Briefwisseling 1930-1940. Deel 3

821. M. ter Braak aan E. du Perron
8 Juli '35

B.E. Zooeven je tweede brief met afschrift brief Vestdijk ontvangen, juist nadat ik mijn nadere explicatie had verzonden.

Nu geheel afgezien van alles, wat met deze verrotte quaestie samenhangt, en zelfs aangenomen, dat de houding door mij aangenomen minder zuiver is dan de jouwe: ik vind je insinuatie over mijn ‘mildheid’ na een vijfjarige vriendschap zoo ongelooflijk, dat het me volkomen nutteloos lijkt hierover verder te correspondeeren. Tenslotte doe ik alleen mijn best midden in de zaak hier, en met de omstandigheden van Vestdijk etc. etc. voor oogen, voor mijn eigen onafhankelijkheid op te komen.

Laten we, als je het unfaire van deze ‘mildheid’ (gaga!) niet voelt, in godsnaam niet meer schrijven. Ik wil met jou geen brouille, geen gedonderjaag als met Slau; maar ik had verwacht, dat je althans mijn oprechtheid zou aannemen, als basis van alle andere verschillen. Jouw vriendschap is op dit moment imperialisme; zij schrijft de wet voor i.p.v. te begrijpen.

M.

[A. ter Braak-Faber aan E. du Perron:]

Beste Eddy, Menno is naar Tiel en heeft mij zoo half en half verzocht je over al de strubbelingen ook eens te schrijven, zoo mogelijk ter verheldering. Hij zelf zit er erg mee in en maakt zich ongerust over het verloop ervan en over de verduistering van al de verhoudingen. Ik geloof ook wel, dat de proporties eenigszins uit het oog werden verloren. Forum staat op 't oogenblik weer in het midden als het zuivere, geliefde tijdschrift van zijn oprichters (zelfs omgeven met een romantisch waas), wat het toch al lang niet meer is sinds de laatste twee jaar en wat het voor Vestdijk nooit geweest is. Na de samensmelting met de

[p. 243]

Vlamingen was het toch eigenlijk alleen nog de bij uitstek geschikte tribune en publicatiemogelijkheid. Voor Vestdijk is het nooit anders dan dit laatste geweest en wat hij nu poogt te verdedigen en te behouden is ook niets anders. Als hij die bedoeling van het begin af aan vooropgezet had, was de zaak eenvoudiger verloopen. De solidariteit in het begin van het conflict, zie de stevige brieven aan Roelants, die Menno in het begin met groote instemming schreef, is door het traineeren van de Vlamingen en hun vasthoudendheid en de forceering van Zijlstra, wel erg verwaterd, voor mij het walgelijke in dit heele zaakje. Ze hebben zich alle drie gewoon door de Vlamingen laten overrompelen en Menno heeft daar alleen ook niet tegen op gekund, ik geloof eerder, niet meer gewild tot slot.

En hier zit voor jou, zooals ik het begrijp, het onbegrijpelijke in de houding van Menno, waaruit dan volgde zijn z.g. mildheid.

Maar als je in een vergadering merkt, dat je de eenige blijft, die zich zal verzetten en ziet dat al de anderen tot verzoening geneigd zijn, staan je twee wegen open. Bulderen en dwingen tot solidariteit, of berusten, jezelf redden en de anderen hun gang laten gaan. Het eerste had in dit geval geen zin, daar Vestdijk niet aanwezig was (zeer stom!) en Vic tot gedwongen solidariteit direct bereid was. Volgde het tweede, met als achtergrond het opheffen van Forum, wat Menno zelf het allerliefste wilde, maar wat hij tegenover Vestdijk niet risqueeren durfde, tenminste in zooverre niet, dat hij, zonder zichzelf daarin te betrekken, de mogelijkheid tot voortzetting van Forum door Vestdijk c.s. open wilde laten, tenminste niet beletten wilde. Je kan dit halfslachtigheid noemen en die kant zit er zeker aan. Maar hier stuiten we op onze verhouding tot Vestdijk, die zeker nooit die van ware vriendschap geweest is, omdat de antipathieke kant van Vestdijk veel te groot is. Met iemand als Vestdijk kan je alleen als ‘vriend’ verkeeren als je een even anaal karakter met wat er bij hoort bezit en even weinig ‘karakter’ bezit. Ik heb me vaak afgevraagd, waarom ik nog zooveel sympathie koesterde tegenover iemand met zoo ontstellend weinig karakter. Ik ge-

[p. 244]

loof, dat het kwam omdat Vestdijk ook geen ‘karakter’ veinsde, misschien onbewust in de omgang. Wij hebben Vestdijk altijd genomen en ontmoet, zooals hij was. En dat jullie nu allemaal opeens karakter van hem vergt is wel het bewijs, dat je hem weinig kende. Ik heb geen oogenblik gedacht, dat Vestdijk bedanken zou voor de Maatschij, al was het in dit laatste geval met Marsman, meer aannemelijk. (Vestdijk heeft zich echter met Henny verstaan) Maar hij heeft zich een systeem van leven opgebouwd, waarin dit past. Als je dit weet: waarom moet je dan eischen, dat hij deze valsche heroïek zal beoefenen. Waarom moet je eischen, dat hij solidariteit betoont, waar hij die absoluut niet voelt?

Waarom heb je destijds Slauerhoff, die toch genoeg karakter bezit, niet direct verguisd; toen hij die f 1000 van de Maatschij. maar rustig in z'n zak stak, of heb je dat wel ‘begrepen’.

Waarom verguis je Marsman niet, omdat hij die f 1000 vast ook niet geweigerd had.

En waarom schrijf je dan Vestdijk zoo'n brief, herinnerend aan de inquisitie, en begrijpt van hem niets. Waarom begrijp je van Menno niets, als hij moeite doet om binnen het kader van zijn eigen besluit een mogelijkheid te vinden Vestdijk zijn bestaansmogelijkheid, finantieel maar daardoor bij Vestdijk ook moreel, te laten behouden, juist in dit geval, nu hijzelf medepartij is. Deze dingen moet je dan toch niet alleen als ‘mildheid’ beschouwen. Die moeite doe je toch niet voor het gemak. Het te laten barsten was in dit geval voor Menno verreweg het gemakkelijkste en mildheid beoefen je in de meeste gevallen voor je gemak.

Waarom hebben jij en Greshoff niet eens aan Vic en Vestdijk geschreven, dat je in ieder geval achter Menno stond bij het bedanken voor Forum. Of aan Zijlstra. Misschien had dat de zaak aanmerkelijk verhelderd. Ik heb me werkelijk ook geergerd aan den toon van jouw twee laatste brieven, al heb ik die wel ‘begrepen’.

Wat jij onder vriendschap verstaat moet je me eens uitleggen. Ik begrijp het niet goed, al respecteer ik in vele gevallen je ge-

[p. 245]

voel voor zuiverheid en al gaat het tempo om tot die zuiverheid te komen me wel wat te vlug.

Het proces Forum is echter nog lang niet uit en geraakt ook mede door jullie aftreden nu in een verhelderend stadium. Het wachten is nu op de houding van Vic, die pas gisteren in kennis is gesteld met Menno's bedanken. Verder zijn de mogelijkheden voor het voortbestaan zonder Menno nu wel miniem, zoodat de zaak weer omgeslagen is en een vernieuwde aanval (naar ik tenminste hoop) op het Vlaamsche front geopend wordt, naar ik wederom hoop met drie man sterk of meer.

Wordt Virginia niet geplaatst, dan zal de zaak dus wel barsten of de Vlamingen barsten alleen. Menno heeft dan tenminste de rust, dat hij mede alles geprobeerd heeft en tegenover Vestdijk vrijstaat.

Ik vrees, dat de zaak je nu nog wel duisterder zal zijn. Ik lees niets meer van deze brief over, want alles hangt me de keel uit. Morgen nemen we een week vacantie, waarop ik me zeer verheug. Menno heeft het hard noodig. Misschien kom ik tot het lezen van Het land van Herkomst. Ik kom nl. nooit meer aan lezen toe, door het ‘drukke leven’. Wel las ik eindelijk Het menschelijk tekort, dat ik net vorige week beeindigde en waarover ik zeer enthousiast ben. Over de vertaling ben ik mede zeer goed te spreken. De eerste dertig blz. vond ik wisselend en verder nog enkele pagina's, maar 't geheel vind ik uitstekend en het beklemmende in de sfeer en in de gesprekken is geheel behouden of overgebracht.

Hoe gaat het Bep. Doe haar mijn zeer hartelijke groeten en wensch haar sterkte met Alain en zijn geluidsproeven. Vindt ze het eigenlijk erg prettig die verandering. Want zooiets brengt je toch wel danig uit je lood. Ik zou haar graag eens weer terugzien, maar ik ben altijd zoo hokvast; misschien deze zomervacantie. In elk geval veel groeten! Ook voor jou.

je

Ant.

Ik heb het gevoel heelemaal niet gezegd te hebben, wat ik had willen zeggen. Maar ik geloof, dat de groote fout ligt in Men-

[p. 246]

no's laksheid en niet in z'n mildheid en die laksheid hebben de Vlamingen weten uit te buiten. Deze heele zaak had binnen een maand geregeld moeten worden. Van verraad jegens jou en Eddy is geen sprake en dàt moet je nu toch begrijpen.

Jullie houding tegenover Vestdijk vind ik foutief en voel daarin zelfs iets van verraad. Je kan toch in het minst je ‘vrienden’ gelegenheid geven zich te verklaren. Ik hoop dat Vestdijk nog zooveel karakter bezit werkelijk daarover kwaad te worden. Nu ik ben er beu van.

Dag!

Indien je me begrijpt en opheldering wenscht ben ik tot nadere uiteenzetting bereid.