Verspreid werk

[p. 131]

Aen Mijn Heer Tibout^-

Recht als het vrolijck sap der vreuchtmakende Wijn¹
Sich selven openbaart, en stille niet can sijn,
Of als de wack're gheest sich niet bemoeyt met slapen,³
Maar toont van inde Wiegh waer toe hy is gheschapen,
Alsoo vant ick mijn jeught te draghen Liefd' en gunst,⁵
Tot d'oeff'ningh van 't gheweer de Ridderlijcke kunst,⁶
Waar aen ick heb besteet de Lenten mijner jaren,
By sulcke Meesters die daer in bedreven waren,
Sulcx dat ick door 't bericht soo verre was gebrocht⁹
Datt my niet anders daer int' ondersoecken docht¹⁰
Als ick en had gheleert, het welck my wel ghenoeghden,¹¹
Met meer Liefhebbers daar ick daegh'lijcks my by voeghden.¹²
Zoo ist ter goeder uur mijn Heer Tibout gheschiet¹³
Dat ick u kennis kreegh, die 'k huyden noch gheniet.¹⁴
Ghy waartet die de kunst van veel verscheyden Lieden¹⁵
Met kloecke teghen-reen wist wederstant te bieden,¹⁶

- Tibout: Gerard Thibault; zie de inleiding, blz. 54.

1 Recht als: evenals, precies zoals.

3 sich niet bemoeyt met: geen moeite doet om te.

5 vant ick mijn jeught enz.: bevond ik dat ik al jong liefde en genegenheid voelde.

6 d'oeff'ningh van 't gheweer: het hanteren van de wapenen, i.h.b. de degen; Ridderlijcke: van de ridders afkomstige; kunst: vaardigheid, kundigheid.

9 Sulcx dat: zodat; 't bericht: het onderricht.

10 Datt my niet enz.: dat ik dacht, dat ik op dat gebied niets anders meer behoefde te leren.

11 wel ghenoeghden: heel tevreden stemde.

12 Met meer Liefhebbers: evenals andere mensen die van schermen hielden.

13 mijn Heer Tibout: aangesproken persoon.

14 u kennis kreegh: met u kennis maakte.

15 kunst: bekwaamheid (in de wapenhandel).

16 kloecke teghen-reen: met krachtige tegenwerpingen.

[p. 132]

 

In dier manieren dat door u wel-spreeckentheyt¹⁷

 

De Leeringh' van voorheen ter neder wert gheleyt.¹⁸

 

Ghy waart het die de Kunst uyt wijt gheleghen Landen

20

In uwe Harsens droeght, en brocht in onse handen,

 

Daar eerstelijck ons breyn met hap'ren teghen keef²¹

 

Tot dat u Goude tongh u Wetten in ons schreef,²²

 

En met ervarentheyt de Letters in ons prenten

 

Door de ghevoegh'lijckheyt van U gront-fondamenten,²⁴

25

En 't aengenaem bewijs daer ghy also met werckt,²⁵

 

Dat yder u verstant, en al de dwalingh merckt²⁶

 

Des ouden tydts verleen, ghy weet op maat te stuuren²⁷

 

De standen buyten Wet, en reghel der natuuren.²⁸

 

Al dedy eerst verstaen u sin met redens klaar,²⁹

30

'T verand'ren van ghewoont', en handel viel ons swaar,³⁰

 

Want het ghewende en 't beproefde te verlaten

 

Om nieuwe moeyt' en Leer valt lastich aen te vaten,³²

 

Maer u bescheydenheyt of weet-kunst die bewees³³

 

Waar uyt de dwaling eerst voornamelijcken rees,

35

En ghy weer-leyden die u tegen wilden spreecken³⁵

 

Met seeckerheyt uws doens, en klaarheyt haars ghebreecken,³⁶

17 In dier manieren: op zo'n wijze.

18 De Leeringh': de theorie; ter neder wert gheleyt: werd overwonnen.

21 met hap'ren teghen keef: zich twijfelend, onzeker tegen verzette.

22 u Goude tongh: uw welsprekendheid.

24 ghevoegh'lijckheyt: juistheid, gepastheid.

25 bewijs: het aantonen in de praktijk, tgo. gront-fondamenten als theorie; also: zodanig.

26 verstant: begrip, inzicht; al de: geheel de.

27 verleen: voorbije; achtergeplaatste bijv. bepaling; op maat: nauwkeurig.

28 standen: posturen bij het schermen; buyten Wet, enz.: afwijkende van de natuurlijke houding.

29 verstaen: begrijpen; u sin: uw bedoeling.

30 handel: handelwijze, praktijk.

32 aen te vaten: aan te pakken, zich eigen te maken.

33 u bescheydenheyt: deskundigheid; weet-kunst: wetenschap.

35 die: degenen die.

36 Met seeckerheyt enz.: met uw nooit falende praktijk en hún duidelijk blijkende tekortkomingen.

[p. 133]

 

En aenghemerckt dat seer veel verscheyden Lien,³⁷

 

Ja Volcken wijt van honck, en Oeffenaers met wien³⁸

 

Ghy dickwils in het werck en woorden zijt ghetreden,³⁹

40

Tot sy u Meesterschap en dapperheyt beleden,⁴⁰

 

En loofden uwe Konst, en sochten openbaar,⁴¹

 

Na hare krancke kracht die selfs te volghen naar.⁴²

 

En aengesien dat wy niet vol en konnen prijsen,⁴³

 

Door de goetwillicheyt in ons te onderwijsen,⁴⁴

45

Waer in ghy selven naamt een lieffelijck vermaack,⁴⁵

 

En socht door daegh'lijcks doen het uyt-eynd van de saack,⁴⁶

 

Soo hebben wy ons plicht gaen naerstich onderwinden⁴⁷

 

Waar in dat wy meer aarts en seeckerheden vinden,⁴⁸

 

Als wylen over langh, siet door u gronden vast⁴⁹

50

Door wijse Wis-konst wel en matelijck ghepast⁵⁰

37 aenghemerckt: gezien het feit dat; om het metrum lese men: -gemerrekt. Met dit vs. beginnen twee verbonden bijzinnen, nl. de vzn. 36-41 en 42-45; de hoofdzin begint in vs. 46 met Soo.

38 wijt van honck: ver van huis, ver hier vandaan; Oeffenaers: beoefenaars van de wapenhandel.

39 werck en woorden: praktijk en theorie; zijt ghetreden: u hebt gemeten.

40 beleden: erkenden.

41 openbaar: openlijk.

42 Na hare krancke kracht: overeenkomstig hun zwakke krachten; selfs: zelf; naar: na.

43 niet vol en konnen prijsen: niet kunnen volprijzen. Het lijd. voorwerp u is achterwege gebleven.

44 Door de goetwillicheyt enz.: om uw grote bereidheid ons te onderrichten.

45 een lieffelijck vermaack: een vriendelijk genoegen.

46 socht: streefde naar; het uyt-eynd van de saack: het beste, het hoogst bereikbare.

47 Soo: daarom, onderwinden: ondernemen, doen.

48 Waar in dat wy: waarin wij; aarts: genitief (bij meer) van aart: kunstvaardigheid (WNT, Suppl. I, kolom 237).

49 wylen over langh: in de lang voorbije ijd; siet: zie, tussen werpsel; gronden vast: sterke, stevige grondslagen.

50 wel en matelijck ghepast: goed en nauwkeurig toegepast (bijv. bep. bij Wis-konst).

[p. 134]

 

Der Velden deylingh en des lichaams stand' en stallen⁵¹

 

Nae 't schuyven des ghewichts minder of meerder tallen,⁵²

 

Mits 'tselven te ghelijck een-stemmich t'samen vlyt⁵³

 

Door den ghematighen en snelle vlugghe Tijdt,⁵⁴

55

Sonder de welcke al de gront-vest soude falen,⁵⁵

 

En van haar waerdicheyt ter slincker zyd' af dwalen.⁵⁶

 

O Loffelijcke Kunst waar in dat men beschout⁵⁷

 

De onghewisheyt daar wy hebben in vertrout,⁵⁸

 

Hoe dom was ons verstant? hoe kranck was ons vermoghen?⁵⁹

60

Wt welcken blintheyt heeft u wijsheyt ons ghetoghen:⁶⁰

 

O tweede Hercules! die uyt den weghe baant⁶¹

 

De ruwe stoutheyt en vermetelheyt verwaant,⁶²

 

Door u gegronde Leer soo weet ghy te versachten

 

Het heftich buld'ren en de dulheyt der ghedachten:⁶⁴

65

O nieuw Wapenaar! die so wel als verweent⁶⁵

 

De wyse Kunst met kracht versamelt en vereent.⁶⁶

Gherijmt door g.a. bredero.

'T kan verkeeren.

51 Der Velden deylingh: (door) de indeling van de standpunten; stallen: houdingen.

52 Nae 't schuyven enz.: al naar het grootste of het kleinste deel van het lichaamsgewicht verschuift (nl. van het ene op het andere been).

53 Mits 'tselven: aangezien dit, nl. de postuur en de verplaatsingen van het lichaamsgewicht; een-stemmich: in harmonie.

54 Door: in het verloop van; ghematighen: evenredige, gelijkmatige.

55 al de gront-vest: de hele grondslag.

56 waerdicheyt: voortreffelijkheid; ter slincker zyd': naar de verkeerde kant.

57 beschout: kan zien, kan waarnemen.

58 onghewisheyt: onzekerheid; in: op.

59 kranck: zwak. De vraagtekens leze men als uitroeptekens.

60 ghetoghen: getrokken, bevrijd. De dubbele punt is te interpreteren als een komma.

61 uyt den weghe baant: uit de weg ruimt.

62 stoutheyt: dapperheid, overmoed; verwaant: eigenwijze; achtergeplaatste bijv. bep. Na dit vs. denke men een punt.

64 dulheyt: dolheid, woestheid.

65 Wapenaar: wapenmeester, schermmeester (zie hiervoor De la Fontaine Verwey 1979, blz. 132); soo wel als verweent: even goed als sierlijk.

66 versamelt en vereent: tot een eenheid smeedt (tautologie).

Gepubliceerd in Ned. Rijmen 1620, fol. F4r-F4v, en in Album Amicorum van Gerard Thibault (zie inl. blz. 53; var. aangeduid met Album). Verder in Ned. Poëmata 1632, fol. F4r-F4v; 1638, fol. F4v-G1v; 1644, fol. C2v-C3v.
Tekst in fractuur, met twee namen in romein; onderschrift romein; zinspreuk cursief.
Titel ontbreekt in A - 1 vreuchtmakende E vruchtmakende - 2 selven Album selve - 3 wack're Album wackere; bemoeyt met Album begeeft tot - 6 d'oeff'ningh Album d'oeffeninge - 7 aen Album an - 10 volgens Album; ontbreekt in A C D E - 11 Als D Al; ghenoeghden Album genoechde - 12 daegh'lijcks Album dagelycx; voeghden Album voechde - 14 'k Album ick

19 waart het Album waertet - 21 hap'ren Album kibblen - 22 Goude Album gouden - 23 in ons Album ons in - 24 ghevoegh'lijckheyt Album gevoechlijckheen - 25 En 't Album En; met Album mee - 29 sin Album syn - 31 beproefde D E bedroefde - 32 moeyt' Album moyte; aen te vaten Album antevaaten - 33 of Album en - 35 wilden Album mochten - 36 haars D E haer

37 verscheyden Album ervaeren - 38 honck Album hier; Oeffenaers Album offenaers - 41 Konst Album kunst - 42 Na Album Naer - 43 niet vol en konnen Album genoech niet connen - 44 Door de Album Uwe - 45 selven Album selver - 46 daegh'lijcks Album daegelyxs - 47 gaen naerstich Album met vlytt gaen - 48 aarts Album voets; seeckerheden Album seeckerheijden - 50 Door wijse Album En weet en

51 en des Album en oock - 52 ghewichts volgens D en Album; A C E gewicht - 53 'tselven Album t'selve - 54 ghematighen Album gematighe - 56 zyd' Album tydt - 57 Loffelijcke Album Looffelijcke - 58 ongewisheyt Album ongewysheyt; in Album op - 60 welcken Album welcke - 61 tweede Album tweeden; den weghe Album den weegen - 63 weet Album wett - 65 Wapenaar Album wapenheer; verweent Album verweert - 66 met A met met; versamelt Album versammelt; vereent Album vereert - onderschrift met naam en zinspreuk niet in Album