Briefwisseling 1930-1940. Deel 3

820. M. ter Braak aan E. du Perron
Den Haag, 8 Juli '35.

Beste Eddy Je brief, dien ik vanmorgen kreeg, is mij weer eens een raadsel - om de toon ervan vooral, het onmiddellijk maar veronderstellen, dat ik jou (zooals je godbetert schrijft) ten behoeve van Vestdijk den rug toedraai, terwijl ik juist precies het omgekeerde heb gedaan! Deze veronderstelling alleen zou, gesteld dat mij iets onduidelijk was in een gedraging van jou, in mijn hoofd niet opkomen; ik zou een misverstand veronderstellen, of een verschil in opvatting, in geen geval echter dit soort verraad. Enfin, dit schijnt weer iets irrationeels te zijn, en aangezien het kennelijk een behoefte van je is om eens in de anderhalf jaar een brief in een dergelijken ‘imperialistischen’ toon te verzenden, leg ik me er bij neer, al vind ik de suppositie toch verre van hartelijk.

Wat wij ± afgesproken hebben is, dat ik als redacteur van

[p. 239]

Forum sta of val met Virginia. Nu is mij na Vestdijks terugkomst gebleken, dat hij en Vic willen probeeren (nu Virginia als cahier van D.V.Bl. kan verschijnen), of in de toekomst een herhaling van zulk een geval niet meer voor zal komen. Nu mij dat is gebleken, heb ik (juist gisteren) aan Zijlstra mijn ontslagbrief gestuurd en hem geschreven, dat voor mij het geval Virginia onoverkomelijk is, zoodat ik de verantwoordelijkheid voor de leiding na afloop van dezen jaargang niet meer wensch te dragen. Daarmee (ik schreef het je al) is Forum voor mij een publicatiemogelijkheid geworden, en meer niet. Ik zal daarin, als ik iets te zeggen heb, publiceeren, zooals ik in Gr. Ned. zou publiceeren en zooals jij in Gr. Ned. publiceert, zonder dat jij of ik daarom de verantwoordelijkheid dragen voor de houding van den redacteur Coenen.

De amok, die jij wilt maken, vind ik daarom absurd, omdat je uitgaat van een tusschen jou - mij eenerzijds en Vestdijk anderzijds bestaande vriendschap, die door zijn laksheid inzake Virginia en Marsman verbroken is. Maar althans wat mij betreft, bestond die vriendschap sedert jaar en dag niet meer; sla er mijn vorige brieven maar op na. Ik wist dat V. niet zou bedanken, ik heb je dat in Parijs gezegd. Reden om met hem in een redactie te zitten en z.g. amicaal met hem te overleggen over inzendingen is met dit laatste bewijs mijnerzijds volkomen vervallen; daarom heb ik nu definitief bedankt. Reden om hem een ‘karakterloos stuk stront’ te noemen waar hij bij is, heb ik, omdat hij nooit eenige intieme relatie met mij heeft gehad, evenmin. Dit is dan misschien weer de beroemde quaestie van temperament; maar ik verzeker je, dat ik hem à faire zou hebben genomen, wanneer hij mijn vriend wel was geweest! Nu, in deze lang bestaande ijssfeer, is een dergelijke ‘confessioneele’ behandeling een absurditeit. V. kiest de litteratuur; dat hoort bij zijn persoonlijkheid; ik werk dus niet langer met hem samen, daarmee is voor mijn gevoel de verhouding absoluut zuiver gesteld. Er bestaat geen eensgezindheid van handelen meer; dat is de laatste consequentie van de reeds lang verdwenen eensgezindheid van inzichten. Door Virginia te laten schieten, maakt hij voor mij Forum on-

[p. 240]

mogelijk; ik ga dus, heb er niet het geringste bezwaar tegen, dat hij verder probeert met Vic en Marsman een behoorlijk tijdschrift van te maken. Ik zal, vooral als Marsman redacteur wil worden, mijn medewerking zeker niet staken.

Dat je de absurditeit van je standpunt niet inziet, lijkt me alleen verklaarbaar, doordat je een andere relatie tot V. had of meende te hebben dan ik. Ik heb het niet eens meer als een beleediging gevoeld, dat Vestdijk mij ‘verraadt’ inzake Virginia en Marsman inzake de Mij. Het is zoo de gang van zaken, dat een tijdschriftleiderij zich aldus ontwikkelt: eerst twee jaar compleet initiatief, dan twee jaar gedeeld initiatief, dan: een tijdschrift, beschikbaar voor een generatie, meer niet. Ik heb daar volkomen vrede mee, nu ik in Dec. den schijn van het leiderschap kan afleggen. Als ik jou was, zou ik V. een brief schrijven, waarin ik den term ‘karakterloos stuk stront’ liet schieten en hem precies en zakelijk meedeelde, hoe je verhouding tot hem voortaan zal zijn: zakelijk, als die van medewerker tot redacteur, zooals ik het voortaan zal beschouwen. Maar als hier je temperament neen zegt, moet je mij liever voor een karakterloos s.s. verslijten.

Toevallig was Marsman vanmorgen hier. Hij voelde dit precies zoo als ik. Ook hij vindt V.'s houding verre van fraai, maar hij kent hem persoonlijk nauwelijks en heeft dus, toen V. hem vroeg of hij moest bedanken, niet eens geadviseerd om dat te doen, zoozeer had hij ook het gevoel buiten V. te staan. Marsman zal je zelf wel schrijven over zijn opvatting over het redacteurschap. Ik blijf er bij, dat het belachelijk is om Marsman over Virginia (een redactioneele zaak, waar hij niets mee te maken heeft gehad) te laten struikelen, als hij bereid is het te probeeren. Hij is volkomen blanco, kan zelf zijn ervaringen met de Vlamingen opdoen en er zijn houding naar bepalen. De solidariteit van hem in dit geval met mij wensch ik niet; ik weet, dat hij op het critieke moment solidair met jou en mij zal zijn en vind het dwaas hem de gelegenheid te ontnemen Forum (als het eenige tijdschrift, waar men überhaupt nog iets in kan zetten zonder in rommel onder te gaan) in stand te houden, waar hij van het belang van zulk een tijdschrift overtuigd is.

[p. 241]

Even toevallig kruiste jouw brief met mijn briefkaart over Huizinga. Ik begrijp je werkelijk niet, op dit punt. Je wilt dus Forum gaan boycotten, en wel samenwerken met dezen Leidschen gaga-heer? Hoe in vredesnaam stel je je deze actie voor, wanneer je zelf begint met alle glazen in te gooien bij je buren (geen vrienden, wel te verstaan, met vriendschap verandert alles)? Moet ik je bovendien nog van ‘verraad’ gaan betichten, omdat je tijdens het congres even uit utiliteitsoverwegingen het standpunt van Last tegenover mij hebt ingenomen? De hemel beware me. Ik denk, dat jouw gevoel van half medelijden, half hartelijkheid tegenover Last wel ongeveer zal correspondeeren met wat ik voor Vestdijk voel. Zou jij boos worden, als Last je ‘verried’? Hij zal het evenzeer ieder moment kunnen en willen doen als V. mij... Maar de hoofdzaak is voor mij dit: dat je, ook als je mijn houding niet accepteert, mijn goede trouw en vriendschappelijkheid accepteert. Je hebt momenteel toch het lot van Forum in handen, want ook Marsman zal geen redacteur willen worden zonder de verzekering van jouw medewerking - goed, dat is mij alles om het even, nu ik Forum ga beschouwen als het ‘betere Groot-Ned.’; maar begin niet weer met de veronderstelling van verraad mijnerzijds, tenzij je het er op gezet hebt mij op het stuk van de vriendschap werkelijk te verwisselen met Vestdijk.

Ik wacht nu eerst maar op je reactie, want over de mogelijkheden van een antifascistische actie te schrijven heeft voor mij geen zin, zoolang ik niet begrijp, wat je verstaat onder samenwerking tusschen menschen, die elkaar niet volkomen accepteeren; want een modus vivendi zoeken voor het eene geval en tegelijk afwijzen voor het andere geval, waar hij bijna al gegeven is, is mij godsonmogelijk. Een actie als Vigilance kan hier bovendien zonder de samenwerking van althans hen, die tegenwoordig in Forum schrijven, toch niet stevig worden aangepakt. En tenslotte: werkelijk, ik begrijp je reactie op Vestdijk absoluut. Ik voel, dat je hem een eisch stelt, en daardoor mij, maar ik geloof, dat je je vergist in wat er bij hem aan ‘vriendschap’ bestond. Dat was ± nihil, en daarom blijf ik bij dit alles zoo koel.

Hart. gr. 2 × 2 je

Menno

[p. 242]

Nog dit: als ik V. (wat ik had kunnen doen) door hem uit te kafferen had gedwongen te bedanken en aan de plaatsing van Virginia vast te houden, dan had ik hem tot solidariteit gedwongen, zonder dat hij er zelf voor had gestaan. Liever neem ik hem, zooals hij is... en voortaan op meer afstand.