Logo DBNL
Vertaalde gedichten (1981)

Vertaalde gedichten

(1981)–G.A. Bredero–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Margriete, de dochter van de goudsmid

Twee liederen en drie sonnetten komen voor in De Veertiende Historie van Deel IV: ‘Een Mantuaner zynde Ialoers Geworden over zijn Huysvrouwe, haer meynende te dooden, hy dooden zyn eyghen Dochterken’ (blz. 461-489).

 

Een goudsmid had een dochter, mooier en gracieuzer dan de meeste adellijke meisjes. Een opvoeding boven haar stand bracht mee dat zij ‘in plaetse van een goedt handt-werck te leeren, haren tyt toebracht ende versleet in veelderleye Poeten ende minneboecken te lesen, ende op eenige instrumenten ende claversignen ende anderen te spelen, dansende ende singhende als een van de grootste Sottinen’ (blz. 462). Zo liep ze in haar ongeluk.

Zij heette ‘Margriete, ende zy was voorwaer een peerle, hadde de deught zoo wel plaetse in haer gehadt als de ydelheydt’ (blz. 463). Vaak verkeerde zij aan het hof en de Mantuaanse prinsessen schepten een bijzonder behagen in haar zang. Eens zong zij ‘dit volgende liet, die zy zeyde dat zyse ghemaect hadde, nochtans heikbbe ickse gevonden onder compositien van een frayen excellenten Italiaenschen Poete van dien tijdt’ (blz. 463):

 
Ick hadde noyt ghevoelt in myn voorleden wijlen (XVIII).

Getroffen door haar lied en bekoord door Margrietes schoonheid, werd een ‘van de Gonsageus Princen’ (blz. 467) werkelijk verliefd. Margriete was niet alleen mooi en knap, maar ook lichtzinnig en de prins schonk haar ‘eenighe fraeye refereynen, of die tot liefde lockten, of die tot lof van de Ioffrouwe strecte. Eens op eenen tijdt gaf hy haer een sonnet van dezen inhoudt’ (blz. 468):

 
Met hondert straeltges hel so blincken en so leven (XIX).

Daardoor was Margriete zeer gevleid; ‘sy voldede hem met een laccchende aengesicht, ende gaf hem weder een ander sonnet also luydende’ (blz. 470):

 
Waer Cupidoos ghesicht besluyert niet bewonden (XX).

Nu verklaarde Gonsague zijn liefde. Eerst hield Margriete zich afwijzend, maar tenslotte aanvaardde zij hem ‘voor een Serviteur’ (blz. 472). Vaak kwam hij bij haar aan huis, op haar kamer, waar ze elkaar ongehinderd ‘caresseerden ende troetelden’ en ‘Den Seigneur Gonzague sijnde droncken in sulcke playsier, die maeckte een mael eenige fraeye dichten, die hy sijn Matresse gaf, ende waren van desen inhoud’ (blz. 473):

 
Ay schoone dochter blont, die't hulsel en paruycken (XXI).

Margrietes vader begon te vresen ‘dat haer den buyck mochte swellen’ (blz. 475) en zeer tegen haar zin huwelijkte hij haar uit aan ‘een wapen maker ofte sweertveger’ (blz. 476). Zij kon haar eerste minnaar niet vergeten. Hoe achterdochtig haar man ook was, zij slaagde erin hem te doen optekenen ‘in de rolle daer men vint die gecroonde hoofden, met verlof met twee moye Hoorens’ (blz. 476). De verliefde maar bedrogen echtgenoot verwaarloosde zelfs zijn werk; Margriete beklaagde zich bij de prins, in de hoop dat hij haar man zou laten ombrengen; Gonsague wist haar echter te paaien.

Er werd een dochtertje geboren - ‘van wien van beyde en hebbe ick niet ghevraecht. als die mijn Neuse in zo secrete dinghen niet en steecke’ (blz. 480-481) -; de man was toch zo trots! Voor gedichten had Margriete nu geen tijd meer; ‘nochtans eenmael ghedenckende op eenige veersen die tot haren propoost wel dienen, sy schreefse, ende gafse Seigneur Gonsague, om hem te vertoonen wat sy hielt vande caressen van haren Man, ende wat zy van sijn courtoisie was verwachtende: zy waeren aldus’ (blz. 481):

 
Noyt sach den creple Smidt, die Iupijns blixem smede (XXII).

Eens moest de man dringend een harnas afmaken; daarom zou hij ook 's nachts blijven werken. Margriete waarschuwde haar minnaar. Maar de echtgenoot werd achterdochtig; in het holst van de nacht kwam hij thuis, waar hij de overspeligen betrapte. Zijn wapens had hij beneden gelaten; hij ging ze vlug halen, vloekend en tierend, zodat de slapende gelieven wakker werden en ijlings vluchtten; het kind lieten ze alleen in hun bed achter. Terug boven gekomen sloeg de man toe en ... doodde zijn dochtertje. Angstig vluchtte hij nu naar een veilige plaats. De Gonsagues schonken hem vergiffenis en man en vrouw kwamen weer samen. Achterdocht kende de smid niet meer: het was nutteloos, Margriete was onverbeterlijk.

 

Dezelfde geschiedenis ook bij Bandello, Novelle, I, 59; in zijn (zeer kort) verhaal komt geen enkel gedicht of vers voor.

XVIII Chanson

 
Ie n'auois onc senty le dard,
 
Ny le feu, ny le trait mignard,
 
Ny les flammes ny le bandage,
 
L'apast, ny l'ardeur du brandon
5
Du cruel archer Cupidon,
 
Sa douce fierté, ny sa rage.
 
 
 
Ie n'auoy humé par les yeux
 
De son venin pernicieux
 
Le goust qui dedans mes entrailles,
10
A engendré mille discords

XVIII

 
Ick hadde noyt ghevoelt in myn voorleden wijlen1
 
De schichten noch het vier, noch de vliegende pijlen
 
De hongerige vlam, noch t'woeden noch de wint,
 
Noch ooc de fackel heet van 'twreede schutter kint.4
 
 
5
Ick hadde door t'ghesicht geleppert noch ghesoopen5
 
Dat schadelijc vergift, de smaac van t'lieflijck hoopen.6
 
Dat in mijn inghewant soo nestelde met cracht,7
 
En heeft my duysentich crackeelen toeghebracht.8
 
Et autant de plaisans accorts,
 
Mille paix, & mille batailles.
 
 
 
Ie ne sçauois point si mon coeur
 
Estoit capable d'vn ardeur
15
Que tous pensent insuportable:
 
Et pensois que ce fol enfant
 
Fut aussi foible & impuissant
 
Comme vn enfant est redoutable.
 
 
 
Mais quand i'ay veu & que les dieux,
20
Et que la terre & que les cieux,
 
La mer, & les enfers flechissent
 
Sous la puissance de ce Dieu,
 
Et qu'il leur commande en tout lieu,
 
Que tous en tout luy obeissent:
 
 
25
Hà, hà cruel, ay-ie dit lors,
 
Qui force les coeurs, & les corps,
 
Qui renuerse toute puissance:
 
Laisse moy sans point me ferir
 
De ma libre vie iouyr
30
Sans qu'espreuue ton inconstance.
 
 
 
Ne voile point audacieux
 
Ny mon esprit, ny ses clers yeux,
 
Ia duysent strijden straf en duysent soete vrede,9
10
Die in mijn jongh gemoet schermutste ende strede,
 
Ick wist niet of mijn hert (soo minneloos en cout)11
 
Sou lijden wel den brant, die elck onlijd'lijck hout.12
 
 
 
Ick waende 't dwase wicht most swack onmatigh wesen13
 
En dat zyn kintsche cracht was noodeloos te vresen,14
15
Maar als ick heb ghezien dat hy de hooghe Goon,15
 
De Hemel en de Aard' soo dwangh met zijn geboon.16
 
 
 
De Bodem vande Zee, en d' afgront van de Helle,
 
Die beven voor syn macht, die schricken voor zijn quelle18
 
Een yder severbect voor desen cleenen Godt19
20
Diet al in als bestiert, met syn dwingent gebodt.20
 
 
 
Ha! wreede (seyd' ick doe) die met u felle smarten,21
 
Die lichamen vercracht, verdruct de vrome harten22
 
Die alle macht verniet, diet al is onderdaan,23
 
Laet my mijn vrydom vry, sonder my dus te slaan24
 
 
25
Bedect o stoute niet mijn gheest noch oock mijn oogen25
 
Ny de l'ame la force viue:
 
Ne rauis point ma liberté
35
Pour esprouuer ma fermeté
 
Et de iugement ne me priue.
 
 
 
Mais las, alors que le prioy
 
Et qu'humblement le requeroy
 
Il a dardé d'vne secousse
40
Le trait plus aceré & fort
 
Le plus nuisant & porte-mort
 
Qu'il ait sçeu choisir en sa trousse.
 
 
 
Il l'a lancé contre mon coeur
 
De telle main, force & vigueur
45
Que la playe en est si profonde
 
Que d'en trouuer la fin ne peux
 
Et la guarir moins ie ne veux
 
Et ne permets que lon la sonde.
 
 
 
Aussi le toucher y nuiroit
50
Si amour mesme n'y mettoit
 
La main auec playe nouuelle,
 
Bleçant auec vn pareil trait
 
Celle qui rauist mon souhait,
 
Et qui mes vains desirs bourrelle.
 
 
55
Celle clarté, ces deux rayons
 
Ces Archerots, ces Cupidons
 
Qui en sa face m'aparoissent,
 
Sont les seuls moyens de mon heur,
 
Sont les seuls apasts de mon coeur,
60
Mais las! ils ne me recognoissent.
 
Noch die levende cracht der Zielen groot vermogen,26
 
En rooft mijn oordeel niet mijn vryheydt of mijn schilt27
 
Als ghy mijn vaste sin strengh'lijck beproeven wilt.28
 
 
 
Maar laas! doen ick hem badt met oodtmoedighe beden,
30
Heeft hy gheschoten los (heel buyten recht of reden)30
 
Van synen esschen booch, so vluchtich en so ras,31
 
De doodelijckste schicht die in syn koocker was.
 
 
 
Hy heeft hem afgelost en in mijn hart gesonde,33
 
Daer het verstaalde punct boorde soo groot een wonde,34
35
Een grondeloose wondt, een wonde onbekent,35
 
Wiens smarte niet ghedooght datmense tast of ent,36
 
 
 
Het yser soude my een snelle doodt bereyde,37
 
Indien de minne niet de handt daar aan en leyde38
 
En quetste met een schicht op een ghelycke stont,39
40
Der gener die mijn hert gerooft heeft en gewont.40
 
 
 
Dees schoone claerheyt hel, dees Cupido, dees stralen,
 
Die my in haer gesicht soo levendich afmalen.42
 
Dat zyn de midd'len van mijn eenich groot gheluck,
 
Maar sy herkennen niet mijn trouheyt noch mijn druck44
 
Ne recognoissent ma loyauté,
 
Et ie sens bien leur cruauté,
 
Ne cognoissent point mon seruice:
 
Et cependant que ie me pais
65
Ores de guerre & puis de paix,
 
Pas vn d'eux ne fait son ofice.
 
 
 
Ainsi le dard, ainsi le feu,
 
Ainsi les ailes de ce Dieu
 
Me poignent bruslent & tempestent,
70
L'esprit, le sens, & tout le coeur
 
D'vn vent, d'vn fer, & d'vne ardeur
 
Sans que mon remede ils proiettent.
45
Ach zy herkennen niet de trouwe van mijn ziele,
 
En ick gevoele wel haar wreetheyt my verniele,46
 
Sy kennen niet mijn dienst, noch 'therte dat dus vlampt47
 
Geen van mijn sinnen vijf, voldoen haer eygen ampt.48
 
 
 
Also het vonckend' vier, de vleug'len, de schichten,49
50
In myn bedroefde geest soo woesten brandt gaan stichten,50
 
Met yser en met vlam en met een stijve wint,51
 
Waar toe mijn suffe aerdt gantsch geen remedie vint.52

XIX

 
De cent & cent clartez viuement reluisantes
 
Estincellent les yeux du cruel Cupidon,
 
(Quoy qu'aueugle on le die) & son ardant brandon
 
Autant a de splendeur & de flammes ardantes:
 
 
5
Le sçauroit-on tromper, alors qu'estincellantes
 
Sont ces saintes clartez & que ce doux rayon
 
Surpasse la beauté du vermeil Apollon,
 
Et de la clere Lune, & planettes errantes?
 
 
 
Helas ie croy que non, car is pensois fuir
10
Deuant ce feu cruel auec vn seul desir
 
Sans plus outre passer: mais i'ay eu autre attainte.
 
 
 
Car ie sens son brandon s'allumer en mon coeur,
 
Et croist si viuement en l'esprit cet ardeur
 
Que la flamme à iamais on n'en verra esteinte.

XIX

 
Met hondert straeltges hel so blincken en so leven1
 
Het glinsterendt ghesicht van Cupido het kindt:2
 
Waart alsmen zeydt, dat hy is oogheloos of blindt,3
 
Hoe sou syn fackel claar, dan so veel vlammen geven?
 
 
5
Sou yemant met bedroch in duysternis doen sneven5
 
Syn heyl'ge claarheyt die so luysterrijck begint,6
 
Dat hy de schoonheydt vande blonde Zon verwint,
 
Ia van de clare Maan en de Planeten seven.8
 
 
 
Laas dat geloof ick niet, want siet ick docht wel eer9
10
Te vluchten voor dit vyer met een eenich begheer,10
 
Om eenelijck altijts myn eygen voocht te blijven,11
 
 
 
Maar ick ghevoelde haast de lieffelijcke smart,12
 
Die met der minnen toors brantstichten in myn hart,
 
In voeghen dat men die can lesschen noch verdryven.14

XX

 
Si Cupidon n'est plus aueuglé du bandage
 
Que sa mere naissant, luy posa sur les yeux,
 
Il le faut esperer plus doux & gracieux,
 
Sans trait nuisant, sans feu, sans rigueur & sans rage
 
 
5
Il fera bon voguer sans luy, car nul orage
 
Enflera les grans flots de Neptune escumeux,
 
Et ne viuront en peur, les loyaux amoureux
 
Ou soit de periller, ou de souffrir naufrage.
 
 
 
Si ie deuois aimer, ie voudrois que ce sort
10
Bienheureux mon desir, me donna ce confort
 
Que les yeux débandez de Cupidon ie visse.
 
 
 
Car ainsi ie pourroy choisir vn seruiteur
 
Esgal en volonté aux desirs de mon coeur,
 
Et lequel me seroit à iamais en ofice.

XX

 
Waer Cupidoos ghesicht besluyert niet bewonden1
 
Die hem vrou Venus bandt van syn geboorte af2
 
Hy wierde dan heel soet, ghenadich sonder straf,3
 
Sonder schicht, sonder vier, of rasery bevonden.4
 
 
5
Geen bulderigh tempeest sou uyt de diepe gronden
 
Doen swellen inde lucht de baren vande Zee6
 
De trouwe Minnaers die sullen van liever lee7
 
Dan varen, daer wel eer sy in perijckel stonden;8
 
 
 
Indien ic minnen most, ick wilde dat het lot
10
My tot gheluck toeley, dat ick van dese Godt10
 
Eens clarelick mocht sien zyn onbedecte ooghen;
 
 
 
Want siet ick zoude dan heel wijsselijck voor mijn12
 
Een dienaar trou en goet voorsichtich kiesen mogen13
 
Die my in als gelijck van sinnen soude zijn.14

XXI

 
Fille plus belle que l'atour
 
Ni de l'Aurore ni du iour,
 
Et plus que le lait de lis blanche
 
A ceste fois ma soif estanche
5
Et rassasiant mon las coeur
 
Estains en luy d'amour l'ardeur.

XXI

 
Ay schoone dochter blont, die't hulsel en paruycken1
 
Des gouden Dagheraats Verwelickt en verdooft.2
 
Die de Snee-witten Melck en Lelyen doen duycken.3
 
Voor 't silver-blancke vel van u eerwaardich hooft,4
 
Espans, ô belle Marguerite
 
Fleur sans pareille fleur d'eslite
 
Espans ces cheueux tous dorez,
10
Et par moy sur tout honorez
 
Qui font deshonneur à l'Aurore,
 
Et au ray qui leuant l'adore,
 
Et ceste vermeille couleur
 
De ton cler visage l'honneur,
15
Qui surpasse le blanc yuoire,
 
Et plus que la rose a de gloire
 
Son vermillon espanissant
 
Alors qu'en l'arbre va croissant.
 
 
 
Descouure mignarde, descoeuure
20
Ce rare & excellent chef d'oeuure
 
De nature, ces deux gazons
 
Ces deux pommes, & beaux tetons.
 
Qui separez de belle espace
 
Donnent au corps autant de grace
25
Que les vallons, que les costaux
 
Aux champs plus fertils & plus beaux.
 
 
 
Baise moy ma folle & rebaise,
 
Ha, ie meurs, ie meurs en cest aise.
 
Rebaise moy, reprens mon coeur
30
Qui s'enuoloit apres l'odeur
 
De ton halaine, & rens moy l'ame
 
Que m'ont raui ton feu & flamme.
 
 
 
Ha, ie me pasme, ha, ha, ie meurs
 
Tu m'as succé cent mille fleurs
35
Qui dessus tes léures pourprines,
 
Parmy ces ioües corallines
 
l'auois cueilly, las rens le moy,
 
Appaise belle mon esmoy,
 
Et rens moy ces fleurs bien-flairantes
40
Et ses vies en moy naissantes.
5
O Margeriete schoon: o uytgelese bloeme,
 
Stroyt uyt u braaf vergult, en lang goutdradich haar6
 
Dat de Sonne beschaamt, verwondert is, en hoeme7
 
De roosen end' 'tyvoor, soo marmelt door malcaar.8
 
 
 
Ontdeckt mijn lief, ontdeckt 'tmeesterstuck der natueren9
10
Dit sonderlinghe werck, dit uytnemende raack,10
 
Dees Appel-borstjens hart, dees lieve naghebueren11
 
Die 't lustgierighe oogh beloven soet vermaack.12
 
 
 
Cust my, mijn soete; ha, cust my en cust my weder,
 
Ha, ha, ick sterf, ick sterf, de Ziele my ontvlooch14
15
Na uwen adem soet mijn hart springt op en neder15
 
En swoecht noch na de kracht, die my u vier ontsooch.16
 
 
 
Ick swijm, ay my ick swijm, 'tleven wil my ontslippen,17
 
Ach ghy ontsuyget mijn dat lieffelijck ghebloemt18
 
Dat ick te plucken plach van u purpere lippen
20
Van 'tCouraal rijcke hof, en Roosen-velt voornoemt.20
 
 
 
Paeyet mijn groot verdriet, en wilt gena gebruycken,21
 
O schoone die mijn Ziel volcomelijck besit,
 
Geeft my de bloemkens weer die so soetguerich ruycken,
 
Geeft my haar oude kracht, haar leven, en haar pit,24
 
Ferme mignarde ces yeux,
 
Tu m'esblouys, ha, ie ne peux
 
Souffrir ceste clarté diuine:
 
 
 
Acolle moy fille benigne
45
Et de ce doux embrassement
 
Viens appaiser mon grand torment,
 
Estains mon feu, estains ma flamme,
 
Auant que s'enuolle mon ame
 
Parmy l'apast de ce plaisir
50
Qui me fait viure & mourir.
25
Mijn oogen zyn verstaart, met schimmer blint gheslagen25
 
Belamfert soete lief u Goddelijck ghesicht,26
 
O vriendelijcke mont, ick en kan niet verdraghen,
 
V flonckerige brandt, en vonckend' ooghen licht.28
 
 
 
Omhelst my waarde lief en laet my troost verwerven29
30
Bluscht uyt mijn glimmend' vyer, bluscht uyt mijn heete vlam
 
Die my op eenen stond doen leven ende sterven:31
 
'tWaer scha dat onse vreuchd' int midden eynde nam.32

XXII

 
Iamais le forgeron, qui dans le Mongibel
 
Forgeoit iadis le fer, & les feux de son pere
 
Ne monstra son visage, & sa face si fiere
 
A Venus enlacee, auec Mars le cruel,
 
 
5
Que ie sens de douleur, & de trance mortel
 
Sentant vn sot mary auec sa main grossiere,
 
Me manier souuent, me baiser, faire chere,
 
Et est mon creue coeur en moy continuel.
 
 
 
Car il est assidu nuit & iour en ma couche:
10
Car sans cesse il me tient, me caresse et me touche,
 
Et ne souffre qu'aucun s'empesche à me seruir.
 
 
 
Helas! si ie pouuoy ie chasseroy la beste
 
Qui me ronge le coeur, alors qu'il me fait feste:
 
Car ie le hay trop plus, qu'il ne craint de mourir.

XXII

 
Noyt sach den creple Smidt, die Iupijns blixem smede1
 
Soo vinnig, noch soo wreet, soo wrevel, noch soo bars2
 
Op Venus geyl en heet, die met den bloedt-God Mars3
 
Opt sachte lodder bedt, haer troetel kuskens dede,4
 
 
5
Als ick ghevoel met smart, de groote vriend'lijckhede
 
Van mijnen sotte Man, die met zijn grove handt
 
My dickwils strooct end' streeldt, doch tot mijn hertseer, want7
 
Hy laet my dach noch nacht, noch nimmermeer in vrede,
 
 
 
Hy flick-floyt, en hy sabt, en doet my alle feest,9
10
Ia steets omhelst hy my met een wan-trouwen gheest,
 
Soo dat van niemant ick mach eenich dienst verwerven11
 
 
 
Eylacy soo ick con 'kverjoech den botten beest,
 
Voor wien mijn hert verschrict, afwisich, trilt en vreest13
 
Want meerder haet ic hem, dan hy schroomt voor zijn sterven.14

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels