Briefwisseling 1930-1940. Deel 3

822. E. du Perron aan M. ter Braak
Parijs, Dinsdag. [9 Juli 1935]

aant.

Beste Menno, Mijn grootste fout zal altijd wel zijn dat ik geen brieven van mij kan afgeven in een bezadigde toon als ik gegriefd en kwaad ben.

Wat ik jou verwijt is: dat je telkens weer het karakterlooze gedoe van Vestdijk bent gaan ‘begrijpen’, inplaats van hem ronduit en precies (op welke toon dan ook, voor mijn part die van den zieleherder) te zeggen hoe je tegenover hem staat en wat je van hem denkt. Je had hem met kracht moeten houden aan zijn eerste impuls: dat de katholieken in géén geval hun zin zouden krijgen. Dat zei hij immers? dat vond Zijlstra immers ook? In het gedraai dat daarop gevolgd is, had je m.i. alles moeten doen om de boel te laten barsten, inplaats van zoo te begrijpen hoe een ander karakterloos weet te zijn. Dit noem ik je ‘verraad’-tusschen aanhalingsteekens overigens - tegenover Greshoff en mij. Ik heb je in Brussel, in tegenwoordigheid van Varangot, gezegd dat ik geen letter meer in Forum zou zetten als Virginia er niet in kwam (ik heb er zelfs bij gezegd dat ik dit niet zei uit overgroote sympathie voor Varangot of voor een stuk dat ik niet eens gelezen heb); blijkbaar heeft dit voor jou de waarde gehad van een pispraatje. Je denkt dat je alles gedaan hebt als je er zelf uit gaat, en dan nog wel aan het eind van het jaar, iets

[p. 247]

wat je tòch gedaan zou hebben; daarbij blijf je medewerker. Liever en begrijpender kan het niet, terwijl ik 100% protest en afkeur van je verwacht had. Dat is alles.

Verder is het een ‘verschil van opvatting’, inderdaad.

Het geval Last heeft hier niets mee te maken; Last is, en was nooit, een vriend van me; ik vond alleen dat hij op een bepaald punt (de vijandigheid van Het Volk) gelijk kon hebben, en het congres kon mij niet schelen, maar wel Malraux. Ik heb je geen oogenblik ‘verraden’, want je was het direct met mij eens, en ik heb Last het zwijgen opgelegd toen hij commentaar over je begon te geven. Had je geweigerd om dat ‘interview’ te laten vallen of te wijzigen, dan had ik je èn tegenover Last èn tegenover Malraux verdedigd.

De vergelijking van een actie en masse, die ik als correspondent voor Vigilance tracht te bereiken, en waarin Kramers en Gans en wie maar verder wil en in aanmerking komt, meteen in het comité kunnen gaan zitten, met Forum, waarvan jij zelf telkens zei dat de vriendschapsverhouding de voornaamste kracht uitmaakte, is absurd. In een hollandsche organisatie tegen het fascisme wil ik geen enkele rol spelen behalve ‘ervoor doen wat ik kan’, hoofdzaak is dat er een massa tegen Mussert komt. De leiding daarvan komt vanzelf in handen van allerlei anderen en als het ons niet bevalt, betalen wij ons lidmaatschap en daarmee uit. Ik begrijp niet dat jij hier opeens de naïefheid hebt om te gelooven dat Huizinga en alle anderen die wij zullen - of zouden moeten - vragen op voet van vriendschap met ons zouden moeten samenwerken. [Ik heb de brochure van H. nog niet gelezen en ben bovendien bereid hem direct te laten vallen, als jou dat gewenscht voorkomt.] Kortom, het heele karakter van de actie heeft van meet-af-aan niets dat lijkt op Forum, en dat ik dit nog moet uitleggen is op zichzelf absurd!

Iemand met wie ik omga als met Vestdijk is voor mij ‘een vriend’, al zijn er graden in de vriendschap. In ieder geval wensch ik met een karakterloos stuk stront of stuk streber in geen enkele relatie te staan, ook niet ‘zakelijk’ - en vooral niet wanneer gezegd karakterloos stuk in vriendschappelijke be-

[p. 248]

trekking tot mij heeft gestaan. Vestdijk bij mij thuis ontvangen, zooals jij nu doet, terwijl ik van hem dacht wat jij en ik nu van hem denken, zou mij godsonmogelijk zijn. Ik heb het Henny ook al eens gezegd: ik kan geen vriendschap hebben, in welke graad dan ook, voor iemand die ik eig. veracht.

Ik heb liever heelemaal geen vrienden, heelemaal geen omgang, dan dat. Ook weer een ‘verschil van opvatting’ dus.

Laat ons aannemen dat wij ieder voor zich gelijk hebben. Hoofdzaak voor mij is dat deze Forum-historie mij meer gegriefd heeft dan een heeleboel andere dingen, en dat het voor Greshoff ook zoo geworden is. Als voor jouw gevoel de schuld hiervan bij ons ligt, die èn te ‘sentimenteel’ èn te weinig ‘mild’ zijn, soit. Vraag mij alleen niet mee te werken, of in eenige relatie te staan tot een tijdschrift, waar ik mij vroeger geheel thuis voelde en dat nu voor mij bevuild is en onder een redactie staat met een dubbele meerderheid van karakterloozen. De plaats die je Henny toedenkt is voor mij treurig en belachelijk; hij mag zich vleien met de hoop dat er niet nog eens een Virginia-probleem zal oprijzen, of nog liever, met de wetenschap dat zijn 2 mederedacteuren dat door haastig tegenstemmen zullen voorkomen. De rol die het holl. Forum tegen het vlaamsche heeft gehad is daarom niet minder bekakt.

Als Henny er toch voor voelt om dit ‘bolwerk’ voort te zetten, tusschen Vic en Vestdijk, van wie dus in gevallen van conflict geen donder te verwachten valt, dat is nu bewezen, en met de roomsche contrôle uit Vlaanderen op den achtergrond, dan moet hij zijn gang gaan. Maar reken in niets op mij hierin, en vooral niet dat ik ga ‘onderscheiden’ à la Dr. Jan de Vries. Als het dank zij wat ik nog aan invloed hebben mag mogelijk blijkt Forum te laten barsten, dan zal het met eere barsten en tot mijn diepste vreugd.

En kortom: als Virginia geplaatst wordt, werk ik mee tot het einde van deze jaargang; zooniet, dan lig ik er nu compleet uit, zooals ik nu driemaal schreef. Dat je verondersteld hebt dat ik dat in Brussel voor de aardigheid zei; dat je, na alles wat wij hier met Greshoff nog besproken hebben, mij voorstelde om toch

[p. 249]

‘deze jaargang nog door te komen’, vond ik misschien nog het pijnlijkste van alles. Het bewees mij in hoeverre je mij niet au sérieux kon nemen, in je pogingen tot begrip van de houding van je mederedacteuren (die dus niet eens je vrienden zijn). Voilà; laat ons het er nu maar heelemaal niet meer over hebben. Hartelijke groeten van je

E.