Vertaalde gedichten

[p. 101]

Samenvatting

Omstreeks het jaar 1613 heeft Bredero voor de uitgever Vander Plasse meegewerkt aan de voortzetting van een Nederlandse vertaling der Histoires Tragiques. Onder die titel had eerst Boaistuau, nadien Belleforest novellen van de Italiaan Bandello bewerkt; de reeks groeide uit tot zeven delen, waarin Belleforest ook verhalen van andere herkomst opnam; uitgevers brachten edities op naam van Belleforest, al gebeurde dat voor sommige delen ten onrechte.

De Nederlandse vertaling was nog in de zestiende eeuw aangevat door Merten Everaerts. In de zeventiende eeuw werd ze voortgezet door Isaac de Bert en Reinier Telle. Deze laatste vertaalde de delen IV, VI en VII. Daarvoor bewerkte Bredero een reeks van gedichten, waarvan hem een prozavertaling door Telle was bezorgd. Daar de oudste druk van deze delen, wellicht samen met de andere door Vander Plasse uitgegeven, niet bewaard bleef, is het onzeker in welk jaar de verschillende delen verschenen: 1613 tot ca. 1615 is een aannemelijke datering. Twee drukken van de volledige reeks bleven wel bewaard: een Rotterdamse van 1646 en een Utrechtse van 1649-1650.

In de delen IV, VI en VII komen 58 gedichten voor, waarvan de helft sonnetten, liederen en uitvoerige stukken in alexandrijnen zijn en waarvan er twaalf ook in andere uitgaven van Bredero's poëzie werden opgenomen.

Van die reeds bekende gedichten werden sommige gerekend tot de schoonste liederen, sonnetten en ‘gebeden’ van Bredero. Bovendien hadden enkele ervan een belangrijke plaats gekregen in de ‘biografie’ van de dichter: de hoofdfiguur van meer dan één verhaal droeg de naam Margriet of werd aldus door de verteller genoemd om haar ware naam te verzwijgen. De liefde voor een Margriet werd vroeger beschouwd als de hoogbloei van Bredero's dichterlijk leven; daarin namen juist deze gedichten een centrale plaats in. Door hun herkomst zijn echter geen biografische bijzonderheden te halen uit deze stukken. Al houden nog enkele liederen, waarin de Margriete-naam voorkomt, de mogelijkheid van een liefde voor een Margriet open,¹ deze geliefde zelf is thans nog veel meer een schim geworden. Ook het Aendachtigh Gebedt bleek een andere herkomst te hebben dan voorheen werd gemeend; de wijziging van twee centrale verzen in dit gedicht wees echter op een (latere?) aanpassing door de dichter.

Van groot belang bleek ook de verhouding van Bredero tot Reinier Telle.

1 Nl. O hoofdeloose sinnen uit het Geestigh Liedt-Boecxken, 1621 (ed. Van Rijnbach, blz. 274-275 en ed. Knuttel, III, blz. 209-210); Myn brosche ted're sinnen en Ha! licht vervlooghen wyllen uit het Groot Lied-boeck (ed. Stuiveling, blz. 368-370 en 322-325); Maar waarom ben ick niet soo gheluckigh uit de Nederduytsche Poëmata, 1632 (ed. 1890, III, blz. 142; ed. Knuttel, III, blz. 243 en ed. Van Rijnbach, blz. 349).

[p. 102]

Wederzijdse beïnvloeding is daarbij volkomen aannemelijk, maar de inbreng van Telle voor Bredero's dichterlijke ontwikkeling en voor zijn levensopvatting is (voorlopig) niet duidelijk te bepalen. Zeker is nochtans dat Bredero's belangstelling voor het Frans door Telle werd aangemoedigd.

In verband met de dichterlijke arbeid van Bredero bracht de studie van sommige varianten enig licht; ze leverde het bewijs dat deze dichter van de ‘spontaneïteit’ zijn verzen wel degelijk bewerkte, dat de ‘Fransche-maat’ hem moeilijkheden bezorgde, en dat hij soms het originele gedicht wellicht aanpaste aan zijn persoonlijke omstandigheden.

De gedichten uit de Tragische Historien bewijzen hoe voortreffelijk Bredero zich kon inleven in situaties, gevoelens en gevoeligheden die niet direct de zijne waren. Wie enigszins vertrouwd is met het werk van de geniale Amsterdammer, heeft dat vaak kunnen vaststellen, niet alleen in zijn toneelspelen, maar evenzeer in zijn lyriek. Hoe aanlokkelijk het ook mag zijn, de ‘ik’ van de gedichten te identificeren met de schrijvende dichter, en hoe autobiografisch deze stukken door hun realisme en vaak aangrijpende openhartigheid en oprechtheid ook schijnen, het onderzoek wijst uit dat de moderne lezer niet voorzichtig genoeg kan zijn. Dat was ook de bevinding van Stuiveling, zodat we een gedocumenteerd Memoriaal voor lief moeten nemen in plaats van ‘Het bonte leven van Bredero’.¹ Vragen, hypothesen en mogelijkheden werden geformuleerd in de voorgaande bladzijden. Bij gebrek aan feitenmateriaal kon het vaak niet anders. Verder doorgevoerd onderzoek of een vernieuwde aanpak kan wellicht meer zekerheden brengen.

A.K.

1 Zie hiervoor G. Stuiveling, Memoriaal van Bredero. Documentaire van een dichterleven door -, Culemborg, 1970; blz. 5.