Brieven

[p. 245]

Leyden, 25 October.

Men kan Holland geen land van letterkunde noemen; en evenwel vinden zij, die voor het volk schrijven, hier, naar gelang der bevolking, een veel grooter aantal lezers, dan de beste schrijvers bij ons. Tollens b.v., - een zeer bevallig en boeijend dichter, - heeft tien duizend afdrukken van de laatste verzameling zijner gedichten, in drie (twee) deelen, kunnen doen opleggen; en van der Palm leide ongeveer vier duizend afdrukken op van zijne Bijbelvertaling, niettegenstaande de kosten van dit werk vijfendertig gulden beliepen, dat is drie pond Engelsch, en deze druk een kapitaal van meer dan 5,000 pond sterling bedroeg. - De poëzij van Tollens komt in velen overeen met die van Cowper. Zij neemt geen hooge verbeeldingsvlugt - verheft zich zelden - maar roert alle snaren van het algemeen menschelijk gevoel. Zijne verzen zijn zoo beschaafd, dat men moeite zou hebben, er eenig stijlgebrek in aan te wijzen, en zij bevelen zich zelven eens ieders gevoel aan, door haren zachten deugdlievenden zin, den afdruk van een beminnelijk gemoed en on-

[p. 246]

derrigtenden geest. Tollens is koopman te Rotterdam: zijne Muse verhindert hem niet, zijne handelbelangen met de meeste zorg te behartigen. Wanneer hij deze zijne beroepsbezigheden heeft afgehandeld, verlaat hij den dikkeren dampkring des bedrijvigen levens, om zich in de fijnere lucht van het rijk der verbeelding en van het dichterlijk genot te verlustigen. Hij is onlangs van de Katholijke Kerk tot het Protestantendom overgegaan; en de toetreding van zulk een man is inderdaad een grooter triomf voor het Protestantisme, om er zich op te verhovaardigen, dan een gansche reeks van voorvallen, die aan eene, door verhoogd genot of misleiding spoorbijstere geestverrukking zijn toe te schrijven. - Van der Palm is evenzeer als schrijver en als redenaar beroemd. Hij is een man van een eerwaardig voorkomen, - regt op staat hij daar in zijnen krachtigen ouderdom, waaraan geen zwakheid te bespeuren is; - zijn stijl is zoo bij uitnemendheid zuiver, dat, voor zoo ver ik in de gelegenheid was, de gevoelens daaromtrent te vernemen, - ik was dikwijls in de gelegenheid, om het oordeel van ervarene kunstregters te hooren, - hij een van de uitmuntendste proza-schrijvers moet zijn, die Holland ooit heeft opgeleverd, en buiten kijf de eerste onder de thans levenden.

Het meerendeel boeken, die thans in Holland gedrukt worden, zijn vertalingen uit het Hoogduitsch; want ofschoon de voorbeelden, die ik heb aangehaald, duidelijk bewijzen, dat er groote trek naar geschriften van inlanders is, zijn toch die voorbeelden uitzonderingen op den gewonen regel. Van de meeste werken wor-

[p. 247]

den niet meer dan elf honderd àfdrukken opgelegd; somtijds niet meer dan vijf honderd vijftig, doch zeer zelden minder. Van een kleiner werk van van der Palm, eene Bijbelgeschiedenis voor de jeugd, zijn zes duizend afdrukken verkocht. Maar van sommige der beste schrijvers in Holland, zoo als van Heusden te Utrecht, en van Henness (?) te Amsterdam, bestaat er bijna niets anders dan kleine verhandelingen, en hier en daar iets in tijdschriften verspreid.

Tijdschriften hebben de Nederlanders in overvloed, maar ze zijn ver van uit te munten. Het beste, voor zoo veel ik kan oordeelen, is nog al de Vaderlandsche Letteroefeningen. Verders heeft men den Recensent ook der Recensenten, Letterkundig Magazijn voor Wetenschap Kunst en Smaak, Algemeen Letterlievend Maandschrift, Boekzaal der geleerde Wereld, Algemeene Kunst- en Letterbode, Nieuw Christelijk Maandschrift, Nederlandsche Hermes, een handelblad, den Vriend des Vaderlands, uitgegeven door de Maatschappij van Weldadigheid, Liefde en Hoop, uitgegeven door het Genootschap voor Gevangenen, de Weegschaal, een politiek tijdschrift, Oudheidkundige Bibliotheek, Schei- en Artsenijmengkundige Bibliotheek, Hippocrates, een geneeskundig tijdschrift, zoo alsmede het Praktisch Tijdschrift voor Genees- en Heelkunde, een tijdschrift voor de Natuurlijke geschienis, getiteld Bijdragen voor de Natuurkundige Wetenschappen, en voor de Regtsgeleerdheid, Bijdragen voor de Regtsgeleerdheid, Cybele, een landbouw- en huishoudkundig tijdschrift, een Godgeleerd, Bijdragen

[p. 248]

voor de Godgeleerdheid, een tijdschrift voor de Opvoeding, Bijdragen voor het Onderwijs, twee voor jonge lieden, Mentor en Philopaedion, een voor vrouwen, Penelope, en nog verscheidene anderen van minder beteekenis.

Vroeger meldde ik u, dat, schoon de Code, die thans in Nederland in werking is, weinige waarborgen voor persoonlijke vrijheid of zekerheid oplevert, en bijkans geene, wanneer een privaat persoon tegen de Staatsmagt te kampen heeft, het Nederlandsche volk evenwel zich met een onbepaald vertrouwen verlaat op de regtschapenheid der Regters. De wijzigingen en verbeteringen, die Lodewijk Buonaparte invoerde, (en dezen waren niet weinig, noch gering, - het stelsel der Jury behoorde er onder^(*),) zijn allen verworpen, om de zeer klemmende reden, ‘dat de Franschen de vijanden en onderdrukkers waren van Holland’; eene wijze van redeneren, die de bijzienden dan ook moest nopen, om hunne brillen weg te gooijen, en de dragt van nieuwmodische rokken en lange broeken althans, als zeer onvaderlandsch moest doen voorkomen. - De bezolding der Regters in de hoogste Regtbanken is vijf tot acht duizend gulden, of 420 tot 670 L in 't jaar, maar in de lagere geregten slechts duizend gulden, of 85 L. - Deze lagere Regtbanken nemen geen kennis van crimineele zaken. Er bestaat hier, even als in Engeland,

(*) Het zal misschien overtollig zijn, den lezer te herinneren, dat B. hier den bal mis heeft geslagen. De Vert.

[p. 249]

eene ambulatoire regtspleging; iedere drie maanden zitten de Assises, en dan worden er ook weder gevangenen ontslagen. Bij deze Assises zit een Regter uit het Hoog Geregtshof voor: slechts drie (vier) Regters spannen met hem de bank over elken aangeklaagde.