ghelaarde?⁸⁵⁵

 

Ach Heer! 't is mijn kompeer. Voort Gilles of Perijn,⁸⁵⁶

 

Brengt dese buyten-man by Oomken Peers Kosijn,⁸⁵⁷

 

Naast de blaeuwe boterham, by Hanssens zoons Grootmoeyers,⁸⁵⁸

 

Daar dichte by't Bier-hoot. d'Hollanders sayn maar bloeyers,⁸⁵⁹

860

Sy zeyn niet generoos hoe rayck sy gaan in't swart.⁸⁶⁰

 

'tHantwerpen gheen zoo slecht die op de Vrydachs mart,⁸⁶¹

 

Alsmen de Palmslach slaat, die haar Vrouwen niet kopen⁸⁶²

 

Borsten van gouwt en zijd' gheciert met gouwe knopen,⁸⁶³

 

En Rocken van Satijn, en Tabbaerts van flouweel,⁸⁶⁴

865

Die draghen yder een: Ja de Hoeren in't Bourdeel⁸⁶⁵

 

'tZijn kourasieuse Liens. Maer is de sleutel buyten?⁸⁶⁶

 

Mijn jonghen die is uyt, ick mach de deur ontsluyten,⁸⁶⁷

 

En vouwen op mijn kap en leggense te pars,⁸⁶⁸

 

Dan wil ick op de plets wa wand'len over dwars.⁸⁶⁹

853 vremde man: vreemdeling.

854 wa begaarde: wat begeert ge.

855 ghelaarde: geleerde.

856 kompeer: vriend; Voort: snel, gauw; Perijn: een Brabantse naam of naamsvariant, evenals Peer in vs. 857 (?).

857 buyten-man: hier denkt J. reeds speciaal aan Antwerpen en niet aan Brabant in het algemeen; Kosijn: neef (fr. cousin).

858 de blaeuwe boterham: huis (herberg) genoemd naar het uithangtekenaant..

859 Bier-hoot: havenhoofd (vgl. vs. 10), plaats waar de vaten bier gelost of geladen worden; bloeyers: sukkels.

860 generoos: grootmoedig, royaal (vgl. vs. 698); rayck gaan in't swart: rijk in het zwart gekleed gaan.

861 gheen zoo slecht: (is er) niemand hoe eenvoudig ook.

862 de Palmslach slaat: bij handslag de koop sluit (palm: handpalm); die: herhaling van onderwerp; constructio ad sensum.

863 Borsten: met gouddraad geborduurde borststukken.

864 Tabbaert: lang vrouwenkleed.

865 draghen yder een: constructio ad sensumaant.; Ja: zelfs.

866 kourasieuse Liens: flinke, fiere mensen (fr. courageux); buyten: buiten de kamer gelegd; vgl. hier inne leyt (vs. 1926).

867 Mijn jonghen enz.: dit stelt hij vast, als hij de sleutel heeft gevonden (vgl. vs. 532 v.); mach: moet (zal) maar eens (vgl. vs. 724).

868 vouwen op mijn kap: mijn (kap) mantel opvouwen; te pars: in de pers (om de plooien weer in de juiste vorm te krijgen); bestaat die pers alleen in J.'s verbeelding?aant.

869 plets: binnenplaats; zie Inl. blz. 27; over dwars: op en neer.

[p. 220]

robbeknol etende, vertelt zijn avontuur.

870

Dat heeft zijn ouwe smaack: wel op mijn magre koonen,⁸⁷⁰

 

Nou moetje eens jou kunst en jou vermoghen toonen.

 

Siet hier is speck tot palm, hier hebdy't al na wens,⁸⁷²

 

Gaeve lever, goet bróódt, ossen-muyl, schape-pens,⁸⁷³

 

En beuling, en koevoet, hier is wel veul te bancken,⁸⁷⁴

875

Ick heb de goede luy wel hartich te bedancken.⁸⁷⁵

 

O bloedt hoe krijch ick 't op? mijn buyck die staat al stijf,⁸⁷⁶

 

Want ick heb schier een bróódt van twaalf pont in't lijf,⁸⁷⁷

 

En daar toe noch een pan met excellente grutten;

 

Daarom ben ick besorcht hoe ick dit best sal nutten.⁸⁷⁹

880

Al weer-an sey de meyt, dat gater weer na toe.⁸⁸⁰

 

Elementen wat is dit? mijn backhuys dat wort moe.⁸⁸¹

 

Gans lyden, och wat raadt? hoe sal mijn Joncker kyven,

 

De klock die is zoo laat, het is al over vyven.

 

Dats gang, ick klop. ó mijn!⁸⁸⁴

jerolimo

 

Wel waar hebde te gaan?

885

Waer sydy doch gheweest?

robbeknol

 

Och Heer wilt my niet slaan;

870 wel op: wel aan; magre koonen: zie Inl. blz. 74.

872 speck tot palm: spek in overvloedaant..

873 Gaeve: zuivere; ossen-muyl: ossekop.

874 beuling: worst; koevoet: koeiepoot; wel veul: heel veel; bancken: smullen.

875 heb ... te: moet; wel hartich: heel hartelijk.

876 bloedt: bastaardvloek (bij) Gods bloed (vgl. vs. 570, 882); al: helemaal.

877 van twaalf pont: heel zwaaraant..

879 ben ick besorcht: vraag ik me af; nutten: nuttigen.

880 Al weer-an: vooruit maar weer; dat gater weer na toe: daar gaat-ie weer; door de toevoeging sey de meyt een obscene toespelingaant..

881 Elementen: bastaardvloek (vgl. vs. 295); backhuys: bakkes.

884 Dats gang: dat gaat erop los, ik waag het erop. Hier begint het tiende toneel van het tweede bedrijf; waar hebde te gaan: wat heb je uit te gaanaant..

[p. 221]

 

Want ick heb u ghewacht al over de twee uren,⁸⁸⁶

 

Ten lesten ick en kon van hongher niet gheduren,⁸⁸⁷

 

Zoo kreet mijn holle maach, die half was in't slot,⁸⁸⁸

 

Dies ick my selfs beval de goede luy en Godt,⁸⁸⁹

890

En siet die hebben my ghegheven dese beetjes.⁸⁹⁰

 

Wel dat ansicht staat niet stuurtjens noch niet wreetjens.⁸⁹¹

jerolimo

 

Oock heb ick ou vertuyft met den eten, maar wat⁸⁹²

 

^* Ick beyde, ghy en quaamt, ick ging toe toens en at.⁸⁹³

 

Voorts hede wel ghedaan ou Gode te bevelen:⁸⁹⁴

895

Want 't is veel saligher te bidden dan te stelen.⁸⁹⁵

 

Zoo help my God Robbert, 't is my in't minste leet.⁸⁹⁶

 

Een dinghen bid ick ou, maackt datmen niet en weet⁸⁹⁷

 

Da gay hier bay mayn woont: want ick wil ou wel sweeren,

 

Het sode woorlijck may te na gaan maynder eeren.⁸⁹⁹

900

't Es wel woor dat ick hoop dat ick niet en wert gheschent,⁹⁰⁰

 

Vermits dat ick alhier zoo lettel ben bekent.⁹⁰¹

 

En of God wilde da ick ware t'huys ghebleven.⁹⁰²

886 over: meer dan.

887 gheduren: het uithouden.

888 Zoo: zo erg; kreet: ging te keer; die half was in 't slot: die voor de helft, d.w.z. aan één kant (de uitgang nl.) gesloten was; er kon niets meer uit, alleen in; de ingang was openaant..

889 Dies: daarom; my selfs beval: me (zelf) aanbeval in de gunst van enz., d.w.z. ging bedelen (vgl. vs. 894).

890 beetjes: hapjes.

891 ansicht: gezicht; stuurtjens: stuurs; wreetjens: streng; wel dat ansicht enz.: in dit terzijde stelt R. vast, dat J.'s gezicht bij het zien van de lekkernijen is opgeklaard.

892 ou vertuyft: op u gewacht; vgl. voor de uy vs. 843; wat Ick beyde: hoe ik ook wachtte.

* C 4 r^o

893 ghy en quaamt: je kwam niet; ging toe ... en at: ik begon (ben begonnen) te eten; toens: toen (Antw. dialect).

894 Voorts: overigens.

895 saligher: beter voor het heil van de ziel; bidden: bedelen.

896 Zoo help my God: bij God; Robbert: misschien te lezen als fr. Robert (vgl. vs. 906); 't is my enz.: ik vind het helemaal niet erg.

897 Een dinghen: één ding (vgl. vs. 175); bid: verzoek.

899 sode: zou.

900 't Es wel woor: het is heel juist, volkomen terecht hoop ik; wert geschent: te schande word gemaakt.

901 Vermits dat: aangezien; lettel: weinig (men weet hier niet, wie ik eigenlijk ben en zou verkeerde conclusies kunnen trekken).

902 En of God wilde: ach, had God maar gewild; t'huys: nl. in Antwerpen.

[p. 222]

robbeknol

 

Mijn Joncker ick behoef geen tol daar van te gheven,⁹⁰³

 

Hebt daar gheen sorghe voor.

jerolimo

 

Nu eet doch arme bloet,

905

Misschien wanneer ons Heer ons arremoet versoet.⁹⁰⁵

 

Robbert, mijn goeyen knecht, t'sichtent ick hier quam woonen,⁹⁰⁶

 

Was ick noot wel te pas, noch hebt niet wesen koonen.⁹⁰⁷

 

Dit huys moet zijn ghebouwt op een quay gront dunckt mayn:⁹⁰⁸

 

Oock zayn der huysen die seer ongheluckick zayn,⁹⁰⁹

910

Mits sy den huurling ghemaynelijck gheen goet⁹¹⁰

 

Aenbrenghen, moor wel ramp, ghelayck als my dit doet,⁹¹¹

 

Daarom beloof ick ou, zoo haest de moont gaat strijcken,⁹¹²

 

Mijn ongheluck en 't huys ghelijck'lijck te ontwijcken.

robbeknol die gluurt ter zyen uyt.

 

Hoe loert hy op mijn pens, hoe kijckt hy na mijn broot,⁹¹⁴

915

Ay siet hy treckt niet eens een oogje van mijn schoot,⁹¹⁵

 

Die nu mijn tafel is: siet zijn ghesicht eens vryen,⁹¹⁶

 

'k Heb met den armen bloedt warachtich medelyden,

 

Want ick heb menichmaal gheleden dat ghewelt,⁹¹⁸

 

En ly oock daghelijcks het gheen dat hem nu quelt.

903 tol: rekenschap.

905 Misschien wanneer enz.: wellicht zal God nog eens onze armoede verlichten.

906 t'sichtent: sedert.

907 noot: nooit; wel te pas: er goed aan toe, gelukkig; koonen: kunnen.

908 quay: kwade, ongunstige.

909 ongheluckich: ongeluk, onheil veroorzakend: vgl. R.'s interpretatie van 't ongheluckich huys (vs. 1441).

910 Mits: vermits, aangezien; huurling: huurder.

911 dit: nl. dit huis (met zinsaccent).

912 haest: gauw; gaat strijcken: ten einde loopt.
- ter zyen uyt: van opzij, d.w.z. heimelijk (naar zijn meester). De volgende tekst is een terzijde.

914 pens: (hier) schapepens (vgl. vs. 873).

915 niet eens: met één keer, geen ogenblik.

916 zijn gesicht: zijn ogen; vryen: smeken.

918 ghewelt: kwelling.

[p. 223]

920

Wat sal ick doen? hem noon? hy sal't my gheen danck weten:⁹²⁰

 

Want siet hy seydt dat hy te middach heeft ghegheten,

 

Nochtans meen ick dat hy te meer niet heeft ghebickt.⁹²²

 

Ick wou wel dat zijn smart een weynich waar verquickt,

 

Ghelijck het gust'ren was doen hy my hullep smullen,⁹²⁴

925

Doen ick zijn hongers noot met kruymjes ging vervullen.⁹²⁵

jerolimo

 

Voorwoor Robknol 'k sie ou met verwund'ren an,⁹²⁶

 

Gay hebt de besten aart die oyt had eenich man:⁹²⁷

 

Want wie ou eten siet zoo grocelayck van kooken,⁹²⁸

 

Die kundy appetijt en nieuwen hongher mooken.

robbeknol

930

O daar en hadjet niet, maar 't is u holle maach⁹³⁰

 

En krytende ghedarmt, dat maackt u nu zoo graach.⁹³¹

 

Ick weet wel wattet is, hy sou oock garen schransen.⁹³²

 

^* Verhaast je niet myn borst, ick selje voor gaan dansen,⁹³³

 

Joncker lustje, tast toe, dat broodt dat is seer goet,⁹³⁴

935

So doet dees koe-voet oock, en dees pens is oock so soet,⁹³⁵

 

Al waermen heel versaet, men souwer lust na kryghen.⁹³⁶

 

Ghelieftje eter af holla, 'twil my ontsyghen.⁹³⁷

920 noon: uitnodigen (mee te eten).

922 te meer: vandaag (mnl. tameer).

924 doen: toen; hullep: hielp.

925 zijn honghers noot: de kwelling van zijn honger, zijn kwellende honger; vervullen: stillen; vgl. vs. 542-44 en Inl. blz. 100 v.

926 verwund'ren: bewondering.

927 aart: constitutie.

928 grocelayck: bevallig, met gracie (fr. grace); kooken: kaken.

930 daar en hadjet niet: dat was het hem niet. De vzn. 930-933 zijn nog een terzijde.

931 graach: gretig.

932 garen: graag.

* C 4 v^o

933 Verhaast je niet: overhaast je niet, kalm maar aan; myn borst: beste man; ick selje voor gaan dansen: ik zal het je voordoen.

934 lustje: als het je lust, als je wilt, alstublieft.

935 doet: vervangt hier is (vs. 934; vgl. vs. 119, 993); soet: lekker.

936 heel versaet: helemaal verzadigd; lust na: zin in.

937 Ghelieftje: als het je gelieft, als je wilt; eter af: eet er van; 'twil my ontsyghen: het ontvalt me, glijdt van mijn schoot af (vgl. vs. 915)aant..

[p. 224]

jerolimo

 

Is dat koeyen-voet?

robbeknol

 

Jae't mijn Heer, neemt dat aan.⁹³⁸

jerolimo

 

Ick koos voor dat beetken gheen Kalkoensche haan.⁹³⁹

Hy gaat met Robbeknol sitten eten.

robbeknol

940

Wat duncktje byget? is die sack toeghebonden?⁹⁴⁰

 

Hy kluyft de kootjes of veel reynder als zijn honden.⁹⁴¹

jerolimo

 

Och dit 's lacker dingh!

robbeknol

 

De saus daar ghy 't me eet,⁹⁴²

 

Dat is het leckerste dat ick ter werelt weet.

jerolimo

 

By goy het smaackte my met sulcken goey behaghen,⁹⁴⁴

945

Al hay'k niet gheten g'hadt in twee gheheele daghen.⁹⁴⁵

938 Jae't: ja, dat is het.

939 Ick koos enz.: ik geef de voorkeuraant..

940 byget: bij God (vgl. vs. 349, 566); is die sack toeghebonden: is die maag vol (zoals hij beweert)?; zie vs. 893. Een zak wordt toegebonden, als hij vol is; J.'s maag is leeg. Dit weer terzijde, tot het publiek; zo ook de meeste van R.'s volgende gezegden.

941 kootjes: beentjes, botjes; of: af; reynder: schoner.

942 De saus enz.: toespeling op het spreekwoord ‘honger is de beste saus’.

944 By goy: bij God.

945 Al hay'k niet gheten g'hadt: alsof ik niet gegeten had; in twee geheele daghen: vgl. gist'ren noch van daech (vs. 143).

[p. 225]

robbeknol

 

Juyst rae ghy't op sijn hooft als ghy de waerheydt spreeckt,⁹⁴⁶

 

Ick denck dat jou de spijs niet euvel op en breeckt.⁹⁴⁷

jerolimo

 

Brenght my mijn drinck-vat hier, da gese niet vermindert.⁹⁴⁸

robbeknol

 

De Pot is boorde vol, sy is noch onverhindert.⁹⁴⁹

jerolimo

950

Gaet nae de Ledekant neemt de Tapeet van 't bedt,⁹⁵⁰

 

En vouwt het ammeloocken, met meynen Servyet⁹⁵¹

 

En legget op 'tschrappra.⁹⁵²

robbeknol

 

Ick selt wel doen mijn Heer,

 

Hier hebben wy de May, zijn Hovaerdy al weer,⁹⁵³

 

Hy wil zijn Graviteyt met groote woorden houwen,⁹⁵⁴

955

En hy het niet een scherf om zijn neers mee te klouwen.⁹⁵⁵

946 rae: raakt; vgl. de spijker op zijn kop slaan.

947 niet euvel op en breeckt: niet slecht bekomt.

948 da gese niet vermindert: pas op, dat je niet morst.

949 sy is noch onverhindert: er is nog niets uit; met dit terzijde geeft R. te kennen, dat zijn vermoeden (vgl. 922) juist was: J. heeft nog niet gegetenaant..

950 Tapeet: sprei.

951 ammelooken: tafellaken; Servyet: servet (fr. serviette); tapeet, ammelaken enz. zijn er slechts in J.'s verbeelding (vgl. vs. 868; zie Inl. blz. 69).

952 schrappra: schapraai, etenskast, provisiekastaant.; wel: zoals het behoort.

953 de May: uitroep, bastaardvloek (?)aant.

954 Graviteyt: waardigheid, gewichtigheid (fr. gravité); houwen: ophouden.

955 neers: aars; een scherf werd, evenals een mosselschelp, met hetzelfde doel gebruikt als het tegenwoordige closetpapier (vgl. vs. 1662-63).

511 hoetjen A hoetie - haertjens A haertiens

520 vol B2 bol

548 Jongman B2 Jomgman - en treet B2 een treet - 550 Hy B2 hy - 557 Hoe B2 hoe

567 O se B2 Ose - 575 An in B2 Anne in de marge bij 573 - 577 Heer B2 heer

580, 583, 586 de namen in B2 resp. vóór 579, 582, 584; in A 583 Trijn 586 Anne

610 't B2 t

628 suyvre A2 suyv re

708 reputacy//staan B2 reputacy / staan - 709 nacy//gaan B2 nacy / gaan

714 Luyckes B*, C Luyckens

788 was A wos

800 stal A stool

819 'k Mach B2 k Mach

842 sot // is B2 sot / is - 843 bot // is B2 bot is

853 gheeft B2 gheeft. - 869 Dan B2 dan

883 De B2 de
- avontuur: wedervaren. Hier begint het negende toneel van het tweede bedrijf.

906 vóór dit vs. in A2 opnieuw Ieroli.

925 kruymjes H kruympjes