Griane

(1973)–G.A. Bredero– rechtenstatus




[pagina 193]
Het vierde deel, vierde bedrijf kardin met het kintGa naar voetnoot-. Zo haast Gryane was van't kindeken ontslaghen, Gaft haar wacht-vrouwe my, om heym'lijc wech te dragen. 1460[regelnummer] Ick heb het kleene wicht al bevend' anghevaart,Ga naar voetnoot1460 De slappe moeder sprack bewegelijck van aart;Ga naar voetnoot1461 Moet ick och lieve kint! zyn strengher van manierenGa naar voetnoot1462 Als 't hart-vochtighe Vee, en woede wilde Dieren? En is dit Moeders hart, gheen harde Marbersteen, 1465[regelnummer] Dat het sich niet erbarmt over myn vleys en been? Och! mocht myn waarde soon het leven maar verwerven,Ga naar voetnoot1466 Ick souw soo huechlijck om zynent wille sterven.Ga naar voetnoot1467 Met dat sy dit sprack: wierp sy haar schreyend' om Haar blieck-blanck aanschijn, in Cristalle tranen glom,Ga naar voetnoot1469 1470[regelnummer] 't Scheen dat haar weerlóós-lijf int nat óóch-water swom.Ga naar voetnoot1470 Wy hebben haar vertroost, en redelijck verbeden.Ga naar voetnoot1471 Immers ick ben tot hier met 't kleene kind ghereden,Ga naar voetnoot1472 Wist ick, o goede Godt! wat ick besluyten souw. Ick vreest te gheven an een arme Boere vrouw. 1475[regelnummer] Kardin hebt ghy de last om 't sus dan anghenomen?Ga naar voetnoot1475 Ick duchte dat haar schult door 't kind noch sal uytkomen Want door al 't lantschap wijt is seer verspreydet dit,Ga naar voetnoot1477
[pagina 194]
Dat om Florendus wil Gryaan ghevanghen sit. Onsichtich wijt ghedacht, bedenckt de saack wat varder,Ga naar voetnoot1479 1480[regelnummer] Ick wilt gaan brenghen by een Kluysenaar of Harder. O breyneloos besluyt, seer jachtich gants onstelt.Ga naar voetnoot1481 Ick salt gaan legghen voor een vondelingh int velt. Vaart wel ellendich kindt, de Heer wil u beschermen,Ga naar voetnoot1483 Ick hoop dat yemandt sal sich over u erbermen. 1485[regelnummer] Al evenwel 't is best dat ick de plaatse merck,Ga naar voetnoot1485 De Schepper aller dingh werckt wonderlijck zyn werck. De hongher praamt myn Maagh, om spoedigh 't huys te raken,Ga naar voetnoot1487 Ick sal Gryane wel een lueghentie wijs maken. binnen. bouwen Langh-lijfGa naar voetnoot-. O bloemerharten! gangs bloet! mach ick nou niet parlementen?Ga naar voetnoot1489 1490[regelnummer] Gords-sackerlóót! ick sweert by seven sacken Krenten,Ga naar voetnoot1490 't Waar by myn sier niet goet, datme nou een schijtvalck te moet // quam,Ga naar voetnoot1491 Ackerlijden! dat ick nou by aalwaardighe Klaas-kloet // quamGa naar voetnoot1492 Ick leyde waraftich wel een kancxie goet kóóp.Ga naar voetnoot1493 O hongdert vijftien Turcken! hoe is myn de kop opter loop?Ga naar voetnoot1494 1495[regelnummer] Ja wel kyeren 't is te bijster! Ja wel souwt myn niet moeyen?Ga naar voetnoot1495 Sie daar, ick wodt wel, om ien van myn alderbeste Koeyen;Ga naar voetnoot1496
[pagina 195]
Dat mier is: ick wout wel om ien pinck, om ien Vaars, en om ien Kalf,Ga naar voetnoot1497 Dat is goelickjes op myn reeckeningh, een, twee Koeyen, of aarhalf.Ga naar voetnoot1498 Ick sech noch, 't is uyt de kerf, 't is te mal om of te kallen,Ga naar voetnoot1499 1500[regelnummer] Myn wijf Sinnelijcke Neeltje, is vlusjes gaan legghen, en vallen Inde kraam, van een dóót kijnt: 't is van zyn leven niet ghebuert, Ick had tangsjes myn rietschip schier van myn lijf gheschuert.Ga naar voetnoot1502 Daar ick met soo veel moeyten mee inde Wijngaart ewrocht hadt.Ga naar voetnoot1503 O duysent stuyvers! dus om niet? o duycker! wel wie docht dat?Ga naar voetnoot1504 1505[regelnummer] By gadt Neeltje is dit vuer al myn woelen en voor myn swieten?Ga naar voetnoot1505 Ghy selt in een maant niet vande suycker-stock ghenieten.Ga naar voetnoot1506 Maar weersoordighe Neeltje komt hier, en seght eens Nebben:Ga naar voetnoot1507 Heb ghy niet ghehadt? moer ghy selt oock niet hebben. Hoe wel dat ickje liever heb, als mennich man zyn vrouw, 1510[regelnummer] Wangt ick souw 't hart wel uyt myn lijf duwen, en ghevent jouw. Wat noot wast had icker myn wagen, en paarden niet op verkoft,Ga naar voetnoot1511 Met de schuyt, mit seyl, mit treyl, mit riemen, mit bóóts-haken, mit de brie-doftGa naar voetnoot1512 Somma, sommarum, het sel al besuckt vuel beloopen,Ga naar voetnoot1513 Dattet gien schanckt en was, ick sout mit bruyn-Dirck Jan-Otten of koopen,Ga naar voetnoot1514
[pagina 196]
1515[regelnummer] Al sou ick bygort noch geven seven vaan int ghelach,Ga naar voetnoot1515 Hoe sal Symen // en Tymen // en Jeelis // en Kneelis // en Ceelis // en Meelis voeren de vlachGa naar voetnoot1516 Ick sel myn hooft niet hiel houwen, so sellense myn scheeren:Ga naar voetnoot1517 Maar as ien dingetje is gheschiet, so moetment ten besten keeren. Benedijste Domine, wat is dat vuer ghekrijt?Ga naar voetnoot1519 1520[regelnummer] Dats de gheest van myn zuen, voel ghy dat wel die is uyt zyn tijt.Ga naar voetnoot1520 Heer hoe staat myn lijf en rijdt, myn dunckt ick swiet het meyn,Ga naar voetnoot1521 Wie vat myn daar van afteren? ist niemant, 't sou myn wel ontgaan certeyn. Gangs velten! sietmen hier een reys staan, en swoegen en hijgenGa naar voetnoot1523 Wat icker om doe, 't is al niet, ick kan myn naam niet krijghen.Ga naar voetnoot1524 1525[regelnummer] Wel waarom loop ick, deynck ick? hoe bin ick dusken Loer?Ga naar voetnoot1525 Ick wilder weer na toe, kijck al wasser de duyvel in zyn moer.Ga naar voetnoot1526 Animantum, Quadripitantum. Ick besweer myn vleys en bloedtGa naar voetnoot1527 Vuer Yser, en vuer Staal, en vuer alle Nickers ghebroedt.Ga naar voetnoot1528 Wat bingie voor een ding? Heb ghy de macht so komt an me,Ga naar voetnoot1529 1530[regelnummer] En bingie ien Weer-wolf, of de Droes? so gaat van me. Neen vueghel ick gheef de moet soo niet verlooren,Ga naar voetnoot1531 Ghy kompter niet after, gasgie ghy selt dat gat niet bóóren.Ga naar voetnoot1532
[pagina 197]
Bin gy by gord een reed'lijck karel? so komt voor den dach,Ga naar voetnoot1533 Ick slacht de blinde, ick wouw wel dat icket sach.Ga naar voetnoot1534 1535[regelnummer] Ick besweerie noch iens, en noch iens, en noch iens, dat is dries,Ga naar voetnoot1535 Ay gy oolicken scherluyn! heb gy gien hart, krijt ghy alries?Ga naar voetnoot1536 Dats nou al evenvuel. Ick moetet iens besoecken.Ga naar voetnoot1537 Ben gy vervaart voor wat slabbermenten en vloecken?Ga naar voetnoot1538 O Gortelingen! wat is hier? wat hoor ick vuer gekruen?Ga naar voetnoot1539 1540[regelnummer] Alle vongen, niemet me t'samen. Een moye leckere Suen.Ga naar voetnoot1540 Wel hoe mach hy hier komen? daar bin ick in verwongdert! Dit is van dat Volckjen, die so lóópen en koten int hongdert.Ga naar voetnoot1542 Ick sie wel dit is al van een Haachse Juffer, of hier uyt de stadt, Die sukke vervaarlycke wrongen hebben om huer gat.Ga naar voetnoot1544 1545[regelnummer] Sy hebben sukke koel-koussen, sukke ongeschickte gróóte hoepen,Ga naar voetnoot1545 's Nachts lóópt dat hiete goedt op de kittel-iacht uytsnoepen,Ga naar voetnoot1546 Besonger in duese stadt, daar hebbense soo veel kuers,Ga naar voetnoot1547 Hier in ien Travaeren, of in ien berdiel, of in ien hoeck vande buers.Ga naar voetnoot1548 Daar gater so mennigh uyt dienen, uyt nayen, uyt kraam-bewaren, uyt schuuren,Ga naar voetnoot1549 1550[regelnummer] Die haar vriendelyckheytje om een steeck-pennick verhuuren:Ga naar voetnoot1550 Dus wordense altemet al lachende gangs volmaakt,Ga naar voetnoot1551
[pagina 198]
En dit doet datter altemets een kynt int kak-huys, oft int water raakt.Ga naar voetnoot1552 Maar 'tis al om niet sy mooghent Lodder-houwtje niet ontbeeren,Ga naar voetnoot1553 Neen seker, is dit ien Hoer? so ist ien Hoer met eeren; 1555[regelnummer] Want sy bewaart huer kyntje, en soeckt ien goede Vaar.Ga naar voetnoot1555 Neen warachtich, ick scheyncker noch ien goet Jaar.Ga naar voetnoot1556 Nou ick magh gaan, en vragen of ick met myn kunst gefaalt // hebGa naar voetnoot1557 Ick sel seggen: dat ick dit kindt al moerlycke-liennich uyt de Voolwyck gehaalt // heb.Ga naar voetnoot1558 Wat Frangkse-Blanken! wat gants Lichters! wat schiet myn in myn sinnen,Ga naar voetnoot1559 1560[regelnummer] Ick selt de buren wys-maken, dat het myn kynt is, dan sel ick 'twetspel winnen. Die moye ionge lacht my toe, 'tis seper wel indiefte moy,Ga naar voetnoot1561 Dat ick dat mannetje so liet leggen, dat waar immers gien roy,Ga naar voetnoot1562 'tHet ien kruysje an zyn Hooft, en ien gouwe kettingje om zyn hals, Ick selt brengen by myn wyf, die selt houwen als huer kynt in als.Ga naar voetnoot1564 kardinGa naar voetnoot- 1565[regelnummer] 'tLang leven, en de Tydt maackt dickwils wys, en out,Ga naar voetnoot1565 Der gener die veel hoort, en 'tbest daar van onthouwt.Ga naar voetnoot1566
[pagina 199]
Maar 'tgeen ick hoor, en sie, en kan ick nauw vertrouwen; Ick twyffel, of ick't sal voor dróóm, of waarheyd houwen. En weet ick dan niet wel dat sy Florendus mindt? 1570[regelnummer] En heb ick niet gesien haar beyder kleene Kindt? Heb ick niet menichmaal Gryane hooren sweren: Dat sy Tarisius nu, noch nimmer sou begeeren? Koom ick niet uyt de Zaal, die schier van blydschap barst? En heb ick selve niet veel Wyns in't lijf geparst?Ga naar voetnoot1574 1575[regelnummer] En sagh ick niet terstont die groote weytsche Hansen,Ga naar voetnoot1575 Met d'Edel-vrouwen braaf, so heerelycken danssen?Ga naar voetnoot1576 Heb met myn oogen ick niet opentlyck gesien, Het Steeck-spel Ridderlyck, van so veel Edel-lien? En sie ick niet de sleep van Princen, en van Heeren,Ga naar voetnoot1579 1580[regelnummer] Die 't nuwe houwelyck pompeuselyck vereeren?Ga naar voetnoot1580 En hoor ick 'tspelen niet? en 'tsnaterend geschal Gryane is de Bruydt, raadt wiese trouwen sal? Tarisius, ghy iockt. Ben ick myn selven al?Ga naar voetnoot1583 Gryane, licht, verkeert, gaat so lichtvaardich bouwenGa naar voetnoot1584 1585[regelnummer] Een lasterlycke schant, voor al 'tGeslacht der Vrouwen.Ga naar voetnoot1585 Ay trouweloose Vrouw! heeft u getrouwste vriendtGa naar voetnoot1586 Met zyn oprechte Trouw, dees valsheydt wel verdiendt? Ick sweer! ick sal't den Prinsch volkomen laten weten;Ga naar voetnoot1588 Op dat hy't uyt zyn zin mach stellen en vergeten. 1590[regelnummer] Ick sal stil-swygend' nu afvaardighen een knecht,Ga naar voetnoot1590 Die van dees handel hem ten volle onderrecht.Ga naar voetnoot1591
[pagina 200]
griane de BruydtGa naar voetnoot-. De Blydschap komt van myn:Ga naar voetnoot1592 Een yeder iuyghd van vrueghd. Een woningh vande pynGa naar voetnoot1594 1595[regelnummer] Is laas! myn ionghe ieughd. Ay! hoe bochten myn gedachten // wilt?Ga naar voetnoot1596 Om 'tontrouw die ick doe, Ay Hemel! al myn klachten // stilt? Ten quam by my niet toe.Ga naar voetnoot1599 1600[regelnummer] Speelt, springt, en quinckeleert, Vervrolyckt, u verblydt: Myn droevigh Hart begeert Wat vryheyt, en wat tydt. Ay, hoe &c. Besadicht u myn hart,Ga naar voetnoot1604 1605[regelnummer] Hoe holdy dus ontoomt?Ga naar voetnoot1605 Helas! van enckel smart, t'Gesicht van Tranen stroomt. Ay, hoe &c. De Leckernye soet,Ga naar voetnoot1608 Die proevende, vermaackt 1610[regelnummer] In mynen mondt als roet, Of bitt're galle smaakt. Ay, hoe &c. De blye sang, en spel, Luyd-klagend' in myn Oor, My dunckt dat ick seer helGa naar voetnoot1614 1615[regelnummer] Florendus suchten hoor. Ay, hoe &c. De lieffelycke Lucht, Dat is my niet dan stanck, De Rueck die andren helpt,Ga naar voetnoot1618
[pagina 201]
Die maackt my flauw en kranck. Ay, hoe &c.Ga naar voetnoot1619 1620[regelnummer] Ick doe niet dan ick suf,Ga naar voetnoot1620 Afwysich, schuw, en koel,Ga naar voetnoot1621 'kHeb in myn Man geen puf,Ga naar voetnoot1622 Noch lieffelijck ghevoel. Hoe bochten myn ghedachten // wilt? 1625[regelnummer] Om de ontrouw die ick doe. Ach Hemel! al myn klachten // stilt, Ten quam by my niet toe. En quamt by u niet toe, onsalichste der wijven?Ga naar voetnoot1628 Met wat bewijs-konst soeckt ghy uwe schult te stijven?Ga naar voetnoot1629 1630[regelnummer] Florendus, lieve vrindt! wat suldy segghen ghy: Als ghy de tijdingh krijght van myn verradery? En dat ick uwe duecht so qualijck ga belóónen? Ach fy ontrouwe vrouw! wat onschult suldy tóónen?Ga naar voetnoot1633 Sijt ghy niet trouwelóós, Min-eedich, en vervloeckt?Ga naar voetnoot1634 1635[regelnummer] 't Bewimpelen is wech, 't is om niet wat ghy soeckt.Ga naar voetnoot1635 Voorwaar ick mach met recht my wel int harte schamen: Ick ben niet waardich int gheselschap te versamen Van ware Minnaars, die met een stantvaste sinGa naar voetnoot1638 Volstandich bleven in haar kuyse soete Min.Ga naar voetnoot1639 1640[regelnummer] Ter werelt gheen Minnaar en schiede van een vrouweGa naar voetnoot1640 So snellen Echt-brueck, ach! is dit myn staghe Trouwe?Ga naar voetnoot1641 Ach! wat ist dat ick doe gants teghen wil en danck?
[pagina 202]
Ghelijck ick hier betuych met laauwe tranen blanck, En met dit truerich hart, dat my dus is ontstolen,Ga naar voetnoot1644 1645[regelnummer] Nochtans so langh ick in dit lichaam noch sal dolen; Sult ghy daar gants en al de voocht daar over zyn.Ga naar voetnoot1646 Hoewel Tarisius bedriegh'lijck dat van mynGa naar voetnoot1647 Door moeders toe-doen quaat, heeft weten te ontschaken,Ga naar voetnoot1648 Om u ong'luck en 't myn helas! dus groot te maken:Ga naar voetnoot1649 1650[regelnummer] My wallecht van dit Hof, en van myn Vaders haat, Waar door ick, lacy! heb bedreven soo veel quaadt.Ga naar voetnoot1651 Myn overspel die heeft myn Echten-bandt ontbonden:Ga naar voetnoot1652 Ick heb myn eyghen kint soo liefdelóós versonden: Ha! meyneedighe vrouw! ay myn, ick raas! wat raadt?Ga naar voetnoot1654 1655[regelnummer] De ghemeente kóóssert niet dan van myn schant en smaadt.Ga naar voetnoot1655 O schandelues ghemoet! dat noch om eere steyghert,Ga naar voetnoot1656 d'Aard is u te nauw, de Hemel werdt gheweyghert.Ga naar voetnoot1657 Komt strenghe dóót, ick bidts, ick sie in u niet quaadts,Ga naar voetnoot1658 Doorstóót dit sondich hart, of wisselt my van plaats,Ga naar voetnoot1659 1660[regelnummer] Daar al myn lusten doch Aam-borstich woest na jachten,Ga naar voetnoot1660 Bevredicht domme vrouw, dyn vlieghende ghedachten.Ga naar voetnoot1661 Ghy ruylt niet door het lant u klaghen, noch u smart,Ga naar voetnoot1662 Ghy draecht de wroegher in het binnenst' van u hart.Ga naar voetnoot1663 U schulden sterven niet doort trecken uyt de landen,Ga naar voetnoot1664 1665[regelnummer] U volghen over al u lachterlijcke schanden.Ga naar voetnoot1665
[pagina 203]
Al myn harts-tochten snel die jóócken na wat varsch,Ga naar voetnoot1666 Ick wert dit gróóte Rijck en dese lieden warsch.Ga naar voetnoot1667 Als ick de plaatse sie daar ick eens sat ghevanghen, Vernuwt myn oude smaat, so wast myn langh verlanghen,Ga naar voetnoot1669 1670[regelnummer] Die heftich plundert myn verwonnen jonghe borst,Ga naar voetnoot1670 Dat door nieusgiericheyt, noch na verand'ringh dorst:Ga naar voetnoot1671 Besonder als ick denck, laas! om myn Vaders tóóren,Ga naar voetnoot1672 't Verdriet my langher van Florendus oock te hóóren, De Minne-klachten van myn harts-verterend wee.Ga naar voetnoot1674 1675[regelnummer] 'k Wil met Tarisius gaan reysen over Zee, Na 't oude Edel Hof, van 't Rijcke Hongerijen, So worstel ick met vruecht eens uyt myn droevigh lijen.Ga naar voetnoot1677 tarisius Hoe komt Gryane dat dit son-ghelijck aanschijn, Dus van een vochten damp, ghe'klipseert schijnt te zyn?Ga naar voetnoot1679 1680[regelnummer] Wat kribbich strijen doet, dit zedich wesen tanen?Ga naar voetnoot1680 't Ontfonckert my myn hart, alleen door het vermanen,Ga naar voetnoot1681 De droefheyt, uwe schoont, benevelt, noch bemistGa naar voetnoot1682 Het traantgie luyster-gladt, u blancke-vel vernist Wat doet myn waarde Vrouw so weder-waardigh belghen?Ga naar voetnoot1684 1685[regelnummer] Wat ong'lijck is het lief, die ghy niet kunt verswelghen?Ga naar voetnoot1685
[pagina 204]
So yemandt uwe vruecht, u weelde, of u eerGa naar voetnoot1686 Benijt Gryaan. Ick sweert de saack betreft my meer.Ga naar voetnoot1687 Wie durft een Keysers kint, dats meer! myn bruyt verdrucken?Ga naar voetnoot1688 Ick houde hem de kop in hondert duysent stucken:Ga naar voetnoot1689 1690[regelnummer] Wien heeft Princesse lief! u hóócheyt tock mis-daan?Ga naar voetnoot1690 griane Niemant myn eyghen-hart, 't komt my door toeval aan. tarisius Myn wel beminde Vrouw, wat doet u dan bedroeven? griane Bekende swackheyt; Heer! door 't noot'lijck onderproeven.Ga naar voetnoot1693 tarisius Wie zyn verborghen druck eens uytklaacht, wert verlicht.Ga naar voetnoot1694 griane 1695[regelnummer] Een vruchtelóóse daad verbetert, noch en stichtGa naar voetnoot1695 tarisius Sult ghy u echte-man yet wat te segghen schuwen? griane Lust u myn lieve helft myn lijen te vernuwen?Ga naar voetnoot1697
[pagina 205]
tarisius Int minste, o myn siel! ick jun u alles goet, Doch van u wonder-wóórt my een verklaringh doet.Ga naar voetnoot1699 griane 1700[regelnummer] Myn Bruydegom! myn Heer! myn terghen nieuwe lusten,Ga naar voetnoot1700 Om met u hóóghe Prins recht-vredelijck te rusten;Ga naar voetnoot1701 Int heerlijck ghebiedt van u toekomend'erf.Ga naar voetnoot1702 O wel gheboren Vorst! so 'ck dese vruechde derfGa naar voetnoot1703 Ghy mist dan eer yet langh, u vrouwe, en myn leven, 1705[regelnummer] Ick sal verlof myn siel door 't laatste snackie gheven.Ga naar voetnoot1705 tarisius Ghy bid myn Vrouwe 't gheen ick langhe heb ghedocht, Doch dat uyt weyg'rens vrees aan u niet is versocht. Ick ben daar toe ghesint, ghy muecht van my begheerenGa naar voetnoot1708 Al wat in mynder macht is mueg'lijck te ver-eeren.Ga naar voetnoot1709 griane 1710[regelnummer] Tarisius myn lief! treckt met my uyt dit Hof? tarisius Princesse! ghy sult sien dat ick het niet verslof,Ga naar voetnoot1711 Laat ons de Keyser gaan ons opset nu ondecken?Ga naar voetnoot1712 Wy sullen daattelijck na Hongarijen trecken.
[pagina 206]
lyomenus komt in Griecken-landtGa naar voetnoot-. Als ick met mynen last int Hof des Keysers quam,Ga naar voetnoot1714 1715[regelnummer] De droefste tijdingh, laas! ick voor myn Heer vernam. Want Gryaan die is met Tarisius haar Neve Ghetrouwt, en heeft haar voorts na Hongeren begheven. Wel wie komt ginder aan? Ay siet! het is myn Heer, Die hóófdelóós vast dwaalt, dan herwaarts, heen en weer,Ga naar voetnoot1719 1720[regelnummer] Wt lust om weten, maar ick sorghe, en ick vreese Dat dese boodtschap hem niet anghenaam sal wesen. florendus Sijt welkoom Lyomeen. Lyomenus zydy daar? Hoe statet met myn lief? hoe gatet toch met haar? Ghy brenght my droefheydt soo 't schijnt an u ghebaar;Ga naar voetnoot1724 1725[regelnummer] Wat let haar, is sy sieck? lyomenus of sy ghesturven waar, Het was voor u myn Heer, veel beter ja het waarlijck. Ach Florendus! florendus Myn vriendt Lyomenus spreeckt klaarlijck: Wat batet dat ghy myn dus int verlanghen houwt? lyomenus Ach Heer ick vreese. florendus spreeckt?
[pagina 207]
lyomenus Griaan die is getrout 1730[regelnummer] Met Tarisius, en is met hem oock weck ghevaren. florendus Ghetrout, en wech? o Godt! wilt toch myn siel bewaren? lyomenus Helas hy is al stijf, ach my! wat grooter noodt. Ach Frene! Frene, komt, hier leydt Florendus doodt. frene Ay haalt een spieghel knap, so erkennen wy den Aassem,Ga naar voetnoot1734 1735[regelnummer] Daar is noch leven, siet al 't glas betreckt van waassem. Hy siel-tóócht, och hy sterft! zyn hart springht in zyn lijf. Vervloeckt en snoodt gheslacht, vervloeckt, valsch, ontrou wijf.Ga naar voetnoot1737 Vervloeckt, valsch, ontrou-wijf, lichtvaardighe Gryane! Ja lichter als de windt, ja lichter als de Mane.Ga naar voetnoot1739 1740[regelnummer] Verkeerder als verkeert: on-menschelijcke Vrouw!Ga naar voetnoot1740 On-duldich, en on-eel, on-waardich en on-trouw,Ga naar voetnoot1741 On-voelijck, en on-soet, on-lijdtsaam, on-ghenadich,Ga naar voetnoot1742 On-recht, on-echt, on-kuysch, on-duerich, on-ghestadich.Ga naar voetnoot1743 Al wandelt sich te met der mannen moedigh hart,Ga naar voetnoot1744 1745[regelnummer] In vrouw de wanckelheydt recht uytghebeeldet werdt;Ga naar voetnoot1745 Want siet der vrouwen sin, die drijft met lichte vlaghen. Helpt Lyomenus my het lichaam binnen draghen; En sien of starcke roock die door de Neuse treckt,Ga naar voetnoot1748 Syn levendighe gheest niet weder en verweckt.Ga naar voetnoot1749 binnen.
[pagina 208]
de tydtGa naar voetnoot- 1750[regelnummer] Ick ben de oude Tydt, nochtans so wacker vlugh,Ga naar voetnoot1750 Myn aassem-rijcke lóóp, keert aarsselingh niet te rugh,Ga naar voetnoot1751 Maar dese schrale Leen vermaghert door de wijlen,Ga naar voetnoot1752 Die schartelen so snel, als d'aldervluchste pijlen.Ga naar voetnoot1753 De eerste Vrouw bracht myn onsterflijckheyt ter dóót,Ga naar voetnoot1754 1755[regelnummer] Door t'quaat ingheven valsch, der lóóser slanghe snóódt.Ga naar voetnoot1755 Voor Adams af-val was noch tydt, noch endt beschreven,Ga naar voetnoot1756 Ten waar de sond' de tyd waar eeuwichlyck ghebleven.Ga naar voetnoot1757 De dorre doot die is staart-Juffer van de tyd,Ga naar voetnoot1758 Door my komt dat de Mensch van ouderdom verslyt. 1760[regelnummer] De aartsche sotten my door kortswyl licht verquissen,Ga naar voetnoot1760 Dies haar de wreede dóót komt straffen eer zyt gissen.Ga naar voetnoot1761 Ick til tot s'Hemels tip, van daach een machtigh ryck,Ga naar voetnoot1762 En stortet morghen laagh, bemoddert inden slyck.Ga naar voetnoot1763 Ick maak de wereldt ouwt, 'k vernietigh alle dinghen, 1765[regelnummer] Ick draagh de standaart van wufte veranderinghen.Ga naar voetnoot1765 Myn lichtvaardighe tret die wandelt als de windt, Wiens stappen, treen, noch spoor, men nieuwers niet en vindt.Ga naar voetnoot1767 Ick werdt by velen noch heel onbekent versleten,Ga naar voetnoot1768
[pagina 209]
Die myn waardye gróót noch recht ghebruyck niet weten. 1770[regelnummer] De Keyser wert door my vernedert tot een Boer, En in zyn plaatse klimt een over-schalcke Loer!Ga naar voetnoot1771 Myn speel-kindt de Fortuyn verkeert haar gunst by buijen,Ga naar voetnoot1772 De werelt-wyse, haar kind'ren in hoocheyt kruijen.Ga naar voetnoot1773 So haast den ouden Prins d'onsichtbaar ziel ontvoer;Ga naar voetnoot1774 1775[regelnummer] Tarisi wert ghestelt an 't Koningh'lycke roer, Die 't Heerlyck stierden wys, in voorspoet, twintigh Jaren,Ga naar voetnoot1776 De tydt die 't al ontdeckt gaat u dit openbaren.Ga naar voetnoot1777 Soo haast Prymaleion de oude Prinsche sterf,Ga naar voetnoot1778 Liet hy 't lichaam de aard, Florendus 't ryck tot erf.Ga naar voetnoot1779 1780[regelnummer] Die eensaam truerigh quynt, om d'ontrouw van zyn vrouwe, En heeft zich stemmigh noch in eerbaarheydt onthouwe.Ga naar voetnoot1781 Kaniam, en Olyvier die bleven in een slach,Ga naar voetnoot1782 Waar van hem 't Kristenryck wel hooch beroemen mach.Ga naar voetnoot1783 De woede werelt raast, en doet by buerten strijen,Ga naar voetnoot1784 1785[regelnummer] Uyt d'een zyn droefheyt wast, den ander zyn verblijen. Palmerijn 't klene kindt wascht schotich op en stouwt,Ga naar voetnoot1786 En raakt door avontuur uyt 't wilde woeste wouwt. Syn boerigh leven warsch, gheprickt van 't edel bloet,Ga naar voetnoot1788 Volcht Prinschelyck den aart, van 't adel vroom ghemoet:Ga naar voetnoot1789 1790[regelnummer] Het lachende gheluck bejonstichde zyn daghen,Ga naar voetnoot1790
[pagina 210]
Wert van zyn Vader Ridder onbekent gheslaghen.Ga naar voetnoot1791 Hy swerreft over al, en is een yeder nut, De Joff ren staat hy voor, den slappen hy beschudt:Ga naar voetnoot1793 't Veel Mondigh snel gherucht blaast met haar faam Klaroenen,Ga naar voetnoot1794 1795[regelnummer] Syn hooch-gheroemde lof, voor Heeren, en Baroenen. Al wat op aarde schynt verdonckert voor 't ghesicht,Ga naar voetnoot1796 Brengt Waarheyt ende Tydt int helder klare licht. Doch d'oudheyt dempt oock vaak, veel Heerelycke gavenGa naar voetnoot1798 Die voor ons ooghen zyn, als doot en diep begraven. 1800[regelnummer] Want door het varsche nuw, het oude gants ontmunt,Ga naar voetnoot1800 Dus sterft de huechenis van afkomst, kracht, en kuntGa naar voetnoot1801 Maar als den Hemel sal al het gheschapen schenden;Ga naar voetnoot1802 So sal des tijdts beloop gants onweerkeerlijck enden.Ga naar voetnoot1803 binnen. florendusGa naar voetnoot- Men kan sich uyterlijck wel veynsen voor de lien,Ga naar voetnoot1804 1805[regelnummer] Maar niemant kan het hart als onsen Schepper sien. 'k Heb met een loosen-schijn ghestilt myn onderdanen,Ga naar voetnoot1806 Die teghen myn ghemoet tot houwen myn vermanen:Ga naar voetnoot1807 Doch met bedinghe, dat ick soude maar een jaarGa naar voetnoot1808 In Pelgrimagie zyn, en dan bewillighe haar.Ga naar voetnoot1809 1810[regelnummer] Op dees voor-waarde ick myn Adel ben ontweecken, Maar ick docht in myn siel, myn lief! noch eens te spreecken.
[pagina 211]
Na groote moeyt, en sweet, bestoven, en bespadt, Quam ick hier met myn Neef te Bude inde stadt. Het wert op gist'ren my gheseyt, in mijnen óóren: 1815[regelnummer] Gryane souw van daach ter Kercke Misse hóóren, Ick ga na 't Altaar hóóch, daar ick doch staach voor kniel Myn Gods-dienst off ren op de goddin van myn siel.Ga naar voetnoot1817 Hier gheschiet de Vertooning vande Mis. lerinde O goede Vader! van waar mach hem doch spruytenGa naar voetnoot1818 Dees snelle sieckte die hem 't harte schijnt te sluyten?Ga naar voetnoot1819 frene 1820[regelnummer] Door d'onghewoont, myn Vrouw! van dese frissche koeltGa naar voetnoot1820 Sijn laffe harte nu verand'ringh schielijck voelt.Ga naar voetnoot1821 Want so wy Pelgrims van Jerusalem afreden,Ga naar voetnoot1822 Wy op de harde wech een groote hette leden.Ga naar voetnoot1823 lerinde De Koningin vertreckt stracx na haar gulde zaal, 1825[regelnummer] Volcht ons van verre na, en vraaght dan na't kouraalGa naar voetnoot1825 Daar aalmis wert ghedeylt de vremde arme luyden. Men sal u daar versien, met starcke goede kruyden, Of hem by gheval die flaauwt weer over quaam.Ga naar voetnoot1828
[pagina 212]
florendusGa naar voetnoot- Jofvrouw ick weet u danck, gaat kint in Godes naam: 1830[regelnummer] Hoochwaardighe Princes! erbarmelijck, en miltGa naar voetnoot1830 U woecker-loose handt reaalsch ontsluyten wilt?Ga naar voetnoot1831 Gunt u gunstighe-gunst, om redenen twee-spaltich,Ga naar voetnoot1832 Dees arme Pellegrim, slap, sieck, en onghestaltich.Ga naar voetnoot1833 Verblickt, verlebt, verweert //Ga naar voetnoot1834 1835[regelnummer] Verdort, verwelckt, verteert. Wat gemelijcke sin heeft u goetheyt gheplundert,Ga naar voetnoot1836 Dat ghy tot s'naastens hulp, so traachlijck vadsich lundert?Ga naar voetnoot1837 Bewegelijcke Vrouw! heeft u myn drange smartGa naar voetnoot1838 Begóóchelt soo 't ghesicht, betóóvert soo het hart, 1840[regelnummer] Dat gh'u on-lochbaar lief niet kennende en wart?Ga naar voetnoot1840 griane Ach Lerinde! Myn siel die overstelpt van rouw, lerindeGa naar voetnoot- Wat let de Koningin? wat let de Konincx Vrouw? griane Hier is Florendus die inde Kerck lach beswemen,Ga naar voetnoot1843 Wert hem myn Man ghewaar hy sal hem 'tleven nemen.
[pagina 213]
1845[regelnummer] Daarom bid ick: dat ghy van mynent weghen spreckt, Dat hem beheve dat hy stracx van hier vertreckt.Ga naar voetnoot1846 Myn smart syn droeve druck die ick niet kan belóónen,Ga naar voetnoot1847 Want trouw, en eer, verbiedt hem eenich jonst te tóónen.Ga naar voetnoot1848 So vlugh de oude liefd melyelijck opstijcht,Ga naar voetnoot1849 1850[regelnummer] So vlugh door Echt-plicht hy my sackende ontsijcht.Ga naar voetnoot1850 O swacke Vrouwen aart! wech dolle terech-lusten!Ga naar voetnoot1851 Ghy bagghert an myn hart, en sulter gheensins rusten.Ga naar voetnoot1852 Ten is gheen Koningh die zyn geylle lusten boet,Ga naar voetnoot1853 Maar die door reden dwingt zyn Koninglijck ghemoet.Ga naar voetnoot1854 1855[regelnummer] Wech prickel sucht des vleesch! wech kittel-siecke mallicheydt!Ga naar voetnoot1855 Wech schijn-soete wellust! wech onkuysche bevallicheydt!Ga naar voetnoot1856 Gaat heen. Myn maarte gaat, seght: dat de Prins verreyst,Ga naar voetnoot1857 Vermidts de hooghe noodt, nootwendich dit vereyscht.Ga naar voetnoot1858 lerindeGa naar voetnoot- Ay moedelóóse Prins! myn smart u smartich smarten,Ga naar voetnoot1859 1860[regelnummer] Het snijdt beweechelijck Gryane door het harteGa naar voetnoot1860 U dubbelvoudich leydt, en noyt ghehoorde trouw, Zy sandt my dat ick u opentlijck segghen souw:Ga naar voetnoot1862 Dat haar verlede jonst versturven is doort houwelijck,Ga naar voetnoot1863 Van Tarisi die sy mint, kuysch en ghetrouwelijck.
[pagina 214]
1865[regelnummer] Zy waarschuwt Prinsche u! voor onverwachte nóódt,Ga naar voetnoot1865 Want vindt de Koningh u ghy zyt een wisse dóót.Ga naar voetnoot1866 florendus Edel Lerinde! wilt de Koningin Griane, Om mynent wille doch eens huesselijck vermane;Ga naar voetnoot1868 Dat haar gheliefte zy, voor al myn moeyten swaar,Ga naar voetnoot1869 1870[regelnummer] Te gunnen: dat ick mach eens spreecken teghen haar. Ay gaat vriendinne gaat! en vraachtet aan myn Vrouwe. lerindeGa naar voetnoot- Vertoeft grootmoghend Vorst, ick salt haar voor gaan houwen:Ga naar voetnoot1872 Sachtmoedighe Princes! verhoort my eens in dit? Hart-grondelijck de Prinsch dyn hooghe hoocheydt bidt: 1875[regelnummer] U eens te spreecken maar, het welck ghy vaylich kantGa naar voetnoot1875 Doen, onder de naam van 't wonderlijcke haylich-lantGa naar voetnoot1876 Van Pallestijns ghebercht, en van ons Heeren graf. griane Helas ick sorch helas!Ga naar voetnoot1878 lerinde wat lecht u sorghen af. griane Wat Buesel-pleytery hier twisten in myn sinnen?Ga naar voetnoot1879 1880[regelnummer] De taalman vande Eer, en voorspraack van het Minnen,Ga naar voetnoot1880
[pagina 215]
Myn sinnelijck vernuft al knib'lend redeneert,Ga naar voetnoot1881 En 't wert an wedersy heel krachtich kloeck beweert.Ga naar voetnoot1882 Het gheen de trotsche eer, voor goedt waan-wetend kavelt,Ga naar voetnoot1883 Wert van de soete Min overredt en ontravelt.Ga naar voetnoot1884 1885[regelnummer] De juyste reden is: de óórdeelaar van 't recht,Ga naar voetnoot1885 Die plaart met d'uytspraack van 't g'lyckformich sin-ghevechtGa naar voetnoot1886 Ay wil ick? neen! ick vrees! ick moet myn lusten temmen. Ick sal, ick ga, ick hoop, ick voel my overstemmen.Ga naar voetnoot1888 De Darij van myn liefd' barst uyt zyn vaster // grondt,Ga naar voetnoot1889 1890[regelnummer] Ach schroomt Griane voor des nijders laster // mondt?Ga naar voetnoot1890 Die vaack uyt looghen-liefd stout swetsen, dat wit swart // is,Ga naar voetnoot1891 Wat schaat hem d'achterklap die suyver in zyn hart // is? Of schoon de looghen hier ter werelt yemant schent, De waarheyt maakt voor Godt! de reynicheyt bekent. 1895[regelnummer] Verkeert is 't broetsel die het goet voor 't quaat uytlegghen,Ga naar voetnoot1895 Wel seght de Prins ick kom, heeft hy my yet te segghen? florendusGa naar voetnoot- Ach alderliefste lief! ach uytverkooren Vrouw! Siet u Florendus hier, die zyn beloofde trouw
[pagina 216]
Heeft kuysch, en wel bewaart, volghens den dieren eede, 1900[regelnummer] Die ick u inde stadt Constantinop'len deede. Die ick in gheen manier vergiften sal met quaat,Ga naar voetnoot1901 Indien u huesheyt my, die gunst, niet toe en laat,Ga naar voetnoot1902 Dat ick de wille van myn trouwe ondersaten Volbrenghe, die verstrickt tot huwen myn bepraten.Ga naar voetnoot1904 1905[regelnummer] Uytvluchten zyn vergheefs, sy blyven onghestiltGa naar voetnoot1905 Ick trouw een ander vrouw so verr' ghy't hebben wilt? tarisius Mevrouwe wat is dit? dat ghy tot deser urenGa naar voetnoot1907 U staat Jofferen al ter zyen hebt gaan sturen?Ga naar voetnoot1908 Om dees uytlanders, hae! wel wat zyn dat voor lien? 1910[regelnummer] Ick moet dees Priesters eens te deghen gaan besien. florendus Tarisius lecht daar! Tarisius betaaltGa naar voetnoot1911 't Gheen over twintigh iaar ghy t'onrecht hebt ghehaalt!Ga naar voetnoot1912 pagie Waape! moort! Heer Ridders! ter wapen! wapen! wapen! De Koningh wert vermoort van twee vervloeckte Papen,Ga naar voetnoot1914 1915[regelnummer] Moort inde Kamer van de groote Koningin! florendus Dat gheen kleynmoedicheyt vermeestert my de sin.Ga naar voetnoot1916 Wel op myn harte! wilt u krachten nu uytgheven,Ga naar voetnoot1917
[pagina 217]
Een schoone sterfdagh verciert het gantsche leven!Ga naar voetnoot1918 Men proeftet goudt int vier, de mensche inde noodt, 1920[regelnummer] Myn voorsichtighe siel, siet hier myn lichaams doot!Ga naar voetnoot1920 Haas op ghy bleecke vrees! verflauwt de moet der wyven,Ga naar voetnoot1921 Men sal my na myn dood gheen bloodicheyd na schryven.Ga naar voetnoot1922 kardin Waar zyn de Moorders? he! florendus wel Kardin vrunt! hoe dus! kardin Florendus ach zyt ghyt? Florendus ach Heer Iesus! 1925[regelnummer] Wat is dit? neemt dit sweert, wilt u hier mee verweeren; Ick loope na u vrundt de kloecke Prins van Peere. Prins van peere Ghy Ridders gheeft ghehoor, ay Mannen houwt u stil? Besadight u ghemoet, betueghelt uwen wil,Ga naar voetnoot1928 Laat Reden dese lóóp bepleyten, en afschaffen,Ga naar voetnoot1929 1930[regelnummer] Die sal de saack, na recht, en na haar waarde straffen. Heer Florendus ick sweert op 't Princelycke woort, Dat ghy en dees Princes int recht sult zyn verhóórt.Ga naar voetnoot1932 Derhalven gheeft u op dit swaart wilt overlanghen.Ga naar voetnoot1933 florendus In uwe handen Prins soo gheef ick my ghevanghen,
[pagina 218]
1935[regelnummer] Om dat ick uwe duechd so vast en waardigh acht:Ga naar voetnoot1935 Dat g' een ghevanghen Prins van Konincklijck gheslacht, Sult voorstaan in zyn recht en juiste billicheyden.Ga naar voetnoot1937 promptalion Hartoch van Peere wat doet u dus langh verbeyden Met de misdaders? vaart doch datelijcken voort,Ga naar voetnoot1939 1940[regelnummer] En straft het overspel en openbare moordt.Ga naar voetnoot1940 Prins van peere Gheeft ghy so korten recht, over so hooghe lieden?Ga naar voetnoot1941 Ick sweer ten sal alsoo in dit stuck niet gheschieden.Ga naar voetnoot1942 Slist dit moetwillich spel myn Heeren, bruyckt verstant,Ga naar voetnoot1943 Gaat stelt dees Pellegrims in een bewaarde handt:Ga naar voetnoot1944 1945[regelnummer] Houwt op van 't wreet ghevecht, versust dese rumoeren,Ga naar voetnoot1945 Ick sal de Keyser selfs de drie ghevanghens voeren.Ga naar voetnoot1946 Dees dooden draacht van hier, uyt dese dranghen hóóp,Ga naar voetnoot1947 Sy zyn de óórsaack van de rasende oplóóp.Ga naar voetnoot1948 Op dat dees Muytery niet vóórt en soude spruyten, 1950[regelnummer] Ga ick de Pellegrims in vaste kelders sluyten.Ga naar voetnoot1950 binnen. grianeGa naar voetnoot- Helas! myn ongheluck vergroot van uur tot uur, Onder wat soet Sieroops verhouwt hem 't eggich suur.Ga naar voetnoot1952 De vruechde die myn siel ontfinghen in het houwen,Ga naar voetnoot1953
[pagina 219]
Keert in een ooghenblick in d'alderswaarste rouwe. 1955[regelnummer] O onverwachte slach! die myn gheluck verstroyt, Ick prevel, ick raas-kal, 't ghedachte rinckel-roydt!Ga naar voetnoot1956 Myn sinnen spelen woest, myn ooghen stuur-loos staren,Ga naar voetnoot1957 't Bedroeft veel-denckend' hart en kan sich niet bedaren. Bekommert u myn leet? beweghen u myn smarte? 1960[regelnummer] Mee-lijelyck aanschouwt dit Af-ghepijnicht harte? En laat niet langher toe dat dese Helsche pijn, In myn benauwde siel dus sou betimmert zyn.Ga naar voetnoot1962 Maar stelt u macht int werck, myn uytghenomen vrienden, En straft my met de straf die een ander bet verdienden. 1965[regelnummer] Door het beschreylijck stuck van myn voorleden man,Ga naar voetnoot1965 Daar ick (ghelijck Godt weet) gants ben onschuldich an. Prins van peere Ghy sult hooch-waarde Vrouw met u wemoedich schreyen,Ga naar voetnoot1967 Beswalcken u ghemoet, en 't droevich hart ontpayen.Ga naar voetnoot1968 U lichaam ghy verswackt, en quelt u hóóghe geest,Ga naar voetnoot1969 1970[regelnummer] Ay hooch-gheboren Vrouw! een weynigh stilder weest? De dinghen zyn gheschiet, wilt u te vreden stellen,Ga naar voetnoot1971 Het mach niet anders zyn 't is vruchtelóós dit quellen. De Koningh die is dóót, bestelt hem in het graf, Florendus heeft misdaan, op hem schijnt nu de straf.Ga naar voetnoot1974 1975[regelnummer] U Ridders zyn ghequetst 't is best laat haar ghenesen, Beschicktet dat ghy selfs haast reys-vaardich muecht wesen,Ga naar voetnoot1976 Om u onschult met blijck voor u Vader te doen,Ga naar voetnoot1977 En redt u selven vry van d'anklacht en 't vermoen.Ga naar voetnoot1978
[pagina 220]
griane Ach Adel-rycke Heer! laat my gheen schanden erven,Ga naar voetnoot1979 1980[regelnummer] Ick wil de strenghe doot duysentmaal liever sterven.Ga naar voetnoot1980 Eer ick myn Vader oudt, soo duechdelyck vernaamtGa naar voetnoot1981 Souw klaghen myn onschult, met rootverwighe schaamt.Ga naar voetnoot1982 Prins van peere Mistroostighe Princes! verwint u rouw met reden,Ga naar voetnoot1983 En wilt u duure tyd voorsichtelyck besteden.Ga naar voetnoot1984 1985[regelnummer] De Konings Neven zyn alreede op de vaart,Ga naar voetnoot1985 Het is oock tydt dat ghy u selven vry verklaart.Ga naar voetnoot1986 't Onschuldighe ghemoet mach wel vrypostigh spreecken,Ga naar voetnoot1987 Het overtuychde hart blyft in zyn wóórden steecken.Ga naar voetnoot1988 Vergheeftet my myn Vrouw, doen ick u eenigh leedt,Ga naar voetnoot1989 1990[regelnummer] Ick moetet doen voorwaar volghens myn eer, en eedt. Ick sal de muyllen met de Ros-baar gaan beschicken,Ga naar voetnoot1991 Met nootelyck versorch, om ons wat te verquicken.Ga naar voetnoot1992 Jof-vrouwen siet wel toe let op myn vrouw Gryaan, Is dat zy haar misdoet het sal u diere staan.Ga naar voetnoot1994 binnen.
[pagina 221]
chooren 1995[regelnummer] De Aartsche sot, die stelt zyn salicheyt in lust,Ga naar voetnoot1995 Int wanckel goet soeckt hy een stantvaste rust.Ga naar voetnoot1996 Die daar niet is te vinden // de blinden // wilde Fortuyn,Ga naar voetnoot1997 Die dryft so kuyn // sy swenght met alle winden.Ga naar voetnoot1998 Men windt de ryckdom met moeyt, arrebeyt, en sweet, 2000[regelnummer] 'tBesit baart vrees, 'tverliese plaacht altyt met leet Met wringend ongenoegen // en swoegen // hy is recht ryckGa naar voetnoot2001 Die hem gelyck // in alle dingh kan voegen.Ga naar voetnoot2002 De Ryckdom voert tot hoochmoet, en tot sotheyt // an Den geytschen Nar, maackt hier verkeert al Godtheyt // van.Ga naar voetnoot2004 2005[regelnummer] Hy pryst slampamperyen // en Syen // kostel Gewaadt,Ga naar voetnoot2005 Pracht, hooge-staat // ydelle Sotternyen. Nature haar met sobre Noodruft belydt,Ga naar voetnoot2007 Begeertens lust versadet haar tot geener tyt.Ga naar voetnoot2008 Sy guwt en grabbelt na 'thóóge // haar óógen // staart staach na schatGa naar voetnoot2009 2010[regelnummer] Na schyn van wat // Is al het tyttelyck póógen.Ga naar voetnoot2010 Ghy Pronckert prat, van waar komt u praal-kunst en pomp?Ga naar voetnoot2011 Met wiens cieraat bekleydet ghy dyn vuyle romp? Ghy rooftet, o Gelt-gieren // den Dieren // Neus-wyse geck; Met u gebreck // gaat ghy u gecklyck cieren.Ga naar voetnoot2014 2015[regelnummer] De Timmer-lust die klimt hit groots verheven hart,Ga naar voetnoot2015 Metst Huysen hóóch daar ghy u selven in verwart.Ga naar voetnoot2016
[pagina 222]
U Dool-hoven, u Kusten // vol lusten // werden vervloeckt.Ga naar voetnoot2017 Vermits ghy soeckt // hier eeuwelyck te rusten.Ga naar voetnoot2018 O Rycke dwaas! die dóódt die rommelt ande póórt,Ga naar voetnoot2019 2020[regelnummer] Sy bengelt den Gelt-suchtige Pracher vóórt.Ga naar voetnoot2020 Met gift oft met den swaarde // Bedaarde // gedenckt altyt:Ga naar voetnoot2021 Als dat ghy zyt // maar stof en slym der Aarden.Ga naar voetnoot2022 De felle Dóód met schrickelycke smarte // quelt De Rycke die op 'swerelts goet zyn harte // stelt, 2025[regelnummer] Die goed, Vrienden, en Vrouwen // hier houwen // als eewich goet, Diens afzyn broedt // haar pynnelycke rouwe.Ga naar voetnoot2026 De vroede mensch getempert vroom van gemoet,Ga naar voetnoot2027 Verheft, noch suft, in geluck noch in tegenspoet.Ga naar voetnoot2028 Maar is gelyck van zede // vol vrede // hy óócht op GodtGa naar voetnoot2029 2030[regelnummer] Op zyn gebodt // en op de wyse Reden. Wanneer de Mensch in sonden sorg'lóós slapend // is Dan quetst de dóódt alsmen minst gewapend // is. Maar Duechd die lóónt haar Heere // met Eere:Ga naar voetnoot2033 Sy bloeyt van iuecht // sy geeft een vreucht, die nimmer kan verkeeren.Ga naar voetnoot2034 2035[regelnummer] Taris' verwoedich, wrevel-hartich, quaat, en straf,Ga naar voetnoot2035 Die tuymelt selfs in het gegraven eerlóós graf,Ga naar voetnoot2036 Dat spoedich hy ging delven // bewelve // in eygen strickGa naar voetnoot2037 Verwarren dick // de stricke hangers selven.Ga naar voetnoot2038 Gryaan beschreyt 'tverlies van haren Echte // man 2040[regelnummer] Met spa berouw men doch gants niets uytrechten // kanGa naar voetnoot2040 Dies stempt sy t'weenend' klagen // by vlagen // de Konincx VrouGa naar voetnoot2041
[pagina 223]
Die wert met rouw // in een Ros-baar gedragen.Ga naar voetnoot2042 Nu sy de Ryck-stadt van Konstantinople // siet Haar hart beswyckt van t'ancx-vallich poplen // yetGa naar voetnoot2044 2045[regelnummer] Gants onnut zyn haar sorgen // want morgen // sal dese pynGa naar voetnoot2045 Ten eynde zyn,! maar 'tis haar noch verborgen. 'tSyn Prinschen wys die eygen-wille derven,Ga naar voetnoot2047 Leven sy so als sy wanen te sterven. Geen luck noch dood kan dese // doen vrese // maer die hier heeft 2050[regelnummer] Qualyck geleeft, die mach betuetert wesen.Ga naar voetnoot2050	voetnoot- Kardin: bij vs. 1458 begint het eerste toneel van het vierde bedrijf. voetnoot1460 anghevaart: aangenomen. voetnoot1461 slappe: zwakke; bewegelijck van aart: licht te ontroeren tengevolge van haar natuur. voetnoot1462 van manieren: van gedrag. voetnoot1466 het leven maar verwerven: nl. het verdere leven, dus: maar in leven blijven. voetnoot1467 soo huechlijck: met vreugde. voetnoot1469 blieck-blanck: in-wit. voetnoot1470 haar weerlóós-lijf enz.: een hyperbool, Griane was ‘overstroomd’ met tranen. voetnoot1471 redelijck verbeden: met redelijke argumenten overgehaald nl. om haar kind af te staan. voetnoot1472 Immers ick: ik, tenminste; Griane heeft zich dus bij de situatie neergelegd. voetnoot1475 om 't sus: tevergeefs. voetnoot1477 al 't lantschap wijt: het gehele wijde land. voetnoot1479 Onsichtich wijt ghedacht: onzichtbare, onbeperkte gedachte (vocatief); zie Inl. blz. 61-62. voetnoot1481 breyneloos: krankzinnig; seer jachtich gants onstelt: zeer haastig door een brein dat geheel ontregeld is, genomen. voetnoot1483 ellendich: beklagenswaardig. voetnoot1485 merck: van een merkteken voorzie. voetnoot1487 praamt: kwelt. voetnoot- Bouwen: bij vs. 1489 begint het tweede toneel van het vierde bedrijf. voetnoot1489 bloemerharten: bastaardvloek voor bloedend hart (Gods); gangs bloet: bastaardvloek, Gods bloed; parlementen: pruttelen. voetnoot1490 Gords-sackerlóót: bastaardvloek, Gods heilig lijden; sacer + lóót, waarschijnlijk is lóót een klankwijziging van leed (lijden); by seven sacken Krenten: bastaardvloek, bij de zeven sacramenten. voetnoot1491 by myn sier: bij mijn verdriet, smart (zeer); schijtvalck: opgedirkte lafbek; Bouwen zou waarschijnlijk ruzie met hem zoeken in zijn bui van ontstemming.* voetnoot1492 Ackerlijden: bastaardvloek, heilig (sacer) lijden; aalwaardighe: gemelijke, knorrige. voetnoot1493 Ick leyde enz.: ik waagde waarachtig een kansje zonder veel risico. Bouwen zou met hem op de vuist willen. voetnoot1494 hoe is myn de kop opter loop: hoe ben ik zo van streek. voetnoot1495 kyeren: kinderen; 't is te bijster: hoe is het mogelijk; moeyen: spijten. voetnoot1496 wodt: wou. voetnoot1497 pinck: éénjarige koe; Vaars: tweejarige koe. voetnoot1498 Dat is goelickjes enz.: dat komt me ten naaste bij op één, twee koeien, of anderhalf. Bouwen schat de waarde van dit jonge vee gelijk aan die van één, twee, neen, anderhalve koe. voetnoot1499 't is uyt de kerf: 't gaat alle perken te buiten, 't is buitensporig; of te kallen: over te praten. voetnoot1502 tangsjes: daar straks; myn rietschip: mijn sexuele gereedschap; schier: bijna. voetnoot1503 met soo veel moeyten: met zoveel inspanning; ewrocht: gearbeid, dit vers is evenals het vorige sexueel bedoeld. voetnoot1504 dus om niet: zo tevergeefs; duycker: duivel. voetnoot1505 By gadt: bastaardvloek: bij God. voetnoot1506 suycker-stock: penis. voetnoot1507 weersoordighe: onvruchtbare of tegendraadse; en seght eens Nebben: volgens WNT, deel IX, kolom 1685 een zegswijze ‘ter aanduiding dat er geen denken is aan datgene wat tevoren genoemd is’, zo iets als ‘dat dacht je maar’. voetnoot1511 Wat noot wast enz.: ik ben geneigd de vzn. 1511-1512 niet letterlijk op te vatten. Bouwen is niet zo rijk dat hij paarden bezit; hij is een kleine boer die enkele koeien heeft, hij noemt ze in de vzn. 1348-1349. Grootspraak is hem niet vreemd (zie vs. 1496). Hij bedoelt dat hij ‘voor zijn doen’ heel wat op 't spel heeft gezet bij zijn weddenschap. voetnoot1512 treyl: treklijn voor een schuit; brie-doft: de brede zitbank. voetnoot1513 Somma, sommarum: kortom; het sel al enz.: het zal toch al een verduiveld groot bedrag worden. voetnoot1514 Dattet gien schanckt en was: als ik me niet zou moeten schamen; bruyn-Dirck Jan-Otten: één persoon; ik vat bruyn als epitheton op, bijv. donker van haar. voetnoot1515 seven vaan: onbepaald grote hoeveelheid. voetnoot1516 voeren de vlach: triomferen. voetnoot1517 Ick sel myn hooft enz.: er blijft niets van me over, zo zullen ze me jennen. voetnoot1519 Benedijste Domine: Benedicite (begin van het gebed benedicite domino) werd in het Nederlands benedijst of beendijst. voetnoot1520 voel ghy dat wel: begrijp je dat; die is uyt zyn tijt: die is dood. voetnoot1521 hoe staat myn lijf en rijdt: hoe sta ik zo te beven; ick swiet het meyn: ik ben doodsbenauwd. voetnoot1523 Gangs velten: bastaardvloek: God en Sint Felten; sietmen: zie mij. voetnoot1524 't is al niet: 't is alles vergeefs; myn naam: mijn adem. voetnoot1525 Wel waarom loop ick: waaromloop ik weg van het geluid; dusken Loer: zo'n stommeling. voetnoot1526 in: en. voetnoot1527 Animantum, Quadripitantum: blijkbaar een bezweringsformule: verbasterd Latijn;* Ick bezweer enz.: ik bescherm (door het uitspreken van een formule) tegen. voetnoot1528 Nickers ghebroedt: duivelsgespuis. voetnoot1529 bingie: bin ghy, ben je; Weer-wolf: lycanthropie was een veelvoorkomende beschuldiging by heksenprocessen. Men nam aan dat sommige mensen in de gedaante van een wolf allerlei onheil stichtten; Droes: duivel. voetnoot1531 vueghel: tot de magielore behoorde o.a. ook de ‘stryx een eysselijcke veugel’ (P.C. Hooft, Ariadne vs. 933). Bij Hooft wordt een pluim uit ‘haer naere slinker vleugel’ als tovermiddel gebruikt. voetnoot1532 Ghy kompter niet after: je slaagt niet in je opzet; gasgie: gastje, hier: baasje; ghy selt dat gat niet bóóren: je zult je doel niet bereiken, dat zal je niet lukken. voetnoot1533 by gord: bij God; een reed'lijck karel: een redelijk mens (geen boze geest). voetnoot1534 Ick slacht de blinde: ik lijk op een blinde. voetnoot1535 dries: driemaal; drie had een sterk magische functie. voetnoot1536 oolicken scherluyn: ellendige schelm; heb gy gien hart: ontbreekt je de moed; krijt ghy alries: jammer je al? voetnoot1537 Dats nou al evenvuel: dat is nou tot daaraan toe; Ick moetet iens besoecken: ik moet het mijne ervan weten; besoecken is lett. op de proef stellen. voetnoot1538 vervaert: bang; slabbermenten: van sacramenten; zie WNT, deel XIV, kolom 15. Misschien zegt Bouwen: ben je bang voor het uitspreken van heilige woorden en vervloekingen? voetnoot1539 Gortelingen: bastaardvloek voor Gods lijden. voetnoot1540 Alle vongen, niemet me t'samen: lett. al het gevondene (of alle vonden), niemand mee tezamen (nl. delen). Dus: wat ik gevonden heb, wil ik met niemand delen. voetnoot1542 die so lóópen enz.: die in het wilde weg vrijen. voetnoot1544 wrongen: tuiten stof, net boven de heupen. voetnoot1545 koel-koussen: wijd uitstaande rokken; ongeschikte: ongeordende; hoepen: hoepels onder een hoepelrok. voetnoot1546 dat hiete goedt: die geile troep; vgl. vs. 1075; op de kittel-iacht uytsnoepen: op pad om partners te zoeken voor sexueel verkeer. voetnoot1547 Besonger: in het bijzonder; so veel kuers: zoveel keuze. voetnoot1548 Travaeren: kroeg, herberg; berdiel: bordeel. voetnoot1549 dienen enz.: al deze ww. hebben een sexuele bijbetekenis. voetnoot1550 Die haar vriendelyckheytje enz.: die zich welwillend voor een fooitje aan een man geven. voetnoot1551 gangs: gants, geheel en al; volmaakt: zwanger. voetnoot1552 En dit doet: en dit leidt ertoe; op deze wijze ontdeden vrouwen zich van ongewenste kinderen. voetnoot1553 Maar 'tis al om niet: maar het baat niet, nl. de voor hen kwalijke gevolgen (zie het vorige vers); Lodder-houwtje: stok dien de landloopers en kermisklanten in de hand droegen en als tooverstaf bij hun kunsten gebruikten, vgl. WNT, deel VIII, tweede stuk, kolom 2541; hier: penis. voetnoot1555 bewaart: beschermt (anders dan in vs. 1552). voetnoot1556 ick scheyncker enz.: ik wens haar alle goeds. voetnoot1557 myn kunst: mijn sexuele prestaties. voetnoot1558 moerlycke-liennich: geheel alleen; de Voolwyck: de Volewijk, aan de overzijde van het IJ, waar, zo werd gezegd, de kindertjes vandaan kwamen. voetnoot1559 Frangkse-Blanken: een klein zilveren muntje van 3/4 stuiver; hier als bastaardvloek gebruikt waarschijnlijk met de bijgedachte aan bliksem; gants Lichters: bastaardvloek: Gods lichten, in de betekenis van gewijde kaarsen, of bliksems. voetnoot1561 't is seper wel indiefte moy: dat is waarachtig wel verschrikkelijk fraai, nl. dat het kind hem toelacht ('t was pasgeboren!). voetnoot1562 dat waar immers gien roy: dat zou nergens op lijken. voetnoot1564 in als: in alles, in alle opzichten. voetnoot- Kardin: hier begint het derde toneel van het vierde bedrijf. Er zijn inmiddels vele dagen verlopen. voetnoot1565 wys, en out: out is hier in zekere zin een versterking van wijs. De ‘groene’ ouderdom - ruim 50 jaar - werd gezien als het hoogtepunt voor het mannelijk inzicht. voetnoot1566 Der gener die enz.: zie Inl. blz. 63. voetnoot1574 En heb ick selve enz.: heb ik niet veel wijn naar binnen geslagen? voetnoot1575 terstont: daareven. voetnoot1576 heerelycken: in overeenstemming met hun status. voetnoot1579 sleep: stoet; Princen: vorsten. voetnoot1580 nuwe: pas gesloten; pompeuselyck vereeren: met pracht en praal opluisteren. voetnoot1583 ghy iockt: maar dat is toch een grapje, dat kán toch niet. Kardin geeft met Tarisius antwoord op de vraag van vs. 1582, hij spreekt met ghy tegen zichzelf; Ben ick myn selven al: ben ik wel helemaal mijzelf, ben ik wel goed bij mijn verstand. voetnoot1584 licht: onbetrouwbaar; verkeert: van de rechte weg afgedwaald, veranderd. voetnoot1585 lasterlycke schant: eerrovende schande. voetnoot1586 vriendt: geliefde. voetnoot1588 volkomen: volledig. voetnoot1590 stil swygend': in alle stilte, zonder iemand te raadplegen. voetnoot1591 handel: gedrag. [tekstkritische noot]vs.1592-1627 geheel in romein; - 1596 gedachten in A gdachten, drukfout. voetnoot- Griane: bij vs. 1592 begint het vierde toneel van het vierde bedrijf; eerst is Griane alleen, van vs. 1678 af is ook Tarisius aanwezig. voetnoot1592 van myn: om mij. voetnoot1594 pyn: verdriet. voetnoot1596 hoe bochten enz.: hoe woelen mijn gedachten wild dooreen. voetnoot1599 Ten quam by my niet toe: het is niet mijn schuld. Zie Inl. blz. 64. voetnoot1604 Besadicht u: kom tot rust. voetnoot1605 ontoomt: teugelloos. voetnoot1608 De Leckernye enz.: de zoete lekkernij die wanneer men haar proeft, aangenaam is, smaakt in mijn mond als roet of bittere gal. voetnoot1614 hel: duidelijk. voetnoot1618 De Rueck... helpt: geuren, zo meende men, zuiverden de spiritus in de hersenen en waren opwekkend. [tekstkritische noot]1631 krijght in A krhght, drukfout. voetnoot1619 flauw: slap. voetnoot1620 Ick doe niet dan ick suf: ik doe niets dan piekeren. voetnoot1621 Afwysich: stuurs; schuw: eenzelvig; koel: onverschillig. voetnoot1622 'k Heb in myn Man geen puf: ik heb geen lust in mijn man. voetnoot1628 onsalichste: ellendigste. voetnoot1629 Met wat bewijs-konst enz.: met welke logische argumentatie probeert gij uw schuld nog groter te maken, te verergeren. Griane spreekt ironisch over haar pogingen zich vrij te pleiten. Daarom gebruikt zij het woord bewijskonst, d.i. logica. Wat is dat voor een fraaie logica, waarmee je de schuld wegschuift, die wordt er slechts groter door. voetnoot1633 onschult: verontschuldiging. voetnoot1634 Min-eedich: die een eed hebt afgelegd inzake de liefde en daarin bent tekortgeschoten; het woord roept meinedig op, van iemand gezegd die een eed of gelofte breekt. voetnoot1635 't Bewimpelen: het versluieren nl. van uw schuld; 't is om niet: vgl. vs. 1553. voetnoot1638 een stantvaste sin: een standvastig gemoed. voetnoot1639 Volstandich: onwankelbaar. voetnoot1640 schiede: overkwam. voetnoot1641 Echt-brueck: dit woord toont duidelijk hoe zij haar verhouding tot Florendus ziet. voetnoot1644 dat my dus is ontstolen: dat (het hart) mij op deze wijze (nl. tegen wil en dank) is ontstolen. voetnoot1646 ghy: slaat terug op Minnaar in vs. 1640, dus op Florendus; voocht: heerser. voetnoot1647 dat: nl. mijn hart. voetnoot1648 quaat: boosaardig, bijv. bep. bij moeders toe-doen; ontschaken: ontroven. voetnoot1649 u: uw, nl. van Florendus. voetnoot1651 quaadt: nl. tegen Florendus en hun kind. voetnoot1652 overspel: haar huwelijk met Tarisius. voetnoot1654 ick raas: ik word gek. voetnoot1655 kóóssert: babbelt. voetnoot1656 O schandelues enz.: d.i. een reactie op wat zij in vs. 1655 heeft gezegd; steyghert: zich verheft (om iets te bereiken). voetnoot1657 werdt: wordt. voetnoot1658 ick bidts: ik bid des, ik smeek daarom. voetnoot1659 wisselt my van plaats: voer mij ergens anders heen. voetnoot1660 Daar: wijst terug naar 1659b; Aam-borstich: buiten adem; woest: onbeheerst. voetnoot1661 Bevredicht: breng tot rust; vlieghende: snel warrelende. voetnoot1662 Ghy ruylt enz.: gij kunt uw land verruilen, maar niet uw klagen en verdriet daardoor inruilen voor vreugde. voetnoot1663 wroegher: aanklager. voetnoot1664 schulden: wandaden, of schuldgevoelens. voetnoot1665 lachterlijcke schanden: eerrovende schanddaden. voetnoot1666 myn harts-tochten snel: mijn snel opelkaar volgende begeerten; jóócken na wat varsch: verlangen naar iets nieuws. voetnoot1667 wert: word. voetnoot1669 vernuwt: wordt weer opgewekt; wast: neemt toe; langh: lang gevoeld. voetnoot1670 plundert: leeg schudt; myn verwonnen jonghe borst: mijn jeugdige liefdesgevoelens die ik moest opgeven. voetnoot1671 noch na verand'ringh dorst: Griane constateert enigszins onthutst, dat zij in haar ellendige situatie toch nog verandering van leefpatroon wenst. voetnoot1672 Besonder: vooral. voetnoot1674 van myn harts-verterend wee: die mijn hart-verterende smart raken. voetnoot1677 So worstel ick enz.: op deze wijze zal ik mijn droevig lijden eens in vreugde doen veranderen. voetnoot1679 een vochten damp: tranen. voetnoot1680 kribbich strijen: twistende strijd nl. in het innerlijk, dat zich op het gezicht weerspiegelt; dit zedich wesen tanen: dit zachte gelaat zijn helderheid verliezen. voetnoot1681 't Ontfonckert: het ontvlamt; door het vermanen: door erover te spreken. voetnoot1682 De droefheyt enz.: de droefheid benevelt uw schoonheid niet, noch overtrekt het blinkend-gladde traantje uw geblankette doorschijnende huid met een mist. voetnoot1684 weder-waardigh: opstandig; belghen: ontstemd zijn. voetnoot1685 ong'lijck: onbillijke bejegening; verswelghen: verteren. voetnoot1686 weelde: genot. voetnoot1687 Benijt: niet kan velen; de saack betreft my meer: de zaak gaat mij (nu) meer aan. voetnoot1688 verdrucken: in het nauw brengen. Tarisius brengt eerst een algemeen hiërarchisch principe in het geding, daarna een persoonlijk gevoel. voetnoot1689 houde: zou houwen. voetnoot1690 Wien: wie (onderwerp). voetnoot1693 Bekende swackheyt: zwakheid die ik erken; door 't noot'lijck onderproeven: door onontkoombaar ervaren. voetnoot1694 druck: verdriet; wert: wordt. voetnoot1695 vruchtelóóse: die geen succes heeft; noch en sticht: is ook geestelijk van geen nut. voetnoot1697 te vernuwen: opnieuw bewust te maken. voetnoot1699 wonder-wóórt: uw woord dat als een wonder klinkt, d.w.z. vreemd in de zin van onduidelijk, duister. voetnoot1700 myn terghen nieuwe lusten: mij prikkelen nieuwe begeerten. voetnoot1701 rusten: rustig te leven. voetnoot1702 Int heerlijck ghebiedt enz.: daar waar gij als heerser gebiedt in uw toekomstig erfland. voetnoot1703 derf: moet ontberen. voetnoot1705 Ick sal verlof enz.: met mijn laatste snik zal ik mijn ziel de vrijheid gunnen weg te gaan. voetnoot1708 ben daar toe ghesint: doe dat met graagte. voetnoot1709 te ver-eeren: als eerbetoon te schenken. voetnoot1711 verslof: op de lange baan schuif. voetnoot1712 ondecken: meedelen. voetnoot- Lyomenes: bij vs. 1714 begint het vijfde toneel van het vierde bedrijf. voetnoot1714 Als ick enz.: Lyomenes keert blijkens dit vers terug van een tocht naar Constantinopel. In vs. 1590-1591 heeft Kardin een bode afgevaardigd met de onheilsmare, maar deze bode speelt geen rol. voetnoot1719 hóófdelóós: van bezinning beroofd; vast: voortdurend. voetnoot1724 ghebaar: uiterlijk, doen en laten. voetnoot1734 knap: snel; so erkennen wy: op die manier constateren wij. voetnoot1737 gheslacht: sexe. voetnoot1739 lichter: veranderlijker. voetnoot1740 Verkeerder als verkeert: verdorvener dan verdorven. voetnoot1741 On-duldich: die niets verdragen kan. voetnoot1742 on-soet: hard van gemoed. voetnoot1743 on-duerich: grillig. voetnoot1744 wandelt sich: verandert zich; te met: soms. voetnoot1745 wanckelheydt: onstandvastigheid; uytgebeeldet werdt: vindt gestalte. voetnoot1748 starcke roock: een sterke geur. voetnoot1749 Syn levendighe gheest: zijn nog levende geest. voetnoot- De Tydt: bij vs. 1750 begint het zesde toneel van het vierde bedrijf. voetnoot1750 de oude Tydt: in de renaissance werd de tijd voorgesteld als een oude man met vleugels, vaak met zeis of sikkel en zandloper. Vgl. bij Hooft: Een grijsaart sijt gij Tijt... en: Geswinde grijsart die op wackre wiecken staech,... zie Inl. blz. 83-84. voetnoot1751 Myn aassem-rijcke lóóp: mijn voortsnellen dat mij niet buiten adem brengt; aarsselingh: achterwaarts. voetnoot1752 wijlen: tijd, tijdsverloop. voetnoot1753 schartelen: bewegen onrustig voort. voetnoot1754 bracht myn onsterflijckheyt ter dóót: vernietigde mijn onsterflijkheid. voetnoot1755 ingheven: inblazing; der lóóser slanghe snóódt: van de listige boosaardige slang. Zie Genesis 3:1-7. voetnoot1756 Voor Adams af-val: voordat Adam ontrouw werd (nl. aan Gods gebod); beschreven: vastgelegd. voetnoot1757 Ten waar de sond': was het niet door de zonde, dan; ghebleven: in dezelfde onveranderlijke toestand gebleven. voetnoot1758 is staart-Juffer: behoort tot het gevolg. voetnoot1760 kortswyl: zinloos tijdverdrijf. voetnoot1761 Dies: daarom; haar: hen. voetnoot1762 Ick til tot s' Hemels tip: ik verhef hemelhoog. voetnoot1763 En stortet morghen laagh: en ik stort het morgen omlaag. voetnoot1765 wufte: grillige. voetnoot1767 nieuwers niet en vindt: nergens vindt. voetnoot1768 werdt ... versleten: word verkwist. voetnoot1771 een over-schalcke Loer: een gewiekste schelm. voetnoot1772 speel-kindt: troetelkind; verkeert: is veranderlijk in. voetnoot1773 de werelt-wyse: zij die de wereld kennen; in hoocheyt: in hoge staat; kruijen: helpen voort. voetnoot1774 So haast: zo gauw; Prins: vorst; onsichtbaar: vgl. vs. 1479. voetnoot1776 Heerlyck: als een goed heerser. voetnoot1777 ontdeckt: blootlegt. voetnoot1778 Prinsche: vorst; sterf: stierf. voetnoot1779 erf: erfdeel. voetnoot1781 En: voegw. en; stemmigh: ingetogen; noch: nog; zich ... in eerbaarheydt onthouwe: in kuisheid geleefd. voetnoot1782 bleven: sneuvelden. voetnoot1783 Waar van: waarop (wijst naar slach terug). voetnoot1784 de woede werelt raast: de waanzinnige wereld gedraagt zich als dol; en doet by buerten strijen: en geeft telkens weer aanleiding tot strijd. voetnoot1786 wascht schotich op en stouwt: groeit krachtig en moedig op. voetnoot1788 Syn boerigh leven warsch: afkerig van zijn leven als een boer; gheprickt van: gestimuleerd door. voetnoot1789 Prinschelyck: als een vorst; den aart, van 't adel vroom ghemoet: de aard van het edele, heldhaftige gemoed. voetnoot1790 bejonstichde: begunstigde. voetnoot1791 Wert van zyn Vader enz.: wordt door zijn vader tot ridder geslagen, zonder dat één van beiden hun relatie beseft. voetnoot1793 den slappen: de zwakken. voetnoot1794 faam Klaroenen: klaroenen die de roem uitbazuinen. voetnoot1796 schynt verdonckert: in schemering is gehuld. voetnoot1798 d'oudheyt: het lang geleden zijn; dempt: verdooft. voetnoot1800 ontmunt: verliest zijn waarde. voetnoot1801 Dus: op deze wijze; kunt: kennis, kunde. voetnoot1802 Maar ... schenden: dit slaat wel op de conflagratio mundi: de ondergang van de wereld in vuur, de terugkeer tot de chaos. voetnoot1803 So sal des tijdts enz.: dan zal de loop van de tijd eindigen zonder dat er iets kan terugkeren. voetnoot- Florendus: bij vs. 1804 begint het zevende toneel van het vierde bedrijf; het speelt in Boedapest. voetnoot1804 sich veynsen: zich anders voordoen dan men is. voetnoot1806 een loosen-schijn: eig. een lege schijn, dus: een kluitje in 't riet; ghestilt: bevredigd. voetnoot1807 houwen: huwen; myn vermanen: mij aansporen. voetnoot1808 met bedinghe: onder voorwaarde. voetnoot1809 bewillighe haar: hen tevreden stellen. voetnoot1817 Myn Gods-dienst off'ren op: om het offer van mijn gebed op te dragen aan. voetnoot1818 spruyten: aankomen, ontstaan. voetnoot1819 snelle sieckte: plotseling opkomende ziekte; Florendus valt nl. in zwijm doordat hij Griane ziet; die hem 't harte enz.: bij een bezwijming, zo meende men, werd het bloed in het hart afgesloten. voetnoot1820 d'onghewoont: het niet gewend zijn. voetnoot1821 laffe: zwakke; schielijck: gauw. voetnoot1822 so: toen; Pelgrims: als pelgrims. Frene stelt het voor alsof zij rechtstreeks uit het Heilige Land komen. voetnoot1823 harde: barre. voetnoot1825 kouraal: binnenhof. voetnoot1828 Of:* voor het geval dat; by gheval: soms. voetnoot- Florendus: bij vs. 1829 begint het achtste toneel van het vierde bedrijf. Lerinde deelt de aalmoezen en kruiden uit; op de achtergrond bevindt zich Griane. voetnoot1830 Hoochwaardighe Princes: vorstin, die de hoogste eer waardig zijt; erbarmelijck: barmhartig. voetnoot1831 U woecker-loose handt: uw hand, die niet op woeker, op eigen voordeel, uit is; reaalsch: royaal, vrijgevig, zoals van een vorst(in) verwacht werd. voetnoot1832 om redenen twee-spaltich: om uiteenlopende redenen: nl. tegenover Florendus als pelgrim en als vroegere geliefde. voetnoot1833 onghestaltich: niet in zijn werkelijke gestalte, zowel door de ziekte als door de pelgrimspij. voetnoot1834 Verblickt: verbleekt; verlebt: verlept. voetnoot1836 Wat gemelijcke sin: wat voor onvernoegd innerlijk; gheplundert: uitgehold. voetnoot1837 vadsich lundert: sluimerig treuzelt. voetnoot1838 Bewegelijcke: licht te ontroeren; drange smart: overstelpend verdriet. voetnoot1840 on-lochbaar: onwraakbaar, niet te ontkennen; wart: wordt. voetnoot- Lerinde: in vs. 1842 wordt Griane, die geheel ontdaan is door de ontmoeting met Florendus, weggeleid naar haar kamer. Daar en in de nabijheid daarvan speelt het volgende, dus het negende toneel van het vierde bedrijf. voetnoot1843 beswemen: in zwijm. voetnoot1846 stracx: weldra, zo gauw mogelijk. voetnoot1847 Myn smart: mij doet pijn; druck: verdriet. voetnoot1848 Want trouw, enz.: want trouw en eer verbieden dat ik hem in enigerlei opzicht een vriendelijke gezindheid toon. voetnoot1849 melyelijck: uit een gevoel van mee te lijden. voetnoot1850 ontsijcht: ontzinkt. voetnoot1851 terech-lusten: kwellende begeerten. voetnoot1852 bagghert: trekt; en sulter gheensins rusten: maar zult er niet binnengelaten worden om er u te vestigen. voetnoot1853 Ten is geen Koningh: het is niet koninklijk; de koning, hoog in het hiërarchisch patroon, had ook zijn daarmee overeenstemmende plichten; geylle lusten boet: sexuele begeerten bevredigt. voetnoot1854 door reden: door de rede (= ratio). voetnoot1855 prickel sucht des vleesch: sexuele aandrang van het vlees; kittel-siecke: minbeluste. voetnoot1856 bevallicheydt: aantrekkelijkheid. voetnoot1857 maarte: dienares; verreyst: vertrekt. voetnoot1858 Vermidts: daar; hooghe noodt: hoogste noodzaak. voetnoot- Lerinde: De hofdame verlaat het vertrek van Griane en richt zich tot Florendus die zich nog in het kouraal bevindt. voetnoot1859 myn smart enz.: uw smartelijk lijden gaat mij aan het hart. voetnoot1860 beweechelijck: op ontroerende wijze. voetnoot1862 sandt: zond. voetnoot1863 haar verlede jonst: haar vroegere liefde; versturven: verdwenen. voetnoot1865 onverwachte nóódt: onverwacht gevaar. voetnoot1866 ghy zyt een wisse dóót: gij zult zeker gedood worden. voetnoot1868 vermane: aansporen, met aandrang zeggen. voetnoot1869 dat haar gheliefte zy: dat het haar moge goeddunken. voetnoot- Lerinde: Lerinde spreekt vs. 1872 tot Florendus buiten de kamer van Griane, maar vs. 1873 tot Griane, dus in haar kamer. voetnoot1872 grootmoghend: zeer machtige, die veel vermag; de door Lerinde gebruikte adjectieven weerspiegelen haar intenties. voetnoot1875 kant: kunt. voetnoot1876 onder de naam van: onder voorwendsel van. voetnoot1878 ick sorch: ik ben bevreesd. voetnoot1879 Buesel-pleytery: leugenachtig pleiten over en weer; in myn sinnen: in mijn innerlijk. voetnoot1880 taalman: tolk; voorspraack: advocaat. [tekstkritische noot]1892 hart in A ten onrechte haart voetnoot1881 Myn sinnelijck vernuft: mijn reële verstand; dit staat tegenover het vernuft als intellectus, dat de hoogste waarheid schouwt; knib'lend: twistend. voetnoot1882 En 't wert enz.: en aan beide zijden wordt er heel krachtig en sterk geargumenteerd. voetnoot1883 voor goedt waan-wetend kavelt: betweterig als goed te berde brengt. voetnoot1884 Wert van de enz.: wordt door de zoete min met klem van redenen afgewezen en ontward. voetnoot1885 juyste reden: ratio recta, d.i. de eigenschap door God in de mens gelegd als een gids naar waarheid en moreel gedrag, vandaar de óórdeelaar van 't recht. voetnoot1886 Die plaart met enz.: die spot met de uitspraak van de strijd tussen de inwendige zinnen; hun gevecht wordt met gelijkvormige middelen gestreden, daar ze alle gebonden zijn aan de aardse realiteit, dus aan de materie. voetnoot1888 overstemmen: haar contra-argumenten raken steeds meer in de minderheid. voetnoot1889 Darij van myn liefd': de slappe grond van mijn liefde; barst uyt zyn vaster grondt: barst door zijn vaste grond heen; de bedoeling is: de liefdesdrang doorbreekt het redelijke inzicht, dat hem gewoonlijk tegenhoudt. voetnoot1890 schroomt: vreest; des nijders laster mondt: de eerrovende beschuldigingen van de vijand. voetnoot1891 uyt looghen-liefd: uit zucht tot leugens; stout: brutaal. voetnoot1895 verkeert: slecht. voetnoot- Florendus: bij vs. 1897 begint het tiende toneel van het vierde bedrijf; Griane geeft Lerinde de opdracht Florendus te zeggen dat zij naar hem toe zal komen. Blijkbaar dringt Florendus de kamer binnen, zodra de deur opengaat, immers, volgens vs. 1915 speelt dit toneel in de kamer van de koningin. voetnoot1901 vergiften: verpesten, vergiftigen. voetnoot1902 huesheyt: hoofsheid, deze omvat alle eigenschappen die de moraalcode vroeg van iemand in een hoge positie. voetnoot1904 verstrickt: nl. in hun plannen, bedoelingen. voetnoot1905 onghestilt: onbevredigd, nl. de onderdanen; sy: wijst terug naar ondersaten (vs. 1903). voetnoot1907 tot deser uren: op dit uur. voetnoot1908 U staat Jofferen al: al de dames uit uw gevolg; ter zyen hebt gaan sturen: hebt weggestuurd. voetnoot1911 Tarisius lecht daar: lig daar, Tarisius! lecht is een imperatief, parallel met betaalt. voetnoot1912 over twintigh iaar: voor twintig jaar. voetnoot1914 wert: wordt. voetnoot1916 Dat gheen kleynmoedicheyt enz.: moge geen gebrek aan moed mijn innerlijk overmeesteren. voetnoot1917 uytgheven: tevoorschijn brengen, tonen. voetnoot1918 Een schoone sterfdagh enz.: een bekend dictum; zie F. Veenstra, Ethiek en moraal bij P.C. Hooft. Zwolle, 1968, blz. 138. voetnoot1920 voorsichtighe: duidt op een aspect van de wijsheid, nl. het in de toekomst kijkende. voetnoot1921 Haas op: verdwijn, weg!; verflauwt de moet der wyven: maak vrouwen moedeloos en bang; gezegd tegen de vrees. voetnoot1922 na schryven: toekennen. voetnoot1928 Besadight u ghemoet: breng uw gemoed (= uw hartstochten) tot bedaren. voetnoot1929 dese lóóp: deze gang der gebeurtenissen; afschaffen: ten einde brengen. voetnoot1932 int recht: volgens het recht. voetnoot1933 gheeft u op: geef u over; overlanghen: overhandigen. [tekstkritische noot]1936 g' een in A g een; in B ten onrechte gheen; in D ten onrechte geen. voetnoot1935 vast: standvastig. voetnoot1937 voorstaan: verdedigen; juiste billicheyden: rechtmatige prerogatieven. voetnoot1939 datelijcken: met daden, onmiddellijk. voetnoot1940 openbare: openlijke. voetnoot1941 Gheeft ghy so korten recht: spreekt gij zo snel uw vonnis uit. voetnoot1942 in dit stuck: in deze zaak. voetnoot1943 Slist dit moetwillich spel: houdt op met deze agressiviteit. voetnoot1944 in een bewaarde handt: in verzekerde bewaring. voetnoot1945 Houwt op van: zie af van; versust dese rumoeren: brengt deze twisten tot zwijgen. voetnoot1946 voeren: brengen. voetnoot1947 dese dranghen hóóp: deze elkaar verdringende menigte. voetnoot1948 rasende: waanzinnige. voetnoot1950 vaste kelders: goed verzekerde kerkers. voetnoot- Griane: bij vs. 1951 begint het elfde toneel van het vierde bedrijf. voetnoot1952 verhouwt hem: houdt zich op; eggich: wrang. voetnoot1953 ontfinghen: ontving. voetnoot1956 ick raas-kal: ik spreek wartaal; rinckel-roydt: is helemaal losgeslagen. voetnoot1957 Myn sinnen spelen woest: mijn inwendige zinnen gaan woest te keer. voetnoot1962 betimmert: vastgetimmerd. voetnoot1965 het beschreylijck stuck: het jammerlijke lot; voorleden: vroegere, nu gestorven. voetnoot1967 wemoedich: diep bedroefd. voetnoot1968 Beswalcken: de helderheid verduisteren; ontpayen: de rust ontnemen. voetnoot1969 u hóóghe geest: uw geest die alleen aan sublieme dingen behoort te denken. voetnoot1971 wilt u te vreden stellen: leg er u bij neer. voetnoot1974 op hem schijnt nu de straf: hem wacht nu de straf. voetnoot1976 Beschicktet dat: regel het zo, dat; haast: spoedig. voetnoot1977 Om u onschult enz.: om uw onschuld voor uw vader te bewijzen. voetnoot1978 't vermoen: de verdenking. voetnoot1979 Adel-rycke Heer: Heer rijk aan de hoogste deugden, nl. aan die welke de adel behoorde te bezitten; erven: tot mijn deel krijgen; Griane is zich bewust van haar positie in de aristocratische hiërarchie; daarom doet zij een beroep op de Prins van Peere als lid van de aristocratie. voetnoot1980 strenghe doot: wrede dood. voetnoot1981 vernaamt: vermaard. voetnoot1982 Souw klaghen enz.: op klagende wijze met schaamrode kaken mijn onschuld zou betuigen; alleen het feit dat zij onder verdenking stond, was een reden voor schaamte tegenover haar vader, de behoeder van de eer van de familie. voetnoot1983 Mistroostighe Princes: wanhopige vorstin; verwint u rouw met reden: overwin uw smart door uw redelijke vermogens. voetnoot1984 u duure tyd: uw kostbare tijd; voorsichtelyck: met het oog op de toekomst. voetnoot1985 op de vaart: op reis. voetnoot1986 dat ghy u selven vry verklaart: dat gij gaat verklaren dat ge vrij zijt (van schuld). voetnoot1987 vrypostich: vrijmoedig. voetnoot1988 Het overtuychde hart: het van zijn schuld bewuste hart. voetnoot1989 doen ick u: indien ik u aandoe. voetnoot1991 muyllen: muilezels, speciaal als lastdieren gebruikt; Ros-baar: draagstoel; gaan beschicken: in gereedheid doen brengen. voetnoot1992 met nootelyck versorch: met de nodige middelen ter verzorging. voetnoot1994 Is dat zy haar misdoet: als zij de hand aan zichzelf slaat; het sal u diere staan: het zal u duur komen te staan. voetnoot1995 De Aartsche sot: de dwaas die alleen aan het aardse denkt; salicheyt: geluk; lust: (= voluptas) het resultaat van de begeerten. voetnoot1996 wanckel goet: vergankelijk bezit. voetnoot1997 de blinden: de blinde; de n is er terwille van het oogrijm aan toegevoegd. voetnoot1998 die dryft so kuyn: die drijft zo onzeker; blijkbaar wordt hier aan de fortuin gedacht in een schip met zeil; swenght: draait, zwenkt. voetnoot2001 Met wringend ongenoegen: met kwellend misnoegen. voetnoot2002 Die hem gelyck: die zichzelve gelijkblijvend. voetnoot2004 Den geytschen Nar: de hebzuchtige gek; verkeert: averechts. voetnoot2005 kostel: kostbaar. voetnoot2007 haar ... belydt: redt zich; met sobre Noodruft: met van overdaad afkerige behoeften-bevrediging. voetnoot2008 Begeertens lust: lust, resultaat der begeerten; versadet haar: verzadigt zich. voetnoot2009 guwt: loert begerig; grabbelt: graait. voetnoot2010 Na schyn van wat: naar de schaduw van iets; Is al het tyttelyck poogen: is het gehele streven op aarde. voetnoot2011 prat: laatdunkend; pomp: vertoon. voetnoot2014 Met u gebreck: met wat u ontbreekt, nl. kledingbedekking van het lichaam; gecklyck: belachelijk. voetnoot2015 Timmer-lust: de lust in bouwen. voetnoot2016 Metst: metselt. voetnoot2017 u Kusten: uw aan de Dool-hoven, vgl. vs. 2016, grenzende gebieden = tuinen; werden: worden. voetnoot2018 Vermits: daar; hier: wijst terug naar vs. 2017, of de betekenis is: hier op aarde. voetnoot2019 die dóódt: de dood; rommelt: maakt een dof geluid. voetnoot2020 bengelt ... voort: drijft met slagen voort; Pracher: vrek. voetnoot2021 Bedaarde: onbewogene. voetnoot2022 Als dat: dat, als dient ter versterking. voetnoot2026 afzyn: afwezigheid; broedt: veroorzaakt. voetnoot2027 vroede: wijze; getempert vroom van gemoe: gematigd deugdzaam van gemoed. voetnoot2028 verheft: verheft zich; suft: is verslagen. voetnoot2029 gelyck van zede: gelijkmatig van gedrag. voetnoot2033 Maar Duechd enz.: d.i. de bekende aristotelische stelling, dat de eer het loon van de deugd is. voetnoot2034 Sy bloeyt van iuecht: zij blijft altijd jeugdig. voetnoot2035 verwoedich: uitzinnig, razend; wrevel-hartich: driest; quaat: boosaardig; straf: fel. voetnoot2036 selfs: zelf. voetnoot2037 spoedich: overijld; bewelve: van een gewelf voorzien. voetnoot2038 dick: dikwijls; stricke hangers: zij die strikken ophangen. voetnoot2040 spa: laat. voetnoot2041 stempt: beëindigt. voetnoot2042 wert: wordt; Ros-baar: draagstoel. voetnoot2044 Haar hart beswyckt enz.: haar hart bezwijkt vrijwel door het angstig kloppen. voetnoot2045 pyn: smart. voetnoot2047 die eygen-wille derven: die niet hun eigen wil volgen. voetnoot2050 betuetert: ontsteld.

Vorige Volgende

Griane

Het vierde deel, vierde bedrijf

Over het gehele werk

organisaties

landen

Over dit hoofdstuk/artikel

lied